Tisienpüroʼu

Kapüleere wamüin wachecherüin waaʼin suulia waküjain wanee kasa, eesü süpüla mojuin maʼin saaʼin wayuu watuma. Jamüshijaʼa weʼraajüle wanee wawala kepiakai suluʼu wanee mma eere süpülajünüin tü naʼyataainkat nümüin Jeʼwaa, ¿wasakiijeeiche nia sünain kasain naaʼinrüin na wawalayuukana chayaa süpüla ayatüinya naʼyataain nümüin Jeʼwaa? Nnojotsiaajeʼe waaʼinrüin tia shiiʼiree mojeein nakuwaʼipa watuma, shiajaʼa neʼe süka alin naya wapüla jee watüjaweein saaʼu kasain alatüin namüin süpüla wachuntuin naaʼu. Wachecherüinjatpejeʼe waaʼin suulia wasakiijain nia, koʼutuinjana neʼe waya. Wasakiijakuʼu wamüle wanee wawala süpüla nüküjain wamüin wanee kasa nnojotka süpüla nüküjain, maalinsaijaʼa nia wapüla jee maalinsaliijaʼa wapüla na wawalayuu nüpansaajakana amüin nünüiki sünain nnojoluinjatüin nüküjain süchiki tia. Nnojo waaʼinrüin wanee kasa mülialeejeetka atuma naaʼin na wawalayuu apülajünakana oulia naʼyataain nümüin Jeʼwaa. Na wawalayuu kepiakana eere süpülajünüin naʼyataain nnojotsü naküjainjatüin jamüin sukuwaʼipa aküjaa pütchi chayaa otta jamüin sukuwaʼipa naʼyataain nümüin Jeʼwaa. w20.03 21, 22 püt. 11, 12

Nnojoishii nukumajalain Maleiwa na wayuukana süpüla outuinjanain naya. Oonooinjachi Adán otta Eva sümaa nünüiki Jeʼwaa süpüla katüinjatüin noʼu waneepia. Anuu tü nümakat namüin: «Shiasaʼa nnojolüinjatüin piküin süchon tü wunuʼu atüjaweetkat atüma wayuu saaʼu tü anasükat je saaʼu tü mojusükat. Müleka piküle süchon wunuʼukot tüü, shiimüinshaana ouktajachin pia» (Gén. 2:16, 17). Sümakalaka wanee wüi sümüin Eva nutuma Satanaa tü pütchi süpülajatkat soʼukai. Sunoujaka Eva tia alawaakat jee shikaka süchon tü wunuʼukat. Süchikijee tia, shikiraain nümaa chi suʼwayuusekai (Gén. 3:6). Sünainjee kaainjalain Adán, kaainjalashii jee outushii na wayuukana (Roma 5:12). Outushi Adán sümaa Eva maʼaka nüküjain paala shia Maleiwa. Ayatapejeʼe nikirajüin Satanaa sünain tü alawaakat süchiki tü outaakat. Ojuʼitüsü naaʼin wanee wayuu outapa nia naashin jee oʼunüsü shia eemüin saaʼinpülee tü outusükalüirua. Watta saalii sukuwaʼipa tü alawaa aküjünakat süchiki tü alatakat nümüin wanee wayuu outapa nia otta wainma na anoujakana sünain tia (1 Tim. 4:1). w19.04 14, 15 püt. 3, 4

Nnojotsü nayaawatüin aaʼu wanee kasa na tepichikana, nnojotsü nasakireʼerüin suluʼu naaʼin süchiki wanee kasa jee nnojotsü natüjaain aaʼu anale jee mojule shia. Müsüjeseʼe mapüleein nümüin wanee kamaʼürai nütaüjaain tepichi. Nüküjain namüin nayain kasirüin nataüjaanüin, nnojoluinjatüin naküjain shia sümüin wayuu, nnojoleerüin jaralüin anoujain nanüiki naküjale süchiki tü aaʼinnakat namüin otta alin naya nüpüla chi ataüjaakai naya. Mojusü nakuwaʼipa na tepichikana sutuma tia alawaakat. Miyoʼujeena naya sümaa nnojoluin natüjaain saaʼu alawaain neʼe tia münakat namüin. Eeshi miyoʼule wanee jintüi sümaa jülüjain naaʼin shiʼyarülajünüin nukuwaʼipa, nnojoluin kasain anain apüla nia otta maalinjachin nia süpüla wayuu. Nataüjaanüle na tepichikana, kakaliasü mojuin naaʼin saalinjee tia. Wayaawata aaʼu sülüʼülüin sükalia süpüla sajaʼttüin kasa mojusü, müshiijeseʼe wainmain «wayuu eekai maalin wayuu napüla» otta müshiʼiya «na wayuu eʼrüliikana wayumüin ooʼulaka na eʼikeʼerüliikana wayuu», kooʼomüinsü maʼin natuma tü namaʼülakat (2 Tim. 3:1-5, 13). w19.05 15 püt. 7, 8

¿Kasa naaʼinraka Jesuu süpüla nikirajüin wayuu? Nikirajüin sükajee tü nümakat namüin. Kaawainsü tia nikirajakalü anain süka shiain nikirajüin tü shiimainkat nüchiki Maleiwa, tü sukuwaʼipainjatkat wayuu naashin Maleiwa otta shiain neʼe anainjatüin atuma sukuwaʼipa wayuu tü Aluwatawaa nüikaleʼerakalü ekii (Luc. 24:19). Atüjashii na wayuukana nünainjee Jesuu süka neʼrüin nukuwaʼipa. Nayaawata aaʼu na nikirajüinkana jamüinjatüin nakuwaʼipa (Juan 13:15). ¿Joujachi ekirajüin Jesuu? Soʼu yaajachin nia Mmapaʼa (Mat. 4:23). Otta niʼiküin na nikirajüinkana süchikijee nüsoʼireʼennüin aaʼin. Jamüshijaʼa nia, antüshi nanainmüin, alatüshii suulia 500 na eejanakana nüpüla jee nuluwataain naya sünain ekirajaa wayuu nüchiki (Mat. 28:19, 20; 1 Cor. 15:6). Süka niain nekiipüʼüin na anoujashiikana, ayatüshii nikirajüin naya mayaainjeʼe chain nia iipünaa. Jamüshijaʼa nia, nütütüleʼerüin naaʼin na anoujashii chainjanakana iipünaa jee nüchiaain naya, naaʼinrüin tia soʼu juyaka 96 nükajee chi aluwataaushikai Juan (Col. 1:18; Alat. Map. 1:1). w19.05 3 püt. 4, 5

Kapüleesü maʼin namüin na wawalayuukana nantüin sünain tü choʼujaakat namüin. Eeshii na aʼyataakana waneepia shiyaaluʼu napüshi. Eeshii na alatirakana maʼaka jeʼra oora süpüla nantajanain naʼyataaleruʼumüin otta süpüla naleʼejüin nepialuʼumüin. Eeshii na jawatakana maʼin aʼyataain. Makalaka mapüsain maʼin naya jee suluʼujee tia nnojotsü suchuntaain naaʼin ekirajawaa sünain tü Wiwüliakat. Akatalüinjana waya kaʼi süpüla wekirajaain sünain tü Wiwüliakat otta tü karaloʼuta ayuʼnnakat sünainjee, nnojoliinjanapejeʼe waya ekirajaain süpaʼa mma. Müleka wekirajaale, aleeweena maʼin waya nümaa Jeʼwaa otta kateerü woʼu waneepia (1 Tim. 4:15, 16). Eeshii wawalayuu atamaʼawaikana wattachon maalü süpüla ekirajawaa nnojoliiwaʼaya shiyorolo wayuu jee süchikajanainna naya eemerawaa saʼwai. Otta eeshii na ekirajaʼawaikana aipaʼa jee nasakireʼerüin suluʼu naaʼin sümaa nnojoluin kasain ekeʼejüin naaʼin. w19.05 26 püt. 1, 2

Nnojotsü eeʼiratamaatüin tü wakuwaʼipakat uwatuwoʼushi. Eesü kakaliale süpüla shiiʼiratüinjatüin wakuwaʼipa (2 Ped. 1:5). Jaʼitaina kakaliainnain waya sünain anoujaa, nnojotsü eeʼiratamaatüin wakuwaʼipa sünainjee tia. Tü palajatkat kasa waaʼinrüinjatkat shia woʼuraajüinjanain. Müinjatü wanüiki maʼaka naaʼin chi ashajakai salmo: «Wule taaʼin putuma Maleiwakalee, ana putuma waneepia tü jülüjakat taaʼin» (Sal. 51:10). Wacheküinjatü achiki weeʼiratüin tü kasa mojusü jülüjakat waaʼin jee achuntuinjana waya nümüin Jeʼwaa süpüla nükaalinjain waya. Tü wanee kasa waaʼinrüinjatkat shia wasakireʼerüinjanain suluʼu waaʼin. Waashajeʼerüinjatü tü Wiwüliakat weinshi otta wasakireʼerüinjatü suluʼu waaʼin kasain tü wanouteʼerüinjatkat suluʼu wakuwaʼipa (Sal. 119:59; Heb. 4:12; Sant. 1:25). Eere wanee kasa suluʼu wakuwaʼipa wanaawaka sümaa nakuwaʼipa na manoujainsaliikana, wanouteʼerüinjatü tia. Wayaawatüinjatü aaʼu kasain mojuin suluʼu wakuwaʼipa jee wanoutuinjatü shia. w19.06 8 püt. 1; 10 püt. 10; 12 püt. 11, 12

Paaʼinrüinjatüle wanee kasa, pajayata tü kaʼikat. Piʼitaa sükalia otta jalapüshinjatüin paaʼinrüin wanee kasa jee nnojo piiʼiratüin tia. Nnojo kakaliakuʼu pümüin süpüla paaʼinrüin wanee kasa, nnojoleetsaʼa shia paaʼinrüin paʼatapajakuʼu pümüle (Ecl. 11:4). Wooʼulaa suulia walatirüin kaʼi sünain wanee kasa nnojotka choʼujaain maʼin, süpüla waainjain tü kasa alanaʼaleekat suluʼu anain (Filip. 1:10, TNM). Anasü wakatarüle wanee kaʼi nnojotkalü oʼu wanee kasa ekeʼejaka waaʼin. Waküja namüin na waneinnua choʼujaain wamüiwaʼain waya sünain aaʼinraa wanee kasa. Anasü wayokojoole wateleeponose, nnojo weʼrajaain correo otta redes sociales. Tü kasa eekat mapa sünainjee tü waneekakat süpüla waaʼinrüin, müsü aka saaʼin oʼunajawaa suluʼumüin wanee mma. Jamüshiijaʼa wanteere eeʼewaliinjanale waya sümaa süttüin woulia tü wopukot, wachajaain waneʼeya eepünaainjanale waya. Akaataʼaya jülüjale waaʼin tü kasa eejeetkat sünainjee tü kasa waneekakat, jaʼitairü kapüleein shia nnojoleena waya ayüülajaain suulia (Gal. 6:9). w19.11 30 püt. 17, 18

¿Kasa woutiisainjachika aaʼujee pia? Süka pikirajaain maʼin sünain tü Wiwüliakat, wainma tü kasa pütüjakat nüchiki Jeʼwaa maʼaka saaʼin jamüin maʼin nukuwaʼipa otta jamüin sukuwaʼipa nutuma tü kasa naaʼinrakat. Antüsü tia suluʼumüin paaʼin otta akooʼomüinraasü maʼin naalin püpüla sünainjee tia. Müshijeseʼe woutiisainjachin pia saaʼujee alin püpüla Jeʼwaa. Woutiisashi piaʼaya sünainjee pütüjaain saaʼu tü sümakat tü Wiwüliakat otta punoujain sünain tia. Soto paaʼin tü nümakat Jesuu namüin na nikirajüinkana süchiki nekirajüinjatüin wayuu süpüla suushikajaain süchiirua nukuwaʼipa (Mat. 28:19, 20). Naashin Jesuu, woutiisainjana na wayuukana saaʼu nünülia chi Nüshikai, saaʼu nünülia Niakai jee saaʼu nünülia chi naaʼinkai Maleiwa. ¿Jamaluʼulu tia? Tü nüküjeekalü achiki Jesuu shia punoujainjachin sünain tü sümakat tü Wiwüliakat nüchiki Jeʼwaa, nüchiki Jesuu otta nüchiki chi naaʼinkai Maleiwa. Kaawainsü maʼin tia pütchikat otta eesü süpüla sütanalüin paaʼin. w20.03 9 püt. 8, 9

Nuluwataain Jeʼwaa na aapieekana süpüla nakaalinjain Lot, nnojoishii nuluwataain naya süpüla naapirüinjachin neʼe nia (Gén. 19:12-14, 17). Eeshijaʼa süpüla waapirüin wanee wawala suulia niʼrüin müliaa sünainjee mojuin süneekia wanee kasa nutuma. Nnojo wakulajaain aaʼin nümaa jaʼitasü kakaliain süpüla naaʼinrüin tü sümakat tü Wiwüliakat. Maa waya maʼaka naaʼin naya aapieekana. Nnojo wakulajaain aaʼin nümaa wanee wawala, nnojo wakayalaain nuulia otta wachajaa sukuwaʼipa süpüla waaʼinrüin kasa nüpüleerua (1 Juan 3:18). Maa wajattakai naaʼin süka najapü süpüla naaʼinrüinjatüin tü sümakat tü Wiwüliakat. Nnojotsü jülüjain naaʼin Jeʼwaa tü kasa mojusü naaʼinrakat Lot. Watüjaa aaʼu tia sükajee tü nümakat Pedro nüchiki Lot, nüküjain niain Lot wanee wayuu lotokoi akuwaʼipa. Talatüsü waaʼin süka nnojoluin jülüjain neʼe naaʼin Jeʼwaa tü kasa mojusü waaʼinrakat (Sal. 130:3). Jülüjainjatü waaʼin tü kasa anasü naaʼinrakat na wawalayuukana. Müle shia watuma nnojoleena waya akulajaain namaa otta nachekeerü achiki wakaalinjain naya. w19.06 21 püt. 6, 7

Eeshiijaʼa wasakireʼerüle suluʼu waaʼin shiale anain wakolojoole suluʼumüin wanee mma naata sünainjee süpülajünüin waʼyataain nümüin Jeʼwaa. Wayainjana aneekaka tia süka waaʼin wamüiwaʼa. Eeshii wawalayuu aneekakana nakolojooin sükajee nekirajaain sünain tü naaʼinrakat na anoujashii namaiwajanakana. Akolojooshii na anoujashii chajanakana Jerusalén chamüin Judea otta Samaria, eeshii na oʼunakana chamüin Fenicia, Chipre otta Antioquía (Mat. 10:23; Aluw. 8:1; 11:19). Eepejeʼe waneinnua wawalayuu nnojoliikana akolojooin sükajee nekirajaain sünain tü naaʼinrakat chi aluwataaushikai Pablo, makatüshi nia eejachire müliain nia atumawaa saaʼujee nunoujain. Naaʼinrüin tia sükajee ayateein nia sünain aküjaa pütchi otta nütütüleʼereein naaʼin na anoujashii kepiakana suluʼu tia mmakat (Aluw. 14:19-23). ¿Kasa watüjaka sünainjee tia? Na wayuu laülaakana saaʼu napüshi, nayainjana aneekaka nakolojooinjanale jee makatüinjanale naya suluʼu tü mma apülajünakalü aluʼu naʼyataain nümüin Jeʼwaa. Oʼuraajüinjanapejeʼe naya palajana otta nayaawatüinjatü saaʼu shiale anain tia sümüin napüshi jee kaseerüin mojuin aluʼu tia namüin. Makalaka nnojoluin anain mojule wanüiki nachiki na akolojookana. w19.07 10 püt. 8, 9

Nuluwataain waya Jesuu sünain ekirajaa wayuu sainküin tü mmakat (Mat. 28:19). Nnojoishi wekirajüinjachin neʼe nia sünain tü nümakat Jesuu, wekirajüinjachi nia sünain naaʼinrajatüin tü nümakat Jesuu. Wakaalinjainjachi nia süpüla naaʼinrüin tü sümakat tü Wiwüliakat. Eeshii wayuu ooʼulaamaatakana suulia tü kasa mojusü jülüjapuʼukat naaʼin otta tü naaʼinrapuʼukat, eepejeʼe waneinnua kakaliakana süpüla nooʼulaain suulia. Eeshi wanee wawala misioneeroshi chaa Perú nnojoikai akulajaain aaʼin nanainjee na nikirajüinkana. Anuu nünüiki: «Eejachi wanee wayuu tekirajüin Raúl nünülia, piamasü karaloʼuta najaʼttiraka sünain ekirajawaa. Nnojotpejeʼe nunoutuin tü nukuwaʼipakat. Mojujiraashi nia sümaa tü nuʼwayuusekat, yarüttüsü nünüiki otta mojutusai nia natuma nüchonnii. Waneepiapejeʼe nia sünain tü outkajawaakat otta waneepiashi taya nümaʼanamüin sünain ekirajaa nia sümaa nuʼwayuuse otta nüchonnii. Nunoutuin tü nukuwaʼipakat mapa otta woutiisashi nia sülatapa apünüin juya». w19.07 15 püt. 3; 18, 19 püt. 15-17

Wekirajaa sünain jamüin nukuwaʼipa Pablo soʼu nüshajüin namüin na anoujashii kepiakana Filipos otta kasain naaʼinrüin süpüla katsüin nunoula. Chajachi nia püreesain Roma, nnojoikalaka süpüla nujuʼitüin sünain aküjaa pütchi. Ayatapejeʼe nia aashajaain nüchiki Maleiwa namüin na anaʼlaakana nümüin otta ashajüshi nia karaloʼuta namüin na anoujashii kepiakana wattapünaa. Nütüjaa aaʼu Pablo müinjachin nia maʼaka naaʼin Kürisüto sünain ayatüinjachin nia sünain aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa waneʼereʼeya nüsaʼwatapa tü naapüinjatkat Jeʼwaa nümüin. Nuʼwanaajireʼerüinjeseʼe nakuwaʼipa na anoujashiikana sümaa nukuwaʼipa wanee wayuu ayoujiraai (1 Cor. 9:24-27, TNM). Shia jülüjaka naaʼin wanee ayoujiraai eeinjachire nüntüin, nnojotsü jülüjain naaʼin waneirua kasa nülataka aʼütpünaa. Jamüshijaʼa niyoujiraale wanee wayuu suluʼu wanee pueulo, eeshi nülatüle süʼütpünaa oikaalee jee süʼütpünaa waneirua kasa eekai süpüla ataʼülüin naaʼin. Nnojoishi eein wanee ayoujiraai ashaʼwalaapünaakai sünain anaʼlawaa sümüin tü kasa oikaanakat, ¿aashimüin? Shia naaʼinmaaka nükanajüinjachin tü ayoujirawaakat. Müsia neʼe wakuwaʼipa, nnojotsü jülüjakuʼu müinjatüin waaʼin wanee kasa suulia sütaʼülüin waaʼin. Wasaʼwateerü tü naapüinjatkat Jeʼwaa wamüin ayatüle waya süchiirua otta jülüjale shia waaʼin maʼaka naaʼinrüin shia Pablo. w19.08 3 püt. 4; 4 püt. 7

Woʼttaiwaʼaya sünain anoujaa, kapüleesü namüin na wapüshikana nekiʼralaain sünain tü wanoujakalü anain otta sünain tü wakuwaʼipakat. Neʼrüin nnojoluin sünainpünaain waya tü miʼiraa naaʼinrakat na suluʼukana waneirua iküleesia jee nnojoluin sünainpünaain waya poliitika. Naaʼaya na jashichikana wamüin sünainjee tia (Mat. 10:35, 36). Nnojo wayüülajüin naya. Nnojorüle wakaalinjain naya süpüla nayaawatüin saaʼu tü wanoujakalü anain, meena süsalakai naaʼin watuma tü naaʼinrakat jee meena wayüülajakai naaʼin süpüla outaa. Niapejeʼe Jesuu eʼitaanüin nutuma Jeʼwaa süpüla kasalajanainjatüin sümüin saainjala wayuu nutuma, nnojoishii wayain (Juan 5:22). Nnojorüle wakulajaain aaʼin nanainjee na wapüshikana, eesüjaʼa kapüleerüle naaʼin mapa tü sümakat tü Wiwüliakat. Kamaneeinjana waya jee pansaainjatü wanüiki namüin na wapüshikana jaʼitaina eʼrüin waya müliaa sünainjee (1 Cor. 4:122). Eesü nnojorüle nayaawatamaatüin saaʼu na wapüshikana kojutuin maʼin wamüin tü waʼyataainkat nümüin Jeʼwaa. w19.08 17 püt. 10, 13, 14

«Isasüjeʼe tachiki talatüin süchikumüin tü kasa mojusü alatakat tamüin nnojoire nükaalinjain taya Jeʼwaa nükajee chi naaʼinkai», eesüjaʼa müirüle wanüiki wajachajüle sutuma ayuulii jee nünaajaale wanee wapüshi. Katsüinsü waaʼin soʼunnaa tü alatakat wamüin sutuma nükaalinjain waya Jeʼwaa nükajee chi naaʼinkai (2 Cor. 4:7-9, TNM). Choʼujaasü wamüin nükaalinjain waya Jeʼwaa nükajee chi naaʼinkai süpüla wayoutuin tü kasa mojusü naaʼinrakat na manoujainsaliikana (1 Juan 5:19). Choʼujaasü wachecherüin waaʼin suulia waaʼinrüin tü kasa mojusü aainjinnakat sutuma tü yolujaakalüirua (Éf. 6:12). Nükaalinjain waya Jeʼwaa nükajee chi naaʼinkai, shia nükatchinrüin waaʼin süpüla wekeraajüin tü waʼyataainkat nümüin jaʼitaina eʼrüin waya müliaa. Jamüshijaʼa chi aluwataaushikai Pablo, ayatüshi nia aʼyataain nümüin Jeʼwaa otta nikeraajüin tü niʼyataainkat mayaainjeʼe niʼrüin müliaa. Nuuntuin tia sükajee katchin naaʼin sutuma nüpülain Kürisüto (2 Cor. 12:9). w19.11 8 püt. 1-3

Shiaʼala neʼe tü Wiwüliakat aküjünaka aluʼu tü naaʼinrakat Jesuu püpüleerua. Ai püpüla Jesuu süpüla sükooʼomüinraain naalin Jeʼwaa püpüla. Meerü tia süka nüshatüin Jesuu nukuwaʼipa chi Nüshikai. Piʼraajüle maʼin nukuwaʼipa Jesuu piyaawateerü aaʼu jamüin maʼin nukuwaʼipa Jeʼwaa otta aijeechi maʼin nia püpüla. Jülüja paaʼin tü naaʼinrakat Jesuu soʼu sümülialaain naaʼin naalin na wayuu mojutukana sümüin wayuu süka maʼletsein naya jee ayuulin naya. Soto paaʼin tü nümakat pümüin shiiʼiree aneein pukuwaʼipa jee jülüja paaʼin tü kasa anasü piʼrakat sünainjee paaʼinrüin tü nümakat (Mat. 5:1-11; 7:24-27). Akooʼomüinraajeerü naalin Jesuu püpüla, sotule paaʼin naapajiraain nikii süpüla sülaʼajaanüin paainjala puulia (Mat. 20:28). Piyaawatüle saaʼu naapajiraain nikii Jesuu paaʼu, ayaawajaweechi pia suulia paainjala jee ouyanteechi pia nünainmüin Jeʼwaa süpüla nülaʼajaain paainjala puulia (Aluw. 3:19, 20; 1 Juan 1:9). Sükooʼomüinraale maʼin naalin Jesuu otta Jeʼwaa püpüla, püchekeerü achiki namaain pia na wayuu aikana apüla naya. w20.03 5 püt. 10-12

Eesüjaʼa jülüjale naaʼin wanee wawala niain atüjain nümüiwaʼa süpüleerua wanee aʼyatawaa. Eesüjaʼa jülüjale saaʼin wanee wawala niain atüjaleein süpüleerua wanee aʼyatawaa chi suʼwayuusekai nuulialeʼeya wanee wawala. Nnojorüle yaletüin waaʼin nnojoleerü jülüjain waaʼin tia. Wekirajaa süchiki tü naaʼinrakat Moisés wanaa sümaa saapünüin aʼyatawaa namüin na waneinnua. Kojutusü maʼin nümüin Moisés tü aʼyatawaa naapakat Jeʼwaa nümüin, nekiipüʼüshi nia na israeliitakana. Nnojotpejeʼe achunjain naaʼin wanaa sümaa saapünüin aʼyatawaa namüin na waneinnua (Núm. 11:24-29). Nnojoishi waneeshieein Moisés saaʼu tü niʼyataainkat. Nuuʼulaainjeseʼe nükaalinjünüin natuma waneinnua israeliita sünain anoutaa sukuwaʼipa tü alatakat namüin na wayuukana (Éx. 18:13-24). Nnojotsü kakaliakuʼu müin süpüla sunoutunuin tü alatakat namüin na israeliitakana, jama wainmainnapain na wayuu akaalinjakana Moisés sünain aaʼinraa tia. Nnojotsü shiain jülüjain naaʼin Moisés niʼyataweein neʼe nümüiwaʼa, shia jülüjaka naaʼin nükaalinjeein na israeliitakana süpüla anainjatüin nakuwaʼipa. Anashaatasü maʼin nukuwaʼipa Moisés, ¿aashimüin? Jülüjeesü waaʼin jalouijeenain waya nümüin Jeʼwaa nnojorüle yaletüin waaʼin, nnojotsü shiain sutuma watüjain maʼin. w19.09 5, 6 püt. 13, 14

Nnojotsü watüjaain aaʼu kaseerüin nashutüin anainjee na sülaülashiikana mma saaʼu Babilonia tü Miyoʼusükat. Eesüjaʼa shieerüle sutuma nnojoluin eein jimataa aaʼin sünainjee tü iküleesiakalüirua naashin otta sutuma sünainpünaain shia poliitika. Jee müsia, sutuma washirüin shia jee wainmain kasa sümaʼana (Alat. Map. 18:3, 7). Eeshiijaʼa nnojoleenale najaʼttinnüin napüshuaʼa na wayuu suluʼukana tü iküleesiakalüirua. Shieerü ajaʼttinnaka tü iküleesiakalüirua. Sajaʼttinnapa süpüshuaʼa tü iküleesiakalüirua, nayaawateerü aaʼu na wayuu anoujakana suluʼu nemeejünüin natuma na nekiipüʼükana paala, eeshiijaʼa nakayalaweenale suulia. Motsoʼojeerü sümaʼa tü kaʼi sajaʼttinnajatkalü oʼu Babilonia tü Miyoʼusükat (Alat. Map. 18:10, 21). Nüküjain Jeʼwaa «naawaleʼereerüin» tü müliaa miyoʼusükat. Naaʼinreerü tia süpüla noʼttaainjanain «na aneekuushikana» nutuma otta tü iküleesia ekirajakat tü shiimainkat (Mar. 13:19, 20). w19.10 15 püt. 4, 5

Jia jieyuu kachonshiikana, eeshiijaʼa jaashichijaale namüin jüchonnii süka aletüjülüin nakuwaʼipa na kachonniikana jia. Jaʼitakajeʼe jütüjaapa saaʼu tü nümakat Jeʼwaa süchiki tü naaʼinrajatkat na wayuu kachonshiikana, eesü kapüleere jümüin jüchecherüin jaaʼin suulia jaashichijaain namüin jüchonnii, shialeekajaʼa mapüsale jia jee kekeʼerale na jüchonniikana (Éf. 4:31). Müle tü alatakat jümüin, juchunta kaalinwaa nümüin Jeʼwaa. (Sal. 37:5). Eeshii na jieyuu kapüleekana amüin eeʼiyataa naalin nachonnii napüla. Müsü nakuwaʼipa sünainjee nnojolin shiiʼiyatünüin naalin natuma na wayuu kachooinkana naya. Nnojotpejeʼe naaʼinrajatüin tia naka nachonnii. Na jieyuu jüüjüükana nümüin Jeʼwaa, neeʼiyatüinjatü naalin nachonnii napüla. Eesüjaʼa kapüleere namüin naaʼinrüin tia, nounteetpejeʼe shia sutuma nükaalinjain Jeʼwaa naya. Müle sukuwaʼipa natuma, talateerü naaʼin jee talateerü naaʼin na napüshikana. w19.09 18, 19 püt. 19, 20

Wanee wayuu eekai nuʼwaajüin Maleiwa sümaa kachiiruain naaʼin tü washirüükat, müshi niʼyataakai aaʼin namüin piamashii laama. Nnojoishi niain Jeʼwaa alanaʼaleein ojutü nümüin. Jamüshiijaʼa na anoujashii chajanakana Laodicea, aʼwaataashii naya suluʼu nawashirüin, nnojotsü kasain choʼujaain namüin naashin. Wayuu müliashii naya noʼuluʼu Jeʼwaa jee noʼuluʼu Jesuu, müshii aka saaʼin wayuu eekai maʼletsein, eekai moʼuin jee eekai masheʼin. Nnojoliipejeʼe nüchiaain naya Jesuu sünainjee washirüin naya, nüchiaain naya sünainjee sülanaʼaleein sujutü tü washirüükat namüin suulialeʼeya aleewaa nümaa Jeʼwaa (Alat. Map. 3:14-17). Sukumajaale suluʼu waaʼin wainmeein kasa wamaʼana, wanoutamaata sukuwaʼipa tia (1 Tim. 6:7, 8). Nnojorüle müin shia watuma, alanaʼaleejeeria wamüin sujutü tü washirüükat jee nnojoleerü kasain saamüin noʼuluʼu Jeʼwaa tü waapakat nümüin, jama nuchuntuin sülanaʼaleeinjatüin nujutü sümüin wayuu suulialeʼeya waneirua kasa (Deut. 4:24). w19.10 27 püt. 5, 6

Tü pütchikat griego ashajünaka anainjee tü pütchikat «tü nüchekalakat chi Naaʼinkai Maleiwa», shia tü pütchikat «sülüʼüjain». Tia meematsü aka saaʼin tü nüshajakat Lucas, chi ashajakai tü karaloʼutakat Aluwataaushikana. Tia, shia wanee pütchi griego otta shia süküjeeka achiki wanee anuwa «sülüʼüjaka» joutai jee soʼotiraka eemüinjatüle shia (Aluw. 27:15). Naashin wanee ekirajaai süchiirua sukuwaʼipa tü Wiwüliakat, nuʼwanaajireʼerüin chi aluwataaushikai Pedro nakuwaʼipa na wayuu ashajakana tü Wiwüliakat sümaa sukuwaʼipa wanee anuwa sülüʼüjaka joutai. Tü nüküjeekalü achiki Pedro shia nuʼunirüin chi naaʼinkai Maleiwa nakuwaʼipa na nünüikimaajanakana jee na ashajakana tü Wiwüliakat süpüla naaʼinrüinjatüin tü nümakat Maleiwa namüin. Anuu sooʼomüin nünüiki chi ekirajaaikai süchiirua sukuwaʼipa tü Wiwüliakat: «Müsü nawatatkai saaʼin na nünüikimaajanakana Maleiwa tü uniakat». Suwawatka nutuma Jeʼwaa wanee joutai, tia nia chi naaʼinkai. Nooʼulaa namüsia na ashajakana tü Wiwüliakat noʼuninnüin akuwaʼipa nutuma chi naaʼinkai Maleiwa. Maaʼulu yaa nuʼunirüin wakuwaʼipa Jeʼwaa nükajee chi naaʼinkai süpüla wachecherüin waaʼin soʼunnaa tü müliaa weʼrakat süpülapünaa süntüin tü mma jeketü waʼatapajakat. w19.11 9 put. 7-9

Mojuwaisü waaʼin sutuma tü alatawaikat wamüin. Wachajaainjatpejeʼe sukuwaʼipa süpüla wanoutuin tü eekai sülatüin wamüin. Shiajaʼa neʼe nnojoluinjatüin jülüjakuʼu müin waaʼin waneepia tia suulia joo motuin waaʼin süpüshuaʼa tü kasa anasü naaʼinrajatkat Jeʼwaa soʼu palit kaʼi (Alat. Map. 21:3, 4). Mojule naaʼin wanee wayuu waneepia matsüinjeerü naaʼin otta eeshi nuuʼulaajeechire suulia aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa. Eesü wanee wawala chaa Estados Unidos aaʼinmajaka suʼwayuuse süka ayuulin maʼin nia; süchajaapejeʼe sukuwaʼipa tü wawalakat süpüla ayatüinjatüin katsüin sunoula. Anuu sünüiki: «Shapaʼawaisü waaʼin jee mojuwaisü waaʼin sutuma müin wakuwaʼipa, ayatapejeʼe weʼitaain maʼin waaʼin sünain nikeraajeerüin Jeʼwaa süpüshuaʼa tü nümakat. Anashaatasü saaʼin tamüin tü pütchi ekirajünakalü aka waya süpüla katsüinjatüin wanoula otta wachecherüinjatüin waaʼin. Ayatüshii waya kanoulain sutuma otta wachecherüin waaʼin». Sünainjee tü sümakat tü wawalakat, wayaawata aaʼu eein süpüla wachecherüin waaʼin suulia mojuin waaʼin waneepia. ¿Jamüinjatü sukuwaʼipa tia watuma? Jülüjeesü waaʼin najayateein Satanaa tü kasa mojusü alatakat wamüin süpüla nümalajeʼerüin wanoula. Soteesü waaʼin nümülialeerüin waaʼin Jeʼwaa soʼunnaa tia otta kojutuinjatü wamüin tü pütchi nümaʼanajeejatkat. w19.11 15, 16 püt. 9, 10

Naaʼinrajatü na laülaashiikana tü pütchi süpülajatkat soʼukai. Nnojotpejeʼe naküjakuʼu namüinjatüin na laülaashiikana tü kasa naküjakat na wawalayuukana namüin, tü nnojotkat natüjaainjatüin aaʼu na waneinnua. Naküjale süchiki tia, mojeerü pütchi nachiki otta nnojoleerü jaralin aküjain wanee kasa namüin. Na wawalayuu aʼyataakana suluʼu tü outkajaaleekat nnojoliinjana perulaayuulin (1 Tim. 3:8, TNM). Nnojotsü naküjainjatüin süchiki wanee kasa nnojoluinjatka natüjaain aaʼu na waneinnua. Aire nüpüla nuʼwayuuse wanee laülaashi, nnojotsü nüküjainjatüin sümüin wanee kasa nnojotka sütüjaainjatüin aaʼu. Aneerü pütchi nüchiki wanee laülaashi sükaalinjale nia tü nuʼwayuusekat. Nnojorüle süpüleeruain naaʼin süpüla nüküjain sümüin süchiki wanee kasa nnojotka sütüjaainjatüin aaʼu. Müle sukuwaʼipa, kojutushii sümüin na wawalayuu aküjakana nümüin süchiki wanee kasa otta sükaalinjain nia sünain tü niʼyataainkat nümüin Jeʼwaa. Talatapejeʼe Jeʼwaa sümaa süka anajiraain na wawalayuukana jee paaʼinwajiraain naya sünainjee tü saaʼinrakat (Roma 14:19). w20.03 22 püt. 13, 14

Soʼu juyakat 1512 süpülapünaa wakalia soʼu sukumajünüin tü aʼwaajüleekat Maleiwa süʼütpaʼa tü uuchikat Sinaí. Nia Moisés shikiipüʼüjanaka tü aainjünakat soʼu tia süpüla sacerdooteinjachin Aarón namaa na nüchonniikana (Éx. 40:17; Lev. 9:1-5). ¿Kasa naaʼinraka Jeʼwaa süpüla sütüjaanüin aaʼu anashiin nümüin sacerdootein naya wayuukana? Süchikijee nuchuntuin Aarón nümaa Moisés süpüla anainjatüin nakuwaʼipa na israeliitakana, ashakatüsü siki iipünaajee nutuma Jeʼwaa süpüla saʼajaʼaleein süpüshuaʼa tü mürüt outuushikat nümüin (Lev. 9:23, 24). Sükajee tia kasa pülasü naaʼinrakat Jeʼwaa, atüjaana aaʼu talatüin naaʼin sutuma sacerdootein Aarón namaa na nüchonniikana. Neʼrapa tia na israeliitakana, nayaawata aaʼu kojutuinjanain naya namüin. Jülüjeesü waaʼin tia, süka jamüin, na sacerdoote eejanakana Israel, nayaawaseshii waneinnua sacerdoote eeinjanakana maaʼulu naya na 144.000 anoujashii chainjanakana chaa iipünaa otta nia Jesuu chi sacerdoote miyoʼushikai (Heb. 4:14; 8:3-5; 10:1). Shiimainshaana niain Jeʼwaa anain atuma sukuwaʼipa nupueulose otta nuʼunirüin sukuwaʼipa. w19.11 23 püt. 13; 24 püt. 14, 16

Makatüshi chaa Corinto chi aluwataaushikai Pablo nümaa Áquila sümaa Priscila otta aʼyataajiraashi namaa sünain «tü aainjülüükat loona ojotonnokat süpüla miichin». Nnojoipejeʼe waneepiain Pablo sünain tia aʼyatawaakat. Jamüshijaʼa nia, aküjawaishi pütchi saawanoʼu namüin na judíokana süka seemeraain wayuu soʼu tia (Aluw. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4). Mayaainjeʼe niʼyataain süpüleerua tü choʼujaakat nümüin, aküjashi nia waneepia tü pütchi anasü nümaʼanajeejatkat Maleiwa (Roma 15:16, TNM; 2 Cor. 11:23). Jee nütütüleʼerüinya naaʼin na wane anoujashiikana süpüla naküjainjanain tia pütchikat sümüin wayuu. Müshijeseʼe niʼyanaajiraain Áquila otta Priscila nümaa Pablo «sünain aküjaa nüchiki Cristo Jesús» (Roma 12:11; 16:3). Nütütüleʼerüin Pablo naaʼin na anoujashii Corintojeʼewaliikana süpüla naʼyataainjanain nümüin «chi Senyotkai waneepia» (1 Cor. 15:58; 2 Cor. 9:8). Anuu wanee pütchi nüshajaka Pablo nutuma Jeʼwaa: «Chi eekai shukulajaain naaʼin sünain aʼyatawaa, nnojoleechi ekinnüin» (2 Tes. 3:10). w19.12 5 püt. 12, 13

Akumajuushi Adán sümaa Eva nutuma Jeʼwaa süpüla kachoinjanain naya. ¿Jaralii na aneeküinjanaka müleka kachoinjanale na wayuu kaʼwayuusekana otta joujainjanain kachooin naya? Suluʼu waneirua mma, kachonmaatüinjana na wayuu jekenakana kaʼwayuusein. Eesü süpüleeruaanüle naaʼin natuma napüshi jee waneinnua wayuu süpüla kachooin naya. Anuu nünüiki wanee wawala Jethro nünülia, chejeʼewai nia Asia: «‹Anashii kachonniire jia›, münüshii na wawalayuu machoinkana natuma na wawalayuu kachoinkana». Anuu nünüiki wane wawala, Jeffrey nünülia, chejeʼewai nia Asia: «‹¿Jaraleena aaʼinmajaka jia laülaayuupa jia?›, münüshii na wawalayuu machoinkana». Nnojotsü jaralüinjatüin aneeküin nooʼopünaa wanee wayuu kanchoinjachire nia sümüin nuʼwayuuse, nia neʼe atüjaaka saaʼu niakai sümaa nuʼwayuuse (Gal. 6:5). Kaʼwayuusepa wanee wayuu, nacheküin na nüpüshikana jee naʼaleewainyuu anainjatüin nukuwaʼipa jee talatüinjatüin naaʼin, niapejeʼe neʼe niakai sümaa nuʼwayuuse atüjaain saaʼu kachoinjanale naya (1 Tes. 4:11, TNM). w19.12 22 püt. 1-3

¿Eesü kapüleere wamüin wanoujain sünain Washin Jeʼwaa? Eeshii na wayuu jülüjakana aaʼin nnojoluin kachipünaain wayuu naaʼin Jeʼwaa süka miyoʼuin maʼin nia naashin. Eesü wainmajüle naaʼin saaʼu naaʼinmajüle waya Maleiwa waneʼewai wakua. Nnojotpejeʼe nücheküin Jeʼwaa müinjatüin tü jülüjakat waaʼin nüchiki. Katüsü woʼu nutuma Jeʼwaa otta nücheküin süchiki aleewainjanain waya nümaa. Nüküjain chi aluwataaushikai Pablo süchiki tia wanaa sümaa chajachin nia Atenas. Naashin Pablo nnojoishi wattain woulia Jeʼwaa waneʼewai wakua (Aluw. 17:24-29). Nücheka achikit Jeʼwaa warütkaainjanain nünainmüin maʼaka nürütkaain wanee jintüi nünainmüin chi nüshikai süka alin maʼin nia nüpüla. Eetaashii na wayuu kapüleekana amüin nanoujain sünain Nashin Jeʼwaa, süka jamüin, maalin naya nüpüla nashi. Anuu sünüiki wanee wawala süchiki tia: «Airuʼutpuʼusü maʼin nünüiki chi tashikai tamüin. Tekirajaaiwaʼaya sünain tü Wiwüliakat, kapüleesü tamüin aleewain taya nümaa chi Washi iipünaajachikai». ¿Müsüche waaʼin maʼaka saaʼin tia wawalakat? Müle shia, soteesü waaʼin eein süpüla weeʼiratüin tü jülüjakat waaʼin nüchiki Jeʼwaa otta wayaawateerü saaʼu nnojoluin eein wanee wayuu aipüraikai maʼin maʼaka naaʼin chi Washikai Jeʼwaa. w20.02 3 püt. 4, 5

Nüküjain Jesuu kojutuin maʼin nümüin Jeʼwaa tü waaʼinrakat süpüla waʼyataain nümüin, jaʼitairü müin nnojotkai wainmain saaʼin wamüin sutuma laülaain waya (Sal. 92:12-15; Luc. 21:2-4). Jülüja waaʼin tü eeyütkat süpüla waaʼinrüin. Eeshii süpüla waküjain pütchi nüchiki Jeʼwaa, wachuntuin nüpüleerua wanee wawala otta eeshii süpüla watütüleʼerüin naaʼin na wawalayuukana süpüla ayatüin naʼyataain nümüin Jeʼwaa. «Aʼyataajiraashii tamaa», müshi Jeʼwaa wachiki süka niʼrüin jüüjüüin waya nümüin, nnojotsü shiain saaʼujee tü watüjakalü apüleerua (1 Cor. 3:5-9). Talatüsü maʼin waaʼin süka wanoujain nünain Jeʼwaa, chi Maleiwa kojutukai amüin waʼyataain nümüin. Nukumajala waya süpüla waʼyataain nümüin otta talatüsü maʼin waaʼin süka wanoujain nünain (Alat. Map. 4:11). Eeshiijaʼa nnojoliire kasain anain apüla waya naashin na manoujainsaliikana, nnojotpejeʼe müin tü jülüjakat naaʼin Jeʼwaa wachiki (Heb. 11:16, 38). Mojule maʼin waaʼin saalinjee ayuulin waya, weʼrüin choʼujawaa jee laülaainnain waya, soteesü waaʼin nnojoluin eein wanee kasa eeka süpüla amalajeʼerüin tü waalinkat nüpüla chi Washi iipünaajachikai (Roma 8:38, 39). w20.01 18 püt. 16; 19 püt. 18, 19

Nnojoleerü achunjain waaʼin nnojorüle yaletüin waaʼin otta talatüle waaʼin sümaa tü kasa eekat wamaʼana. Nnojorüle yaletüin waaʼin, nnojoleerü jülüjain waaʼin wayain alanaʼaleein akuwaʼipa noulia na waneinnua otta wayainjanain aapünüin amüin wanee kasa noulialeʼeya na waneinnua (Gal. 6:3, 4). Chi wayuu talatakai aaʼin sümaa tü kasa eekat nümaʼana nnojotsü niyoujireʼerüin nukuwaʼipa namaa na waneinnua (1 Tim. 6:7, 8). Chi wayuu nnojoikai yaletüin aaʼin otta chi talatakai aaʼin sümaa tü kasa eekat nümaʼana, talatüsü naaʼin niʼrüle saapünüin kasa anasü namüin na waneinnua. Choʼujaasü nükaalinjain waya chi naaʼinkai Maleiwa süpüla nnojoluinjatüin suchunjain waaʼin, süpüla nnojoluinjatüin yaletüin waaʼin otta süpüla talatüinjatüin waaʼin sümaa tü kasa eekat wamaʼana (Gal. 5:16; Filip. 2:3-5). Nükaalinjeena waya chi naaʼinkai Maleiwa sünain ayaawataa saaʼu anale jee mojule tü jülüjakat waaʼin otta kasain waaʼinrüin aaʼujee wanee kasa. Nükaalinjeena waya Maleiwa süpüla weeʼiratüin tü kasa mojusü jülüjakat waaʼin otta tü suluʼukat waaʼin (Sal. 26:2). w20.02 15 püt. 8, 9

Paapüle paaʼin nümüin Jeʼwaa püpansaajüin pünüiki nümüin otta nücheka achikit pikeraajüin tü pümakat. Aleewa pia namaa na wawalayuukana. Püpüsheena na wawalayuukana. Aleeweechi maʼin pia namaa waneepiale pia sünain tü outkajawaakat. Paashajeʼerawai tü Wiwüliakat jee püsakireʼera suluʼu paaʼin sünain tü sümakat (Sal. 1:1, 2). Anteerü suluʼumüin paaʼin tü sümakat tü Wiwüliakat püsakireʼerüle paaʼin sünain tü paashajeʼerawaikat. Puchunta waneepia nümüin Maleiwa (Mat. 26:41). Arütkaajeechi maʼin pia nünainmüin Jeʼwaa püküjale nümüin tü suluʼukat paaʼin. Paaʼinmaa waneepia tü piʼyataainkat nümüin (Mat. 6:33, TNM). Paaʼinrüin tia wanaa sümaa püküjain maʼin pütchi. Waneepiale pia sünain, katsüinjeerü punoula. Mayaainjeʼe piʼreechin müliaa jee puuʼulaainjachin suulia waneirua kasa, nnojoleechi pia amülain neʼe woutiisain. Motsomüin neʼe sümaa tü müliaa piʼrakat maaʼulu (2 Cor. 4:17). Woutiisale pia talateerü maʼin paaʼin otta kateerü poʼu waneepia. Aashin anashaatain maʼin tia (1 Tim. 6:19, TNM). w20.03 13 püt. 19-21

Nnojorüle niiʼiratüin nukuwaʼipa chi wekirajüinkai, jülüjeesü waaʼin wooʼulaainjanale suulia wekirajüin nia. Jülüjeepejeʼe waaʼin tü kasa nuuntakat jee tü kasa isakat nüchiki. Makalaka anain süpüla wasakireʼerüin waaʼin sünain tüü: «¿Jaʼyasüche saaʼu niiʼiratüin nukuwaʼipa? ¿Naaʼinrüinche tü nikirajaakalü anain?» (Mat. 28:20). Eeshii na wekirajüin makana akuwaʼipa maʼaka saaʼin nakuwaʼipa na israeliita eejanakana nükalioʼu Ezequiel. Anuu nünüiki Jeʼwaa nümüin Ezequiel: «Müshi pia namüin maʼaka saaʼin niiʼirain wanee wayuu anakai maʼin amüraluʼu jee anakai maʼin atalejia sümüin nümüraajüin. Naapajeerü pünüiki, nnojotpejeʼe naaʼinreerüin tü pümakat» (Ezeq. 33:32). Kapüleesü wamüin waküjain nümüin wanee wekirajüin wooʼulaainjanain suulia wekirajüin nia, waaʼinrüinjatpejeʼe tia süka «sajaʼtteerüin maalü tü wakalia waʼyataainjatkat oʼu nümüin chi Senyotkai». Wooʼulaa suulia wekirajüin na wayuu nnojoliikana eeʼirateein nakuwaʼipa, naya wachajaa na «kapülakana aaʼin nünüiki Maleiwa süpüla eeinjanain naya waneepia» (Aluw. 13:48, TNM). w20.01 6 püt. 17; 7 püt. 20

Na wayuu suluʼukana tü iküleesia ekirajakalü alawaa, nnojotsü nekirajüin sünain tü sümakat tü Wiwüliakat süchiki kepiainjanain saaʼu tü Mmakat na wayuu oonookana sümaa nünüiki Jeʼwaa (2 Cor. 4:3, 4). Tü nekirajakalü anain shia chainjanain iipünaamüin na wayuu anamiakana. Naatapejeʼe tü nekirajakalü anain na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat, na ashajakana tü rewiisütakat Aapiria Wayuu soʼujee tü juyakat 1879. Nayaawata aaʼulu naya wayuukana paʼaraiisüinjatüin tü Mmakat nutuma Maleiwa otta kepieenain saaʼu tü mmakat na wayuu oonookana sümaa nünüiki Jeʼwaa, nnojoishii chainjanain naya kepiain chaa iipünaa. Mayaainjeʼe natüjaain saaʼu tia, kakalia naya süpüla nayaawatüinjatüin saaʼu jaraliinjanain na wayuu oonookana sümaa nünüiki Jeʼwaa. Nayaawata aaʼulu na Ekirajaaliikana sünain tü Wiwüliakat, eeinjanain waneinnua wayuu aneekünakana nutuma Maleiwa süpüla naluwataainjanain nümaa Jesuu chaa iipünaa (Alat. Map. 14:3). Naya aneekünakana na 144.000 anoujashii aʼyataakana maʼin nümüin Jeʼwaa sümaa waneepiain naya nümaa. w19.09 27 püt. 4, 5