Ti Na Iaiangoira Ao Ni Kaungaira I Marenara

1, 2. Tera ae buokiia Ana Tia Kakoaua Iehova aika 230 mwaitiia bwa a na teimatoa ni maiu imwin te mwaati nakon te mate n tokin te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba?

NGKE e bwaka te tautaeka n Nazi n tokin te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba, ao e kaotinakoaki te moti bwa a na tiringaki nikiraia te koraki ake n taabo ni kaikain aika nga ma nga mwaitiia. A kanakoaki buure ake n te auti ni kaikain ae te Sachsenhausen nakoni matabaiwa ike a na katokaaki i aoni kaibuke ao ni kaiinakoaki i taari. Bon aio iteran te babaire are e ataaki imwina riki bwa taiani mwaati nakon te mate.

² A kantaningaaki buure man te auti ni kaikain ae te Sachsenhausen aika tenibwi ma tenua te nga mwaitiia bwa a na mwaati n te raroa ae 250 te kiromita nako Lübeck ae te kaawa ae mena iai te matabaiawa i Tiaman. A mena naba i buakoia Ana Tia Kakoaua Iehova aika 230 mwaitiia man aaba aika onoua ao a tuangaki bwa a na bane n ira naba te mwaati. A bane ni mamaara bwa a baki ao a aoraki. A kanga ni kona ni maiu tarira akanne imwin te mwaati anne? E taku temanna mai buakoia: “Ti teimatoa ni kaungaira i marenara bwa ti na waakinaanako mwanangara.” A boni buokaki n aia tangira i marenaia bwa a na kamaiuaki man te kangaanga, n ikotaki naba ma “te korakora ae riaoni korakoraia aomata” mairoun te Atua.​—2 I-Korinto 4:7.

3. Bukin tera bwa ti kainnanoa te kaungaunga i marenara?

³ Ni boong aikai, ti aikoa rinanon te mwaati nakon te mate ma ti boni kaaitara ma kangaanga aika bati. Imwini katean Ana Tautaeka n Uea te Atua n 1914, e a karenakoaki Tatan mai karawa ao n tiku n te aonnaba ao e a “korakora unna ngkai e ataia bwa e a kimototo ana tai.” (Te Kaotioti 12:​7-9, 12) Ngkai e a uakaan te waaki aei ma Aremaketon, e a kamanenai kataaki ao kariri Tatan ni kataia ni kamamaarai ara onimaki. N ikotaki ma anne, boni karawawata ni maiura n te bong teuana ma teuana. (Iobi 14:1; Te Minita 2:23) N tabetai, e a ibetaotao ara kangaanga ao ti a taonakinako n te bwarannano ae korakora n te aro are tao korakorara ao ara onimaki ake ti kaikoikoa ngkoa, a aikoa tau ibukini kaitaraani bwaran nanora. Iangoa rongorongon te tari te mwaane are e a tia ni kakorakorai aia onimaki aomata aika mwaitikurikuri i nanon ririki aika rangi ni bati. Ngke e a kara, ao e rinanon te aoraki ma buuna ao e a moanna n namakina te bwarannano ae korakora. N aron te tari anne, ti bane naba ni kainnanoa “te korakora ae riaoni korakoraia aomata” are mairoun Iehova ao ai uana naba ma te kaungaunga i marenara.

4. Tera ana reirei ni kairiri te abotoro Bauro ae ti riai n ururingnga ngkana ti na kaungaia aomata?

⁴ Ngkana ti na riki bwa nibwan te kaungaunga nakoia aomata, ti riai n ururingnga ana kaungaunga te abotoro Bauro nakoia Kristian ake I-Ebera. E taku: “Ti na iaiangoira i marenara ni kaungaira nakon te tangira ma mwakuri aika raraoi, ao ti na aki kaaka arora ni bobotaki, n aron ae a taneiai iai tabemwaang, ma ti na kaungaira i marenara, ni kakorakoraira riki iai ngkai ti a nora te bong arei bwa e a kaan.” (I-Ebera 10:​24, 25) Ti na kanga ni maiuakina te reirei ni kairiri ae iai i nanona taeka aika rangi n anainano aikai?

“TI NA IAIANGOIRA I MARENARA”

5. Tera ae nanonaki n ae “ti na iaiangoira i marenara,” ao te aeka ni kakorakora raa ae kainnanoaki iai?

⁵ E nanonaki n ae “ti na iaiangoira i marenara” bwa ti na iaiangoa kainnanoia tabemwaang. Ti kona n iaiangoi raoi kainnanoia tabemwaang, ngkana ti kakimototoa ara maroro ma ngaiia ni kamauriia n te Tabo n Taromauri ke ni maroroakini tii baika a aki rangi ni manena? Ti bon aki. Ni koauana, ti kan taratara raoi n “aki reberake n roko n tabeia aomata tabemwaang.” (1 I-Tetaronike 4:11; 1 Timoteo 5:13) Ma e ngae n anne, ngkana ti kani kaungaia tarira, ti riai ni kinaia riki n aroni baika a rinanoi ni maiuia, aroaroia, aia onimaki, korakoraia, ao mamaaraia. A riai n taraira bwa raoraoia ao ni kakoauaa raoi bwa ti tangiriia. E kainnanoaki n aei kabanean te tai ma ngaiia, n aron ae tiaki n tii te tai are a kaaitara iai ma kangaanga ao te bwarannano ma n taai riki tabeua.​—I-Rom 12:13.

6. Tera ae na buoka te unimwaane n te ekaretia bwa e na ‘iaiangoiia’ te koraki ake e tararuaiia?

⁶ A kaungaaki unimwaane n te ekaretia bwa a “na kawakina ana nanai te Atua [are a] tararuaia” ma kukurein ao ingaingan nanoia. (1 Betero 5:​1-3) A na kanga ni waakina te mwakuri ni kawakintiibu n te aro ae uaana ngkana a aki kinaia raoi tiibu ake a tararuaiia? (Wareka Taeka N Rabakau 27:23.) Ngkana a tatauraoi unimwaane n te ekaretia ni buokiia raoia n onimaki ao ni kukurei ni bobotaki ma ngaiia, a na bae ni kona ngkanne ni bubutii tiibu ibukini buokaia ngkana a kainnanoia. A na kona naba taari mwaane ao aine ni kani kaotii aia namakin ni koaua ao tabeaiangaia ike a a kona iai unimwaane n ‘iaiangoiia’ te koraki ake a tararuaiia ao ni karekei buokaia ake a kainnanoi.

7. Tera arora ae riai n taraakin aia taeka aika a “aki riai” te koraki aika bwarannano?

⁷ E taku Bauro nakoia kaain te ekaretia i Tetaronike: “Boutokaiia akana mamaara.” (Wareka 1 I-Tetaronike 5:14.) N etina, a mamaara “akana rawawata nanoia” ao ai uana naba ma te koraki aika bwarannano. E taekinaki ae kangai n Taeka N Rabakau 24:10 (BG): “Ngkana ko nimamate ni bongin te rawawata, Ao e karako korakoram.” E kona n taetae n te aro ae “aki riai” te aomata ae korakora bwaran nanona. (Iobi 6:​2, 3, BG) Ngkana ti ‘iaiangoiia’ te koraki akanne, ti riai n uringnga n taai nako bwa a kona n aki kaota te koaua raoi are i nanoia. E karekea reireiana Rachelle n te bwai are e rinanona iroun tinana are e taonaki n te rawawata ae rangi ni korakora. E taku Rachelle: “A bati taai aika e kona n taekini iai baika a aki kakukurei tinau. N angiin te tai, I kataia ni kaururingai aroaron tinau ni koaua ae e tatangira, e akoi, ao e tituaraoi. I ataia bwa a kona aomata aika taonaki n te rawawata n taekini baika bati n tiaki nanoia. Te bwai ae rangi ni buakaka riki bon aron temanna ni kabooa mwin te baere e karaoaki nakoina n ana taetae ke n ana mwakuri aika buakaka.” E taekinaki ae kangai n Taeka N Rabakau 19:11 (BG): “Ngkana e nanowanawana te aomata ao e aki kakaiun; Ao boni karineana manuokan te bure i rouna.”

8. Antai ae ti riai ni “kaota koauan” riki ara tangira nakoina, ao bukin tera?

⁸ Ti na kanga n ‘iaiangoa’ temanna are e namakina te rawawatannano ibukin te maamaa ao te uruakinnano are e teimatoa n rinanona imwini karaoan te bure ngkoa, e ngae ngke e a tia ni karaoi mwaneka ibukini kaetaia? E korea ae kangai Bauro ni kaineti ma te tia bure temanna are e raraoma ni koaua i Korinto: “Kam riai n tituaraoi ni kabwaraa ana bure ngkai, ao kabebetea, bwa e aonga n aki taonakinako teuaei n nanokawakina. Mangaia ae I kaungaingkami bwa kam na kaota koauan ami tangira ibukina.” (2 I-Korinto 2:​7, 8) E nanonaki n te rikitinare teuana te taeka ae “kaota koauan” bwa “kaotiota” ke “kakoauaa.” Ti aki kona n iangoia raoi bwa e ota te aomata n ara tangira ao tabeakinana iroura. E riai n noria man aroarora ao ara mwakuri aika ti kaotiotii.

“KAUNGAIRA NAKON TE TANGIRA MA MWAKURI AIKA RARAOI”

9. Tera ae nanonaki ni “[kaungaakira] nakon te tangira ma mwakuri aika raraoi”?

⁹ E korea ae kangai Bauro: “Ti na iaiangoira i marenara ni kaungaira nakon te tangira ma mwakuri aika raraoi.” Ti riai ni kaungaia raora n te onimaki bwa a na kaotiota te tangira ao ni karaoi mwakuri aika raraoi. Ngkana e nang moanna ni mate te ai, ti bae ni kakibea mwaakarona ao n iribia. (2 Timoteo 1:6) N aron anne, ti kona ni kaungaia tarira ma te tangira bwa a na kaotiota aia tangira ibukin te Atua ao aomata. E rangi ni kakawaki kamoamoaaia aomata n te aro ae riai ibukini kaungaaia bwa a na karaoi mwakuri aika raraoi.

10, 11. (a) Antai mai buakora ae e kani kamoamoaaki n te aro ae riai? (b) Kabwarabwaraa bwa e na kanga ni buokaki te aomata are “e toua te mwaneka ae kairua” n taeka ni kamoamoa n te aro ae riai?

¹⁰ Ti bane ni kainnanoa kamoamoaara n te aro ae riai, e ngae ngke ti bwarannano ke ti aki. E korea ae kangai te unimwaane n te ekaretia temanna: “E tuai mani kamoamoaai tamau ibukin au mwakuri ae raoiroi. Ngaia are I aki rangi n onimakinai n au tai n ikawairake. . . . E ngae ngke ai 50 au ririki ma I teimatoa ni kakaitau bwa a kabebeteai raoraou ibukin tamaroan au mwakuri ae te unimwaane n te ekaretia. . . . I reireinaki n te baere I rinanona aroni kakawakini kaungaaia aomata, ao I aki toki ni kakaaei aanga ake N na kamoamoaia iai.” A kona ni bane ni kaungaaki aomata ni kamoamoaaia n ikotaki naba ma bwaiania, kaara, ao te koraki ake tao a bwarannano.​—I-Rom 12:10.

¹¹ Ngkana ‘a kataia te koraki aika Kristian aika ikawai n te onimaki ni kaeta te aomata ae toua te mwaneka ae kairua,’ e kona ni kaungaaki te tia bure bwa e na okiri ana mwakuri aika raraoi man te reirei ni kairiri ae aanaki n te tangira ao taeka ni kamoamoa n te aro ae riai. (I-Karatia 6:1) E kakoauaaki aei iroun te tari te aine ae Miriam. E korea ae kangai: “I rinanon te uruakinnano ngke a kitana te ekaretia raoraou tabeman aika I rangi ni kaan ma ngaiia ao n te tai naba anne, e rotakibuaka naba tamau n te aoraki ae tiinakon te raraa i nanon ana kaburoro. E rangi n rawawata nanou iai. Ibukini katokan rawawatan nanou, I a moanna n iraorao ma te teinimwaane ae tiaki kaain te onimaki.” Ibukin anne, e a namakinna bwa e aki tau ni karekea ana tangira Iehova, ao e a iangoa kitanakin te koaua. Ngke e kauringaki arona ni kakaonimaki ngkoa iroun temanna te unimwaane n te ekaretia, e a kaungaaki nanona iai. E kariaia neiei bwa e na kabebeteaki n ana tangira Iehova irouia unimwaane n te ekaretia. Ibukin anne, e a manga oki tangiran Iehova irouna. E katoka ana iraorao ma te mwaane are tiaki kaain te onimaki ao e teimatoa ni beku ibukin Iehova.

12. Tera ae e kona n riki ngkana ti kabotauia tarira ma tabemwaang, ni kabuakakaia ke ni kananokawakia ibukin aia kairua?

¹² Ti riai n taratara raoi n arora ni ‘kaungaia’ tarira bwa a na teimatoa ni beku ibukin te Atua ma te ingaingannano. Ti aki riai ni kabotauia ma tabemwaang, ni kabuakakaia ngkai a aki boraoi aia mwakuri ma ara iango ke ni karaoa ae a na nanokawaki iai ngkai e aki bati te bwai ae a karaoia. A kona waaki akanne ni kaungaia nakoni karaoani mwakuri aika raraoi riki i nanon te tai ae kimototo ma a aki teimaan uaaia. Te anga teuana ae te kabanea n raoiroi ibukini ‘kaungaia’ tarira boni kamoamoaaia ao buokaia bwa a na ataia ae tangiran te Atua boni ngaia bukina ae ti karaoa iai ara kabanea n tamaroa ni mwakuri ibukina.​—Wareka I-Biribi 2:​1-4.

“TI NA KAUNGAIRA I MARENARA”

13. Tera ae kainnanoaki ni kaungaaia tabemwaang? (Nora te taamnei ane i moan te kaongora aei.)

¹³ Ti riai ni “kaungaira i marenara ni kakorakoraira riki iai ngkai ti a nora te bong arei bwa e a kaan.” E irekereke kaungaia tabemwaang ma anaakin nanoia bwa a na teimatoa n rikirake n aia mwakuri ibukin te Atua. N aron ae e kona ni kabotauaki kaungara nakon te tangira ma mwakuri aika raraoi ma kakibean te ai ae e a kaan inonako, ao e kona naba ni kabotauaki kaungaia tabemwaang ma kareani kanan te ai bwa e aonga n teimatoa urana ke n rikirake kabuebuena. E kainnanoaki naba ni kaungaia tabemwaang kakorakoraan ao kabebeteaia aika rawawata nanoia. Ngkana e reke ara tai ni kaungaia aeka n aomata akanne, ti riai n taetae ma te tangira ao te akoi. (Taeka N Rabakau 12:18) Irarikin anne, ti bia “aki tabwara n ongora” ao n “iremwe n taetae.” (Iakobo 1:19) Ngkana ti kakauongo ma te nanoanga ao n uataboa rawawatan raora ni Kristian, ti a kona iai n atai baika a kabwaraa nanona ao n taekini bwaai tabeua ake e na buokaki iai ni kaaitarai aaro akanne.

14. E kanga ni buokaki te tari te mwaane are e bwara nanona?

¹⁴ Iangoa aron temanna unimwaanen te ekaretia ae rangi n nanoanga are e kona ni buoka te tari te mwaane are e a manga aki irira te mwakuri ni minita i nanon tabeua te ririki. Ngke e kakauongo te unimwaane aei nakon teuaei, e a moanna n ota bwa bon iai naba tangiran Iehova ae korakora irouna. E bon taningamarau n ukeuke n reirei ni kaongora ni kabane n Te Taua-n-Tantani ao ni kakorakoraa n iriri bobotaki ni katoatai. Ma e ngae n anne, e namakina te bwarannano ao te un man aia mwakuri tabemwaang n te ekaretia. E kakauongo te unimwaane aei ma te nanoanga, e aki tiribureia ma e kaotia nakoia bwa e mwannanoaki irouia raao n te onimaki. Teutana imwin teutana, e a moanna n ataia te tari te mwaane aei bwa e a tia ni kariaia baike e rinanoi aika bubuaka n taai aika nako bwa a na tukia man ana beku ibukin Atuana are e tangiria. E kaungaa te unimwaane anne bwa e na airi ma ngaia n uarongorongo. Ibukin ana ibuobuoki te unimwaane anne, e a manga karaoa ngkai ana mwakuri ni minita te tari aei ao n tokina e a manga katauaki bwa e na okira mwiokoana n unimwaane.

15. Tera reireiara mairoun Iehova ibukini kaungaaia akana rawawata?

¹⁵ E kona n aki marurung ngkekei naba te aomata ae bwarannano ke ni waekoa ni butimwaei ara ibuobuoki ake ti anga. Ma ti riai n teimatoa ni boutokaia. E taku Bauro: “Kamarurungia akana a mamara, ao taotaon nanomi irouia aomata ni kabaneia.” (1 I-Tetaronike 5:​14, Te Baibara ni Katorika) N oneani mwin are ti na waekoa ni kabwarai nanora irouia aika mamaara, ti bia “kamarurungia” ao n teimatoa ni boutokaiia. N taai aika nako, e bon taotaona nanona Iehova nakoia ana toro ake a bwarannano n taai tabetai. N te katoto, e rangi n akoa Eria te Atua ao e karaua n rinanoi ana namakin. A katauraoaki baike e kainnanoi te burabeti iroun Iehova ibukini waakinan ana mwakuri. (1 Uea 19:​1-18) E nanoangaaki Tawita iroun Iehova ao ni kabwaraaki ana bure kioina ngke e raraoma ni koaua. (Taian Areru 51:​7, 17) E buokaki naba iroun te Atua, te tia korea Taian Areru 73 are e kuri ni kitana ana beku ibukin Iehova. (Taian Areru 73:​13, 16, 17) E akoira ao n nanoangaira Iehova, ai moarara riki ngkana ti rawawata ao ni bwarannano. (Te Otinako 34:6) E oti “ni katoa bong” ana nanoanga ao “e aki tatare.” (Baebaeti 3:​22, 23, BK) E kantaningaira Iehova bwa ti na kakairi n ana katoto ao n akoiia akana rawawata nanoia.

TI KAUNGAIRA I MARENARA BWA TI NA TEIMATOA N TOUA TE KAWAI NAKON TE MAIU

16, 17. Tera ae ti riai ni motinnanoia ngkai e a uakaan tokin te waaki ae ngkai, ao bukin tera?

¹⁶ Bon teuana te nga mwaitiia aika mate mai buakoia 33,000 buure ake a kitana te tabo ni kaikain are i Sachsenhausen. Ma a bane ni maiu taani Kakoaua ibukin Iehova aika 230 mwaitiia ake a kitana te kaembwa anne. E a riki te kaungaunga ao te boutoka i marenaia bwa te bwai ae kakawaki are e a bita te mwaati nakon te mate bwa ai te mwaati nakon te kamaiuaki.

¹⁷ Ni boong aikai, ti a nakonako n te “kawai ae tiki nakon te maiu.” (Mataio 7:14) N te tai ae waekoa, a nangi bane ni katiteuanaaki taan taromauria Iehova n rin n te waaki ae boou ae raoiroi aon te aba. (2 Betero 3:13) Ti bia motinnanoia bwa ti na ibuobuoki i marenara ma ni kaai n toua te kawai ae tiki nakon te maiu ae aki toki.