Ki’ileŋɔ Yelesum
1. To Wan Eŋɛ Se’em Baŋɛ Babilon Kãtɛ La
To eŋɛ la wani baŋɛ ti “Babilon Kãtɛ La” ze’ele bo la pumpɔreŋɔ pu’usegɔ woo? (Liligere 17:5) Geele yele ana wa bisɛ:
A boi la zɛ’an woo. Baabule la yeti Babilon Kãtɛ La zi la “nɛrekuuŋɔ la tisi” zuo. Eŋa n tari “na’am sɔna tingɔŋɔ wa nadoma bisera.”—Liligere 17:15, 18.
A daɣɛ nalɛɣeridoma bii lɛɛbereba. “Tingɔŋɔ wa nadoma” la “lɛɛbereba la” vɔi mɛ ge ti eŋa ma’a nyɛ sa’aŋɔ.—Liligere 18:9, 15.
A pareni bɔ’ɔra la Naayinɛ. Ba yi’iri en la pɔɣeyalema se’ere n sɔi la a eŋɛ la nɔyinɛ la gɔmɛtdoma, la wan eŋɛ se’em ti a nyɛ ligeri bii soŋerɛ. (Liligere 17:1, 2) A pã’aseri la tingɔŋɔ wa nɛreba za’a. Eŋa n basɛ ti nɛreba zo’e zo’e ki.—Liligere 18:23, 24.
2. Sankani Ti Messiah La Wan Niɛ Amea Pa’alɛ?
Baabule la tɔɣɛ biŋe ti la wan dekɛ la bakwai 69 ge ti Messiah la nyaa niɛ amea pa’alɛ.—Kaalɛ Daniel 9:25.
Wani ma’a ti bakwai 69 la pɔsɛ? La pɔsɛ la yuun 455 G.Y.B. Sankaŋa la ti Nehemia n de Gɔmena la yuun wa’an Yerusalem na ti a “malum mɛ” tiŋa la.—Daniel 9:25; Nehemia 2:1, 5-8.
Bakwai 69 la yuun yue paɛ la wani? Baabule yetɔɣebiŋa ase’a poan, dabeserɛ ni ze’ele bo la yuunɛ. (Kanlɛ 14:34; Ezekiel 4:6) Bala la, bakwai wan ze’ele bo la yuuma ayopɔi. Yetɔɣebiŋere wa poan, bakwai 69 dela yuuma 483 (bakwai 69 x dabesa 7).
Bakwai 69 la yuun ba’asɛ la wani ma’a? To san ze’ele yuun 455 G.Y.B. kaalɛ yuuma 483, la ba’aseri la yuun 29 Y.B.a Yuun kaŋa mea poan ti Yezu yuun muse ko’om ge nyaa dɛna Messiah la!—Luke 3:1, 2, 21, 22.
3. Ba Tari Ziim Tuna Tuuma Se’em Tibegɔ Yɛla Poan
Tibegɔ yɛla ase’a poan, ba ni tara bã’ara la mea ziim tuna tuuma mɛ. Tibegɔ bana ase’a ka nari bɔ’ɔra Kristakɔma—maɣesɛ wuu nɛra n yeseri a ziim bɔ’ɔra nɛra bii nɛra n basɛ ti ba yese a ziim ze’ele ti pooren a san ta ita ɔperesa, ba dekɛ ziim la nɔɔ kɛ̃’ɛsi en.—Tɛɛnhegɔ 15:23.
Ge tibegɔ yɛla ase’a ta’an daɣena be’em. Yɛla wa ase’a dela ba ni tɛɛsi ho ziim, bii hemodialysis, bii hemodilution, bii ba dekɛ cell-salvage bii heart-lung bypass maɣazim tibɛ hɔ. Kristabia woo nari ti a loe bo amea ba wan dekɛ a ziim tum tuuma se’em tibegɔ yɛla poan bii ba san tɛɛsi a ziim. Dɔgeta woo tibegɔ boi la to’ore to’ore. Ge ti Kristabia nyaa sakɛ ti ba eŋɛ en ɔperesa, tɛɛsi a ziim bii tibɛ en, a nari ti a baŋɛ ba wan dekɛ a ziim la tum se’em. Geele sokere ana wa bisɛ:
Ba san basɛ ti n ziim wa ze’ele n inya wa poan zɔta dɔla maɣazim poan ti sɛla ta eŋɛ ti ziim la ka le zɔta, mam wan eŋɛ la wani? Mam wan kelum geele ti ziim wa dela mam mea ziim bii n putɛkeeŋa wan yele mam yeti la nari ti ba ka’ɛ bu “basɛ tiŋa”?—Tɛɛnhegɔ 12:23, 24.
Ba san bɔna bim tibera mam ge yese n ziim la ase’a pee bu, makerɛ dela ba ta’an dekɛ tiim pa’asɛ bim ge le dekɛ bu kɛ̃’ɛsɛ n inya poan, mam wan eŋɛ la wani? La wan daam n putɛkeeŋa, bii la kan daam mam?
4. Pɔɣedire Yelesego
Baabule la yeti buraa la a pɔɣa ka nari ti ba yelese ge le yeti buraa la a pɔɣa san yelese, ba se’em sa’am kan nyaŋɛ di pɔɣa bii ele sira. (1 Korint 7:10, 11) Ge bɔŋa ase’a poan, Kristakɔma basɛba ta’an yelese.
Nɛra san zaɣesɛ ti a kan soŋɛ: Sira la san zaɣesɛ ti a kan bisera a deodoma ta paɛ zɛsɛka ti deodoma la kan ta’an nyɛ sɛla di.—1 Timoti 5:8.
Ŋmɛ’ɛrɛ: Sira la bii pɔɣa la san ŋmɛ’ɛra a luɣerɛ kpɛ’a, la ta’an basɛ ti a luɣerɛ kpɛ’a la bɛ̃’ɛra bii a vom bɔna dɛŋa poan.—Galatia 5:19-21.
Nɛra n tari dɛŋa paara a luɣerɛ kpɛ’a la ti a kan ta’an pu’usa Yehowa: Sira la bii pɔɣa la ni basɛ ti la kpe’em bo a luɣerɛ kpɛ’a la mɛ ti a ta’an pu’usa Yehowa.—Tooma 5:29.
5. Malema De’eŋo Yɛla
Kristakɔma ka nari ti ba dekɛ bamesi pa’asɛ malema de’eŋo seto n ka peeri Yehowa puurɛ. Ge Kristabia woo nari ti a basɛ ti Baabule la n kumesɛ a putɛkeeŋa la se’em la soŋɛ en, ti a baŋɛ eŋa n wan eŋɛ se’em malema de’eŋo yɛla ase’a poan. Geele yɛla wa bisɛ.
Nɛra n pu’usɛ hɔ, ti pu’usegɔ la laɣum pa’asɛ malema de’eŋo yɛla la poan. Nɛra san pu’usɛ hɔ, ho ta’an lebese yeti, “N pu’usɛ ya.” Nɛra la san bɔta ti a zamesɛ pa’asɛ, ho ta’an pa’alɛ en sɛla n sɔi ti hon ka dita de’eŋo la.
Ho luɣerɛ kpɛ’a n daɣɛ Yehowa Sɛɛradoma ayima n yele ho ti ho basɛ ti hon la eŋa naɛ la ya yidoma di dia de’eŋo la saŋa. Ho putɛkeeŋa san bo ho yɔ’ɔ ti ho keŋɛ bim, ho ta’an te’ele tɔɣɛ pa’alɛ ho luɣerɛ kpɛ’a la ti baɣa yɛla san pa’asɛ bim, hon kan eŋɛ ba.
Ho tuuma kpɛ’ɛma n bo ho sɛla malema de’eŋo la saŋa. Ho nari ti ho zaɣesɛ bo’olum wa? La ta’an kan dɛna bala. Ho kpɛ’ɛma la bisɛ ti bo’olum la ti a dekɛ bo ho la dela malema de’eŋo la zuo ti a dekɛ bo ho bii a dekɛ bo ho mɛ ti a pa’alɛ a puurɛ n pee se’em la ho tuuma la?
Nɛra san bo ho bo’olum malema de’eŋo la saŋa. Nɛra la ta’an yeti: “Mam mi ti ho ka diti de’eŋo wa ge mam yeen dekɛ bɔ’ɔra ho mɛ.” Daanse’ere nɛra la boti a eŋɛ ho la som. Ge nɛra la n boti a dekɛ sɛla bo ho la ta’an basɛ ti hon ti’isa ti a boti la a gurɛ ho sakerɛ bisɛ bii a basɛ ti ho laɣum di de’eŋo la? Ho san bisɛ yele la, la nari ti ho loe ti ho wan to’e bo’olum la bii ho da to’e. Loore sɛka woo ti to loe, to boti la to tara yelemɛŋɛrɛ bɔ’ɔra Yehowa ge ti to putɛkeeŋa la ana filam.—Tooma 23:1.
6. Bãse’esi N Lameseri
To san tara bã’a n lameseri bii to bisɛ ti daanse’ere bã’a ta’an bɔna to poan, to nɔŋɛ nɛreba la zuo, to kan bɔta ti to dekɛ laŋɛ ba. Sɛla n sɔi ti to ita wana dela, Baabule la yele to yeti: “Ho nari ti ho nɔŋɛ ho tadaana wuu homea.”—Arom 13:8-10.
Nɛra san tara bã’a n lameseri, a wan eŋɛ la bem pa’alɛ ti a nɔŋɛ nɛreba? Nɛra n tari bã’a n lameseri ka nari ti a ita yɛla n de wuu a kɔkera nɛreba bii a nyɔɣera nɛreba nu’usi. Nɛra san ka beem en ti a wa’an a yire na daanse’ere a bisɛ ti a ta’an dekɛ bã’a la laŋɛ a deodoma, la ka nari ti a sunsɔa nyie. A me san bɔta a muse ko’om, a nari ti a yele keendoma tigesego bisegadaana la yeti eŋa tari la bã’a, la wan eŋɛ se’em ti mabiisi la bisɛ ba wan maasum yɛla se’em ti a kan dekɛ bã’a la laŋɛ sɛba me n yeti ba laɣum muse ko’om la. Nɛra san bisɛ ti eŋa ta’an tara bã’a n lameseri ge bɔta nɛra ti a ele bii a di, a nari ti a tɛɛsi a ziim bisɛ. Ho san ita wana, la pa’alɛ ti ho ti’iseri nɛreba yele mɛ, ho ‘ka biseri la homea ma’a n boti sɛla ge ho biseri la basɛba me n boti sɛla.’—Filipi 2:4.
7. Leebego La Kootin Yɛla
Tomam la nɛra san tuna ligeri tuuma, hali a san puɣum dɛna to mabia, la nari ti to gulesɛ yɛla la eŋɛ gɔŋɔ poan ti nɔkpe’ene da ta bɔna. (Yeremia 32:9-12) Ge saŋa ase’a, Kristakɔma ta’an ni ŋmɛ nɔkpe’ene la taaba yese ligeri yɛla la yɛla ase’a me poan. La nari ti bamam ma’a maalɛ yele la kalam ti suma’asum bɔna.
Ge nɛra san fã to lɔɣɔrɔ bii ligeri bii a sa’am la to yu’urɛ, to wan ta’an maalɛ yele ana wa la wani? (Kaalɛ Matu 18:15-17.) Yezu yuun pa’alɛ tɔ ti to dɔla yɛla atã wa:
Tiregɛ ya maalɛ ya yele la ya ma’a.—Bisɛ kaalegɔ zɛ’an 15.
Yele la san ka nyaŋɛ maalɛ, yele mabia ayima bii mabiisi bayi n kumesɛ tansugere la poan ti ba doose ho keŋɛ ti ho ta maalɛ yele la.—Bisɛ kaalegɔ zɛ’an 16.
Yele la san kelum ka maalɛ, deni pooren, ho ta’an nyaa yele keendoma la.—Bisɛ kaalegɔ zɛ’an 17.
Saŋa zo’e zo’e poan, la ka nari ti to tara to mabiisi zɔna kootin, se’ere n sɔi la bala ta’an sa’am Yehowa bii tansugere la yu’urɛ. (1 Korint 6:1-8) Ge yɛla ase’a boi mɛ n nari ti nɛra ni doose lɔɔ poan maalɛ ba: pɔɣedibasega yɛla, dɔɣereba la ayima n boti a sɔna bia, kootin la n pɛregɛ nɛra ti a yɔɔra nɛra n tabelɛ dɛna a sira bii a pɔɣa kurum, insurance yɛla, kootin n sakɛ ti nɛra ka tari laɣehɔ n wan yɔ a sanɛ bii nɛra n gulesɛ gɔŋɔ biŋe pa’ala a san ki, ba wan tɔ̃rɛ a lɔɣɔrɔ se’em. Kristabia san zom kootin ta maalɛ yele ana taaba la suma’asum, a ka giisɛ Baabule la.
Nɛra me san tum tuunfɛ’ɛserɛ—maɣesɛ wuu nɛra n zɛ nɛra, nɛra n sa’am bia, nɛra n pɔɣelɛ a tadaana, nayigum bii nɛra n ku nɛra—Kristabia san keŋɛ ta yele kpɛ’ɛndoma ti yele bana taaba n eŋɛ, a ka giisɛ Baabule la pa’alegɔ.
a Kɔ’ɔn ze’ele yuun 455 G.Y.B. ta paara yuun 1 G.Y.B. dela yuuma 454. Kɔ’ɔn pɔsɛ yuun 1 G.Y.B. ta paɛ yuun 1 Y.B. dela yuunɛ ayima (zaŋa yuunɛ ka boi). Kɔ’ɔn pɔsɛ yuun 1 Y.B. ta paɛ yuun 29 Y.B. dela yuuma 28. To san dekɛ yuuma la za’a laɣum taaba, la dela yuuma 483.