ZASEŊƆ 35
YUUNƐ 121 We Need Self-Control (La Dela To Nyɔkera Tomea)
Ton Wan Eŋɛ Se’em Ta’an Zabɛ Nyaŋɛ Kunkoma’asum Be’ero
“Da bahɛ te be’em sɔna ya iŋgana wa behera te ya eta sɛla te ya bɔŋkɛka la bɔta.”—AROM 6:12.
YELEKPINE
Zaseŋɔ wa wan soŋɛ tɔ ti to giila kan kɔ’ɔsɛ to san tara kunkoma’asum be’ero ge bisɛ ton wan eŋɛ se’em ta’an nyaŋɛ a.
1. Bem yele n paari nɛra woo?
LA TABELƐ ana ho wuu ho eŋɛ sɛla ti Yehowa ka bɔta? La san ana ho bala, da basɛ ti ho giila kɔ’ɔsɛ. Baabule la yeti: “[Yele san paɛ hɔ ti la ana wuu] ho tom be’em, da tɛn’ɛhɛ te la dela hon ma’an.” (1 Ko. 10:13) Bala pa’alɛ ti hon tiregeri ti ho nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero se’a la, basɛba me tiregeri la bala mea nɔɔ. Ho ka boi ho ma’a, Yehowa wan soŋɛ hɔ ti ho ta’an zabɛ nyaŋɛ.
2. Bem kunkoma’asum yɛla n daani Kristakɔma, la Baabule zamesegɔdoma ti ba tiregera ti ba nyaŋɛ? (Bisɛ fɔɔra la.)
2 Baabule la le yeti: “La dela nɛra koŋkoma’ahom n ne tare en yɛ’ɛha be’em poan.” (Yam. 1:14) Gulesegɔ wa soŋɛ tɔ ti to bɔkɛ ti nɛra woo la yelese’a n tari en yɛ’ɛsa be’em poan. Makerɛ, Kristakɔma basɛba ta’an tara kunkoma’asum ti ba tum yalumtuuma la pɔka bii buraa. Basɛba me ta’an bɔta ti ba tum yalumtuuma la ba buraa tadaana bii ba pɔɣetadaana. Nɛresɛba n basɛ yalum fɔɔra bisega ta’an tara kunkoma’asum ti ba lebe ta bisɛ. Nɛreba zo’e zo’e ta’an basɛ tiyooro nyua bii daam nyua ge le tara kunkoma’asum ti ba lebe ta nyu. Yele ana wa ti Kristakɔma, la Baabule zamesegɔdoma basɛba kɔ’ɔn tiregera ti ba nyaŋɛ. Saŋa ase’a, la ta’an ni ana to wuu lan yuun ani tuntuna Paul se’em ti a yuun gulesɛ yeti: “N han ne bɔta te n ton la sɛla n ane soŋa, n ne ton ton la sɛla n de be’em.”—Arom 7:21.
Yele ta’an paɛ tɔ sansɛka woo (Bisɛ kaalegɔ zɛ’an 2)c
3. Nɛra san kɔ’ɔn tiregera ti a nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero ge ti de kelum bɔna, a ta’an ni ti’isa la bem?
3 Ho san kɔ’ɔn tiregera ti ho nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero ge ti la kelum bɔna, ho ta’an ni ti’isa ti ho ka tari paŋa n wan nyaŋɛ tum sɛla n ani soŋa. Ho ta’an ti’isa ti Yehowa kan basɛ ti ho ta vɔna daarewoo la hon tari kunkoma’asum be’ero la. Tara suure lua ti hon ti’iseri sɛla la daɣɛ yelemɛŋɛrɛ! Zaseŋɔ wa wan soŋɛ tɔ ti to nyɛ sokere ayi wa lebesego: (1) Ani n boti ti ho tara putɛ̃-ana wa? (2) Ho wan eŋɛ la wani ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero?
SITAANA N BOTI TO TI’ISA SE’EM
4. (a) Beni n sɔi ti Sitaana bɔta ti to ti’isa ti to kan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero? (b) Beni n sɔi ti to tara suure lua ti to wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero?
4 Sitaana boti la to ti’isa ti, to ka tari paŋa n wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero. Yezu yuun basɛ ti yele wa niɛ la peelumi eŋa n yuun yele a podɔleba la ti ba ni zusɛ yeti: “Da tare tɔ keŋɛ pan’ahe be’ero poan ge to’e to be’emdaana nu’uhen bahɛ.” (Mt. 6:13) Sitaana yeti nɛra san tara kunkoma’asum be’ero, a kan nam Yehowa. (Yob 2:4, 5) Beni n sɔi ti Sitaana ti’isa bala? Sitaana n de se’em n pɔsɛ tara kunkoma’asum be’ero ge ka bɔta ti a tara yelemɛŋɛrɛ bɔ’ɔra Yehowa. Sitaana boti la to zaɣesɛ Yehowa ge da tara yelemɛŋɛrɛ bɔ’ɔra en wuu eŋa n ani se’em la. Hali Sitaana ti’isɛ ti eŋa ta’an pã’asɛ Naayinɛ Dayua la ti a tum be’em! (Mt. 4:8, 9) Geele yele wa bisɛ: To sirum ka tari paŋa n wan ta’an zabɛ nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero? La daɣɛ bala la fii me! To sakɛ tuntuna Paul n yuun yele sɛla la mɛ. A yeti: “Mam wan ta’an sɛla woo eŋɛ doohe Krista paŋa la poan.”—Flp. 4:13.
5. To eŋɛ la wani baŋɛ ti Yehowa tari suure lua ti to wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero?
5 Yehowa ka ani wuu Sitaana la, a tari puti’irɛ ti to wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero. To eŋɛ la wani mina bala? Yehowa yeti nɛrekuuŋɔ n de birikindoma wan ta pĩɛ mɛlesekãtɛ la poan. Ti’isɛ bisɛ bala n pa’alɛ sɛla. Yehowa n ka pareni la yeti, nɛreba zo’e zo’e wan ta kɛ̃ tinpaalega la poan ge me tara sarensoŋɔ, sɛla n sɔi la “ba dekɛ ba fuwogorɔ la pee la Pebila ziim la poan bahɛ te to ana fa’a.” (Lil. 7:9, 13, 14) La niɛ peelumi ti Yehowa mi ti to wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero.
6-7. Sitaana le bɔta ti to ti’isa la bem?
6 Sitaana boti la to ti’isa ti to san tara kunkoma’asum be’ero Yehowa kan basɛ ti to ta vɔna daarewoo. Beni n sɔi ti Sitaana bɔta ti to ti’isa bala? Sitaana n de se’em ti Yehowa ka nam en. A wan sa’am en ge ti a kan nyɛ daarewoo nyɔvore. (Pin. 3:15; Lil. 20:10) Sitaana puurɛ ka pee la ton wan ta vɔna daarewoo la, bala la a kɔ’ɔn tiregera mɛ ti to ana wuu eŋa n ka tari beere sa’am puti’irɛ la. Ge to ka ani wuu eŋa. Baabule la basɛ ti to tara suure lua ti Yehowa boti a soŋɛ to mɛ ge daɣɛ a sa’am tɔ. A “ka bote se’em sagom. Ge a bote la nɛra woo tee a potɛn’ɛrɛ a be’emtooma poan.”—2 Pe. 3:9.
7 To san ti’isa ti to ka tari beere sa’am puti’irɛ bii paŋa n wan zabɛ nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero, to ti’iseri la Sitaana n boti to ti’isa se’em la. To san baŋɛ bala, la wan soŋɛ tɔ ti to zabɛ nyaŋɛ Sitaana.—1 Pe. 5:8, 9.
TO BE’EM LA N BASƐ TI LA ANA TO SE’EM
8. Be’em vuurɛ le dɛna la bem? (Yooma 51:5) (Le bisɛ “Yelesum Vuurɛ.”)
8 Yele deyima n le bɔna n basɛ ti to ti’isa ti to ka tari beere sa’am puti’irɛ bii paŋa n wan basɛ ti to ta’an zabɛ nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero. La dela bem? La dela be’em sebo ti Adam la Hawa dekɛ taɛ to la.a—Yob 14:4; kaalɛ Yooma 51:5.
9-10. (a) Be’em yuun basɛ ti la ana Adam la Hawa la wani? (Bisɛ foote la.) (b) Be’em basɛ ti la ana to la wani?
9 To bisɛ be’em n yuun basɛ ti la ana Adam la Hawa se’em. Ban yuun ta zaɣesɛ Yehowa ba’asɛ la, ba yuun pĩ’iri la bamea ge zɔta suɣera. Insight on the Scriptures tɔɣɛ ban eŋɛ sɛla wa yeti: “Be’em n basɛ ti ba ti’isa sɛla n ka ani soŋa, ti putɛyiila, dabeem la nyanɛ tara ba.” La yuun ani wuu ba paɣɛ Adam la Hawa basɛ la yire n tari deto tonaasi poan. Adam la Hawa yuun ta’an kena kɛ̃’ɛra deto tonaasi la poan ge ba kan ta’an yese yire la poan. Ba yuun kan ta’an pĩɛ ba be’em la poan.
10 Tomam ka boi bɔnsɛka poan ti Adam la Hawa yuun bɔna la. Bamam kan laɣum nyɛ lua bunɔ la nyuurɔ. Ge lua bunɔ la wan soŋɛ tomam ti to nyɛ to be’em la sugeri dia ti tomam la Naayinɛ tara bɔnsoŋa. (1 Ko. 6:11) La bala za’a, to dela be’emdoma. Bala la, tomam me ta’an ti’isa sɛla n ka ani soŋa, tara putɛyiila ti dabeem la vi tara tɔ. Yelemɛŋɛrɛ, Baabule la yeti, be’em kɔ’ɔn gurɛ asaala la kankaŋi. Hali la paɛ la “nɛresɛba n yuun ka tom be’em wo Adam n yuun tom se’em” la. (Arom 5:14) Ge la ka nari ti to ti’isa ti ban dɔɣɛ to be’em poan la zuo, to kan ta’an eŋɛ sɛla n ani soŋa bii tara beere sa’am puti’irɛ. To wan ta’an nyaŋɛ putɛbe’ero. Wani wani?
Be’em n yuun basɛ ti Adam la Hawa ti’isa sɛla n ka ani soŋa, ti putɛyiila, dabeem la nyanɛ tara ba (Bisɛ kaalegɔ zɛ’an 9)
11. To san ti’isa ti to kan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero, Arom 6:12 pa’alɛ ti to wan ta’an eŋɛ la bem?
11 Ton ka di mi’a la zuo, saŋa ase’a la ta’an ni ana to wuu to kan ta’an nyaŋɛ putɛbe’ero la. La ani wuu sɛla n boi to poan tɔɣera bɔ’ɔra to ti, to kan ta’an nyaŋɛ putɛbe’ero. Ge la ka nari ti to kɛlesa putɛ-ana. Bem zuo? Sɛla n sɔi la, Baabule la yeti, la ka nari ti to basɛ ti be’em “sɔna” to bisera. (Kaalɛ Arom 6:12.) Wana wa pa’alɛ ti to wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero ge kan tum dɛ. (Ga. 5:16) Yehowa mi ti to wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero n sɔi ti a yele to ti to zaɣesɛ a la. (Tɛɛ. 30:11-14; Arom 6:6; 1 Tes. 4:3) La niɛ peelumi ti to tari paŋa n wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero.
12. La san ana to wuu to ka tari beere sa’am puti’irɛ, la nari ti to eŋɛ la bem ge bem zuo?
12 Bala mea nɔɔ, to san ti’isa ti to ka tari beere sa’am puti’irɛ, la ani wuu sɛla n boi to poan tɔɣera bɔ’ɔra to ti, to kan ta’an nyɛ daarewoo nyɔvore. Ge la ka nari ti to kɛlesa putɛ-ana. Bem zuo? Se’ere n sɔi la, Baabule la pa’alɛ ti Yehowa mi ti to ka di mi’a. (Ym. 103:13, 14) Yehowa ‘mi sɛla woo’ mɛ. A mi be’em la ti Adam dekɛ taɛ to la n basɛ ti la ana to se’em mɛ. (1 Yo. 3:19, 20) To san tiregera ti to nyaŋɛ putɛbe’ero, Yehowa wan geele to ti to dela nɛreba n tari sarensoŋɔ. Beni n sɔi ti to wan ta’an sakɛ bala?
13-14. To san tara kunkoma’asum be’ero, bala pa’alɛ ti to kan ta’an eŋɛ sɛla ti Yehowa puurɛ pee? Tɔɣɛ pa’alɛ.
13 Baabule la pa’alɛ ti ton tari kunkoma’asum be’ero boi la de tɔka la ton basɛ ti la tara to tuna tuuma. To kan ta’an yese kunkoma’asum be’ero to poan ge to wan ta’an gu tomea kunkoma’asum be’ero poan. Makerɛ, yuun kɔbesɛka n deŋɛ nɛŋa Korint nɛreba basɛba yuun tuni la yalumtuuma n de buraasi n gã la taaba, la pɔɣesi n gã la taaba ge nyaa ta dɛna Kristakɔma. Tuntuna Paul yuun yeti: “Ya sɛba daa [ani] wo nɛrebana taaba wa.” Bala pa’alɛ ti ba yuun ka le tara kunkoma’asum be’ero ti ba tum yalumtuuma? Aayi, sɛla n sɔi la, la ni kpe’em mɛ ti to ta’an yese yele aŋa basɛ. Ge Yehowa puurɛ yuun pee mɛ la Kristakɔma sɛba n yuun tã bamea nyɔkera ge me gu’ura bamea ka basɛ ti kunkoma’asum be’ero tara ba tuna tuuma la. A yuun geele ba ti ba ‘ani la filam.’ (1 Ko. 6:9-11) A me wan geele ho la bala.
14 La ka pakɛ la ho kunkoma’asum be’ero la n de sɛla, ho wan ta’an nyaŋɛ a. Hali ho san puɣum ka ta’an yese a basɛ, ho wan ta’an nyɔkera homea, kan ‘tara ho inya la ita sɛla ti homea suure bɔta.’ (Ep. 2:3) Bala la, bem n wan soŋɛ hɔ ti ho ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero?
TO WAN TA’AN NYAŊƐ
15. To san wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero, beni n sɔi ti la ka nara ti to pã’asa tomea?
15 To san mina to inbuulegɔ, bala wan soŋɛ tɔ ti to ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero. La nari ti ho bisɛ homea soŋa ge da “pan’ahe” homea. (Yam. 1:22) Makerɛ, ayima daaŋɔ ta’an dɛna ti a ka tã daam ge ti’isa ti la daɣɛ be’em sɛla n sɔi la basɛba nyuuri gana eŋa mɛ. Basɛba me boi ka ta’an nyɔkera bamea la yalum fɔɔra bisega ge ni zɛregera basɛba ti, ‘mam kan bisera yalum fɔɔra mam pɔɣa san ita pa’ala ti a nɔŋɛ mam mɛ.’ To san ti’isa bala, la wan dɛna naana bɔ’ɔra tɔ ti to tum be’em. Bala la, la ka nari ti to bɔ’ɔra tomea buurɔ. Sakɛ ti la dela ho zugbere yele ti ho eŋɛ sɛla n ani soŋa.—Ga. 6:7.
16. Ho wan eŋɛ la wani maasum homea ze’a kankaŋi ta’an eŋɛ sɛla n nari?
16 Ton mi to inbuulegɔ la, la nari ti to le bisɛ ton wan eŋɛ se’em ta’an ze’a kankaŋi kan tum be’em. (1 Ko. 9:26, 27; 1 Tes. 4:4; 1 Pe. 1:15, 16) Ti’isɛ bisɛ se’em ma’a bii yelese’a n wan ta’an pã’asɛ hɔ ti ho eŋɛ kɔɔl. La ta’an dɛna saŋa kasɛka dabeserɛ la poan bii yelese’ere n wan basɛ ti ho eŋɛ kɔɔl. Makerɛ, ho san ni taregɛ bii la san dɛna yu’unsunsua, la ni dɛna la naana bɔ’ɔra hɔ ti ho eŋɛ sɛla n ka nari? Te’ele ti’isɛ bisɛ be’em sebo n wan ta’an ta paɛ hɔ ge bisɛ hon wan eŋɛ se’em ta’an gu homea yele la poan. La nari ti ho te’ele maasum ge ti yele la nyaa paɛ hɔ.—Mag. 22:3.
17. To wan ta’an zamesɛ la bem Yosef yele la poan? (Pin’ileŋɔ 39:7-9) (Bisɛ fɔɔra la.)
17 Bisɛ Yosef n yuun eŋɛ se’em, Potifa pɔɣa n yuun tiregeri ti a pã’asɛ en la. A yuun kɔ’ɔn zaɣesɛ la kalam. (Kaalɛ Pin’ileŋɔ 39:7-9.) Bala pa’alɛ la bem? Yosef yuun puɣum lu la a suure ti a tum sɛla n ani soŋa ge ti Potifa pɔɣa nyaa tiregera ti a pã’asɛ en la. Ho me ta’an maasum homea ze’a kankaŋi ge ti yele nyaa paɛ hɔ. Ho san eŋɛ bala ge ti yele paɛ hɔ, la wan dɛna naana bɔ’ɔra hɔ ti ho tum sɛla n ani soŋa, se’ere n sɔi la ho puɣum maasum mɛ.
Zaɣesɛ be’em tuuma kalam wuu Yosef n yuun eŋɛ se’em la! (Bisɛ kaalegɔ zɛ’an 17)
VIISA HOMEA BISA SAŊA WOO
18. Ho wan eŋɛ la wani ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero? (2 Korint 13:5)
18 Ho san wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero, la nari ti ho kɔ’ɔn ‘maɣesa homea bisa.’ Bala pa’alɛ ti ho viisa homea bisa saŋa woo ta’an baŋɛ hon muuri se’em. (Kaalɛ 2 Korint 13:5.) Ni makɛ bisɛ hon ti’iseri yelese’a, la ho itigɔ ge bisɛ la san nara ti ho eŋɛ teere. Makerɛ, hali ho san nyaŋɛ zaɣesɛ yelebe’o ho ta’an soke homea yeti: ‘Ho ni gu’um mɛ?’ Ho san baŋɛ ti ho ni gu’um mɛ, da zɛregera homea. Tuɣum bisɛ hon wan eŋɛ se’em ta’an gu homea. Soke homea yeti: ‘Mam wan eŋɛ la wani ta’an basɛ putɛbe’o wa kalam? Mam n loe de’eŋo se’a la wan basɛ ti la dɛna naana bɔ’ɔra mam ti n tum be’em? Mam ni eŋɛ kalam ŋmɛregɛ n nɛŋa yalumtuuma yɛla poan? Mam bɔkɛ ti la san puɣum dɛna ti n tiregɛ ta’an nyɔkera n mea, la dela mam mea som zuo?’—Ym. 101:3.
19. To san eŋɛ sɛla n de yelepika ti yɛm ka bɔna bim, bala wan basɛ ti la kpe’em bo to la wani ti to kan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero?
19 La me ka nari ti to bɔ’ɔra tomea buurɔ ge ita sɛla n ka ani soŋa. Baabule la yeti: “Nɛresaala suunre pan’ahere en mɛ sɛla woo poan, de ka tare maalegɔ.” (Yer. 17:9) Yezu yeti suure la ni “tɛn’ɛha [la] tɛn’ɛyooro.” (Mt. 15:19) Makerɛ, nɛra n ka le bisera yalum fɔɔra ta’an ta makɛ ti’isa ti “daaŋɔ ka boi bim” ti a bisera fɔɔra se’a n ka ba’ɛ tara yalum yɛla. Bii a ta’an yeti, ‘A san yeen ti’isa kunkoma’asum be’ero yɛla ge ka tum a, la daɣɛ be’em.’ Bala pa’alɛ ti nɛra wa suure n pã’aseri en ti a “dɔla [a] iŋganɛ la ge nana denɛ n bote se’em la.” (Arom 13:14) Ho wan eŋɛ la wani kan ita bala? Bisɛ homea soŋa ge da eŋɛ sɛla n de yelepika ti yɛm ka bɔna bim n wan basɛ ti ho tum be’em.b Zaɣesɛ ti’isegɔ woo bii “tɛn’ɛyooro” woo n wan basɛ ti ho bɔ’ɔra homea buurɔ ge ita sɛla n ka ani soŋa.
20. To tari la bem beere sa’am puti’irɛ ge to nyɛti soŋeri la wani nananawa?
20 Wuu ton puɣum zamesɛ se’em la, Yehowa wan soŋɛ tɔ ti to ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero. Leyɛ’ɛsa, lua bunɔ la zuo to wan ta’an nyɛ to be’em sugeri dia ge me ta vɔna daarewoo tinpaalega la poan. Bisɛ to puurɛ n wan ta pee se’em la ton wan ta pu’usa Yehowa ge kan le tara putɛbe’ero la! Ge sankaŋa n nan ka paɛ la, to mi ti to tari beere sa’am puti’irɛ la paŋa n wan ta’an nyaŋɛ kunkoma’asum be’ero. Yehowa me wan soŋɛ tɔ ti to ta’an eŋɛ bala!
YUUNƐ 122 Ze’a Kankaŋi, Da Miina!
a YELESUM VUURƐ: Baabule la poan, yelebire la n de “be’em” la ta’an dɛna nɛra itigɔ n de wuu nayigum, yalumtuuma, bii nɛrekua.(Yɛh. 20:13-15; 1 Ko. 6:18) Gulesegɔ basɛba me yeti, “be’em” ze’ele bo la be’em sebo ti Adam la Hawa dekɛ taɛ to la.
b Dãalɛ basɛ ti, burasɛka ti Magaha 7:7-23 tɔɣɛ a yele la yuun eŋɛ la yelepiɣesi ti yɛm ka bɔna bim ti la basɛ ti a ta tum yalumtuuma.
c FƆƆRA LA VUURƐ: Gɔbega: Mabia n zĩ dita ge nyɛ buraasi bayi n zĩ waasena taaba. Zuɔ: Mabipɔka n nyɛ pɔka la buraa n nyuuri sigaari.