Te Anga ae te Kabanea n Raoiroi ni Kaitaraa te Ribuaka

1-2. Tera aroia aomata aika bati ibukin te ribuaka, ao tera ae ti kona n taekinna iai?

TI MAEKA n te aonnaba ae taabangaki iai te ribuaka. E karaoaki ae aki riai nakoia aomata i aani bukina aika bati, n aroni kaokoroni kaubwaia, tao mwaane ke aine ngaiia, abaia, ke aia reeti. A rotakibuaka ni kangaanga aika reke man uruakin ara otabwanin ke irouia kaubwai ao taani kairiri n te tautaeka aika a tii tabe ma kaubwaia. Tiaki tii ngaira n rotaki ni mwakuri aikai, ma a rotaki naba aomata aika ti kinaia.

² E aki kamimi ngkanne ngkai a bati aika un ibukin noran te ribuaka n te aonnaba aei. Ti bane ni kani maeka n te aonnaba ae mano raoi ao ae akea iai te ribuaka. Iai tabeman aika irekereke ma waaki tabeua ibukin reken te bitaki. A karaoa te mwaati ni kaotinano ni kaitaraa te tautaeka ao te tua, ke a karei aia bwaoki taani kairiri n te tautaeka ake a berita bwa a na katoki aia kangaanga. Ma ngkai Kristian ngaira, ti reireiaki bwa ti na “aki arona aroia kaain te aonnaba” ao ni kakantaningaa Ana Tautaeka n Uea te Atua are e na kamaunai aeka n ribuaka nako. (Ioa. 17:16) Ma a bwara nanora ao ti bon un naba ngkana ti nora temanna bwa e karaoaki ae aki riai nakoina. Ti kona ni kangai: ‘E na tera arou iai? Iai te bae I kona ni karaoia ngkai ni katoka te ribuaka?’ Ni kaekaan titiraki aikai, ti na nora moa aia namakin Iehova ao Iesu ibukin te ribuaka.

A RIBAA TE RIBUAKA IEHOVA AO IESU

3. Bukin tera ngkai ti un n te ribuaka? (Itaia 5:7)

³ E kaotaki nakoira n te Baibara bukina ngkai ti un n te ribuaka. E kabwarabwaraaki n te Baibara bwa e karikira Iehova ni katotongana ao e “tangira te raoiroi ao te kaetitaeka ae riai.” (TaiAre. 33:5; KBwaai 1:26) E aki kona n ribuaka ao e aki tangira temanna bwa e na ribuaka naba! (TuaKau. 32:3, 4; Mika 6:8; Tek. 7:9) N te katoto, n ana tai te burabeti are Itaia, ao e ongo Iehova ‘tangia n rawawata’ I-Iteraera aika bati ake a karawawataaki irouia raoia. (Wareka Itaia 5:7.) E irantanga Iehova n arona ni katuuaaeia naake a okioki ni kakeaa bongan ana Tua ao ni karaoa ae aki riai nakoia tabemwaang.—Ita. 5:5, 13.

4. Tera te rongorongo are n taian Euangkerio, ae oti iai ana iango Iesu ibukin te ribuaka? (Nora naba te taamnei.)

⁴ N aron Iehova e tangira naba te kaetitaeka ae riai Iesu, ao e riribaa te ribuaka. N te taina ngke e uarongorongo n te aonnaba, ao e a nora naba te mwaane ae mate baina. E nanoangaa teuaei Iesu ao e buokia, ma bon te namakin teuana irouia mataniwi n te Aro aika kairiribai. A tabe riki ma kamatoaan otaia i bon irouia n te tua ibukin te Bongi n Taabati, ao tiaki buokan te aomata ae mwauku. Tera ana namakin Iesu n aroia aei? E “rangi n rawawata nanona ni matoatoan nanoia.”—Mareko 3:1-6.

5. Tera ae ti riai n uringnga ngkana ti un n te ribuaka?

⁵ Ngkai e un Iehova ao Iesu n te ribuaka, e aki ngkanne kairua ngkana ti namakina naba anne. (IEbe. 4:26 ao te study note i aon “Be wrathful”) Ma ti bon riai n uringnga ae e ngae ngke e eti unra, ma e bon aki kona n toki iai te ribuaka. Ni koauana, te un ae wenemaan ao ae riao e kona n rotakibuaka iai nanora ao rabwatara naba. (TaiAre. 37:1, 8; Iak. 1:20) Ngaia are tera arora ni kaitaraa te ribuaka? Ti kona ni karekea reireiara man ana katoto Iesu.

ARON IESU NI KAITARAA TE RIBUAKA

6. Te aeka n ribuaka raa are e taabangaki ni menan Iesu n te aonnaba? (Nora naba te taamnei.)

⁶ Ni menan Iesu n te aonnaba ao e nora te ribuaka ae korakora. E noriia aomata aika mangori ni karawawataaki irouia mataniwi n Aaro. (Mat. 23:2-4) E ataa raoi aron iowawaaia taani kairiri n te tautaeka n Rom nakoia aomata. A bati I-Iutaia ake a tangiria n inaomata mai aan Rom. Ao iai tabeman taani karitei ake a tauraoi ni buaka ibukin reken te inaomata. Ma e aki te roko Iesu ni kaira ke ni boutokaa te iwawaaki ibukin reken te bitaki. Ngke e ataia Iesu ae a iangoa kaueaana aomata, ao e a kararoaia naba.—Ioa. 6:15.

7-8. E aera Iesu ngke e aki kataia ni katoka te ribuaka ni menana n te aonnaba? (Ioane 18:36)

⁷ Ni menan Iesu n te aonnaba ao e aki te roko n itabon ma te tautaeka ibukini katokan te ribuaka. Bukin tera? E ataia ae akea riaia aomata ke aia konabwai n tautaekania i bon irouia. (TaiAre. 146:3; Ier. 10:23) A aki naba kona n taeka wakaan te ribuaka. E tautaekanaki te aonnaba iroun Tatan te Riaboro, ae te anera ae tiritiri ae e kabongana mwaakana ni kauekea iai te ribuaka. (Ioa. 8:44; IEbe. 2:2) Ao ibukin te aki kororaoi, a bon aki kona aomata aika raoiroi naba nanoia ni kakaraoa ae riai n taai nako.—TeMin. 7:20.

⁸ E ataia Iesu ae bon tii Ana Tautaeka n Uea te Atua ae kona n taeka wakaan te ribuaka. Ibukin anne, e kabanea ana tai ma korakorana “n tataekina te rongorongo ae raoiroi ae taekan ana Tautaeka n Uea te Atua.” (Ruka 8:1) E karaui nanoia “akana bwarua kakaraoan ae raoiroi” bwa e na bon roko n tokina te babakanikawai ao te ribuaka. (Mat. 5:6 ao te study note; Ruka 18:7, 8) Ma e na kona n riki aei, tiaki man te iwawaaki ibukin reken te bitaki, ma rinanon ana tautaeka n Uea te Atua are i karawa, ae “tiaki ana bwai te aba.”—Wareka Ioane 18:36.

KAKAIRI IROUN IESU NGKANA KO KAAITARA MA TE RIBUAKA

9. Tera ae kairiko bwa ko na kakoauaa ae bon tii Ana Tautaeka n Uea te Atua ae e na katoka te ribuaka n aekana nako?

⁹ Ti noria ni boong aikai bwa e a korakora riki te ribuaka nakon are e noria Iesu ni menana n te aonnaba. Ma e teimatoa Tatan ao aomata aika aki kororaoi aika kairiraki irouna, n riki bwa wakaan te ribuaka ni “kabaneani boong aikai.” (2Tim. 3:1-5, 13; TeKao. 12:12) N aron Iesu, ti ataia naba ae bon tii Ana Tautaeka n Uea te Atua ae e na kona n taeka wakaan te ribuaka. Ibukina bwa tii te Tautaeka n Uea anne ae ti boutokaia, ti rawa n irekereke ma te mwamwaati ni kaotinano, ke waaki riki tabeua ibukini katokan te ribuaka. Iangoa rongorongon te tari te aine ae Stacy.a Imwain reken te koaua irouna, ao e katoatai Stacy ni boutokaa te iwawaaki ibukin reken te bitaki. Ma e a manga nanououa n te baere e karaoia. E taku neiei: “Ngke I mwamwaati ni kaotinano, ao I a manga bon raraoma bwa e eti te baere I boutokaia ke e aki. Ma ngkai I a boutokaa Ana Tautaeka n Uea te Atua, I a ataia raoi bwa e eti te bae I boutokaia. I ataia ae e na boni buaka Iehova ibukia aomata nako ake a karawawataaki, ae te bwai ae I aki kona ni karaoia.”—TaiAre. 72:1, 4. 

10. N te aro raa ae e kauntaba te iwawaaki ibukin reken te bitaki, ma ana reirei ni kairiri Iesu are ni Mataio 5:43-48? (Nora naba te taamnei.)

¹⁰ Te iwawaaki ibukin reken te bitaki ni boong aikai, e aanaki n te kan inaomata ao te nano n riribai, ae kaitaraa raoi ana katoto Iesu ao ana angareirei. (IEbe. 4:31) E nora aei te tari te mwaane ae Jeffrey: “I ataia ae e ngae ngke a taraa n rau taani mwaati ni kaotinano, ma a kona n riki bwa taan iowawa ao taan iraa n tii teuana te tekan.” Ma e reireinira Iesu bwa ti na bwaina te tangira nakoia aomata nako, ae nanona aomata naba ake a kaaitaraira ke a bwainikirinira. (Wareka Mataio 5:43-48.) Ngkai Kristian ngaira, ti kabanea ara konaa n rarawa nakon te bae kauntaba ma te katoto are e kateia ibukira Iesu.

11. Tera ae kona ni kataa ara kakorakora bwa ti na aki boutokaa te iwawaaki ibukin reken te bitaki?

¹¹ E ngae ngke ti ataia ae e na boni kamauna te ribuaka Ana Tautaeka n Uea te Atua, ma e kona ni kangaanga iroura te kakairi iroun Iesu ngkana e karaoaki ae aki riai nakoira. Iangoa te baere riki nakon Janiya are e kaaitara ma te kakaokoroaki. E taku neiei: “I rangi n un. I maraki naba ao I kani kabooa mwin te mwakuri n ribuaka anne. Ao I a iangoia bwa N na boutokaa te mwaati ni kaotinano ni kaitaraa te nano n reeti ao te kakaokoroaki. Irou e na nakoraoi bwaai n arou anne.” Ma rimwi riki ao e a noria Janiya ae e riai ni karaoi bitaki. E taku neiei: “I kariaia bwa e na kairiraki au iango irouia aomata, bwa N na onimakinia ao tiaki Iehova. I a motinnanoia bwa N na katoka reitakiu ma taani kaotinano aikai.” Ti riai n taratara raoi bwa ti na aki kariaia unra ae riai bwa e na kairira bwa ti nang aki tei i nuka ni kaineti ma te waaki n tautaeka ao n teimatoa n aki arona aroia kaain te aonnaba.—Ioa. 15:19.

12. Bukin tera bwa ti wanawana ngkana ti beberinoi rongorongo aika ti wareki, ti ongoraei, ke ni matakuakini?

¹² Tera ae kona ni buokira n tautaua unra ibukin te ribuaka? A bati aika a noria bwa e ibuobuoki beberinoani baike a wareki, a ongoraei, ao a matakuakini. Tabeua taabo n reitaki n te intanete, a onrake n rongorongo aika karakaraka ibukin te ribuaka ao boutokaani karaoani waaki ni kaotinano ibukin reken te bitaki. N angiin te tai e tabeitera aia rongorongo taani karekerongorongo. E ngae ngkana ti ongora te ribooti ae koaua ibukin te ribuaka, ma ti na buokaki ngkana ti kaatuua iangoana? Ngkana ti a kabanei ara tai i aon rongorongo aikai, ti na rangi n un iai ao ni bwara nanora. (TaeRab. 24:10) Ao ae kakaiaki riki, ti kona ni kabuaa onimakinan Ana Tautaeka n Uea te Atua are tii ngaia ae kona raoi ni katoka te ribuaka n aekana nako.

13. E na kangaa wawarekan te Baibara ni buokira ni kateimatoa te aroaro ae riai ni kaineti ma te ribuaka?

¹³ Ti kona ni buokaki ni kaitaraa te ribuaka, ngkana ti wawareka te Baibara ao ni kananoa ara iango iai. E rangi n un te tari te aine ae Alia n te mwakuri n iowawa nakoia kaain ana aono. N taraana, a aki katuuaaeaki naake a karaoa te mwakuri n iowawa. E taku neiei: “I a tekateka ao n titirakinai i bon irou, ‘I kakoauaa raoi bwa e na boni katoki kangaanga aikai Iehova?’ N te tai anne ao I a wareka Iobi 34:22-29. I kauringaki ni kiibu aikai bwa bon akea ae e kona ni karabaa mairoun Iehova. Bon tii ngaia ae kororaoi ana kaetitaeka ae riai, ao bon tii ngaia ae e kona ni kaetii bwaai.” Ma ngkai ti tabe n tataningaa Ana Tautaeka n Uea te Atua ma uotana ae te kaetitaeka ae riai, ti riai n ataa arora ni kaitaraa te ribuaka ngkai. N te aro raa?

TE BAE TI KONA NI KARAOIA NGKAI IBUKIN TE RIBUAKA

14. Tera ae ti kona ni karaoia bwa ti aonga n aki boutokaa te ribuaka n te aonnaba? (I-Korote 3:10, 11)

¹⁴ Ti bae n aki kona ni bitii aroia aomata aika ribuaka, ma ti kona ni bitii arora nakoia aomata. N aron ae e a tia ni maroroakinaki, ti kakairi iroun Iesu n arora ni kaotiota te tangira. E kona te aeka n tangira anne ni kairira bwa ti na karineia aomata, n ikotaki naba ma naake a karaoi mwakuri n ribuaka. (Mat. 7:12; IRom 12:17) E kukurei Iehova ngkana ti kaotiota te akoi ao te riai nakoia aomata nako.—Wareka I-Korote 3:10, 11.

15. Tera irekereken tibwaani koaua man te Baibara ma te ribuaka ni boong aikai?

¹⁵ Te anga ae te kabanea ni kakawaki ae ti na kona iai ni kaitaraa te ribuaka, bon tibwaan ana koaua te Baibara nakoia tabemwaang. E aera bwa ti taekina anne? Ibukina bwa “ataakin Iehova” e kona ni bita te aomata ae tao e bon unun ngkoa ke n iowawa, nakon te aomata ae akoi ao e tangira te rau. (Ita. 11:6, 7, 9) Imwain reken te koaua iroun te mwaane ae Jemal, ao e kaaina te kurubu teuana ae boutokaa bwakan te tautaeka are e taku bwa e karawawataa te aba. E kangai: “Ko bon aki kona n taumatoaia aomata bwa a na bitaki. I aki naba taumatoaaki bwa N na bitaki, ma I bitaki man te koaua ae n te Baibara are I reiakinna.” E kairaki Jemal ni baike e reiakini bwa e na katoka te kakaaitara. Ngkana a mwaiti riki aomata aika bitaki maiuia man te koaua ae n te Baibara, a na karako riki aomata aika ribuaka.

16. E aera ngkai ko kan tibwaa te kantaninga ae taekan te Tautaeka n Uea?

¹⁶ N aron Iesu, ti ingainga naba ni kaongoia aomata ae bon tii Ana Tautaeka n Uea te Atua ae kona ni katoka te ribuaka. E kona te kantaninga anne ni kaungai nanoia naake a rinanon te mwakuri n iowawa. (Ier. 29:11) E kabwarabwaraa ni kangai Stacy, are e taekinaki mai mwaina: “E buokai reiakinan te koaua bwa N na nanomwaaka i aan te ribuaka are I a tia n noria ao n rinanona. E kabongana te Baibara Iehova ni katauraoa iai te kabebetenano.” Ko bon riai n tauraoi raoi ngkana ko na tibwaa te rongorongo ae kabebetenano man te Baibara, ae taekan tokin te ribuaka. Ngkana ko kakoauai raoi iango man te Baibara aika rinanoaki n te kaongora aei, ko na taubobonga riki iai ni maroroakina te reirei aei ma te wanawana ngkana e a tii tabekaki naba n am reirei ke n am tabo ni mwakuri.b

17. E kangaa Iehova ni buokira n nanomwaaka i aan te ribuaka ngkai?

¹⁷ Ti ataia bwa ti na teimatoa ni kaaitara ma te ribuaka, ngkai e riki moa Tatan bwa “te tia tautaeka i aoia kaain te aonnaba aei.” Ma ti aki katukaki n akea buokara ke akea ara kantaninga ngkai ti kakantaningaa te tai are e nang “kabwakaaki” iai. (Ioa. 12:31) Rinanon te Baibara, e aki tii kaota Iehova bukina ngkai e taabangaki te ribuaka, ma e kaota naba ana namakin n te rawawata ae ti rinanona ibukin te ribuaka. (TaiAre. 34:17-19) E reireinira Iehova rinanon Natina arora ae riai ni kaitaraa te ribuaka ngkai ao aron ana Tautaeka n Uea ni waekoa ni kamauna te ribuaka n aki toki. (2Bet. 3:13) Ti bia teimatoa n tataekina te rongorongo ae raoiroi ae taekan te Tautaeka n Uea ma te ingainga, ao ni kakantaningaa te tai are e na buta iai te aonnaba aei n “te kaetitaeka ae riai ao te raoiroi.”—Ita. 9:7.