Ikatúpa umi hénte osolusionaite umi gérra
La hénte oñorairõ oimeraẽ mbaʼére. Algúno oñorairõ pórke pe polítika térã pe ekonomía tuichaiterei okambia, ha ótro katu oipotágui ojejapo hustísia. Oĩ avei umi oñorairõva oñemombaʼeségui peteĩ párte pe yvýgui térã oipotágui umi madéra, minerál térã petróleo oĩva upépe. Heta koʼãichagua gérra térã ñorairõ oñepyrũ oĩ rupi diferénte rrelihión térã diferénte kultúra, ha upéva ndahaʼéi koʼág̃ante síno ymaite guivéma. ¿Mbaʼépa la hénte ojapo ojoko hag̃ua koʼãichagua ñorairõ ha oiko hag̃ua pyʼaguapýpe? ¿Ikatu piko ojehupyty upéva?
Drazen_/E+ via Getty Images
UMI GOVIÉRNO OMEHORASE LA EKONOMÍA
La ojehupytyséva: Umi hénte toiko porãve, péicha ndaiporimoʼãi iplataitereíva ni imboriahuetereíva. Ha enterovéva haʼéta rupi peteĩchapa, ndaiporimoʼãi la ñorairõ.
Mbaʼére ijetuʼu ojehupyty hag̃ua: Umi goviérno oipuru porãve vaʼerã la pláta. Áño 2022-pe ojekalkula ojegasta hague 34.100 millón de dólar ojejapo hag̃ua umi lugár ikatu hag̃uáicha umi hénte oiko porãmie. Péro upéva saʼieterei oñekomparáramo la ojegastávare umi militarkuérare upe áñope avei.
“Hetaiterei pláta ha hetave mbaʼéma ojegasta oñepytyvõ hag̃ua umi osufrívape pe gérra káusare, ojepuru rangue umíva ojejoko hag̃ua umi gérra, térã oĩ hag̃ua pyʼaguapy” (António Guterres, sekretário henerál Naciones Unidaspegua).
Mbaʼépa heʼi la Biblia: Umi goviérno oĩva ko múndope ha ótra institusión ikatu oipytyvõ umi imboriahúvape, péro núnka ndaikatumoʼãi osolusionaite upe provléma (Deuteronomio 15:11; Mateo 26:11).
UMI GOVIÉRNO OÑEHAʼÃ OIKO PYʼAGUAPÝPE
La ojehupytyséva: Oñepyrũ mboyve peteĩ ñorairõ haʼekuéra oñemongetase trankílo porãnte pe situasiónre ha ohecha mbaʼépa okonvenivéta mokõivévape.
Mbaʼére ijetuʼu ojehupyty hag̃ua: Peteĩva térã hetave país ndoikeséi koʼãichagua arréglope, noñekomprometeséi ha ndoaseptaséi umíva. Upévare umi goviérno ndoikoʼaréi pyʼaguapýpe.
“Umi goviérno oñehaʼãramo jepe oiko pyʼaguapýpe upéva ndohopukúi. Oñeg̃uahẽramo jepe peteĩ ñeʼẽme opáma hag̃ua la gérra, sapyʼánte umi arréglo ojejapóva ndoikoiete ha upéva omoñepyrũ jey umi ñorairõ ivaivéva katu” (Raymond Smith, American Diplomacy).
Mbaʼépa heʼi la Biblia: La hénte ojapo vaʼerã “ikatúva guive oĩ hag̃ua pyʼaguapy” (Salmo 34:14). Péro upéva rangue, la hénte ‘ombotavy hapichápe’, ‘ndoikoporãséi avavéndi’ ha ‘itraisionéro’ (2 Timoteo 3:1-4). Upévare, oĩramo jepe polítiko ojaposéva la oĩ porãva, ndaikatúi osolusiona la provléma.
UMI GOVIÉRNO OHUNDIPASE UMI ÁRMA
La ojehupytyséva: Oipota saʼive térã opaite voi umi árma, koʼýte umi árma nukleár, kímiko ha violóhiko.
Mbaʼére ijetuʼu ojehupyty hag̃ua: Umi país ndopytaséi armaʼỹre pórke okyhyje hikuái opytárõ g̃uarã ikangy, térã ndaikatuvéirõ g̃uarã oñedefende. Ha umi país ohejaitéramo jepe umi árma, upéva ndeʼiséi noñorairõmoʼãveimaha hikuái.
“Heta goviérno oprometéramo jepe ohejaitetamaha umi árma áño 1991 guive, nokumplíri la opromete vaʼekue. Upévape oike avei umi mbaʼe haʼekuéra ojapótava kuri saʼive oĩ hag̃ua la pelígro, ojogueraha porãve hag̃ua umi ótro paísndi ha oĩve hag̃ua segurida ko múndo tuichakuére” (Securing Our Common Future: An Agenda for Disarmament).
Mbaʼépa heʼi la Biblia: Umi hénte oheja vaʼerã umi árma ha ojapo “ijespádagui arádo” (Isaías 2:4). Péro opaite hag̃ua la gérra, umi hénte ojapo vaʼerã hetave mbaʼe, pórke pe violénsia osẽ ikorasõguikuéra (Mateo 15:19).
UMI GOVIÉRNO OMBAʼAPO OÑONDIVE
La ojehupytyséva: Umi goviérno ombaʼapo oñondive ikatu hag̃uáicha oñedefende iñenemigokuéragui. Haʼekuéra opensa umi ótro goviérno nomoñepyrũsemoʼãiha peteĩ gérra ikontrapekuéra oikuaáramo oĩtaha heta país odefendéva chupe.
Mbaʼére ijetuʼu ojehupyty hag̃ua: Oĩramo jepe heta país ombaʼapóva oñondive, upéva ndeʼiséi katuete oĩtaha pyʼaguapy. Umi país ndahaʼéi siémpre okumplítava la oprometéva ni og̃uahẽtava peteĩ ñeʼẽme, oikuaa hag̃ua mbaʼéicha ha arakaʼépa oñedefendéta iñenemigokuéragui.
“Pe Sociedad de Naciones ha Naciones Unidas ombaʼapo jejopýramo jepe oipytyvõ hag̃ua umi goviérnope ombaʼapo hag̃ua oñondive, upéva noipytyvõi ani hag̃ua oñemoñepyrũ peteĩ gérra” (Encyclopedia Britannica).
Mbaʼépa heʼi la Biblia: Oikoite jepi mokõi térã hetave persóna ombaʼapóramo oñondive (Eclesiastés 4:12). Péro umi goviérno ha organisasión ombaʼapóramo jepe oñondive haʼekuéra ndaikatúi omeʼẽ ñandéve pe pyʼaguapy ha segurida oduráva. “Ani pejerovia umi governánte rehe, ni ótro kuimbaʼére, pórke koʼã persóna ndaikatúi ñandesalva. Ndorrespiravéi vove haʼe oho jey pe yvýpe, upe díape opáma umi mbaʼe opensáva” (Salmo 146:3, 4).
Heta país oñehaʼãmbaitéramo jepe ohupyty hag̃ua pe pyʼaguapy oduráva, oiko gueteri hetaiterei gérra ivaietereíva.