Ko Kona n “Nako Maketonia”?
1. Tera ae e kairiia Bauro ma raona ni mwananga bwa a na nako Maketonia?
1 Tao n te ririki 49 C.E., e a kitana Turia i Antioka te abotoro Bauro ibukin ana kauoua ni mwananga ni mitinare. Bukini mwanangana bwa e na kawariia kaain Ebeto ao tabeua kaawan Atia Minor. Ma e karekea te kakao mairoun te taamnei ae raoiroi are e kangai, “nakomai nako Maketonia” n oneani mwin are e na nakoni kaawa ake e na bon nako iai. A kukurei ni butimwaea anne ngaia ma raona ni mwananga, ao a kakabwaiaaki bwa a katea te moan ekaretia n te aono anne. (Mwa. 16:9, 10; 17:1, 2, 4) Ni boong aikai, a rangi ni kainnanoaki riki taan tai ibukini karaoan te mwakuri n tai n taabo tabeua ni katobibia te aonnaba. (Mat. 9:37, 38) Ko kan ibuobuoki n te mwakuri aio?
2. Bukin tera bwa tabeman a tuai n iangoa te mwaing nakon te aba ae ianena?
2 Tao ko kan riki bwa te mitinare n ai aroni Bauro, ma ko tuai n iangoa te mwaing nakon te aba ae ianena. N te katoto, tao e aki reke iroum irakin te reirei ni kataneiai i Kireata ibukin am ririki ni maiu ke ibukina bwa te tari te aine ngkoe ae akea buum ke iai natim. Tao ko tuai n iangoa te kani mwaing nakon te aba ae ianena ibukina bwa e tuai tau am konabwai n reiakina te taetae teuana. Ke tao te iabatera ngkoe ae ko a tibwa maeka n te aba ae tiaki abam ibukini kangaangan te karekemwane, ao ibukin anne e totokoiko te manga mwaing nakon te aba teuana. Ma imwin tataroakinan raoi aei, ko a kunea bwa ngaia a aki tukiko kangaanga akanne mani mwaingim nakon te aba ae ianena are e kainnanoaki iai te ibuobuoki.
3. Bukin tera bwa te kataneiai ibukin te riki ni mitinare tiaki te bwai ae na aki kona ni kanakoraoa am uarongorongo n te aba ae ianena?
3 E Kainnanoaki te Kataneiai Ibukin te Riki ni Mitinare? Tera are e kaira Bauro ma raona ni mwananga bwa a na riki bwa mitinare ngaiia? A onimakina Iehova ao taamneina ae raoiroi. (2Kor. 3:1-5) Mangaia are ngkana a aki angaraoi baika riiriki nakoim ibukini butimwaean te kataneiai ae okoro, ko kona ni kanakoraoa am uarongorongo n te aba ae ianena. Uringnga naba are ko kakarekei reirei ni kataneiai aika a teimatoa ni kakaraoaki rinanon Te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo, ao Te Botaki Ibukin te Uarongorongo. Ao ngkana tiam te kan nako Kireata ke te reirei ae titeboo ma anne, mwaingim nakon te aba teuana n nora iai te beku ni mitinare e na anganiko te atatai ae rangi ni kakawaki are ko kona ni kabongana imwina riki ngkana ko a butimwaeaki ibukini kataneiai tabeua.
4. Bukin tera bwa taari ake a ikawai riki, a riai n aki iangoia bwa a aki kona ni mwaing n uarongorongo n te aba ae ianena?
4 Aika A Ikawai Riki: A kona n riki bwa taan ibuobuoki n aaba ake e kainnanoaki iai te mwakuri n uarongorongo, taari ake a ikawai riki ao man ikawai n te onimaki ao ni marurung rabwataia. Ko a tia n ritaea man am mwakuri ni kareketianti? Iai taari tabeman ake a karekea aia mwane n ritaea ae bon tau ibukini booni maiuia are a kona ni maiu iai n aaba ake e korakora iai te rikirake, n ikotaki naba ma aia kabanemwane ibukini boon aia bwainnaoraki, are e a bobuaka riki nakon are n oin abaia.
5. Karakina rongorongon temanna te tari te mwaane ae e a tia n ritaea are e mwaing nakon te aba ae ianena.
5 Temanna te tari te mwaane ae e a tia n ritaea ae rabakau te taetae n Imatang, te unimwaane ngaia ao te bwaiania naba, e mwaing nakon te tabo ae rangi n ataaki ae kakawaraki irouia taan neweaba i Atia Maiakimainiku, bwa e na buokiia taan uarongorongo aika ruaman mwaitiia n te aba anne ake a rabakau te taetae n Imatang. A uarongorongo te koraki aikai nakoia ianena aika 30,000 mwaitiia ake a maeka n te tabo anne. Imwin uoua te ririki ao 50 mwaitiia ake a kaakaei bobotaki. E korea ae kangai te tari aei: “Te mwaing nakon te tabo aei, e a tia ni karekei nakoiu kakabwaia aika kakukurei ake I a tia n rinanoi i nanoni maiu. E aki kona maanin te tai n anganai au tai ae N na taekin iai kakabwaia aika kakukurei ake I a tia n rinanoi!”
6. Karakina rongorongon te tari te aine ae akea buuna are e mwaing nakon te aba ae e kainnanoaki riki iai te ibuobuoki.
6 Taari Aine Aika Akea Buuia: E a tia ni kabonganaia taari aine Iehova n te aro ae kamimi bwa a na tataekina te rongorongo ae raoiroi n aaba ake e kainnanoaki riki iai te ibuobuoki. (TaiAre. 68:11) Iai temanna te tari te aine ae te roro n rikirake ae tiana bwa e na karababaa ana mwakuri ni minita n te aba ae ianena, ma a rangi n raraoma ana karo ibukini kawakinana man taiani kangaanga. Ngaia are e a rinea te aba teuana neiei ae te aba ae raoiroi te waaki n tautaeka iai ao e tau kaubwaina, ao e a kororeta nakon te aobiti n tararua ao ni karekea buokana ibukin te rongorongo are e bubutii ibukina. Ni menana n te aba anne n te maan ae onoua te ririki ao e a karekei kakabwaia aika bati. E taku: “Ngke tao I mena ni mwengau ao a na aki mwaiti au reirei n te Baibara. Ma te mwakuri n te tabo ae e kainnanoaki riki iai te ibuobuoki, e a buokai ni kairi reirei n te Baibara aika bati ao e a karikirakea riki rabakau n angareirei.”
7. Karakina rongorongon te utu teuana are e mwaing nakon te aba ae ianena.
7 Utu: E na tukiko mwaingim nakon te tabo ae ianena ibukini kabutan te rongorongo ae raoiroi, ngkana iai natim? A motinnanoia bwa a na kataia ni karaoa anne te utu teuana ae iai natiia uoman ae te mwaane ao te aine, ao aia ririki ni maiu bon wanua ao tebwina. E korea ana rongorongo te tina aio ni kangai: “Ti rangi ni kukurei ni kaikawaiia natira ikai bwa e a reke aia tai n iraorao ma special bwaiania ao mitinare. E rangi ni kakabwaiaaki maiura ibukina bwa ti beku n te tabo ae e kainnanoaki riki iai te ibuobuoki.”
8. Ti kona ni beku n te aba ae ianena e ngae ngkana ti tuai reiakina te taetae riki teuana? Kabwarabwaraa.
8 Ataakin Taian Taetae: E tukiko reiakinan te taetae ae ianena bwa ko na aki mwaing nakon te aba teuana? E bae ni kabonganaaki am taetae n aaba tabeua ake a rangi ni kainnanoaki riki iai taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea. Iai te taanga teuana ae a rabakau te taetae n Imatang ake a mwaing nakon te aba ae e kabongana te taetae n Tibein, ao a mwaiti ake a roko ni maeka i aona aika a rabakau te taetae n Imatang. Imwini karekean te rongorongo man te aobiti n tararua ni kaineti ma ekaretia aika mwaiti ake a rabakau te taetae n Imatang kaaina aika a kainnanoa te ibuobuoki, ao a rinea teuana mai buakona ao a okiokiria uoua te tai. A okira abaia naakai, a kauarerekea aia kabanemwane ni katoa namwakaina ao a kaikoa naba aia tianti ibukini kanoan te ririki. Ngke a tauraoi ni mwaing ao a buokaki irouia taari n te tabo anne ibukini kakaaean aia auti ni maeka ae tau ibukin te maekanaki ao e bobete.
9, 10. Tera ae a riai n iaiangoia te koraki ake a mwaing mai abaia, ao bukin tera?
9 Taan Roko ni Maeka: Ko a tia ni mwaing mai abam tao imwain reken te koaua iroum? Tao e na kainnanoaki riki aia ibuobuoki taan tai i abam. Ko iangoa te mwaing n okira abam ni buoka iai te mwakuri? E na bebete riki iroum kakaaean am mwakuri ao am tabo ni maeka nakon te aomata are tiaki kaain te aba. Ao ko bae ni mwaatai ni kabongana taetaen te aba anne. Irarikin anne, a na kukurei riki aomata n ongora iroum rongorongon te Tautaeka n Uea nakon ae a na ongora mairouia ake tiaki kaain te aba.
10 Temanna te mwaane ae e rabanako mai Albania nako Itare, e karekea ana mwakuri ae bubura boona iai ao e kakaoki mwane nakoia ana utu i Albania. Ngke e a riki bwa kaain te koaua, ao e a reireinia te taetae n Albania taian special bwaiania n te tabo anne, ake a mwaing nako Albania ike e kainnanoaki riki iai te ibuobuoki. E korea ae kangai te tari te mwaane anne: “A a nakon te kaawa are I kitanna. A babanga te taetae anne ma a boni kukurei ni kan nako iai. Au taetae ma kateiu a nako mai Albania, ma tera ae I a karaoia ikai i aon Itare?” E a motinnanoia te tari aio bwa e na okira Albania ni buoka iai tataekinan te rongorongo ae raoiroi. E taku: “Tao N na uringaaba ngkana I a kitana au mwakuri ao au mwane aika i aon Itare? N na bon aki! Bwa I a kunea te mwakuri ni koaua ae kamaiuaia aomata i aon Albania. N au iango, te mwakuri ae te kabanea ni kakawaki riki ibukini kateimatoaan te kukurei, bon te beku ibukin Iehova ma am bwai ni kabane ake iai iroum!”
11, 12. Tera ae a riai ni karaoia te koraki ake a kani mwaing nakon te aba ae ianena?
11 Aroni Karaoana: Imwaini mwanangaia nako Maketonia Bauro ma raona ni mwananga, ao a iangoia ngkoa bwa a na mwananga nako maeaon Maketonia ma “a tukaki iroun te Tamnei are Raoiroi,” ngaia are a manga nakoiang. (Mwa. 16:6, BG) Ngke a a kaania Bitunia ao e tukiia Iesu. (Mwa. 16:7) E teimatoa n tararuaa aron te mwakuri n uarongorongo Iehova, rinanon Iesu. (Mat. 28:20) Ngaia are ngkana ko iangoa te kani mwaing nakon te aba ae ianena, tataromwaaka n ukera ana kairiri Iehova.—Ruka 14:28-30; Iak. 1:5; nora te bwaoki ae “Ti na Kanga n Ataia Bwa e Kainnanoaki te Ibuobuoki n te Aba Are Ti Kan Nako Iai.”
12 Titirakinia unimwaane ao taari tabeman ake a ikawai n te onimaki bwa a na kaota aia iango bwa ko tau ibukini karaoan te mwakuri anne ke ko aki. (TaeRab. 11:14; 15:22) Wareware ni booki ke maekatin ake a boreetiaki aika iai i nanona rongorongon te beku n te aba ae ianena, ao karaoa naba am kakaae i aon aaba ake ko kan nako iai. Ko iangoa te aba are ko kani mwaing nako iai ni kawaria tao tii ibukin tabebong? Ngkana ko a tangiria ni mwaing nakon te aba teuana ao ko riai ni kororeta nakon te aobiti n tararua n te aba anne ibukin rongorongo riki tabeua ake ko na kamatataako iai, ni kabongana te atureti ae mena n te Yearbook ae bwain te ririki aei. Ma tao imwaini kanakoan am reta nakon te aobiti n tararua, angania moa unimwaane n am ekaretia bwa a na karin aia iango tabeua.—Nora te boki ae Te Botaki ae Baireaki Ibukini Karaoan Nanon Iehova, iteraniba 111-112.
13. E na kanga te aobiti n tararua n ibuobuoki nakoim, ao tera ae ko bon riai ni karaoia?
13 E kona te aobiti n tararua n anganiko rongorongo riki tabeua ibukin te aba aika a na buokiko ni karaoa am motinnano, ma tiaki tabena karekean reeta, kariaiakan rikim bwa kaain te aba, ke katauraoan te beeba ni kariaia ibukin rinim n te aba (visa) ke booma riki tabeua aika a tauaki mwia man te tautaeka ke kakaaean taabo ake ko na maeka iai. Aikai bon tabem ni kakaaei ao n tarai bwa a na bane n reke iroum imwain ae ko mwaing. Irarikin anne, bon tabem naba karekeaia naake a tei ibukin te aba anne ibukini karekean rongorongo riki tabeua ni kaineti ma te beeba ni kariaia rinim n te aba anne (visa) ao kariaiakam ni mwakuri. Te koraki ake a kani mwaing a riai n tauraoi ni karekei bwaai ake a na kainnanoi i bon ibukia ao baike a kainnanoaki n te tautaeka.—IKar. 6:5.
14. Baikara kauring aika a riai n iaiangoaki raoi imwaini kawaran ke te mwaing nakon te aba are e totokoaki iai te mwakuri?
14 Aaba Ake e Totokoaki Iai te Mwakuri: N aaba tabeua ao a riai taari mwaane ao aine n te ekaretia anne ni bwaina te wanawana ni karaoan aia taromauri. (Mat. 10:16) A kona ni karikirakea riki taraakin te mwakuri ae karaoaki ibukin te tautaeka n uea, taan uarongorongo ake a kawara ke ni mwaing nakon aaba aikai ao ni karikii kangaanga nakoni maiuia taari. Ngkana ko iangoa te kani mwaing nakon te aba ae aekakin anne, taiaoka ni kororeta nakon te aobiti n tararua n am aono rinanon te rabwata n unimwaane imwaini mwaingim.
15. Tera aroia ni karababaa aia mwakuri ni minita i aon abaia, te koraki ake a aki kona ni mwaing nakon te aba teuana?
15 Ngkana e Kangaanga Mwaingim: Ngkana ko aki kona ni mwaing nakon te aba teuana, ao tai bwarannano. Tao iai riki “mataroan te mwakuri ae bati” ae e uki nakoim. (1Kor. 16:8, 9) E atai riki taabo aika e rangi ni kainnanoaki iai te mwakuri am mataniwi n am aono, ngkai ko aki mwaing nakon taabo tabeua. Tao ko kona n ibuobuoki n te ekaretia are e kabongana te taetae ae ianena ke te kurubu are ko uakaan ma ngaia. Ke ko kona ni karababaa riki am mwakuri n uarongorongo n am ekaretia ae ko mena iai ngkai. Te bwai ae e rangi ni kakawaki boni karaoan am taromauri ma nanom ao korakoram ni kabane, n aki ongei baika riiriki nakoim.—IKoro. 3:23.
16. Tera arora nakoia te koraki ake a tangiria ni mwaing nakon te aba ae ianena?
16 Iai te Kristian ae e a ikawai n te onimaki ae ko ataia ae tiana te beku n te aba ae ianena? Ngkana iai, ao angan teuanne ke neienne am taeka ni boutoka ao ni kaungaunga! Ngke e kitana Turia i Antioka Bauro, ao bon te katenua ni bubura ni kaawa n te Embwaea n Rom (imwini kaawa aika Rom ao Arekanria). Kioina ngkai e rangi ni bubura te kaawa anne, a bae ni kainnanoa ana ibuobuoki Bauro kaain te ekaretia i Antioka ao a na bon nanokawaki naba ngkana e a kitania. Ma e aki kateretereaki n te Baibara bwa a kabwaraa nanon Bauro taari n te tabo anne, ngke e nang kitania. Ma e kateretereaki bwa n oneani mwin ae a na tii iangoa aia kaawa bwa e kainnanoaki iai te mwakuri, a uringnga are “te tawaana boni botannaomatan te aonnaba.”—Mat. 13:38.
17. Baikara bukina aika riai n ururingaki n te “nako Maketonia”?
17 A rangi ni kakabwaiaaki Bauro ma raona ni mwananga ngke a butimwaea te kakao are a na nako Maketonia. Ni menaia ni kaawani Biribi are Maketonia ao a kunea iai Ruria, ao “e kauka nanon neiei Iehova bwa e na butimwaei baike e taekini Bauro.” (Mwa. 16:14) Iangoa aroni kukureia Bauro ma raona ni mitinare ngke e a bwabetitoaki Ruria ma kaaini batana ni kabane! N aaba aika bati ao iai naba aomata aika a raoiroi nanoia n ai aron Ruria ake a tuai man ongongo taekan te Tautaeka n Uea. Ngkana ko “nako Maketonia,” ao ko na namakina te kukurei ni kakaaeaia ao ni buokaia te koraki akanne.
[Te Bwaoki n te iteraniba 5]
Ti na Kanga n Ataia Bwa e Kainnanoaki te Ibuobuoki n te Aba Are Ti Kan Nako Iai
• Nora te Yearbook ae bwain te ririki aei. Taraa raoi te ware ibukini mwaitiia taan uarongorongo n te aba anne ma mwaitin ana botannaomata.
• Kabongana te Index ni karaoa iai am kakaae i aoni kaongora ao rongorongo man te aba anne.
• Maroro ma taan uarongorongo ake a tia ni kawara te aba anne ke a boni maeka iai.
• Ngkana ko iangoa te aba ae ko na uarongorongo iai n oin am taetae, kabonganai bwaai n ibuobuoki riki tabeua n aron te Internet, n taraia iai bwa iraman aomata ake a rabakau am taetae.