E Bungiaki n Ningai Iesu?
Ana kaeka te Baibara
E aki taekinaki n te Baibara ana bong ni bungiaki Iesu Kristo, n aron ae oti ni booki aikai:
“E aki ataaki etin raoi ana bong ni bungiaki Kristo.”—New Catholic Encyclopedia.
“E aki ataaki raoi te tai are bungiaki iai Kristo.”—Encyclopedia of Early Christianity.
E ngae ngke te Baibara e aki kaekaa raoi te titiraki ae, ‘E bungiaki n ningai Iesu?’ ma e boni kabwarabwarai baika uoua ake a riki n taini bungiakina, ae kairiia aomata aika bati bwa a na kakoauaa ae e aki bungiaki n Ritembwa 25.
Tiaki n tain te kamwaitoro
Te koreara. Tabeua te tai imwaini bungiakin Iesu ao e kanakoa te moti Kaitara ae Aukutito n tua “nakoia aomata ni kabane bwa a na karin araia n te boki.” A riai ni karin araia aomata ni kabane n “aia kaawa” ae tao a riai ni mwananga nako iai tao teuana te wiki ke e nako riki. (Ruka 2:1-3) Tao e karaoaki te tua anne ibukin iangoani karekean te taekiti mairouia aomata ao te karinrin n te taanga ni buaka. E bae n ribaaki te waaki anne irouia aomata, ao a na un riki aomata iai ngkana e tua Aukutito bwa a na karaoa te mwananga anne n te kawai ae abwabwaki n tain te kamwaitoro.
Te tiibu. A “titiku i tinaniku [taani kawakintiibu] ao a uatei n tantani n te bong i rarikin aia nanai.” (Ruka 2:8) E taku te boki ae Daily Life in the Time of Jesus bwa e mamaeka te nanai i tinaniku man “te wiki are imwain te toa ae te Riao [raabaneni Maati]” n uaa nukan Nobembwa. E taku riki: “N tain te kamwaitoro ao a mena n te auti ni kamanoia man te mwaitoro, ao man aei are e a kona n noraki iai ae te bongi n namwakaina ibukin te Kiritimati are tain te kamwaitoro, e bae n aki eti, kioina ngkai e taku te Euangkerio bwa a mena taani kawakintiibu n te tawaana.”
Moanakin tain te abue
Ti kona ni katautaua te tai are e bungiaki iai Iesu ngkana ti wareware rikaaki man te bong are e mate iai n te toa ae te Riao, Nitian 14 n tain te abue n 33 C.E. (Ioane 19:14-16) Tao ai 30 ana ririki Iesu ngke e moana ana mwakuri ni minita are tenua ao te iterana te ririki maanna, ngaia are e bungiaki ni moanakin tain te abue ae 2 B.C.E.—Ruka 3:23.
E aera ngkai Ritembwa 25 bon tain te Kiritimati?
Kioina ngkai akea te bwai ni kakoaua bwa e bungiaki Iesu Kristo n Ritembwa 25, ao e aera ngkai e bubukamaruaki te Kiritimati n te bongi n namwakaina aei? E taku te Encyclopædia Britannica bwa a bae n rineia mataniwi n Aaro “ni kaangaraoia ma aia toa beekan ake kaain Rom ae kanikinaean ‘ana rekenibong taai’” n tain te kamwaitoro. Ni kaineti ma The Encyclopedia Americana, ao a bati taan rabakau ake a kakoauaa bwa e karaoaki aei “bwa e aonga ni kakawaki riki te waaki ni Kristian irouia beekan ake a rairaki.”