Palu 5
Wɩboin le cɩ drabhia vale zɔɔtanlɩ le wɩ ta
1. Bɛ ká zʋle bhli palɩ drabhia vale zɔɔtanlɩ ta le wɩ ji a e jɛlɩɩ?
“MIN ti tɛrɛ ta, a laalɩ léé zɔɔmunun a taa wo ká loo, bhɛ a boawɩ ɲan,” bhɛ zʋle sɛbhɛ pa le wa laan La religion traditionnelle africaine a fɩ, e a taa pa eziin léé “Min ti gɔnnɔn faa va, zɔɔtanlɩ le wɩ a wɩ blɛɛn ɲan.” Munun le wo ká lɛkɔlu klɛ lɛ lo e vale munun le wo bhɔ lɛkɔlu ji baa, wo faa a e palɩ drabhia vale zɔɔtanlɩ le wɩ ta. Leglizi zilɛzannun vale bhazʋrʋ julanun zilɛzannun a e palɩ eziin zɔɔtanlɩ le wɩ ta.
2. Bɛan zʋle min ciɛrɩ a e palɩ a ta, fɛ cɛn nan le drabhia le plɛplɛ e siee?
2 Min ti tɛrɛ ta min ciɛrɩ bhlipalawɩ yraman, yʋ le plɛplɛ dʋ a. Bhalɩ a e plalɩ bhɛ nwiin. Leli ɲannɛnnun vale yrɛjimunun e bhɔale wo ɲranman pa a ɲan. Bhlaminnun cɩ a dɔɔ bɛan zʋle woo ɲranman paan a ɲan, ye wó wɩɲannɛn klɛ drabhia ti, e vale ye wó wɩziin klɛ drabhia fuu ɲan.
3. Mɛn fɛ ɛ cɩ drabhia ti ɲaan, ye e a munun bhli ji léé e bhɔale e mɛn fɛ ɛ klɛɛ?
3 Drabhia ti vale zɔɔtanlɩ a min ɲannɛnzannun man fɛ ɲan. Munun le woo ɲranman paan a ɲan wa fe wo man léé, wo daan bannun koo, miannɛnnun koo, ɲrɔntrʋnun koo, e vale wi cɩnun koo wo ɲan, ye wo wɩɲannɛn bhɔ munun man. Min ciɛrɩ a e palɩ a ta léé, drabhia ti ɛ kla ye guli danlɩ koo, munun le wo ká nɛn yaa lo koo, manyaalɩ koo, e vale ga koo, ye wó cɩ.
4. Mɛn wɩ ta le min ciɛrɩ e paan zɔɔmunun le wɩ yraman, ye munun le wo zɔɔ tan e cɛn wo mɛn wɩnun ɛ fɩɩ?
4 Drabhia ti vale zɔɔtanlɩ a dʋ. Wa fe léé zɔɔmunun e sie wo kɔlɛ ji e beli ye wo si, ye wʋʋ vale wo bhɔluzannun e cɩɩ ye wo wó jɛfɛnun wi bhlɩ. Zɔɔmunun kɔlɛ e vo anwʋ e yialɩ lii ta, munun le wo zɔɔ tan e cɛn ye wo si a zuo, wo fɩ wɩnun ta le munun e paan yɩɩ wɩ kʋ́ ji. Wɩdanmanwɩ ɲan, min ti tɛrɛ ta sɛbhɛ pɛtrɛnɛn dʋ e zɔɔmunun cɛnnun (wo ciɛrɩ a blɛ́n bhʋrʋnɛnnun ɲan) le wɩ fe kʋ́ zʋ: “An min 150 jɛ gʋrʋ sidan bhɔlɩ ɲan.” “An nɛn soru jɛ wo ɲɛɛn faa mininlɩ ɲan.” “An bhɔɛ yaa jɛ, wo wó bhɔɛ kinin an va azaman.”
5. Mɛn fɛ ɛ cɩ drabhia fuu ɲaan, ye bɛ ká zʋle wa klaa?
5 Wa fe léé drabhia fuu e min ta belidɔa wɩɲannɛn lee. Munun le woo drabhia fuu kla, woo zrɛn vale pɔ́rɔ́ vɔa wo bɛ man. Woo liayi minin-an taa wa jie-an wo man, wo ta belidɔlɩ wɩman. Wole kɔnnun ji taa tɛrɛ ji, woo fɛ cɩnun vɔa guru ji, te wo bhli a léé min ta belidɔ plɛplɛ a bhɛ́ fɛnun kʋ́ lee. Woo paan gɛɛnnun ta, te Koran taa Biblu ji sɛbhɛ wɔlɛnun a e jɛlɩ bhɛnun ji.
Vie vale Dabhli
6. Satan vale ele yɔnun mɛn fɛ e klɛ eli, ye bɛ ká zʋle e a léé kaa wole plɛplɛ yɩɩ?
6 E a wɩboin ɲan léé Satan vale ele yʋnun a bhlaminnun man ɲannɛnzannun ɲan. Plɛplɛ a wo lee léé wo munun wuo ji bɔrɔlɩ vale wole tɛrɛla sansi, ye eli wo wɔra bhlaminnun vale winun ji ye wo wó klɛ woze ɲan. (Matio 12:43-45) E ká léé kaa yʋnun le plɛplɛ yɩ zranjɛmanfɛ ɲan lo, naan, e ká eziin léé kaa wole plɛplɛ yɩ léé e jie e glɛ ta lo.
7. Mɛn wɩ ta le Satan a va le kaa paa, ye bɛ ká zʋle wo bhɛ nangɔɔn wɩdanmanwɩ ɲaan?
7 Satan a dabhli klɛzan blɛɛn ɲan. E a dɔa munun ji léé plɛplɛ a e léé fɔɔ ye e jie e glɛ ta, dɔɔléé te e ká a zʋ lo. Wɩdanlɩwɩman ɲan: Min ti tɛrɛ ta guli dɛrɛ dʋ dan bhleyi va, sunɲannun gulidan poo plɛplɛnun dere sia pɔsi la ye wo kannan vɔ wo ɲannɛnzannun ji a ɲan. Yɩɩ guli danlɩ lɛ, wo bhɛ gulidan poo plɛplɛnun kʋ́ dere wɩ. Wa va le wa dɔ wo ɲannɛnzannun ji léé wo a guli dannan munun-an wo ɲan, gulidan poo plɛplɛnun a wo lee. A zʋ duole, Satan a va le e a dɔ munun ji léé ele plɛplɛ glɛ ká lo. E a kla wɩ-an man yɩɩ le cɩ léé, e kannan vɔ munun ji ye wo e sɔlɛwɩ klɛ, ye wo Zoova sɔlɛwɩ vʋ. Viewɩ gɔ yaa le Satan a va le munun e pa wo ta, Kaa wo yɩ siin.
8. Viewɩ dʋ káá le Satan a din siee?
8 Viewɩ gɔ dʋ le Satan a jija bhɛ le cɩ kʋ́: Wɩɲannɛn dʋ kpein ká bhɔa e pla lo; wɩɲannɛn faa le e bhɔa te min kaan e a klɛ lo, te bhɛ si yʋ le plɛplɛ ɛ va. Wɩdanmanwɩ ɲan, te de klɛ lawʋ léé nɛn dʋ ga jɛkwaso jɛ lee. A bhu e bhɔale e a jidɔɔ léé klɛnnɛnnun ɛ jɛkwaso jɛ vɔa min man. Naan, e bhɔa eziin le e pa a ta léé min dʋ ɛ klɛnnɛn pazia ye e suɛdɔ e nɛn man zɔɔ ji.
9. Bɛ ká zʋle Biblu a nangɔɔn-an léé, Satan kaan e wɩ tɔntɔn faa bhɔa min man loo?
9 Wɩboziin ɲan, plɛplɛ a Satan lee léé e wɩ tɔntɔnun bhɔ min man, naan, e a vie ɲan léé wo pa a ta léé yɩɩ ɛ wɩ tɔntɔn faa bhɔa min man. Biblu a fe léé: “Vlanbhuruzan bhabha ká bhɔraan e vinin vlan za klɛnan lo, ye guliwuo ká vo ɲranzan lɛ lo, wɩdɔɔzannun ká fɛbhlɩlɩ ye lo, ye jikininzannun ká fua bhle lo, ye wuoatazannun ká wɩziin ye lo, bhɛ faa e sie aze bhleyi vale a ziwɩnun va.” (Bale le We Gifezan 9:11) Vlanbhuruzan dʋ ta e bhɔale e klɛ e klɩklɩ ye e minin e bhɔluzannun ta, naan, ye e ká bhɔale e bhɔra min vininzan ɲan lo. Naan, “aziwɩnun” woo bhɔale wa klɛ ye e vuru a ji. Ee bhɔale e klɛ léé a sɔnnɛn san ye e dia, taa e dia jɛ ɲan, taa ye a miin e bhɔale e jie ecɩ ji. Bhɛ wɩnun kʋ́ e bhɔale e bhɔ min faa man. E ká le bhɛ wɩnun kʋ́ bhɔlɩ a Satan vale zɔɔzan paji ɲan lo; naan, wo bhɔ e wʋ.
10. Wo mɛn wɩ ɛ fɩ zɔɔmunun le wɩ taa, ye bɛ ká zʋle kaa a jidɔɔ léé bhɛ a viewɩ ɲaan?
10 Viewɩ gɔ fiezan le Satan a din sie bhɛ ɛ cɩ kʋ́; Zɔɔmunun e bhɔraan wo kɔlɛ ji, ye wo si e beli ye wo cɩɩ wo bhɔluzɔɔmunun ɲan, ye wo wó jɛfɛ ɲɛɛn minin taa ye wa wi bhlɩ. Siin, ka laa ka bo lee: ‘De zɔɔmunun e bhɔa wɩ kʋ́ klɛlɩ ɲan, mɛn fɛ ɛ bhɔraan wo kɔlɛ jii?’ Bɛan zʋle kaa yɩ, min boin a bhlamin ɛ ɲan, fɛ dʋ kpein ká bhɔale e bhɔra bhlamin ji lo. Eziin, leli a vʋlɩ e yuɛman le plɛplɛ le ee plɛplɛ nɔn kɔlɛ lɛ a ɲan, naan, e ká bhɔa wɩ dʋ kpein klɛlɩ lɛ te de kɔlɛ ká anan lo.
11. Mɛnmanle kaa jidɔɔ léé zɔɔmunun ká bhɔale wo si wo kɔlɛ ji loo, ye ka palɩ a bhɛ taa?
11 Min boin koo, leli koo, wo dʋ kpein ká bhɔale wo si kɔlɛ ji ye wo wɩ dʋ kpein klɛ e yraman lo, de wɩziin léé taa de wɩɲannɛn léé wo klɛlɩ ɲan lo. Bhɛ wɩ-i, zɔɔmunun ká bhɔale wo si wo kɔlɛ ji lo. Wɩnun le wo bhli a léé wo a kla, taa wo bhli a léé wo a klɛ, wo ká bhɔa wo klɛlɩ lɛ lo.
12. Bɛ ká zʋle Satan a dɔa munun ji léé wo wɩnun cɩ klɛ, ye te wo ká a klɛ lɛ wɩboin ɲan loo?
12 Munun-an wo zɔɔ tan e cɛn wɩnun-an wo a fɩ, bɛ ká zʋle kaa bhɔale kaa bhɛ ji fɩɩ? Satan e bhɔale e a klɛ ye munun e pa a ta léé wo wɩ cɩ klɛ dɔɔ léé te wo ká a klɛ lɛ wɩboin ɲan lo. Yuɛziwɩ ji Satan e bhɔale e a klɛ ye munun a yɩ léé wo fɛ yɩ, wo dere man, ye wa yɩ léé wo fɛ cɩ klɛ, ye te e ká klɛ lɛ a zʋ lo. Bhɛ zʋle Satan e munun sie Zoova zuo e vale ye e a dɔ munun ji léé Biblu jiwɩ a viewɩ ɲan.
13. (a) Naan, drabhia fuu a e zinmaan? (b) Ye mɛnwɩle Biblu a fe drabhia le wɩ taa?
13 Yɩɩ viewɩ gɔ yaazan lo: Drabhia fuu—le bhɛ e plaan drabhia ti man—bhɛ a e zinman. Biblu ká glɛ kinin-e drabhia ti vale drabhia fuu ji lo. Ee drabhia gɔnnɔn faa yi gaan. Belidɔwɩnun le Zoova a nɔn Izraɛlnun lɛ, drabhia vale munun le wo a kla wole wɩ ta, kaa bhɛ yɩ:
● “Te ká mɔnɛn dɔ fɛ dʋ kpein ɲan lo.”—Lévinu 19:26.
● “De gɔnnɛn léé, de lɩ léé, de woo min galɩ leli laan, ɛɛ, de woo mɔnɛn dɔɔa, wó wɩ lɛdɔ wo ji ga ɲan.”—Lévinu 20:27.
● “Yʋ klɛzan koo [...] minlelilaazan koo, e vale min le ee trɛtraman wɩ nɛnnɛn fe koo, min le ee wɩ laan min galɩnun lee koo, te wo dʋ kpein e klɛ ka va lo.”—Bélidɔwesɛbɛ Fiézan 18:10-14.
14. Mɛnmanle Zoova belidɔwɩ nɔn drabhia le wɩ taa?
14 Bhɛ belidɔwɩ kʋ́nun a nangɔɔn-an wein léé Bhalɩ ká yila a va léé, ele munun e yʋklɛ lo. Ale munun sɔ anwʋ alɛ, Zoova belidɔwɩnun nɔn wo lɛ, te wo klɛ kannanlɩ le luubalɩ vale yʋsɔnnɛnnun lee lo. E ká yiman a va léé te yʋnun e ɲannɛn pa wo ta lo azaman.
15. Bɛ ká zʋle Biblu a nangɔɔn-an léé Zoova le plɛplɛ minin Satan ze taa?
15 Yʋnun e bhɔa fɛnun-an klɛlɩ lɛ e vale yɩɩ le wo ká bhɔa a klɛlɩ lɛ lo, Biblu ká bhɛ faa le wɩ fe lo, naan, e a fe te ewʋ a nangɔɔnlɩ ɲan léé, Zoova Bhalɩ le plɛplɛ minin Satan vale ele yʋnun ta baa. Zoova Satan bin lanun ji. (Wegɔɔnle 12:9) Satan zi laa Job jidanlɩ wɩman, ye Bhalɩ le te e Job jɛ lo, ye e bhɛ dere ta tawʋ, a dere lɛdɔlɩ a man ɲan.—Job 2:4-6.
16. Dɩɩ va le kaa go kaa ta belidɔlɩ wɩ jii?
16 Wegɔnévɔlenu 18:10 a fe léé: “Zoova tɔ a bhele flagɔrɔ nwiin kɔn trʋlɩ zʋ, min tɩgɩlɩ e yɔɔan anan te a ta beli a e dɔlɩ.” E a le kaa Zoova nanglinin kaa ta belidɔlɩ wɩ-i. E ká le bhalɩbanzannun e pɔ́rɔ́ vale gɛɛn taa lianun glinin ye wo wó ta belidɔ Satan vale yʋnun le wɩɲannɛn klɛlɩ lee wo ɲan lo. Bhalɩbanmunun e paan wɩ le Biblu a fe a ta: “Zoova e tɛrɛlamunun faa nanglinin-an, munun le wo bhli cɩ a lɛ e ta le kɔn-an, wo dɔlɩ gligli wɩ man.”—2 Minwiinzannu le wezuofe Sɛbɛ 16:9.
17. Jak 4:7 a fe kaa pa mɛn fɛ ɛ ta, ye e a le kaa mɛn fɛ ɛ klɛɛ?
17 De ka Zoova baan, ka bhɔale ka pa wɩ kʋ́ ta. Jak 4:7 a fe léé: “Ka pla Kazanbhalɩ wuo, ká dɔ yʋnunfaatagɔnnɛn man plɛplɛ ye e daan vlan bhuru lɛ ka lee baa.” De ka Bhalɩ boin ɛ baan, te ka a e plalɩ a wuo, ka bhɔale ka pa a ta léé Zoova e daan ka ta belidɔ lɛ.
[Fɛ sun ziɛn/foto a laa 18]
Naan, zɔɔmunun wo bhɔale wo ɲranman pa zágle ɲaan?
Lɛɛ 1977 ji, min 14 le wole zɔɔ a wo ji, wo wó cɛbhlɩ ye wo ga, Pietersburg sɔnnɔn, AFlik disid tɛrɛ ta. Aflik disid sɛbhɛ pɛtrɛnɛn le wa laan Drum a fe léé: “Kannanlɩ dinkinin wo tɛrɛji gɔnnɛnnun vale lomunun ji. Wo kannan léé zɔɔmunun e daan wo jɛ lɛ zɔɔ vale zágle ɲan...
“E a le wɩ dʋ e klɛ. Bhɛ wɩman DRUM wɩ kʋ́ lɛ pla yuɛzimunun faa lɛ: Naan, miliɔn ziɛn e ta a ka lɛ bɛnnan kʋle ɲran panan te de ka bɛ sɔ Stanley motjuwadi jɛlɩ lɛ zágle ɲan 1977 le Masɩ mɔnnɛn ji. De ka bɛ ká sɔlɛ a ɲan lo, te min faa a jidɔɔ léé, a fɩlɩ léé zɔɔmunun e ɲranman paan zágle ɲan, bhɛ a tuujɛwɩ koo, gɔɛmanwɩ vale min jɛwɩ ɛ ɲan.
“Ka yʋklɛmunun gɔnnɔn faa. Ka kale zɔɔbhuila lɛɛdaa flilɩ pelisia. Kʋ a vale ka wɩ kʋ́ zivɔ.”
A se a zɔɔmunun vale yʋklɛmunun lee léé wo wɩ kʋ́ zivɔ zágle ɲaan? Bhɔa, A se ká wolɛ lo. Yɩɩ sɛbhɛ pɛtrɛnɛn le wa laan Drum ale sɛbhɛjɛzan le wo a laan Motjuwadi e ká ga lɛ lo, ale wɩ gʋ zilɛ, ye e klɛ sɛbhɛ pɛtrɛnɛn kʋ́ jɛzannun nwiinzan ɲan.
[Sɛbhɛ drann ta wɩlaalɩnun]
Fɛ sun ziɛn: Aflik disid sɛbhɛ dʋ zɔɔmunun zavɔ, ye a wuoplanan klɛ káá?
[Foto a laa 16]
Zɔɔmunun ká bhɔale wo si wo kɔlɛ ji lo
[Foto a laa 17]
Yi cɩman wɩɲannɛnnun e bhɔa.