Αγάπη και Δικαιοσύνη στον Αρχαίο Ισραήλ (Μέρος 1 από 4)

1, 2. (α) Τι θέλουμε όλοι μας; (β) Για ποιο πράγμα μπορούμε να είμαστε βέβαιοι;

ΟΛΟΙ θέλουμε να μας αγαπούν. Επίσης όλοι θέλουμε να μας φέρονται δίκαια. Αν στερούμαστε επανειλημμένα την αγάπη και τη δικαιοσύνη, μπορεί να νιώθουμε άχρηστοι και απελπισμένοι.

² Ο Ιεχωβά γνωρίζει ότι αποζητούμε την αγάπη και λαχταράμε τη δικαιοσύνη. (Ψαλμ. 33:5) Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι ο Θεός μας μάς αγαπάει πολύ και θέλει να έχουμε δίκαιη μεταχείριση. Αυτό γίνεται φανερό αν εξετάσουμε προσεκτικά τον Νόμο που έδωσε ο Ιεχωβά στο έθνος του Ισραήλ μέσω του Μωυσή. Αν έχετε καρδιά στερημένη από στοργή ή πνεύμα συντετριμμένο από την αδικία, παρακαλούμε εξετάστε πώς αποκαλύπτει ο Μωσαϊκός Νόμοςb το ενδιαφέρον του Ιεχωβά για τον λαό του.

3. (α) Όπως εξηγούν τα εδάφια Ρωμαίους 13:8-10, τι ανακαλύπτουμε όταν μελετούμε τον Μωσαϊκό Νόμο; (β) Σε ποια ερωτήματα θα απαντήσει αυτό το άρθρο;

³ Όταν μελετούμε τον Μωσαϊκό Νόμο, ανακαλύπτουμε τα θερμά αισθήματα του στοργικού μας Θεού, του Ιεχωβά. (Διαβάστε Ρωμαίους 13:8-10) Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε λίγους μόνο από τους νόμους που δόθηκαν στον Ισραήλ και θα απαντήσουμε στα εξής ερωτήματα: Γιατί μπορούμε να πούμε ότι το θεμέλιο του Νόμου ήταν η αγάπη; Γιατί μπορούμε να πούμε ότι ο Νόμος προωθούσε τη δικαιοσύνη; Πώς όφειλαν να εφαρμόζουν τον Νόμο εκείνοι που βρίσκονταν σε θέσεις εξουσίας; Και ποιους προστάτευε συγκεκριμένα ο Νόμος; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα θα μας δώσουν παρηγοριά και ελπίδα και θα μας φέρουν πιο κοντά στον στοργικό μας Πατέρα.​—Πράξ. 17:27· Ρωμ. 15:4.

ΕΝΑΣ ΝΟΜΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΜΕ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ

4. (α) Γιατί μπορούμε να πούμε ότι ο Μωσαϊκός Νόμος είχε ως θεμέλιο την αγάπη; (β) Όπως έχει καταγραφεί στα εδάφια Ματθαίος 22:36-40, ποιες εντολές τόνισε ο Ιησούς;

⁴ Μπορούμε να πούμε ότι ο Μωσαϊκός Νόμος είχε ως θεμέλιο την αγάπη επειδή η αγάπη υποκινεί όλες τις πράξεις του Ιεχωβά. (1 Ιωάν. 4:8) Ο Ιεχωβά θεμελίωσε ολόκληρο εκείνον τον κώδικα νόμων σε δύο βασικές εντολές​—να αγαπάς τον Θεό και να αγαπάς τον πλησίον σου. (Λευιτ. 19:18· Δευτ. 6:5· διαβάστε Ματθαίος 22:36-40) Είναι αναμενόμενο λοιπόν ότι η καθεμιά από τις 600 και πλέον εντολές που απαρτίζουν τον Νόμο θα αποκαλύπτει μια πτυχή της αγάπης του Ιεχωβά. Ας δούμε μερικά παραδείγματα.

5, 6. Τι θέλει ο Ιεχωβά να κάνουν τα αντρόγυνα, και τι γνωρίζει εκείνος; Δώστε παράδειγμα.

⁵ Να είστε όσιοι στον γαμήλιο σύντροφό σας και να νοιάζεστε για τα παιδιά σας. Ο Ιεχωβά θέλει να αναπτύσσουν τα αντρόγυνα αγάπη τόσο δυνατή ώστε να διαρκεί μια ζωή. (Γέν. 2:24· Ματθ. 19:3-6) Η μοιχεία είναι από τα πιο άστοργα εγκλήματα που μπορεί να διαπράξει κάποιος. Εύλογα λοιπόν, η έβδομη από τις Δέκα Εντολές απαγόρευε τη μοιχεία. (Δευτ. 5:18) Είναι αμαρτία «εναντίον του Θεού» και σκληρό πλήγμα για τον γαμήλιο σύντροφο. (Γέν. 39:7-9) Το θύμα της μοιχείας μπορεί να νιώθει τον πόνο της προδοσίας επί δεκαετίες.

⁶ Ο Ιεχωβά γνωρίζει πολύ καλά πώς μεταχειρίζονται οι γαμήλιοι σύντροφοι ο ένας τον άλλον. Ιδιαίτερα για τις γυναίκες στον Ισραήλ, η επιθυμία του ήταν να έχουν καλή μεταχείριση. Ο σύζυγος που σεβόταν τον Νόμο θα αγαπούσε τη γυναίκα του και δεν θα έπαιρνε διαζύγιο για ασήμαντους λόγους. (Δευτ. 24:1-4· Ματθ. 19:3, 8) Αν όμως προέκυπτε ένα σοβαρό πρόβλημα και αποφάσιζε να τη διαζευχθεί, έπρεπε να της δώσει πιστοποιητικό διαζυγίου. Αυτό το πιστοποιητικό προστάτευε μια γυναίκα από ψευδείς κατηγορίες για ανηθικότητα. Επιπλέον, προτού ο σύζυγος δώσει στη γυναίκα του το πιστοποιητικό διαζυγίου, προφανώς έπρεπε να συμβουλευτεί τους πρεσβυτέρους της πόλης. Με αυτόν τον τρόπο, οι πρεσβύτεροι θα είχαν την ευκαιρία να προσπαθήσουν να βοηθήσουν το ζευγάρι να σώσει τον γάμο του. Όταν ένας Ισραηλίτης έπαιρνε διαζύγιο από τη γυναίκα του για ιδιοτελείς λόγους, ο Ιεχωβά δεν παρενέβαινε πάντα. Ωστόσο, έβλεπε τα δάκρυα που έχυνε η γυναίκα και συναισθανόταν τον πόνο της.​—Μαλ. 2:13-16.

7, 8. (α) Τι πρόσταζε ο Ιεχωβά τους γονείς να κάνουν; (Βλέπε εικόνα εξωφύλλου.) (β) Ποια διδάγματα παίρνουμε;

⁷ Ο Νόμος επίσης αποκαλύπτει ότι ο Ιεχωβά ενδιαφέρεται βαθιά για το καλό των παιδιών. Ο Ιεχωβά πρόσταζε τους γονείς να καλύπτουν, όχι μόνο τις σωματικές, αλλά και τις πνευματικές ανάγκες των παιδιών τους. Οι γονείς έπρεπε να αξιοποιούν κάθε ευκαιρία για να βοηθούν τα παιδιά τους να εκτιμήσουν τον Νόμο του Ιεχωβά και να μάθουν να αγαπούν τον Θεό. (Δευτ. 6:6-9· 7:13) Ένας από τους λόγους για τους οποίους τιμώρησε ο Ιεχωβά τους Ισραηλίτες ήταν ότι μεταχειρίζονταν κάποια από τα παιδιά τους με φρικτό τρόπο. (Ιερ. 7:31, 33) Οι γονείς όφειλαν να βλέπουν τα παιδιά τους, όχι ως αντικείμενα που μπορούσαν να παραμελήσουν ή να μεταχειριστούν άσχημα, αλλά ως κληρονομιά, ως δώρο από τον Ιεχωβά που έπρεπε να το εκτιμούν.​—Ψαλμ. 127:3.

⁸ Διδάγματα: Ο Ιεχωβά παρατηρεί προσεκτικά πώς μεταχειρίζονται οι γαμήλιοι σύντροφοι ο ένας τον άλλον. Θέλει να αγαπούν οι γονείς τα παιδιά τους, και τους θεωρεί υπόλογους για τον τρόπο με τον οποίο φέρονται σε αυτά.

9-11. Γιατί έδωσε ο Ιεχωβά τον νόμο που απαγόρευε την ανάρμοστη επιθυμία;

⁹ Μην καλλιεργείτε ανάρμοστες επιθυμίες. Η τελευταία από τις Δέκα Εντολές απαγόρευε την καλλιέργεια εσφαλμένης επιθυμίας για ό,τι ανήκει σε κάποιον άλλον. (Δευτ. 5:21· Ρωμ. 7:7) Ο Ιεχωβά μέσω αυτού του νόμου ήθελε να δώσει ένα πολύτιμο δίδαγμα​—οι υπηρέτες του πρέπει να προφυλάσσουν την καρδιά τους, δηλαδή τις σκέψεις και τα αισθήματά τους. Εκείνος γνωρίζει ότι οι πονηρές πράξεις ξεκινούν ως πονηρές σκέψεις και αισθήματα. (Παρ. 4:23) Αν κάποιος Ισραηλίτης επέτρεπε να αναπτυχθούν στην καρδιά του εσφαλμένες επιθυμίες, πιθανότατα θα συμπεριφερόταν στους άλλους χωρίς αγάπη. Ο βασιλιάς Δαβίδ, για παράδειγμα, έπεσε σε αυτή την παγίδα. Γενικά ήταν καλός άνθρωπος. Αλλά σε κάποια περίπτωση, επιθύμησε τη σύζυγο ενός άλλου άντρα. Η επιθυμία του οδήγησε σε αμαρτία. (Ιακ. 1:14, 15) Ο Δαβίδ διέπραξε μοιχεία, προσπάθησε να εξαπατήσει εκείνον τον άντρα και τελικά κανόνισε να σκοτωθεί.​—2 Σαμ. 11:2-4· 12:7-11.

¹⁰ Ο Ιεχωβά ήξερε πότε ένας Ισραηλίτης παραβίαζε τον νόμο περί επιθυμίας​—Εκείνος μπορεί να διαβάζει καρδιές. (1 Χρον. 28:9) Ο νόμος που απαγόρευε την ανάρμοστη επιθυμία ουσιαστικά έλεγε στον λαό του ότι έπρεπε να αποφεύγουν τις σκέψεις που οδηγούν σε κακή διαγωγή. Τι σοφός και στοργικός Πατέρας που είναι ο Ιεχωβά!

¹¹ Διδάγματα: Ο Ιεχωβά βλέπει πέρα από την εξωτερική εμφάνιση. Βλέπει ποιοι είμαστε πραγματικά μέσα μας, στην καρδιά μας. (1 Σαμ. 16:7) Δεν μπορούμε να του κρύψουμε καμιά σκέψη, κανένα συναίσθημα και καμιά πράξη. Εκείνος αναζητάει το καλό μέσα μας και το ενθαρρύνει. Θέλει όμως να εντοπίζουμε τις εσφαλμένες επιθυμίες και να τις θέτουμε υπό έλεγχο προτού μετατραπούν σε εσφαλμένες πράξεις.​—2 Χρον. 16:9· Ματθ. 5:27-30.

ΕΝΑΣ ΝΟΜΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΟΥ ΠΡΟΩΘΟΥΣΕ ΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

12. Τι τονίζει ο Μωσαϊκός Νόμος;

¹² Ο Μωσαϊκός Νόμος τονίζει επίσης την αγάπη του Ιεχωβά για τη δικαιοσύνη. (Ψαλμ. 37:28· Ησ. 61:8) Ο Ιεχωβά θέτει το τέλειο παράδειγμα για το πώς να μεταχειριζόμαστε τους άλλους δίκαια. Όταν οι Ισραηλίτες υπάκουαν στους νόμους που τους είχε δώσει ο Ιεχωβά, εκείνος τους ευλογούσε. Όταν αψηφούσαν τους δίκαιους κανόνες του, υπέφεραν. Εξετάστε δύο ακόμα νόμους από τις Δέκα Εντολές.

13, 14. Τι απαιτούσαν οι πρώτες δύο από τις Δέκα Εντολές, και πώς θα ωφελούσε τους Ισραηλίτες η υπακοή σε αυτούς τους νόμους;

¹³ Να λατρεύετε αποκλειστικά τον Ιεχωβά. Οι πρώτες δύο από τις Δέκα Εντολές απαιτούσαν από τους Ισραηλίτες να είναι αφοσιωμένοι αποκλειστικά στον Ιεχωβά και τους προειδοποιούσαν σχετικά με τη λατρεία ειδώλων. (Έξοδ. 20:3-6) Αυτές οι εντολές δεν είχαν δοθεί προς όφελος του Ιεχωβά, αλλά προς όφελος του λαού του. Όταν οι Ισραηλίτες παρέμεναν όσιοι σε αυτόν, ευημερούσαν. Όταν λάτρευαν τους θεούς άλλων εθνών, υπέφεραν.

¹⁴ Πάρτε για παράδειγμα τους Χαναναίους. Εκείνοι λάτρευαν άψυχα είδωλα αντί για τον αληθινό και ζωντανό Θεό. Ως αποτέλεσμα, είχαν εξαχρειωθεί. (Ψαλμ. 115:4-8) Στα πλαίσια της λατρείας τους, επιδίδονταν σε μιαρές σεξουαλικές πράξεις και έκαναν φρικιαστικές θυσίες παιδιών. Παρόμοια, όταν οι Ισραηλίτες αψηφούσαν τον Ιεχωβά και επέλεγαν να λατρεύουν είδωλα, εξαχρειώνονταν και έβλαπταν τις οικογένειές τους. (2 Χρον. 28:1-4) Εκείνοι που βρίσκονταν σε θέσεις εξουσίας εγκατέλειπαν τους κανόνες του Ιεχωβά περί δικαιοσύνης. Έκαναν κατάχρηση της εξουσίας τους και καταδυνάστευαν τα αδύναμα και ευάλωτα άτομα. (Ιεζ. 34:1-4) Ο Ιεχωβά είχε προειδοποιήσει τους Ισραηλίτες ότι θα εκτελούσε κρίση εναντίον εκείνων που έβλαπταν ανυπεράσπιστες γυναίκες και παιδιά. (Δευτ. 10:17, 18· 27:19) Από την άλλη πλευρά, ο Ιεχωβά ευλογούσε τον λαό του όταν ήταν όσιοι σε εκείνον και μεταχειρίζονταν ο ένας τον άλλον δίκαια.​—1 Βασ. 10:4-9.

15. Ποια διδάγματα αντλούμε σχετικά με τον Ιεχωβά;

¹⁵ Διδάγματα: Δεν φταίει ο Ιεχωβά όταν εκείνοι που ισχυρίζονται ότι τον υπηρετούν αψηφούν τους κανόνες του και βλάπτουν τον λαό του. Ωστόσο, ο Ιεχωβά μάς αγαπάει και ξέρει πότε έχουμε πέσει θύματα αδικίας. Νιώθει τον πόνο μας πιο έντονα από ό,τι νιώθει μια μητέρα τον πόνο του μωρού της. (Ησ. 49:15) Αν και μπορεί να μην παρεμβαίνει αμέσως, στον ορισμένο καιρό θα ζητήσει από τους αμετανόητους παραβάτες λογαριασμό για τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίστηκαν τους άλλους.

ΠΩΣ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Ο ΝΟΜΟΣ;

16-18. Ποια ήταν η σφαίρα αρμοδιότητας του Μωσαϊκού Νόμου, και ποια διδάγματα παίρνουμε;

¹⁶ Ο Μωσαϊκός Νόμος κάλυπτε πολλές πτυχές της ζωής ενός Ισραηλίτη, επομένως ήταν σημαντικό να κρίνουν οι διορισμένοι πρεσβύτεροι τον λαό του Ιεχωβά δίκαια. Αυτοί είχαν την ευθύνη να χειρίζονται, όχι μόνο πνευματικά ζητήματα, αλλά επίσης αστικές και ποινικές υποθέσεις. Προσέξτε τα ακόλουθα παραδείγματα.

¹⁷ Αν ένας Ισραηλίτης σκότωνε κάποιον, δεν τον εκτελούσαν αυτομάτως. Οι πρεσβύτεροι της πόλης ερευνούσαν το ζήτημα προτού αποφασίσουν αν έπρεπε να εφαρμοστεί η θανατική ποινή. (Δευτ. 19:2-7, 11-13) Επίσης, οι πρεσβύτεροι έκριναν διάφορες πτυχές της καθημερινής ζωής​—από την επίλυση δημόσιων αντιπαραθέσεων για περιουσιακά ζητήματα μέχρι την τακτοποίηση ιδιωτικών γαμήλιων διενέξεων. (Έξοδ. 21:35· Δευτ. 22:13-19) Όταν οι πρεσβύτεροι ήταν δίκαιοι και οι Ισραηλίτες υπάκουαν στον Νόμο, ωφελούνταν όλοι, και το έθνος έφερνε τιμή στον Ιεχωβά.​—Λευιτ. 20:7, 8· Ησ. 48:17, 18.

¹⁸ Διδάγματα: Κάθε πτυχή της ζωής μας έχει σημασία για τον Ιεχωβά. Εκείνος θέλει να είμαστε δίκαιοι και να εκδηλώνουμε αγάπη στις σχέσεις μας με τους άλλους. Και παρατηρεί τι λέμε και κάνουμε, ακόμα και όταν είμαστε μόνοι στο σπίτι μας.​—Εβρ. 4:13.

19-21. (α) Πώς έπρεπε να μεταχειρίζονται τον λαό του Θεού οι πρεσβύτεροι και οι κριτές; (β) Ποιες δικλίδες ασφαλείας θέσπισε ο Ιεχωβά, και ποια διδάγματα παίρνουμε;

¹⁹ Ο Ιεχωβά ήθελε να σώσει τον λαό του από τη φθοροποιά επιρροή των γειτονικών εθνών. Απαιτούσε λοιπόν από τους πρεσβυτέρους και τους κριτές να επιβάλλουν τον Νόμο αμερόληπτα. Εντούτοις, αυτοί στους οποίους είχε ανατεθεί να κρίνουν δεν έπρεπε να μεταχειρίζονται τον λαό του με σκληρό ή άκαμπτο τρόπο. Απεναντίας, έπρεπε να αγαπούν τη δικαιοσύνη.​—Δευτ. 1:13-17· 16:18-20.

²⁰ Ο Ιεχωβά νιώθει συμπόνια για τον λαό του, γι’ αυτό θέσπισε δικλίδες ασφαλείας ώστε να εμποδίζει την άδικη μεταχείριση. Για παράδειγμα, ο Νόμος περιόριζε την πιθανότητα να κατηγορηθεί ψευδώς κάποιος για ένα έγκλημα. Ο κατηγορούμενος είχε δικαίωμα να γνωρίζει ποιος τον κατηγορούσε. (Δευτ. 19:16-19· 25:1) Και για να καταδικαστεί, έπρεπε να καταθέσουν τουλάχιστον δύο μάρτυρες. (Δευτ. 17:6· 19:15) Τι γινόταν αν ένας Ισραηλίτης διέπραττε κάποιο έγκλημα που το είχε δει μόνο ένας μάρτυρας; Δεν έπρεπε να το θεωρεί δεδομένο ότι θα γλίτωνε την τιμωρία για την αδικοπραγία του. Ο Ιεχωβά είχε δει τι έκανε. Μέσα στην οικογένεια, η εξουσία είχε ανατεθεί στον πατέρα, αλλά αυτή η εξουσία είχε όρια. Σε μερικές οικογενειακές διενέξεις, οι πρεσβύτεροι της πόλης είχαν την ευθύνη να εμπλακούν στην υπόθεση και να εκφέρουν την τελική κρίση.​—Δευτ. 21:18-21.

²¹ Διδάγματα: Ο Ιεχωβά θέτει το τέλειο παράδειγμα​—δεν κάνει ποτέ τίποτα άδικο. (Ψαλμ. 9:7) Ανταμείβει εκείνους που τηρούν όσια τους κανόνες του, αλλά τιμωρεί εκείνους που καταχρώνται την εξουσία τους. (2 Σαμ. 22:21-23· Ιεζ. 9:9, 10) Μερικοί ίσως ενεργούν με πονηρία και φαίνεται πως γλιτώνουν την τιμωρία, αλλά όταν ο Ιεχωβά αποφασίζει ότι είναι ο κατάλληλος καιρός, φροντίζει να κριθούν. (Παρ. 28:13) Και αν δεν μετανοήσουν, σύντομα μαθαίνουν ότι «είναι φοβερό να πέσει κανείς στα χέρια του ζωντανού Θεού».​—Εβρ. 10:30, 31.

ΠΟΙΟΥΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ Ο ΝΟΜΟΣ;

22-24. (α) Ποιους προστάτευε συγκεκριμένα ο Νόμος, και τι μαθαίνουμε για τον Ιεχωβά; (β) Ποια προειδοποίηση βρίσκουμε στα εδάφια Έξοδος 22:22-24;

²² Ο Νόμος προστάτευε συγκεκριμένα εκείνους που δεν μπορούσαν να προστατέψουν τον εαυτό τους, όπως ήταν τα ορφανά, οι χήρες και οι ξένοι κάτοικοι. Οι κριτές στον Ισραήλ είχαν λάβει την εξής εντολή: «Δεν πρέπει να διαστρέψεις την κρίση σε υπόθεση η οποία αφορά ξένο κάτοικο ή παιδί που δεν έχει πατέρα και δεν πρέπει να πάρεις το ρούχο της χήρας ως εγγύηση για δάνειο». (Δευτ. 24:17) Ο Ιεχωβά έδειχνε τρυφερό προσωπικό ενδιαφέρον στα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας. Ζητούσε δε λογαριασμό από όσους κακομεταχειρίζονταν αυτά τα άτομα.​—Διαβάστε Έξοδος 22:22-24.

²³ Ο Νόμος επίσης προστάτευε τα μέλη της οικογένειας από σεξουαλικά εγκλήματα απαγορεύοντας κάθε είδους αιμομειξία. (Λευιτ. 18:6-30) Ανόμοια με τους λαούς των εθνών που περιέβαλλαν τον Ισραήλ, οι οποίοι ανέχονταν ή παρέβλεπαν τη συγκεκριμένη συνήθεια, ο λαός του Ιεχωβά όφειλε να βλέπει αυτό το έγκλημα όπως Εκείνος​—ως απεχθή πράξη.

²⁴ Διδάγματα: Ο Ιεχωβά θέλει από εκείνους που τοποθετεί σε θέσεις ευθύνης να ενδιαφέρονται στοργικά για όλους όσους έχουν υπό την επίβλεψή τους. Μισεί τα σεξουαλικά εγκλήματα και θέλει να διασφαλίζει ότι όλοι, ιδίως οι πιο ευάλωτοι, θα έχουν προστασία και δίκαιη μεταχείριση.

Ο ΝΟΜΟΣ, «ΣΚΙΑ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ»

25, 26. (α) Γιατί μπορούμε να πούμε ότι η αγάπη και η δικαιοσύνη είναι σαν την αναπνοή και τη ζωή; (β) Τι θα εξετάσουμε στο επόμενο άρθρο αυτής της σειράς;

²⁵ Η αγάπη και η δικαιοσύνη είναι σαν την αναπνοή και τη ζωή. Στη γη, δεν μπορεί να υπάρξει το ένα χωρίς το άλλο. Όταν είμαστε πεπεισμένοι ότι ο Ιεχωβά μάς μεταχειρίζεται δίκαια, η αγάπη μας για αυτόν μεγαλώνει. Και όταν αγαπάμε τον Θεό και τους δίκαιους κανόνες του, νιώθουμε την ώθηση να αγαπάμε τους άλλους και να τους μεταχειριζόμαστε δίκαια.

²⁶ Η διαθήκη του Μωσαϊκού Νόμου εμφύσησε την πνοή της ζωής στη σχέση ανάμεσα στον Ιεχωβά και στους Ισραηλίτες. Αλλά ο Νόμος καταργήθηκε όταν ο Ιησούς τον εκπλήρωσε, και αντικαταστάθηκε με κάτι ακόμα καλύτερο. (Ρωμ. 10:4) Ο απόστολος Παύλος περιέγραψε τον Νόμο ως «σκιά των καλών μελλοντικών πραγμάτων». (Εβρ. 10:1) Το επόμενο άρθρο αυτής της σειράς θα εξετάσει μερικά από εκείνα τα καλά πράγματα καθώς και τον ρόλο που παίζει η αγάπη και η δικαιοσύνη στη Χριστιανική εκκλησία.