E Karaoa ae Raoiroi n Taai Nako “te Tia Motika Taekan te Aonnaba ni Kabutaa”

1. E kangaa Aberaam ni kaota onimakinan ana kaetitaeka ae riai Iehova? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

“TIAKI e na karaoa ae raoiroi te tia motika taekan te aonnaba ni kabutaa?” (KBwaai 18:25) E tabeka te titiraki anne Aberaam ni kaotia bwa e onimakina Iehova bwa e na karaoa te kaetitaeka ae kororaoi ibukin Totom ma Komora. E kakoauaa Aberaam bwa e aki kona n ribuaka Iehova ni “kaai ni kamatea te aomata ae raoiroi ma ae buakaka.” E ‘aki kona n iangoia’ Aberaam bwa e na riki anne. Tao 400 te ririki imwina, e taekina arona Iehova i bon irouna ni kangai: “Te Bwaa, e kororaoi ana mwakuri, te kaetitaeka ae riai arona ni kabane. Te Atua ae kakaonimaki ngaia ae e aki kona n ribuaka, e raoiroi ao e eti.”​—TuaKau. 31:19; 32:4.

2. E aera bwa e aki kona n ribuaka Iehova?

² E aera Aberaam ngke e onimakina Iehova bwa e na motikitaeka n te raoiroi n taai nako? Ibukina bwa Iehova bon te banna ni katoto ae kakannato ibukin te kaetitaeka ae riai ao te raoiroi. Ni koauana, a aki toki ni kaai ni kamanenaaki n te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera, te taeka n Ebera ae rairaki bwa “kaetitaeka ae riai” ao “raoiroi.” Mangaia are bon akea kaokoron te bwai ae eti ao ae riai. Kioina ngkai Iehova bon nibwan te kaetieti ae raoiroi, a eti n taai nako iangoani bwaai irouna. E taekinaki naba aei n ana Taeka: “E tangira te raoiroi ao te kaetitaeka ae riai.”​—TaiAre. 33:5.

3. Taekina te katoto teuana ibukin te ribuaka n te aonnaba ngkai.

³ A kabebeteaki aomata aika raoiroi nanoia n ataakin ae e karaoa ae riai n taai nako Iehova, e ngae naba ngkai e a bati te ribuaka n te aonnaba. Ibukin anne, a a karaoaki n tabetai mwakuri aika bure nakoia tabemwaang. N te katoto, a kabureaki tabeman i aani bukibuki ni kewe. Ma imwin reken te bwai n tutuo n te DNA, a a manga rinanoaki aia bure tabemwaang, ao ni kainaomataaki mani kabureaia ae maan bwa a bon aki bure. E ngae ngke e kamarakinano ao ni kaun te kaburebure anne, ma iai te aeka n ribuaka teuana ae a aitara ma ngaia Kristian, ae kona ni kangaanga riki nanomwaakaia i aana.

N TE EKARETIA

4. E na kangaa ni kataaki ana onimaki te Kristian?

⁴ A ataia Kristian ae a na aitara ma aaro n ribuaka tabeua mai tinanikun te ekaretia ni Kristian. Ma e kona ni kataaki ara onimaki ngkana ti nora te waaki ae taraa n ribuaka n te ekaretia. Tera arom ngkana iai ae karaoa ae kairua nakoim n te ekaretia, ke ko karaoa ae kairua nakon raom ni Kristian? Ko na kariaia mamaaram iai?

5. E aera bwa e aki riai ni mimi te Kristian ngkana e nora ke e aitara ma te ribuaka n te ekaretia?

⁵ Ibukina bwa ti bane n aki kororaoi ao ni karaoi kairua, ti ataia ae ti kona n aitara ma te ribuaka ke ti kona n ribuaka nakon temanna n te ekaretia. (1Ioa. 1:8) E ngae ngke e burenibwai rikin aei, ma a aki mimi ke ni mamaara iai Kristian aika kakaonimaki ngkana e riki, bwa e a tia Iehova ni katauraoi taeka n reirei aika manena n ana Taeka, bwa buokara ni kateimatoa etin arora ngkana ti aitara naba ma te ribuaka mairouia raora n te onimaki.​—TaiAre. 55:​12-14.

6, 7. Tera te ribuaka are e aitara ma ngaia te tari te mwaane temanna n te ekaretia, ao baikara aroaro aika buokia ni kaitaraa n te aro ae riai?

⁶ Iangoa rongorongon Willi Diehl. E kakaonimaki ni beku n te Betaera i Bern i Switzerland ni moan 1931. N 1946, e kaea Te Kuura ni Kireata ae te kawanua ni koraki i New York i U.S.A. Imwin te angabeeba, e a mwiokoaki n te mwakuri ni mwamwananga i Switzerland. E taekina aei n rongorongoni maiuna Brother Diehl: “Ni Mei 1949, I kaongoia kaain te aobiti n tararua i Bern bwa N nangi mare.” Tera aia kaeka? “A nang akea mwiokoam ma tii te bwaiania ae katoatai.” E reitia ni kangai Brother Diehl: “I aki kariaiakaki n anga te kabwarabwara . . . A bati aika a aikoa kataetaeira, n aron ae kaanga ti a kabaneaki man te ekaretia.”

⁷ Tera aron Brother Diehl ni kaineti ma anne? E taku: “Ti ataia ae e kariaiakaki te mare n te Baibara, ngaia are ti karekea kamanoara rinanon te tataro ao onimakinan Iehova.” N tokina, e a kaetaki te iango are kairua ibukin te mare are e karekea te ribuaka, ao a a manga kaokaki mwiokoani Brother Diehl. E kakabwaiaaki ana kakaonimaki ni koaua nakon Iehova.a Ti wanawana ngkana ti titirakinira ni kangai: ‘N na kaota te onimaki ae aron anne ngkana I aitara ma te aeka n ribuaka anne? N na taotaona nanou ni kantaningaa Iehova, ke N na kanakoraoi bwaai i bon irou?’​—TaeRab. 11:2; wareka Mika 7:7.

8. E aera ngkai e kona ni kairua iangoan ae ko aitara ma te ribuaka ke tao temanna riki?

⁸ N iterana are teuana, ngkana ko iangoia ae ko aitara ma te ribuaka ke tao temanna n te ekaretia, e kona ni bure am iango. E kona n riki aei ibukin aki kororaoin ara iango ke ibukina bwa e aki tabwanin raoi te rongorongo iroura. N itera akana uoua akanne, e ngae ngkana tao e eti ke e kairua otara iai, ma ti riai n tataroa ara kangaanga nakon Iehova, n onimakinna, ao n teimatoa ni kakaonimaki ni koaua. Ni karaoan aei, a na bon aki ‘maraki nanora iroun Iehova.’​—Wareka Taeka N Rabakau 19:3.

9. Taekini katoto ake ti na rinanoi n te kaongora aei ao are imwina.

⁹ Ti na iangoi tenua katoto ni kaineti ma te ribuaka i buakoia ana aomata Iehova n taai ake a karakinaki n te Baibara. N te kaongora aei, ti na maroroakina karawawataan tibutorun Aberaam are Ioteba irouia tarina. N te kaongora ae imwina, ti na neneri aron Iehova nakon Uean Iteraera are Aaba ao te baere e rinanona te abotoro Betero i Turia i Antioka. N rinanoani katoto aikai, karekei reireiam ake a na buokiko n teimatoa ni kaatuua am iango i aon am onimaki ao am iraorao ma Iehova, moarara riki ngkana ko ataia bwa ko a aitara ma te ribuaka.

E AITARA MA TE RIBUAKA IOTEBA

10, 11. (a) Baikara mwakuri n ribuaka ake e rinanoi Ioteba? (b) Tera te baere riki are e reke iai angan Ioteba ni karekea buokana ni menana n te karabuuti?

¹⁰ E aitara ma te ribuaka Ioteba are ana toro ae kakaonimaki Iehova, tiaki tii mairouia ake e aki kinaia, ma ae kammaraki riki boni mairouia oin tarina. Ngke tebwi ma itiua ana ririki Ioteba, a kairia ma te matoa tarina ao ni kaboonakoa bwa te toro. E a kairaki nako Aikubita e ngae ngke e aki kukurei iai. (KBwaai 37:​23-28; 42:21) Imwin tabeua te tai n tikuna n te aba ae e ianena iai, e aitara ma te bukibuki ni kewe bwa aongkoa e kataia n taua te aine, ao e a kabureaki n akea kaboowiana. (KBwaai 39:​17-20) E karawawataaki bwa te toro ao te bure i nanon tao 13 te ririki. Tera reireiara n te baere e rinanona Ioteba ae e na buokira ngkana ti aitara ma te ribuaka mairoun raora n te onimaki?

¹¹ E reke ana tai Ioteba ni kabwarabwaraa bukinana nakon raona ni kabureaki. Boni mataniwia ngkoa taan uouota ana mwangko te uea teuanne. N aia tai naakai ni kabureaki, e mii teuaei ao e kabwaraa nanona Ioteba. E kabwarabwaraa Ioteba bwa e na manga okira nakoana are mai mwaina n ana baareti Barao raona ni kabureaki aei. Ngke e kabwaraa nanon te mii Ioteba i aani kairana n te taamnei, e a kamanena te tai aei ni kabwarabwaraa ana kangaanga. A kona n reke reireiara aika kakawaki tiaki tii mani baike e taekin Ioteba, ma mani baike e aki taekin naba.​—KBwaai 40:​5-13.

12, 13. (a) Tera ana taeka Ioteba nakon te tia uouota ana mwangko te uea ae oti iai bwa e aki butimwaea te ribuaka nakoina? (b) Baikara baike e aki taekin Ioteba nakon teuanne?

¹² Wareka Karikani Bwaai 40:​14, 15. Noria bwa e kabwarabwaraa taekana Ioteba bwa e “kairaki ma te matoa.” Te taeka are moan rairaki mai iai te taeka aei e nanona raoi “iraeaki.” E teretere iai bwa e aitara ma te ribuaka. E taekinna naba Ioteba bwa e aki bure n te bure are e bukinaki iai ao ni kabureaki. Ibukin anne, e a butiia te tia uouota te mwangko bwa e na uota taekana nakoni Barao. Bukin tera? E kabwarabwaraa ni kangai: “Bwa I aonga ni kaotinakoaki man te tabo aei.”

¹³ E koaua bwa ana taeka Ioteba e oti iai bwa e butimwaea te baere riki nakoina? Tiaki ngaia anne. E ataia raoi bwa e karawawataaki ni mwakuri n ribuaka aika bati. E kaota raoi te koaua nakon te tia uouota te mwangko are tao e na kona ni buokia. E ngae n anne, e aki taekinaki n te Baibara bwa e taekinna Ioteba nakon temanna ke nakon naba Barao, bwa bon tarina ake a kairia ma te matoa. Ni koauana, ngke a roko tarina i Aikubita ao ni karekea te raoi ma Ioteba, e butimwaeiia Barao ao e tuangia bwa a na katei mwengaia i Aikubita ao ni karekei bwaai aika “taiani kabanea n raoiroi man te aba [aei] ni kabutaa.”​—KBwaai 45:​16-20.

14. Tera ae e na tukira man taekinan ae buakaka e ngae naba ngkana ti aitara ma te ribuaka n te ekaretia?

¹⁴ Ngkana e namakinna te Kristian bwa e aitara ma te ribuaka, e riai n taratara raoi bwa e na aki reketaati n te winnanti. E bon raoiroi riki ukeran te ibuobuoki mairouia unimwaane ao ni kaongoia ngkana iai kaain te ekaretia ae karaoa te bure ae kakaiaki. (NakIbo. 5:1) Ma n aeka ni kangaanga aika bati aikai ake a aki irekereke ma buure aika kakaiaki, a kona n raoiakinaki n aki kairekerekeaki iai tabemwaang, ao unimwaane naba. (Wareka Mataio 5:​23, 24; 18:15.) Ti bia kakaonimaki ni koaua n raoiakini kangaanga n aron ae boraoi ma ana boto n reirei te Baibara. N tabetai, ti kona n ae ti a tibwa ataia ae e aki karaoaki te ribuaka nakoira. Ai kakaitaura ngaira ngkai ti aki kabuburaa riki te kangaanga n uaraoa raora ni Kristian! Uringnga bwa e ngae ngkana ti bure ke e eti are iroura, ma ngkana ti kamanenai taeka aika kammaraki, e na bon aki kanakoraoa te kangaanga. E na kamanoira mani karaoan anne kakaonimakira ni koaua nakon Iehova ao tarira. E taekina “ane e nakonako n aki bure” te tia areru bwa te aomata ae “aki uarao n newena, ao e aki karaoa ae buakaka nakon raona n aomata, ao e aki kabwainrangia raoraona.”​—TaiAre. 15:​2, 3; Iak. 3:5.

URURINGA AM IRAORAO AE MOAN TE KAKAWAKI

15. E kangaa ni kakabwaiaaki Ioteba n ana iraorao ma Iehova?

¹⁵ Ti kona n reiakina te reirei ae kakawaki riki n ana iraorao Ioteba ma Iehova. I nanon 13 te ririki are e karawawataaki iai Ioteba, e kaotia bwa e iangoi bwaai n aron iangoaia iroun Iehova. (KBwaai 45:​5-8) E aki roko n te bukina Iehova ibukin ana kangaanga. E ngae ngke e ururingi mwakuri aika kairua ake e karawawataaki iai, ma e aki maraki nanona. Ma ae moan te kakawaki riki, e aki kariaia aki kororaoia tabemwaang ao aia mwakuri aika buakaka bwa e na karaurenakoa ma Iehova. Ibukin ana kakaonimaki ni koaua Ioteba, e a reke iai ana tai n nora ana ibuobuoki Iehova ni kaetii ribuaka ao ni kakabwaiaa ma ana utu.

16. E aera bwa ti riai ni kaanira riki ma Iehova ngkana ti aitara ma te ribuaka n te ekaretia?

¹⁶ N aron naba anne, ti riai ni kawakina ara iraorao ma Iehova ao n tararuaia. Ti riai n aki kariaia aki kororaoia taari bwa e na karaureira ma te Atua ae ti tangiria ao n taromauria. (IRom 8:​38, 39) Ma ngkana ti aitara ma te ribuaka mairoun raora n te onimaki, ti bia katotonga Ioteba ao ni kaanira riki ma Iehova, ni kekeiaki n iangoi bwaai n aron iangoaia irouna. Ngkana ti a tia ni kanakoraoi bwaai ni kabane ibukin te kangaanga n aron ae taekinaki n te Baibara, ti riai ni katikua i nanoni bain Iehova, ao n onimakinna bwa e na kaetia n te tai ae baireia ao n aron nanona.

ONIMAKINA “TE TIA MOTIKA TAEKAN TE AONNABA NI KABUTAA”

17. Ti na kangaa ni kaotia bwa ti onimakina “te tia motika taekan te aonnaba ni kabutaa”?

¹⁷ Ngkai ti teimatoa ni maiu n te waaki ae ngkai, ti kona ni kantaningaia bwa ti na aitara ma te ribuaka. N tabetai, ko kona ngkoe ke temanna riki ae ko kinaa n aitara ke n nora te mwakuri ae taraa n ribuaka n te ekaretia. Tai kariaia bwa ko na mamaara iai. (TaiAre. 119:165) Ma ngkai ana toro te Atua ngaira, ti riai ni kakaonimaki ni koaua ao n tataroa buokara mairouna ao n onimakinna. Irarikina, ti nanorinano ni kakoauaa ae e kona n aki tabwanin raoi te rongorongo iroura. Ti ataia raoi bwa e kona n reke te kairua man aki kororaoira n iangoi bwaai. N aron ae ti reiakinna n ana katoto Ioteba, ti aki kani kamanenai taeka aika bubuaka, bwa ti ataia ae e na kakorakoraa riki te kangaanga. Ao n oneani mwin are ti na iangoi kanakoraoani kangaanga i bon iroura, ti bia motinnanoia bwa ti na kakaonimaki ni koaua ao n taotaon nanora ni kantaningaa Iehova bwa e na kaetii bwaai. E na reke akoara ao kakabwaiaara mairoun Iehova ni karaoan anne, n aron naba Ioteba. Eng, ti kona ni koaua raoi bwa Iehova ae “te tia motika taekan te aonnaba ni kabutaa,” e na karaoa ae raoiroi n taai nako ngkai bon “te kaetitaeka ae riai arona ni kabane.”​—KBwaai 18:25; TuaKau. 32:4.

18. Tera ae ti na rinanona n te kaongora ae imwina?

¹⁸ N te kaongora ae imwina, ti na rinanoi iai aaro riki n ribuaka aika uoua ake a noraki i buakoia ana aomata Iehova n taai ake a karakinaki n te Baibara. N rinanoan rongorongo aikai, e na katuruturuaki iai aron irekereken te nanorinano ao te tauraoi n ikabwarabure ma ana iango Iehova ibukin te kaetitaeka ae riai.