Akoosütoʼu

Nnojotsü shapaain naaʼin Jesuu soʼu nüpüleeruaanüin aaʼin. Nütüjaa aaʼu talatüin naaʼin chi Nüshikai süka nüchecherüin naaʼin. Oonooshi nia waneepia sümaa nünüiki Jeʼwaa, jaʼitashi eʼrüin nia müliaa. Naaʼinmaasü tü aʼyatawaakat waneepia nümüin Jeʼwaa süka alin nia nüpüla. Süpülapünaa nüntüin yaa saaʼumüin tü Mmakat, aʼyataajiraashi nia nümaa Maleiwa (Prov. 8:30). Nüntapa yaamüin, nikiraja anainrü waneepia tü shiimainkat nüchiki chi Nüshikai (Mat. 6:9; Juan 5:17). Talatüsü maʼin naaʼin sutuma naaʼinrüin tia (Juan 4:34-36). Woonoole sümaa nünüiki Jeʼwaa jee waʼyataale waneepia nümüin, washatüin nukuwaʼipa Jesuu (1 Cor. 15:58). Naaʼinmaale waneepia aküjaa pütchi wanee anoujashi, nnojoleerü shapaain maʼin naaʼin sutuma tü alatakat nümüin (Aluw. 18:5). Wainmaleʼeya tü kasa shapaakalü atuma naaʼin na wayuu waküjakana amüin pütchi woulialeʼeya wayakana. Shiasaʼa aipa Jeʼwaa napüla jee noonoopa sümaa nünüiki, anoutaasü nakuwaʼipa jee talatüsü naaʼin. Weʼrapa müin nakuwaʼipa na wayuukana, weʼitaain waaʼin sünain naaʼinmajeenain waya Jeʼwaa. w19.04 10, 11 püt. 8, 9

Weʼrüin sükajee tü naaʼinrakat naya wayuukana nnojoluin ashaitajawaain namüin eejiraainjanain naya namaa na yolujaakana. Mayaainjeʼe kojutuin maʼin tia karaloʼuta sukuwaʼipamaajatkalü ouutsü, nnojotsü noiküin, nnojotsü nasülajüin, naʼajüin shia. Shia kojutuleeka namüin naya anoujashiikana anain nakuwaʼipa noʼuluʼu Jeʼwaa suulialeʼeya süliapala tia karaloʼutakat. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüin tü naaʼinrakat? Jamüsüjaʼa eere wamaʼana wanee kasa nanainpünaaka na yolujaakana, maʼaka saaʼin lania, ajapünaa otta waneirua kasa sümaʼanaka wayuu suulia jamajüin shia natuma na yolujaakana, aʼajünajatü süpüshuaʼaleʼeya tia (1 Cor. 10:21, TNM). Jülüja waaʼin tü wanajakat jee tü kasa washaitakat. Wasakira waaʼin sünain tüü: ¿Sünainpünaasüche shia tü naaʼinrakat na yolujaakana? Nnojolinjanain waya sünainpünaain tü kasa niyoutakat Jeʼwaa. Shia kapülainjatka waaʼin müleka anale nümüin Jeʼwaa tü kasa waaʼinrakat (Aluw. 24:16). w19.04 22, 23 püt. 10-12

Kaainjarale wanee anoujashi, jülüjainjatüin naaʼin na laülaashiikana waneirua kasa. Shiapejeʼe jülüjainjatüin naaʼin kojutuinjachin Maleiwa atumawaa (Lev. 22:31, 32; Mat. 6:9, TNM). Otta müshiʼiya naya, kapülasü naaʼin anainjatüin nanoula na anoujashiikana jee nakaalinjainjachin chi wawala aainjünakai amüin kasa mojusü. Wayuule anoujashi chi kaainjalashikai, nachajaainjatü akuwaʼipa na laülaashiikana süpüla nanoutuin nukuwaʼipa nümaa Jeʼwaa (Sant. 5:14, 15). Nnojotsü anain nunoula chi anoujashi kaainjalakai jee aaʼinrakai tü suchuntaakat naaʼin, müshi aka naaʼin wanee wayuu eekai ayuulin. Amojujaasü nukuwaʼipa nümaa Jeʼwaa. Na laülaashiikana, nanouteein nukuwaʼipa maʼaka naaʼin wanee tottoot aawaleʼerakai wayuu ayuuisü. Nachiaain nia sükajee tü Wiwüliakat, eekalaka süpüla aleewain nia nümaa Jeʼwaa nüchikuaʼa. Shiimainjatpejeʼe niyaawajaain suulia naainjala (Aluw. 3:19; 2 Cor. 2:5-10). w19.05 10 püt. 10, 11

Nükaalinjeena waya Jeʼwaa süpüla keeʼireeinjatüin waaʼin wakooʼomüinrüin waʼyataain nümüin. ¿Jamüsü sukuwaʼipa nutuma? Eesü naküjale na laülaashiikana choʼujaain wawalayuu aʼyataainjanakana suluʼu tü outkajaaleekat otta suluʼu wanee mma. Sutuma tia, eesüjaʼa jülüjale waaʼin kasainjatüin waaʼinrüin süpüla wakaalinjain. Jee müsia saapünüle wamüin wanee aʼyatawaa eekai kapüleein maʼin, eesüjaʼa jülüjale waaʼin müleka wounteerüle shia. Akaʼaya waashajeʼerüle waneirua wetsiikulo, eesüjaʼa jülüjale waaʼin tü sukuwaʼipainjatkat watuma süpüla wakaalinjain na waneinnua. Nükaalinjeein waya Jeʼwaa süpüla keeʼireeinjatüin waaʼin waʼyataain nümüin. Nükaalinjeena waya Jeʼwaa süpüla wountuin waaʼinrüin tü aʼyatawaa naapakat wamüin (Is. 40:29). Watüjale süpüleerua wanee kasa, nükaalinjeena waya Jeʼwaa nükajee chi naaʼinkai süpüla watüjaleein süpüleerua aaʼinraa tia (Éx. 35:30-35). Nikirajüin waya sükajee tü nupueulosekat süpüla wountuin waaʼinrüin waneirua aʼyatawaa. Isale wachiki waaʼinrüin wanee aʼyatawaa, wachunta kaalinwaa. Warütkaa nünainmüin chi Washikai Maleiwa jee wachunta nümüin yalayalaa aaʼin (2 Cor. 4:7, TNM; Luc. 11:13). w19.10 20, 21 püt. 3, 4

Nnojoluinjatü ponuin waaʼin weʼrüle yaletüin saaʼin wayuu. Saashin wanee karaloʼuta ojuʼitaka soʼujee 1970, ojuʼitayaa müsü «karaloʼuta süpülajatka kojutuin wanee wayuu nümüinjiraa». Eesü karaloʼuta aküjapuʼuka namüin na wayuukana «natüjaainjatüin saaʼu jetsüin nakuwaʼipa, nnojoliinjanain naya japülin saaʼujee otta kojutuinjanain naya namüinjiraa». Eesü wanee karaloʼuta aküjaka niainjachin kojutuin wanee wayuu noulia na waneinnua, nnojolin eein wanee wayuu eekai müin aka naaʼin, eekai anashichoin otta eekai kamalain sümüin wayuu. Saashin tia karaloʼutakat, niainjachi kapülaka saaʼin wayuu nümüiwaʼa, niainjachi aneekaka nümüiwaʼa tü anakat saaʼin nümüin. Nnojotsü ponuin waaʼin tia. Shia saaʼinrajatka Eva tia naashin Satanaa. Nüküjain sümüin eein süpüla müin shia maʼaka naaʼin Maleiwa sünain shiyaawatüin saaʼu «tü anasükat je tü mojusükat» (Gén. 3:5). Maaʼulu yaa, wainma wayuu yaletaka aaʼin, nnojotsü jaralüinjatüin aküjain namüin kasain anain jee kasain mojuin, jaʼitaichi niain Maleiwa aküjain namüin. Shia jülüjaka naaʼin tia süchiki tü nakuwaʼipainjatkat sünain kasaalüü. w19.05 23 püt. 10, 11

Wainma tü kasa mojusü alatakat nümüin chi aluwataaikai David. Mojusü maʼin naaʼin sutuma tü kasa mojusü naaʼinrakat (Sal. 40:12). Absalón, chi nüchonkai, eʼrüshi wayumüin nümüin jee outaka nia mapa (2 Sam. 15:13, 14; 18:33). Emeejünüshi David nutuma wanee naʼaleewain (2 Sam. 16:23–17:2; Sal. 55:12-14). Suluʼu süpüshi tü salmo nüshajakat David, nüküjain mojuin maʼin naaʼin, niʼitaapejeʼe naaʼin nünain Jeʼwaa (Sal. 38:5-10; 94:17-19). Süchikijee tia, eeshi wanee wayuu ashajakai salmo, eeshijaʼa nuuʼuliwoʼule nia Asaf, aʼyataashi suluʼu tü aʼwaajüleekat Maleiwa. Achunjasü naaʼin saaʼu nakuwaʼipa na mojulaashiikana, makalaka mojushaatain maʼin naaʼin. Nümülaja aaʼinrü tü kasa naapakat Jeʼwaa namüin na aʼyataashiikana nümüin (Sal. 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21). w19.06 17 püt. 12, 13

Nimeejüin wayuu Satanaa sükajee tü kasa anasü suchuntaakat saaʼin. Nnojotsü mojuin waʼyataweere süpüleerua tü kasa choʼujaakat wamüin jee tü kasa choʼujaakat sümüin wapüshi. Ekirajaainjanapejeʼe waya palajana (1 Tim. 5:8). Koleejiainjana waya otta waaʼinrüinjatü tü eʼitaanakat wapüleerua. Eeinjatpejeʼe waaʼin. Suluʼu waneirua mma, ekirajünüshii na koleejiashiikana süpüla natüjainjanain süpüleerua waneirua kasa, eepejeʼe nekirajünüle sünain alawaa (tü kanüliakat filosofía). Ekirajünüshii naya sünain nnojolin eein Maleiwa jee mojutüinjatüin namüin tü Wiwüliakat. Ekirajünüshii naya sünain nnojoluin nukumajalain Maleiwa tü kasakalüirua, eeʼiranajaasü sukuwaʼipa süka saaʼin sümüiwaʼa naashin (Roma 1:21-23). Naata tia suulia tü nümakat Maleiwa, jama niain kekiin neʼe nümüiwaʼa (1 Cor. 1:19-21; 3:18-20). Waaʼinmajüinjatü wakuwaʼipa suulia tü nekirajakalü anain na nümaajanakana Satanaa, na ekirajüliikana sünain alawaa (Col. 2:8). Waaʼinmaja wakuwaʼipa suulia tü nimeejakalü aka waya (1 Cor. 3:18). Jalia waya naaʼin Satanaa, motojoyoo waaʼin Jeʼwaa otta tü nüchekakat wapüleerua. Woonoo sümaa tü nümakat Jeʼwaa wamüin süpüla wuleinjatüin wakuwaʼipa. w19.06 5 püt. 13; 7 püt. 17

Jaʼitasü jaralüin tü pütchi waneekakat shia anaka aluʼu müleka jülüjale waaʼin yootuinjanale waya sümaa wayuu miyoʼu. Jülüja waaʼin aneerüin nakuwaʼipa sutuma wekirajüin naya süchiki tü Wiwüliakat. Jülüjainjatü waaʼin tü namakat wamüin jee kojutuinjatü wamüin nanüiki. Waaʼinrüle tia, wayaawateerü aaʼu jamüin makaʼa nakuwaʼipa otta eesü naapajeerüle wanüiki. Eesüjaʼa choʼujaale kojuyatuainjatüin wakua namaʼanamüin na wayuukana süpüla wekirajüin naya sünain tü Wiwüliakat. ¿Jamüsüche waaʼinrajatka tia? Shia süka eein süpüla nnojoliin naya wapüla nepialuʼu jee wainmale kasa naʼyataaka anain. Otta eesü süpüla mojushiin namüin soʼu tü palajatkat wakua süpüla nekirajaain sünain tü Wiwüliakat. Jamüsüjaʼa wanee wunuʼulia süpüla miyoʼuinjatüin shia choʼujaasü kojuyatuain shiʼyotunüin wüin saaʼu, akaataajaʼa neʼe nakuwaʼipa na wayuukana, shia anaka kojuyatuale wakua namaʼanamüin süpüla alinjachin Jeʼwaa napüla nümaa Kürisüto. w19.07 14 püt. 1; 15, 16 püt. 7, 8

Nnojotsü maluʼuluin nünüiki Jesuu anashiin namüin na anoujashiikana kanain naya saaʼin wayuu, shiajaʼa neʼe naapirüin naya süchiki tü alatajatkat namüin. Kanainshii waya naaʼin na mojulaashiikana süka nnojoluin wanaawain waya namaa, shia waaʼinraka tü nikirajakalü anain Jesuu otta aküjashii waya pütchi süchiki tü nümakat (Juan 15:18-21). Nia talateeka Jeʼwaa watuma. Kanainshii waya naaʼin na mojulaashiikana sünainjee alin wapüla chi Washikai Jeʼwaa, nnojotpejeʼe mojuin waaʼin sutuma tia. Nnojotsü watüjaain aaʼu joujeerüin müliain waaʼin atumawaa jee joujeerüin napülajüin na sülaülakana mma waküjain pütchi. Shiapejeʼe watüjaain saaʼu kettaajeenain waya maaʼulu müleka aleewashaatale waya nümaa Jeʼwaa, wekirajaale süpüla meimmoluin waya otta watüjale süpüleerua tü waaʼinrajatkat kanainre waya saaʼin wayuu. Kettaajüle waya maaʼulu, ayateena waya aʼyataain nümüin Jeʼwaa müliapa waaʼin atumawaa. w19.07 6 püt. 17, 18; 7 püt. 21

Wekirajüle sünain tü Wiwüliakat na wayuu manoulakana, shia anaka aluʼu ayatüle wekirajüin naya süpüla nanoujain sünain shiimain eein wanee Maleiwa kakumajalakai tü kasakalüirua. Wekirajüinjana naya süpüla nanoujain sünain tü sümakat tü Wiwüliakat. Makalaka anain wekirajüle naya kojuyatua sünain wanee pütchi. Soʼu wekirajaain namaa, eesüjaʼa choʼujaale wapansaajüin namüin jamüin shiimainka Nünüikin Maleiwa tü Wiwüliakat. Eesü süpüla shiain wekirajaain namaa süchiki tü pütchi ekeraajüitpakat, pansaain sünüiki tü Wiwüliakat sümaa tü namakat na cientiificokana jee sümaa tü namakat na ekirajaakana süchiki kasa alatüirü otta anain maʼin tü sümakat tü Wiwüliakat. Wakaalinjain na wayuukana süpüla noushikajaain süchiirua nukuwaʼipa Kürisüto wanaa sümaa alin naya wapüla, jaʼitashii kanoulain jee manoulain naya (1 Cor. 13:1). Wekirajüinjana na wayuukana sünain tü Wiwüliakat süpüla natüjaain saaʼu alin naya nüpüla Maleiwa otta alinjachin nia napüla. Wainma wayuu woutiisaka juyawai süka alin Maleiwa napüla mayaainjeʼe nnojoluin paala jamajatüin namüin yootoo nüchiki jee manoulaleein naya nünain. Shiakalaka anain jülüjale waaʼin eejeenain na anoujakana nünain Jeʼwaa jee anasü kachipünaale waaʼin sukuwaʼipa wayuu maʼleekalia sümaa alin naya wapüla. Jülüja waaʼin nanüiki otta wayaawata saaʼu jamüin makaʼa nakuwaʼipa. Neʼrüinjatü anain wakuwaʼipa süpüla noushikajaain süchiirua nukuwaʼipa Kürisüto. w19.07 24 püt. 16, 17

Nükaalinjain Jeʼwaa na jieyuu nüchonniikana Salum süpüla nanoutuin süsepü Jerusalén (Neh. 2:20; 3:12). Mayaainjeʼe niain Salum wanee aluwataai, nnojotsü shiyoutajaain amaa tü nüchooinkalüirua akaalinjaa sünain anoutaa süsepü Jerusalén, mayaasüjeʼe jawatüin maʼin tia aʼyatawaakat (Neh. 4:15-18). Maaʼulu yaa, wainma na wawalayuu jieyuu makana aka saaʼin sukuwaʼipa nüchonnii Salum, aʼyataashii naya süka süpüshuaʼa naaʼin sünain akumajaa otta sünain anoutaa wanee piichi eeinjachire nuʼwaajünüin Jeʼwaa. Choʼujaashii na wawalayuu jieyuu atüjakana aʼyatawaa, tütükana maʼin jee waneepiakana nümaa Jeʼwaa süpüla anainjatüin sukuwaʼipa tia aʼyatawaakat. Nükaalinjain Jeʼwaa Tabita süpüla saaʼinrüinjatüin kasa anasü napüleerua na wayuu müliakana aaʼin maʼaka saaʼin wayuu eekai outuin suʼwayuuse (Aluw. 9:36). Wainma na aʼyalajakana saalin outuin shia, jama saainjapuʼuin kasa anasü jee sümüliajapuʼuin wayuu. Talatapejeʼe naaʼin neʼrapa shia süsoʼiraain aaʼin nutuma Pedro (Aluw. 9:39-41). ¿Kasa watüjaka sünainjee sukuwaʼipa Tabita? Jaʼitaina jimaʼaliin, majayünnüüin otta miyoʼuyuuin waya, eeshii süpüla waaʼinrüin kasa anasü napüleerua na wawalayuukana. w19.10 23 püt. 11, 12

¿Eeshiche süpüla nükaaʼinjaain wanee wawala nuulia Jeʼwaa watuma? Jülüjataa waaʼin nukuwaʼipa wanee wayuu ekirajaakai sünain tü Wiwüliakat. Asüipuʼu nia jee watta saalii kasa naaʼinrakat süpüla nuuʼulaain suulia. Nütüjaa aaʼu nnojoluinjachin nüsüin yootchonyaakaijeʼe. Niiʼiratüitpa nukuwaʼipa jee woutiisashi nia. Soʼu wanee kaʼi, ounejaanüshi nia namaa waneinnua wawalayuu nutuma wanee wawala, naapaka chi wawalakai wanee asüüshi nümüin jee nümaka nümüin: «Soto paaʼin püchechereechin paaʼin suulia sülanaʼaleein püsüin», nnojotpejeʼe nümaʼülain tia nümüin. Watüjaa aaʼu mojeerüin nukuwaʼipa chia wawalakai jaa nümüle sümüin tü münakat nümüin. Wainma tü kasa ekirajünakalü anain waya sünain tü outkajawaakat süpüla woonooin sümaa tü pütchi süpülajatkat soʼukai. Ekirajünüshii waya sünain tü kasa alanaʼaleekat suluʼu anain nümüin Jeʼwaa otta süpüla waaʼinrüinjatüin tü ekirajünakalü anain waya süpüla lotuinjatüin wakuwaʼipa. Jee müsia, ekirajünüshii waya süpüla waaʼinrüinjatüin tü kasa anasükat sümüin wayuu otta alinjatüin shia wapüla. Aire wapüla Jeʼwaa otta na wawalayuukana süka süpüshuaʼa waaʼin, nnojoleerü waaʼinrüin wanee kasa nakaaʼinjaweenaka anainjee. w19.08 10 püt. 9; 11 püt. 13, 14

Eeshii na nnojoliikana japüleʼein otta naküjain süchiki tü jülüjakat naaʼin. Nnojotpejeʼe shiawalain sutuma wayuuin yaleta aaʼinchii naya (Juan 1:46, 47). Jaʼitashii japüleʼein jee nnojoluin japüleʼein waya, nnojoluinjatia yaletüin waaʼin. Wekirajaa süchiki nukuwaʼipa Pablo. Nüneeküin nia Jeʼwaa süpüla nüikaleʼerüin sukuwaʼipa tü anoujaakat suluʼu kojuyasü mma. Emetutsü maʼin niʼyataain Pablo nümüin Jeʼwaa noulialeʼeya napüshuaʼa na aluwataaushikana. Mayaainjeʼe müin tia, nnojotsü antüin suluʼumüin nikii Pablo niain alanaʼaleein akuwaʼipa noulia na nuwalayuukana. Nüküjain kamaneein Jeʼwaa nümüin, müshijeseʼe aleewain nia nümaa jee nuuntuin nikeraajüin tü niʼyataainkat. Nnojotsü shiain sünainjee anain maʼin nukuwaʼipa noulia na waneinnua jee sünainjee wainmain tü kasa nuuntakat sünain aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa (1 Cor. 15:10). Anashaatasü maʼin nukuwaʼipa Pablo süka niain wanee wayuu nnojoikai yaletüin aaʼin. Jamüshijaʼa nia, nüshajüin tü karaloʼuta namüinjatkat na anoujashii kepiakana Corinto mayaainjeʼe eein na wayuu mojukana anüiki nümüin (2 Cor. 10:10). w19.09 3 püt. 5, 6

Wanee kasa kapüleekalü anainjee jüüjüüin waya nümüin Jeʼwaa shia süka waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat. Müsüjeseʼe kapüleein wamüin woonooin sümaa nünüiki Jeʼwaa. Wanaa sümaa niküin Adán sümaa Eva süchon tü wunuʼukot naneeküin süka naaʼin namüiwaʼa tü anakat jee mojukat süpüla naaʼinrüin (Gén. 3:22). Maaʼulu yaa, wainma na wayuu mojutkana amüin Jeʼwaa maʼaka naaʼinrüin shia Adán sümaa Eva. Shia naaʼinreeka neʼe tü anakat jee tü mojukat saaʼin namüin. Mayaainjeʼe weʼraajüin Jeʼwaa jee alin nia wapüla, eesü kapüleere wamüin jüüjüüinjanain waya nümüin. Alatüsü tia nümüin chi aluwataaushikai Pablo (Roma 7:21-23). Waaʼinreein tü anakat noʼuluʼu Jeʼwaa maʼaka naaʼinreein shia Pablo, eepejeʼe kapüleere shia wamüin. Wounteerü tia wachecherüle waaʼin suulia waaʼinrüin kasa mojusü. Eesü kapüleere wamüin jüüjüüinjanain waya nümüin Jeʼwaa sutuma tü wakuwaʼipakat jee sutuma tü naaʼinrakat na wayuu kepiakana waʼütpünaa. Naata tü sümakat wayuu suulia tü nümakat Jeʼwaa. Müsüjeseʼe eejüinjatüin waaʼin suulia joo wanaawajüin waaʼin namaa na wayuukana. w19.09 15 püt. 4-6

Mapüseena waya waʼyataale maʼin süchiirua waneirua kasa. Müsüjeseʼe eejüinjatüin maʼin waaʼin sünain tü kasa waaʼinrawaikat. Jamüsüjaʼa shiale waʼyataain maʼin achiirua kamaʼanaa wainma korolo, amüleena neʼe waya mapüsain süchiirua. Wekirajaa sünain tü nümakat Jesuu nümüin wanee jimaʼai asakirakai nia süchiki kasainjatüin naaʼinrüin süpüla katüin noʼu waneepia. Washirü chia jimaʼaikai. Eeshijaʼa wayuule anashi nia. Saashin tü karaloʼuta nüshajakat Marcos, nümülialüin Jesuu chia wayuukai naaʼinyaka. Nüküjainjeseʼe Jesuu nümüin tü pütchi süpülajatkat soʼukai. Oʼuneeshiaajee chia jimaʼaikai nümaa Jesuu, mojupejeʼe maʼin naaʼin süchiirua tü nuwashirüinkat (Mar. 10:17-22). Niyoutuin tü aʼyatawaa naapeekat Jesuu nümüin, shia kachiiruaka naaʼin tü washirüükat (Mat. 6:24). ¿Kasajeʼe waaʼinraka müle wakuwaʼipa? Anasü wasakirawaire waaʼin sünain kasain alanaʼaleein maʼin ojutu wamüin. ¿Jamüsü waaʼinrajatka tia? Shia süpüla wayaawatüin saaʼu tü kasa talateetkalü atuma waaʼin. w19.09 24 püt. 17, 18

Ayatüinjana waya aküjain pütchi, ooʼulaʼaleejeena waya suulia tia «keraasü» nümaleepa Jeʼwaa wamüin. ¿Wainmache kaʼi isayütka süpüla shikirajünüin wayuu nüchiki Jeʼwaa otta nüchiki Jesuu? (Juan 17:3). Nnojotsü watüjaain saaʼu tia. Watüjaapejeʼe saaʼu eeyülüinya süpüla naapaain sümaa tü pütchikat na wayuu «kapülakana aaʼin nünüiki Maleiwa süpüla eeinjanain naya waneepia». Eeyülia süpüla nountuin tia süka nnojoyülüin suʼttüin tü müliaa miyoʼusükat (Aluw. 13:48, TNM). ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wakaalinjain na wayuukana süpülapünaa suʼttüin tü müliaa miyoʼusükat? Wainma tü kasa naapakat wamüin Jeʼwaa süpüla wekirajüin wayuu nüchiki. Jamüsüjaʼa sünain tü outkajawaakat Wakuwaʼipa otta Waʼyataain nümüin Maleiwa, ekirajünüshii waya sünain tü wanüikinjatkat soʼu tü palajatkat wakua jee wouyantapa wachikuaʼa. Jamüshiijaʼa yootule waya nümaa wanee wayuu kamalainkai amüin tü pütchikat jee wapütüle nüpüla wanee karaloʼutachon jee shiale wanee rewiisüta, eesü süpüla naashajeʼerüin sooʼomüin tia pütchikat wantaleepa wachikuaʼa nünainmüin. Waaʼinmaainjatü waneʼewai wakua tü aküjaakat pütchi kashiwai. w19.10 9 püt. 7; 10 püt. 9, 10

Simeón, nia wanee wayuu jaʼapüichi waneepiakai nümaa Jeʼwaa jee kepiapuʼushi Jerusalén. Nüküjain Jeʼwaa nümüin Simeón «sünain nnojolinjachin ouktüin nia süpülapünaa niʼrüin Cristo». Akatchinraakajasaʼa naaʼin sutuma tia, jama kakaliaichin nia sünain aʼatapajaa chi Mesíaskai. Niʼrüin naʼanasia Jeʼwaa sünainjee kanoulain maʼin nia jee nüchecherüin naaʼin. Soʼu wanee kaʼi oʼunushi Simeón suluʼumüin tü aʼwaajüleekat süka «neenakünüin chamüin nütüma chi naaʼinkai Maleiwa», niʼrakalaka Jesuu chayaa. Jalouishi nia nümüin Jeʼwaa süpüla nüküjain wanee pütchi nüchiki chia jintüikai, chi Kürisütokai mapa (Luc. 2:25-35). Eesüjaʼa nnojorüle niʼrüin Simeón tü niʼyataainkat Jesuu, talatapejeʼe nia süka niʼrüin Jesuu joʼuuiwaʼaya. Watteerü saalii tü kasa anasü niʼreetkat Simeón suluʼupa nia tü mma jeketkat, niʼreerü anain nakuwaʼipa na wayuukana nuluwataapa Jesuu (Gén. 22:18). Akaʼaya wayakana, talatüinjatü waaʼin sünain tü waʼyataakalü anain nümüin Jeʼwaa. w19.10 21 püt. 7; 23 püt. 12

Jaʼitaina kaʼletsein jee maʼletsein waya, eejüinjatü waaʼin suulia shimeejüin waya tü waaʼinkat. Wanee kasa waaʼinrüinjatka shia nnojoluinjatüin sülanaʼaleein watuma sujutü wanee aʼyatawaa suulialeʼeya tü waʼyataainkat nümüin Jeʼwaa. Müsüjeseʼe anain wasakireʼerüle waaʼin sünain tüü: «Sünainpa taya tü outkajawaakat jee taküjapa pütchi, ¿jülüjasüche taaʼin waneepia tü taʼyataainkat? ¿Shapaasüche taaʼin waneepia saaʼu tü tepijaainjatkalü aaʼu mapeena? ¿Amojujaasüche takuwaʼipa sümaa taʼwayuuse sünainjee kachiiruain taaʼin tü nneetkat jee kamaʼanaa wainma korolo? ¿Taapaajeetche wanee aʼyatawaa eekai mamalain sümüin wayuu süpüleerua takooʼomüinrüin taʼyataain nümüin Jeʼwaa?» (1 Tim. 6:9-12). Wasakireʼerapa tia suluʼu waaʼin, soteesü waaʼin alin waya nüpüla Jeʼwaa. Anuujeseʼe nünüiki namüin na aʼyataakana nümüin süka süpüshuaʼa naaʼin: «Nnojoleechi taya oʼunüin jümaʼanajee. Nnojoleena tapütüin jia jümüiwa». Shiajaʼa nümaka anainjee Pablo tüü: «Anakaja müleka nnojoliire keeʼireein jaaʼin washirüü» (Heb. 13:5, 6). w19.10 29 püt. 10

Eeshii süpüla aleewain maʼin waya namaa na wawalayuukana waküjale pütchi namaa, weʼraajüle nakuwaʼipa otta watüjale nanainjee. Jamüshiijaʼa wojuʼitataarüle sünain aküjaa pütchi nümaa wanee wawala sümaa waapajüin nünüiki sünain asoutaa saaʼu tü nunoujakalü anain, sünain anain maʼin tü nümakat nüchiki Jeʼwaa otta tü naaʼinrajatkat, eesüjaʼa kooʼomüinjeerüle naalin chi wawalakai wapüla. Eesü wanee wawala Adeline sünülia, 23 suuyase; suunejaain wanee sütünajut, Candice sünülia, süpüla naküjain pütchi suluʼu wanee mma eere nnojoluin süküjünüin maʼin pütchi. Anuu sünüiki Adeline: «Shia keeʼireeka waaʼin waküjain pütchi süka süpüshuaʼa waaʼin jee sümaa talatüin waaʼin. Weʼrüin choʼujaain kooʼomüin sütsüin wanoula süpüla waʼyataain nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin». ¿Kasaka neʼrüin naya wawalayuukana sünainjee tia? «Yootowaishii waya aliikajee süchiki tü kasa anasü waashajaakalü achiki sümaa wayuu otta süchiki nükaalinjain waya Jeʼwaa sünain tü aküjaakat pütchi. Kamalainpuʼusü maʼin wamüin yootuin waya süchiki tia. Aleewajiraashii maʼin waya suluʼujee tia», müsü Adeline. w19.11 5 püt. 10, 11

Eʼrüshi japülii chi surulaat aleʼejaʼalaakai sümaa nnojoluin nümaʼana tü taapüla nütkaayakat. Anuu tü nümakat Tácito, wanee ashajüi süchiki kasa alataka sümaiwa: «Eʼrüshi maʼin japülii wanee surulaat nüleʼejaʼalaale neʼe sümaa nnojoluin nümaʼana tü taapüla nütkaayakat». Müsüjeseʼe ichein maʼin najapü wanee surulaat sünain tü taapüla nütkaayakat. Süpüla katsüinjatüin wanoula oʼunüinjana waya sünain tü outkajawaakat jee müsia aküjainjana waya pütchi sümüin wayuu nüchiki Jeʼwaa otta süchiki tü nukuwaʼipakat sünain aluwatawaa (Heb. 10:23-25). Waneepiainjatü waashajeʼerüin tü Wiwüliakat otta achuntajana waya kaalinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla waaʼinrüin waneepia tü nuluwataakalü anain waya (2 Tim. 3:16, 17). Müle shia watuma, weʼreerü tü kaʼi najaʼttireetkalü oʼu Jeʼwaa süpüshuaʼa tü kasa naaʼinrakat Satanaa wamüin (Is. 54:17). Aneerü wakuwaʼipa katsüinre wanoula. Paaʼinweena waya namaa na wawalayuukana sünain aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa, alateena waya süchikumüin tü kasa mojusü oʼotokat wanainmüin. Süka nümaain waya Jesuu, talateerü maʼin waaʼin soʼu tü kaʼi niyamüleechikalü oʼu Satanaa otta na nümaajanakana (Alat. Map. 17:14; 20:10). w19.11 19 püt. 18, 19

Washajüle suluʼu karaloʼuta tü sukuwaʼipainjatkat watuma wanee kasa, waainjeerü tü waküjakalü achiki (1 Cor. 14:40, TNM). Jamüshiijaʼa na laülaashiikana, aküjünüsü namüin neʼitaainjachin wanee laülaashi süpüla nüshajüin tü kasa naneekakat, jaraliinjanain aainjaain shia otta jeʼrainjatüin nakalia sünain aaʼinraa tia. Naainjale tia na laülaashiikana, nounteerü naaʼinrüin tü naashajaakalü achiki paala. Eesü süpüla wooʼulaküin waainjain tia. Washaja tü waaʼinrajatkat süpüla wanee kaʼi, shia palajanainjatka watuma tü kettaamaatüinjatkat. Müle shia watuma, waainjeerü tü weʼitaakat wapüleerua otta nnojoleena waya koulain sünain aaʼinraa wanee kasa. Aʼyataaliinjanapajaʼa waya sünain. Waʼyataainjatü maʼin achiirua tü weʼitaakat wapüleerua süpüla wekeraajüin shia (Roma 12:11). Nüküjain Pablo nümüin Timoteo ayatüinjachin nia waneepia süchiirua atüjaa ekirajaa wayuu. Akaataajaʼa wayakana, ayatüinjana waya waneepiain süchiirua asaʼwataa wanee aʼyatawaa nümüin Maleiwa (1 Tim. 4:13, 16). w19.11 29, 30 püt. 15, 16

Wanaa sümaa nüneekünüin Moisés nutuma Jeʼwaa süpüla niyuluin na israeliitakana Egiptojee, nüküjain nümüin iseerüin nüchiki naaʼinrüin tü nuluwataakalü anain nia. Akaalinjünapejeʼe Moisés nutuma Jeʼwaa jee amülialaasü naaʼin naalin (Éx. 4:10-16). Müshijeseʼe oʼunuin nia nümaʼanamüin faraón jee nüküjain nümüin outuinjachin nia nutuma Jeʼwaa. Süchikijee tia, niʼrüin Moisés nüpülain Jeʼwaa wanaa sümaa taashin nutuma na israeliitakana jee outuin faraón nutuma shiroku tü palaa Ishosükat namaʼaleʼeya na nümaajanakana (Éx. 14:26-31; Sal. 136:15). Süchikijee niyuʼluin Moisés na israeliitakana Egiptojee, aʼyounalaashii naya waneepia nooʼomüin Jeʼwaa. Soʼunnaa tia, niʼrüin Moisés nnojolin naashichijaain Jeʼwaa sooʼomüin tü nupueulosekat (Sal. 78:40-43). Jee müsia, wanaa sümaa nusoutuin Moisés naaʼu na israeliitakana, niʼrüin nnojoluin yaletüin naaʼin Jeʼwaa süka naapajüin nünüiki jee nnojoluin nuʼutuin naaʼin na israeliitakana (Éx. 32:9-14). Süchikijee nujuʼitüin Moisés Egiptojee, aleewashi maʼin nia nümaa Jeʼwaa, jülüjashi nia naaʼin waneepia, mayaashijeʼe nnojolin niʼrüin nia (Heb. 11:27). w19.12 17 püt. 7-9

Wainma na nikirajüin Jesuu chejeʼewaliikana Galilea. Anasü jutkataa sümaa watta saalii wayuu saaʼu wanee namüna chaa Galilea suulialeʼeya jutkataa suluʼu wanee miichi chayaa Jerusalén. Süchikijee nüsoʼiraain aaʼin Jesuu, chajachi nia outkajaain suluʼu wanee miichi chayaa Jerusalén namaa na 11 aluwataaushi. Nayalejeʼe neʼe nuluwataain Jesuu sünain aküjaa pütchi otta ekirajaa wayuu na polookana waneemüin aluwataaushi, nüküjaleeinjeʼe shia namüin chayaa Jerusalén, nnojotsüjeʼe nuchuntuin namüin noutkajaainjanain chayaa Galilea namaʼaleʼeya na jieyuukana jee waneinnua nikirajüin (Luc. 24:33, 36). Wane kasa jülüjeeka waaʼin shia nnojoluin nayain neʼe na anoujashii namaiwajanakana nuluwataain Jesuu sünain aküjaa pütchi otta ekirajaa wayuu. Tü nümakat, wamüinjatü wayakana wapüshuaʼa. Watüjaa aaʼu tia sutuma tü nümakat Jesuu sajaʼttiamüin nünüiki, müshi nia: «Shiimüin sünain jümaainjachin taya waneepia waneʼereʼeya süntapa tü kaʼi sajaʼlajaweetkat oʼu kasa süpüshua» (Mat. 28:19, 20). Maaʼulu yaa watta naalii na wawalayuu ekirajakana wayuu süpüla nanoujainjanain wanaa wamaa. Woutiisashii juyawai maʼaka 300.000 wayuu süpüla naʼyataainjanain nümüin Jeʼwaa otta süpüla noushikajaain süchiirua nukuwaʼipa Jesuu. w20.01 2 püt. 1; 3 püt. 5, 6

Eeshi wanee wawala jimaʼai antünakai anain wanee ayuulii aisü, maʼlainsat naaʼin sutuma. Eetaashi wanee wawala 50 nuuyase süsapoʼumüin, ojutunushi suulia niʼyataain otta nnojotsü nuusütüin wane shiiʼiraka. Eetaasü wanee wawala jaʼapüirü, jülüjasü saaʼin isaitpain süchiki sükooʼomüinrüin shiʼyataain nümüin Jeʼwaa. Sülatüirüle pümüin tü alatakat namüin naya wawalayuukana, eesüjaʼa jülüjale paaʼin nnojoluin kasain anain apüla pia. Suluʼujee tia, eesüjaʼa mojule paaʼin, nnojorüle anain tü jülüjakat paaʼin püchikijiraa jee mojujiraale pia namaa na waneinnua. Wanaawasü naaʼin na manoujainsaliikana nümaa Satanaa, nnojotsü kojutuin wayuu nümüin. Mayaainjeʼe nütüjaain saaʼu outeerüin Eva nnojorüle soonooin sümaa nünüiki Maleiwa, nüküjain Satanaa sümüin eein süpüla laülaain shia saaʼu sukuwaʼipa nnojorüle soonooin sümaa nünüiki Maleiwa. Nuʼunirüin Satanaa sukuwaʼipa wayuu manoujainsat. Nnojotkalaka ponuin waaʼin mojutuin jee müliain saaʼin wayuu natuma na poliitikokana, na shikiipüʼükana tü iküleesia ekirajakat sünain alawaa otta na wayuu aʼyataakana sünain oikaa jee ayaʼlajaa kasa. Naatapejeʼe nukuwaʼipa Jeʼwaa, nücheka achikit watüjaainjatüin saaʼu kojutuin waya nümüin otta nükaalinjeena waya müle nnojotkai kasain anain apüla waya saaʼin wamüin (Roma 12:3). w20.01 14 püt. 1-4

Alatüsü suulia 40 juya kepiain Jeremías saʼaka wayuu mojulaasü. Naʼaka naya wayuukana, eejana na kepiakana nüʼütpünaa otta eeshiijaʼa eejanale waneinnua nüpüshi chejeʼewalii Anatot, tü pueulo eejachire joʼuuin Jeremías (Jer. 12:6). Nnojoipejeʼe akaaʼinjaain Jeremías suulia wayuu sünainjee tia. Ichaʼasa nüküjain nümüin Baruc tü suluʼukat naaʼin otta ashajuushisü tia nünüikikat sümaa eein süpüla waashajeʼerüin shia maaʼulu. Baruc nia ashajapuʼuka niʼipajee Jeremías (Jer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1). Sümaʼinruʼu nüshajüin Baruc süpüshuaʼa tü alatakat nümüin Jeremías, aleewaleeshiʼiya naya jee aijiraashii naya (Jer. 20:1, 2; 26:7-11). Kakalia maʼin Jeremías sünain aküjaa namüin na israeliitakana tü alatajatkat sümüin Jerusalén (Jer. 25:3). Tü chiiruaajatkat sukua nuluwataain Jeʼwaa Jeremías sünain aapiraa na israeliitakana süpüla nayaawajaain suulia naainjala, nüshajirüin nia tia pütchikat sünain wanee rooyo (Jer. 36:1-4). Kojuya kashi niʼyanaajiraain Jeremías nümaa Baruc süpüla nekeraajüin tü aʼyatawaa niʼitaakat Jeʼwaa najapuluʼu. Soʼunnaa tia, aleewajiraashii maʼin naya sünainjee yootiraain naya waneepia süchiki nanoula. w19.11 2, 3 püt. 3, 4

¿Jamüinjatü shiiʼiyatia nojutü wamüin na chainjanakana iipünaa? Nnojotsü anain sülanaʼaleere nujutü wamüin wanee anoujashi jaʼitaichi niain wanee anoujashi chainjachikai iipünaa (Mat. 23:8-11). Süküjain tü Wiwüliakat washatüinjatüin sukuwaʼipa nanoula na laülaashiikana. Nnojotpejeʼe süküjain wamüin kekiipüʼüinjanain waya wayuu (Heb. 13:7, TNM). Süküjain tü Wiwüliakat kojutuinjanain wamüin na laülaashiikana saaʼu naaʼinmajüin na anoujashiikana, natütüleʼerüin naaʼin otta nekirajüin naya, nnojotsü shiain saaʼujee chainjanain naya iipünaa (1 Tim. 5:17, TNM). Sülanaʼaleere nojutü watuma na aneekuushikana, eesü süpüla mojushiin namüin jee eeshii süpüla naʼwaataain suluʼu nakuwaʼipa (Roma 12:3). Nnojo waaʼinrüin wanee kasa kaainjaleenaka atuma na aneekuushikana (Luc. 17:2). w20.01 28 püt. 8

Wainma tü kasa shapaakalü atuma naaʼin chi aluwataaushikai Pablo. Jamüshijaʼa nia, shapaasü naaʼin saaʼujee tü alatakat namüin na nuwalayuukana (2 Cor. 2:4). Soʼunnaa niʼyataain nümüin Jeʼwaa, aʼyaajünüshi nia jee püreesashi nia atumawaa. Wane kasa shapaakalü atuma naaʼin Pablo shia maʼletsein nia (Filip. 4:12). Sutuma najachijain apünüintua shiroku palaa, mmotsü maʼin naaʼin nuʼunajachipa suluʼu anuwa (2 Cor. 11:23-27). ¿Kasakaʼa naaʼinrüin süpüla nnojoluinjatüin shapaain maʼin naaʼin? Shapaasü naaʼin Pablo saaʼujee tü kasa mojusü alatakat namüin na nuwalayuukana. Nnojotpejeʼe nüchajaain sukuwaʼipa süpüla nunoutuin tia nümüiwaʼa. Nnojoluin jülüjain naaʼin kepin nümaʼana süpüshuaʼa tü alatakat namüin na nuwalayuukana. Jamüshijaʼa nia, nüneeküin Timoteo otta Tito süpüla naʼyataainjanain sünain waneirua aʼyatawaa suluʼu tü outkajaaleekat. Nnojoluitpa shapaain maʼin naaʼin Pablo süka nükaalinjünüin natuma naya anoujashiikana (Filip. 2:19, 20; Tito 1:1, 4, 5). w20.02 22, 23 püt. 11, 12

Nücheküin Jeʼwaa woonooinjanain sümaa nünüiki. Oonooinjana waya nümaa Jeʼwaa süka niain Kakumajalain waya, süka naapüin wamüin kataa oʼuu otta süka niain neʼe chi kekiikai maʼin nümüiwaʼa. Oonooinjanapejeʼe waya nümaa süka alin nia wapüla (1 Juan 5:3). Wainma tü kasa woonooinjatkalü aaʼujee nümüin Jeʼwaa. Nnojoliipejeʼe waya nüpüleeruain aaʼin süpüla waaʼinrüin tü nümakat. Nuuʼulaain Jeʼwaa waneeküin wamüiwaʼa woonooinjanale nümaa saaʼu alin nia wapüla. Waaʼinrüle tia, talateerü naaʼin. Keeʼireesü naaʼin na wayuu kachonshiikana anainjatüin nakuwaʼipa nachonnii. Müshiijeseʼe nekirajüin naya sünain tü nakuwaʼipainjatkat. Na tepichi oonookana sümaa nünüiki nashi jee nei, naaʼinrüin tia süka kojutuin naya namüin jee nayaawatüin saaʼu aneerüin nakuwaʼipa noonoole sümaa nanüiki. Alanaʼaleesia maʼin tü nuluwataakalü anain waya chi Washi iipünaajachikai makalaka wekirajaainjatüin sünain jee waaʼinrüinjatüin tü nümakat. Müle shia watuma jaʼyeerü waaʼu alin wapüla Jeʼwaa otta kojutuin nia wamüin. Aneerü wakuwaʼipa waaʼinrüle tia (Is. 48:17, 18). Kachajaalashii neʼe na wayuu mojutkana amüin Maleiwa jee na ayoutakana tü nuluwataakalü anain (Gal. 6:7, 8). w20.02 9, 10 püt. 8, 9

Washatüinjatü sukuwaʼipa Abigaíl. Nnojoliinjana mmoluin waya seema achiawaa wanee wayuu suulia kaainjalajüin nia (Sal. 141:5). Kojutuinjatü wayuu wamüin waashajaapa sümaa, lotuinjatpejeʼe wanüiki sümüin. Wachiaain wanee wayuu süka alin nia wapüla (Prov. 27:17). Nnojoliinjana mmoluin na laülaashiikana seema achiawaa wanee wawala suulia kaainjalajüin nia (Gal. 6:1). Nnojotsü yaletüin naaʼin na laülaashiikana otta natüjaa aaʼu eejeerüin wanee kaʼi nachiaaneetkalü oʼu. Mayaainjeʼe natüjaain saaʼu tia, nachiaain na wawalayuu kaainjalakana (2 Tim. 4:2; Tito 1:9). Nachiaapa wanee wawala, nnojoishii naya aashichijaain nümüin otta anasü nanüiki nümüin. Aishii maʼin na wawalayuukana napüla na laülaashiikana, müshiijeseʼe nakaalinjeein naya (Prov. 13:24). Naaʼinrapejeʼe tia na laülaashiikana süpüla kojutuinjachin Jeʼwaa atumawaa, süpüla saaʼinnüin tü nuluwataakalü anain otta süpüla naaʼinmajüin na anoujashiikana (Aluw. 20:28). w20.03 20 püt. 8, 9

Eʼitaanüshi Moisés nutuma Jeʼwaa süpüla niyuʼluin na israeliitakana Egiptojee. ¿Joujachi jaloulin Moisés nümüin Jeʼwaa süpüla tia aʼyatawaakat? ¿Shiache nütüjapa süpüleerua tü natüjakat apüleerua na egipciokana? (Aluw. 7:22-25). Nnojo. Jalouishi nia nümüin Jeʼwaa nikirajapa nia süpüla anamiainjachin jee nnojoluinjatüin yaletüin naaʼin (Aluw. 7:30, 34-36). Yalayalashi nia nutuma Jeʼwaa süpüla naashajaain nümaa chi aluwataakai saaʼu Egipto (Éx. 9:13-19). Naya jalouika nümüin Jeʼwaa na nnojoliikana yaletüin aaʼin sümaa neʼitaain naaʼin sünain nounteerüin nutuma Jeʼwaa tü aʼyatawaa naapakat namüin. Nükaalinjain Jeʼwaa na aʼyataaliikana nümüin süpüla jaloulinjanain naya nümüin sünain waneirua aʼyatawaa. ¿Kasa nükaalinjeenaka anain waya? Nükaalinjeena waya nnojorüle wayoutajaain sümaa tü nuluwataakalü anain (Col. 1:28, 29). Wacheküle süchiki tü nuluwataakalü anain waya Jeʼwaa, nükaalinjeena waya süpüla waküjain maʼin pütchi, watüjain ekirajaa, watüjain amülialaa saaʼin wayuu, tütüin waya sünain aʼyatawaa, wakaalinjain na wawalayuukana jee waaʼinrüin waneirua kasa süpüla nikeraajüin tü nümakat. w19.10 21 püt. 5; 25 püt. 14

Waneepieena waya nümaa Jeʼwaa sutuma nakaalinjain waya na waʼaleewainkana. Aaʼinrüinjana waya kasa anasü napüleerua süpüla nakaalinjain waya (Mat. 7:12). Saashin tü Wiwüliakat wamüliajüinjana na waneinnua, nayaleekajaʼa na eʼrakana choʼujawaa (Éf. 4:28). Talateerü waaʼin waaʼinmaale wakaalinjain na waneinnua (Aluw. 20:35). Na waneekakana süpüla waʼaleewain, nakaalinjeena waya soʼunnaa tü alatakat wamüin otta aneerü waaʼin natuma. Naapajeerü wanüiki waküjapa namüin tü alatakat wamüin maʼaka naapajüin Elihú nünüiki Job (Job 32:4). Nnojoliipejeʼe nayainjanain aneeküin tü waaʼinrüinjatkat, shieerü jülüjaka waaʼin tü pütchi naküjakat wamüin suluʼujee tü Wiwüliakat (Prov. 15:22). Weʼrüle müliaa, waaʼinra tü naaʼinrakat David, nnojotsü niyoutuin tü aapünakat nümüin natuma na naʼaleewainyuukana (2 Sam. 17:27-29). Nükaalinjain waya Jeʼwaa nakajee na waʼaleewainkana (Sant. 1:17). w19.04 11 püt. 12; 12 püt. 14, 15