Aroni Bairean te Bong ni Mare ae Karineaki Iai Iehova

1-2. Tera ana iango Iehova ibukini boong ni mare?

KO A KABAE ao i aoni kawaim ni mare? Ngkana eng, ao bon anne te bae e rangi ni kakukurei ni maium! Ko bae ngkai n rangi n tabetabe n am kakatauraoi imwain am bong ni mare. E tabe naba Iehova ma am mare. E tangiria bwa kam na kukurei n ami bong ni marea ao n taai naba aika imwaimi.​—TaeRab. 5:18; AneTor. 3:11.

² E riai n oti karinean Iehova n am bong ni mare. Bukin tera bwa ti taekina anne? Ao ko na kangaa ni kona ni karaoa anne? E ngae ngke e kaineti riki te kaongora aei nakoia naake a kakatauraoi nakon aia mare, ma ti bane ni kona ni buokaki ni booto n reirei aika a na maroroakinaki, bwa ti na karinea Iehova ngkana arona bwa ti kaea te mare ke ti tuangaki ara iango ni baike a a tia ni baireaki ibukin te mare.

BUKIN TERA NGKAI E RIAI NI KARINEAKI IAI IEHOVA?

3. Tera ae a riai n iaiangoia Kristian aika bairea karaoan aia botaki ni mare, ao bukin tera?

³ A riai Kristian aika kakatauraoi imwain aia bong ni mare ni kakairi ni booto n reirei man te Baibara ake e korei Iehova n ana Taeka. Bukin tera? Ibukina bwa Iehova bon te tia Karika te mare. E bairea te moani mare are a a riki iai Atam ma Ewa bwa taanga. (KBwaai 1:28; 2:24) Ngaia are e riai ni moanibwai ana iango te Atua irouia naake a na bairea aia mare.

4. Bukin tera ngkai a riai naake a iangoa te mare ni kaota karinean Iehova n aia bong ni mare?

⁴ Iai bukina ae kakawaki bwa ko na iaiangoa ana iango Iehova n am bong ni mare: Boni ngaia Tamam are i karawa ao Raoraom ni koaua. (Ebera 12:9) Ko boni bae n tangiria bwa e na teimatoa ni kaan am reitaki ma ngaia. Ko na bon aki kariaia te bwai teuana bwa e na riki n te bong anne ke ni boong riki ake tabeua, ae e na rawawata iai Raoraom. (TaiAre. 25:14) Ngkana ko iaiangoi bwaai nako ake e a tia Iehova ni karaoi ibukim ao aika e na karaoi, tiaki ko na kakoauaa ae e bon tau ni karineaki n am bong ni mare?​—TaiAre. 116:12.

KO NA KANGAA NI KARINEA IEHOVA?

5. E na kangaa te Baibara ni kona ni buokiia naake a kakatauraoi imwain aia bong ni mare?

⁵ E aki kaotaki n te Baibara tuan te taromauri ibukin te mare ke ibukin taiani botaki ni mare ake a karaoaki imwina. E kona ni karaoaki te mare ni kaineti ma baika kakaraoaki n te tabo teuana, te katei, ke baike a tatangiri naake a na mareaki. A karinei naba ana kaetieti te tautaeka ibukin te mare taan taromauri ni koaua. (Mat. 22:21) Ma e na boni karineaki Iehova ao ni kukurei n te mare ae baireaki ni kaineti ma ana boto n reirei te Baibara. Ngaia are baikara ngkanne booto n reirei aika ko riai n iaiangoi?

6. Bukin tera bwa e kakawaki irouia naake a na mareaki bwa a na ongeaba n ana kaetieti te tautaeka ibukin te mare?

⁶ Ongeaba n ana kaetieti te tautaeka. (IRom 13:​1, 2) N angiin aaba ao iai ana kaetieti te tautaeka ae a riai ni kakororaoi naake a na mareaki imwaini mareia. A riai naake a na mareaki n ukeria bwa baikara kaetieti akanne n aia tabo. Ngkana iai am titiraki bwa ko na kangaa ni karaoa anne, ko kona n tuangia unimwaane bwa a na buokiko.b

7. Tera aroni karaoan te bong ni mare ae riai?

⁷ Karaoa te botaki ae neboaki iai te Atua. (1Kor. 10:​31, 32) Kakorakorako ni karaoa te botaki ae e na oti iai uaan taamnein te Atua ao tiaki nanoia kaain te aonnaba aei. (IKar. 5:​19-26) Ni kaineti ma ana boto n reirei te Baibara ibukin te kairiri, e riai te tia mare te mwaane n taraia raoi bwa e na kakukurei te botaki ni mare ao e na neboaki iai te Atua. E na kangaa n riki anne? Ngkana e karaoaki te kabwarabwara man te Baibara n aia mare ma te tangira, te akoi, ao te karinerine, e na kona ni karikirakea te kakaitau ibukin ana babaire te Atua ae te mare. A bane ni kona ni kakabwaiaaki naake a roko ibukina bwa e na katuruturuaki n te kabwarabwara aei kakawakin te mare. A bati Kristian aika iangoa te mare ae a rineia bwa e na karaoaki te taromauri ibukin aia mare n te Tabo n Taromauri, ngkana e angaraoi. Ngkana ko kani kabongana te Tabo n Taromauri, ko riai ni moantaai ni korea am reta ni bubutii nakon te rabwata n unimwaane.

8. Ngkana e na iai te botaki ibukin am mare, ko na kangaa n taraia bwa e na neboaki iai Iehova? (I-Rom 13:13)

⁸ Wareka I-Rom 13:13. Ngkana ko rineia bwa e na iai te botaki ibukin am mare, ko na kangaa n taraia bwa e na aki oti iai nanoia kaain te aonnaba? Te taeka ni Kuriiti ae rairaki bwa “botaki aika akea te taubaang iai” e kaineti nakoni botaki aika iai te moi manging iai n te aro ae riao ao te katangitang n uaa te bwakanako n tai. (Nora “wild parties” n te study note n I-Rom 13:13.) Ngkana ko rineia bwa e na iai te kamanging, taraia raoi bwa e na akea ae e na riao moina.c Ngkana iai te katangitang, kauarerekea tangina n te aro are a na kona am iruwa ni boni maroro naba i marenaia. Tuoi raoi kuuna ake a na katangaki n ikotaki naba ma mwaneweia bwa e aonga n akea ae e na mamaara iai.

9. Tera ae a riai n iaiangoia naake a na mareaki ni kaineti ma taiani maroro ke kamataku n aia botaki ni mare?

⁹ E na iai te maroro mairouia tabemwaang, taian taamnei, ke kamataku tabeua n am botaki ni mare? A kona baikai ni karakaa kakawakin te bong anne. Ma e ngae n anne, a riai ni kaunganano baika a na karaoaki. (IBir. 4:8) Titirakiniko aei: ‘E na oti iai karineaia tabemwaang? E na karineaki iai te babaire ae te mare?’ Ao ae kakawaki riki, titirakiniko aei: ‘E na karineaki iai Iehova?’ E ngae ngke e raoiroi naba te kangare teutana, ma taraia bwa e na akea te bae e aki riai, n aron te wiibuaka. (IEbe. 5:3) Taraia raoi bwa a na ota ao ni karinea nanom am utu ao raoraom ake a na anga aia maroro teutana.

10. E aera bwa a riai ni bwaina te aro ae riai naake a na mareaki n aia kakatauraoi nakon aia bong ni mare? (1 Ioane 2:​15-17)

¹⁰ Bwaina te aro ae riai. (Wareka 1 Ioane 2:​15-17.) E kakaitau Iehova ngkana a ukera karineana taan taromauria, ao tiaki kamoamoaaia i bon irouia. Ngaia are a na bon rarawa nakon te kabanemwane ae riao ao “te kainikatonga” Kristian aika bwaina te aro ae riai. Ko na kangaa ni kakabwaiaaki ngkana ko kauarerekea am mare? Tao e na bae n riki n ai aron ana bong ni mare Mike, ae te tari te mwaane mai Norway. E taku teuaei: “Ti aki te roko n taarau ao ti a kona n teimatoa ni bwaiania. E uarereke ara mare ma ti bon ururingnga ma te kukurei.” E kangai te tari te aine mai Inria ae Tabitha: “Ti aki tangiria n tabeaianga. Kauarerekean ara mare, e a karako naba iai baika ti na biriakini ao baika ti na aki boraoi n iango iai.”

11. E na kangaa te tia mare te aine ao te mwaane n oneiia ao ni katamaroaia n te aro ae riai? (Nori naba taamnei.)

¹¹ Ko a tia n iangoia bwa tera oneam? Ko na boni bae n anaa ae te kabanea n tamaroa. N taai naba ake a koreaki n te Baibara ao a rangi n taratara raoi ma aron taraakia te tia mare te aine ao te mwaane. (Ita. 61:10) Ni koauana, e na bae ni kaokoro oneam ni mare ma oneam ibukini botaki tabeua, ma ko bon riai n oneiko n te aro ae riai. (1Tim. 2:9) Tai kariaia oneam ke bwaai riki tabeua bwa a na riki bwa baika a moani kakawaki n am botaki ni mare.​—1Bet. 3:​3, 4.

12. E aera bwa a riai naake a na mareaki n rarawa nakoni katei aika bobuaka ma te Baibara aika a kakaraoaki n aia aono?

¹² Rarawa nakoni katei aika bobuaka ma te Baibara. (TeKao. 18:4) E a tia ana waaki Tatan ae ngkai n rengani katein te mare ma katei ni beekan, te tabunea, ao ai waaki aika boboto i aoni maakakia taimonio. E kamataataa Iehova nakoira bwa ti na kararoaira mani baika aki itiaki aikai. (2Kor. 6:​14-17) Ngkana iai katei tabeua ke waaki tabeua n am aono aika ko raraoma iai, neneri moan rikia ao booto n reirei man te Baibara aika ko na kona ni maiuakin, imwain ae ko bairea kanoan am bong ni mare.

13. A na kangaa naake a na mareaki ni katotonga ana iango Iehova ni kaineti ma butimwaean taiani bwaintangira?

¹³ E kakaraoaki n am tabo te anga bwaintangira irouia iruwa nakoia taani mare? E kona n oti mwaitin aia mwane iruwa man tein aia bwaintangira are a rineia bwa a na anga. E koaua ae a kaungaaki Kristian bwa a na anganga ao a kukurei ni karaoan anne. (TaeRab. 11:25; Mwa. 20:35) Ma ti na bon aki karaoa te bwai teuana ae a na iangoia iai ara iruwa bwa a riai n anga aia bwaintangira, ke a na namakinna ae e aki butimwaeaki te bwaintangira ae uarereke. Ti katotonga Iehova, ni kataia ni kakairi n ana iango i aon taiani bwaintangira, n arora ni kariaia bwa a na anga aomata ni kaineti ma are a konaa ao ae e nako mai nanoia.​—2Kor. 9:7.

TOTOKOI KANGAANGA AO TOKANIKAI I AOIA

14. Baikara kangaanga aika a boo ma ngaai naake a na mareaki?

¹⁴ Ko bae ni boo ma kangaanga ngkai ko kataia ni katauraoi bwaai nakon am bong ni mare ae e na karineaki iai Iehova. N te katoto, e bae ni kangaanga iroum bairean te mare ae uarereke. E taku Charlie ae kaain Toromon: “E rangi ni kangaanga bairean ae antai ae ti na kaoia nakon ara botaki ni mare. A rangi ni mwaiti raoraora, ao n ara katei a riai ni bane ni kaoaki!” E taku Tabitha are taekinaki mai mwaina: “A riai ni bubura botaki ni mare n te tabo are I mena iai. E rangi ni kangaanga irouia ara karo butimwaean ara babaire ae tii 100 aomata aika ti na kaoiia.” E taku Sarah ae kaain Inria: “E rangi ni kakawaki irouia tabeman taraakia bwa mwaitira kaubwaia. E rangi ni bubura aia mare ai tariu ma ai mwaaneu aika tiaki taani Kakoaua, ngaia are I kani kabuburaa naba au mare.” Tera ae kona ni buokiko n tokanikai i aoni kangaanga aikai ao tabeua riki?

15. E aera ngkai e rangi ni kakawaki tataroakinan am babaire ibukin am mare?

¹⁵ Tataroakina am babaire ibukin am bong ni mare. Ko kona n tuanga Iehova n te tataro te bae ko rinanona ke ko namakinna. (IBir. 4:​6, 7 ao te study note i aon “in everything”) Ko kona ni butiia bwa e na buokiko ni karaoi motinnano aika raraoi, n teimatoa n rau ngkana ko tabeaianga, ao ni kaota te ninikoria ngkana e riai. (1Bet. 5:7) E na rikirake onimakinan Iehova iroum ngkana ko nori baika e karaoi ibukim. E taku Tabitha are taekinaki mai mwaina: “I raraoma ma au kabae bwa ai tera arora ngkana a bobuaka ara iango i marenara ke ma ara utu. Ngaia are ti aki toki n tataro imwaini maroroakinan ara babaire ibukin ara mare. Ti rangi n namakina ana ibuobuoki Iehova ao te rau i marenara ao i marenaia ara utu.”

16-17. E na kangaa te maroro raoi ni kona n ibuobuoki ngkana kam bairea ami mare?

¹⁶ Maroro raoi ma te wanawana. (TaeRab. 15:22) Ngkai kam nang mareaki, kam kainnanoa karaoani babaire aika bati ibukin ami bongi ni mare. N aron te bong are kam na mareaki iai, te kataumwane, naake kam na kaoia, ao a a bati riki. Imwain ae kam na karaoa te motinnano teuana, uaia n rinanoi ami iango ao maroroakini booto n reirei man te Baibara, ao ai taeka n reirei mairouia Kristian aika ikawai n te onimaki ao ni mwaatai. Ngkana kam kaota ami iango, bwaina te akoi, te atataiaomata, ao tauraoi ni bitaki. Ngkana iai aia bubutii ami utu aika kam kaan ma ngaiia, tao n aroia ami karo, bwaina naba te karinerine nakoia. Bon te bong ae okoro naba irouia. Ngkana kam aki kona ni karaoa are a iangoia, kabwarabwaraa bukina ma te wanawana. (IKoro. 4:6) Kamataataa nakoia ami utu ae te bae kakawaki iroumi bon te botaki ae kakukurei ao e karineaki iai Iehova.

¹⁷ E kona n rangi ni kangaanga kabwarabwaraan ami babaire nakoia ami karo ngkana tiaki taani kakoaua, ma e boni kona n nakoraoi. E taku Santhosh, ae te tari te mwaane mai Inria: “A tangiria ara utu bwa ti na karini katei n Hindu tabeua. Ao e anaa au tai ae bati ma au kabae aroni kabwarabwaraan ara babaire nakoia. Ti bitii bwaai tabeua ake ti taku bwa e na aki rawawata iai Iehova. N te katoto, ti bita te amwarake n tain ara botaki ni mare nakon te bwai ae a tatangiria, ao ti aki karin anene ke mwaie ake a aki taneiai iai.”

18. Tera ae kona ni buokiko n taraia raoi bwa e na nakoraoi bwaai n am bong ni mare? (1 I-Korinto 14:40) (Nora naba te taamnei.)

¹⁸ Karaoa raoi am babaire. Ngkana ko babaire raoi, e na uarereke riki tabeaiangam n am bong ni mare. (Wareka 1 I-Korinto 14:40.) E taku Wayne mai Taiwan: “Tabebong imwain ara mare, ao ti maroro ma naake a anga nanoia bwa a na buokira n ara mare. Ti maroroakini ara babaire ao ti kataneiai teutana bwa e aonga n nakoraoi bwaai n taina.” Ibukini karineaia am iruwa, kabanea am konaa ni biri i aon te tai.

19. Tera ae kona ni buokiko ni kanakoraoa am botaki ni mare?

¹⁹ A bati kangaanga aika kona n totokoaki rikia ngkana ko a kaman iaiangoi. (TaeRab. 22:3) N te katoto, ngkana ko maeka n te tabo ae a kona n roko aomata n te mare ngkana a aki naba kaoaki, iangoia bwa ko na kangaa n totokoa rikin anne. Kaongoia am utu ake tiaki kaain te koaua bwa a na atai baika a na kona n riki ao kabwarabwaraa am iango ni kaineti ma tabeua katein te mare. Ko kona n angania te kaongora ae “Tera ae Riki n Aia Botaki ni Mare Ana Tia Kakoaua Iehova?” ae reke n jw.org. Ibukini buokam ni kanakoraoa am botaki, ko kona n rinea te tari te mwaane ae ikawai n te onimaki bwa e na riki bwa “mataniwin te baka.” (Ioa. 2:8) Ngkana ko kamataatai raoi am babaire nakoina, e kona ni buokiko n tararuaa am botaki bwa e na teimatoa n neboaki iai te Atua n aron are ko baireia.

20. Tera ae a riai n ururingnga naake a na mareaki ibukin aia bong ni mare?

²⁰ Ko bae n rangi n tabeaianga ngkana ko a iaiangoi baika irekereke ma am katauraoi nakon am bong ni mare. Ma uringnga ae am bong ni mare bon tii tebongina. Bon te bong ae kona n riki bwa moanakini maiumi ae tamaroa ngkai kam toro iroun Iehova. Kabanea am konaa ni kauarerekea am mare ao ni karaoia n te aro ae neboaki iai te Atua. Onimakina Iehova. Man ana kairiri ao ane ko na kona ni barongaa te mare, ae ko na tanrikaaki n taraia n te taina ma te kukurei ao tiaki te uringaaba.​—TaiAre. 37:​3, 4.