TOUOCƲ- 16-22, 2026
ˈDHƲ Aˈ 20 -NƲN ˗Toɛ˗ ˈo ˗manˈ dɩkman˗ ˗Jhu
Dhɛɛdɩ˗ zeieghwliɛ˗ ˗kɔndɩ ˈdhe ˗aaˈ ˈkmʋn ˈdhi ˗ɛ?
“˗Ɔɔ mun ˈʋn zeie˗ ˈdhe ˈbhlʋkuu˗ ˗ʋan˗ kpa ʋnˈ ˈdhe ˈmɛan ˈkwa ˗a?”—RƆM. 7:24.
DHƐ KƆANDƖ KA
ˈDhe Zezi ɔˈ ˈmɛan anˈ ˈsaa ˈmʋn ɛn, Zoova a ˈghwlʋɛ ˗aaˈ dhɩsaɩn ˈˈkpe, ˗a ˈbhɛɛˈ ˗a ˈye ˈˈɩ gbaˈ ˈˈdhe ˗a ˗nɩn ɔ ˈye jhbhɛɛ˗.
1-2. ˈDhe dhɛwɛ˗ ˈkwa ɲʋn ˈye ˗aʋ zeie˗ ɛ, ˈˈdhe dhɛɛdɩ˗ ˗ɛ? (Rɔmʋ-Kɔʋn 7:22-24) (˗Ŋmʋn foto ˗ˈnɔn jha ˗ke.)
˗A ˗POO dɩ ˈˈɩ keaˈ. ˈˈJhu dhueˈ ˈˈgbu ˗bhlua˗ ˈˈdhru ˈˈdhe ˗ɔ ˈse ˈmɛn ˗ɔ ˗nɩn ˈe dhɩ ˈzɔn. Ɔɔˈ ˈsʋ se ˈbhɛɛ˗ ɔ ˈye ˈe dhɩ ˈzɔn ˈghwlʋ. ˗Bho ɔ ˈye ˈpʋ ɛˈ, ɔ ˈye i ˗ghwee ˗wɛeˈ ɲʋn ˈyeɔ sʋn bho po.
2 Dɩ ˗ˈnɩn ˗mɩn ˗aaˈ klɛɛ ˗nɩn ˈe ˈdhi ˈzɩan. Dhɛɛdɩ˗ ˗ɛ? ˗Da Adan ˗bhlaa ɔɔˈ Nʋin ɔɔˈ ghwlu ŋwɔn ɔn, ɛ nʋɛnˈ ɔ ye dhɛsaʋn˗ ˗nʋʋin ˈkpa. Ɛɛ ˈbhɔɔa ˈbho ɛ, ɔ ˈˈɲɩn ɔɔˈ ˈˈɲnuun dhɛsaʋn˗ ˗ˈnɛn ˈmɛn ˗ke. Ɛ nʋɛnˈ dhɛsaʋn ˗e ˈkledɩ˗ ɛɛ za bhloˈˈ ye ˗glɔɲiɔn ˈˈdhru ˈˈjri. ˈˈDhe ˗a se ˈbhɛɛ˗ ˗a ˈye ˗aaˈ ˈˈjɛ zeie˗ ˈdhe dɩ ˗ˈnɩn ˈdhi. Dhɛ dhɛsaʋn ɛn nʋan ˗aʋ ˈˈdhrui ɛ, dhbhoi Pɔʋ zelɛ ˈˈkpei ˈmɛn ˈdhe ˈsɛɛ ɔ ˈcrea ɔ kpa Rɔmʋnkɔʋn ˈdhi. (Zro Rɔmʋ-Kɔʋn 7:22-24.) Ɔ bhaeˈ ˗wɛeˈ ɲʋn ˈyeɔ zeie˗ ˈdhe ‘ˈbhlʋkuu˗ ˗ʋn nɩan ˈe ˈmɛan ˈkwa’ ˈdhi. (Rɔm. 6:23) Dɩ nɩan kaˈ ˗mɩn ˗aaˈ klɛɛ ˗nɩn ˈe ˈdhi. ˗Aa ˈbɔn ɲʋn ˈye ˗aʋ ˈpʋʋ˗.
˗Ka ɲɔn ˈˈgbu ˗bhlua˗ ˈˈdhru nɩan an, ˈkamɔn˗ dhɛsaʋn ˈˈjri ˗aʋ ˈˈkpe ˈˈdhe ˗aa ˈbɔn ɲɔn ˗ɔ ˈye ˗aʋ zeie˗. (˗Ŋmʋn kpɔ 1˗2 jha.)
3. ˗Kawɛ zeieghwliɛ˗ ˈbhɛɛ ɛ ˈye ˗aʋ zeie˗ ˗ɛ?
3 Pɔʋ ˈyea dhɛsaʋn ɛnˈ dɩ ˈtmʋan gwɛ ɛ, ɔ ˈbhɔɔɛ ˈbho ˈmʋnandɩ˗ ˈˈkpe. Ɔ gwɛa ɔɔˈ ˈˈjɛ i dee˗ ˗nanˈ “˗ɔɔ mun ˈʋn zeie˗ ˈdhe ˈbhlʋkuu˗ ˗ʋan˗ kpa ʋnˈ ˈdhe ˈmɛan ˈkwa ˗a?”, ɔɔˈ ˈˈjɛ za ˈe ɔɔˈ ideedɩ˗ ˗ˈnɩn ˈmɛn ɔ ˈnaan: “ˈMan poɛ Ɲɔnsoa ˈsɛ˗ ˈdhe ˗aaˈ ˈBhlei˗ Zezi ɔˈ ˈsaa ˈmʋn.” (Rɔm. 7:25) ˈSraa˗a Zezi za a, ɔɔˈ dɩ ɔɔ ˈbɔn ɔ ˈye ˈtmʋn. ˗Ka ˈsraa˗ ˗ˈnɔn ˈbhɛɛa ɔ ˈyea ˗aʋ zeie˗ kaˈ ka: (1) Ɔɔ muɛn ˗nʋn ˗aaˈ dhɩsaɩn ˈye ˗gwɛ, (2) ˗a ˈye ˈˈɩ gbaˈ ˈˈdhe (3) ˗a ˗nɩn ˗aaˈ Nʋin˗ Zoova ˈye ˗jhbhɛɛ. ˗Bho ˗aa sa ɩanˈ dhɩ tu ˈcɩan anˈ, Zoova, “Ɲɔnsoa ˗ɔɔ ˈˈɲɩanˈˈ ɲʋn ˗pɛɛɩtbhadhɛ” ɛ, ɔɔˈ dɩkman an muɛn ˈˈkpe ˈkpa˗ ˈdhe ˗a ˈmʋn. (Rɔm. 15:13) Ɛɛ muɛn ˗nʋn ˗ke Zezi, Ɲɔnsoa a ‘jhiia i ˗wɛeˈ ɔɔ zeia ˗abʋ’ ɛ, ɔɔˈ dɩkman an muɛn ˈˈkpe ˈkpa˗ ˈdhe ˗a ˈmʋn.—Kol. 1:14.
ZEIEGHWLIƐ ƐƐ GWƐ ˗AAˈ DHƖSAƖN ˈMƐN
4-5. Dhɛɛdɩ˗ zeieghwliɛ˗ ˗kɔndɩ ˈdhe ˗aaˈ klɛɛ ɛˈ ˈkmʋn ˈdhi ˗ɛ? (Ecclésiaste 7:20)
4 Zeieghwliɛ ɛɛˈ dɩ kman ˗aʋ ˈˈbhli ˗wɛeˈ ˗aaˈ dhɩsaɩn ˈye ˗gwɛ. Dhɛ nɩan ˈo ɛ, ˗aa ˈtmʋn ˗aeˈˈ ˗aa nʋn dhɛ sea ˈo ˗kɔn ˈmɛn. (Zro Ecclésiaste 7:20.) Dhɛsaɩn˗ ˗ˈnɩɩn ˗nɩn ˈo ɲʋn an ˈdhaa dhɩsaɩn˗ klaeˈˈ. ˈBho Moizɩ ɔˈ ˈtee ˈzɔn ˗dhe ɛ, ɲɔn ˗ɔ ˈjhea ɲɔn ɔnˈ ˈɲnɔn ˗aeˈˈ ˗ɔ dhbhaˈ ɲɔn ɔn, ɲʋn an dhbhɔɔˈ. (Lév. 20:10; Nomb. 35:30, 31) Dhɩ ˗ˈnɩɩn ˗nɩn ˈo ˗ɩn se dhɩsaɩn klaeˈˈ ˗nɩn. ˈKlaa ˗ka ɛ ˈjhe ɛ ˗nɩn ɛnˈ, ɩn ˗nɩɛn˗ dhɩsaɩn˗. Ɛɛ kpɔ dhueˈ ka, Davidɩ ˈnaan: “ˈMan muɛn ˈman nʋʋndhɩ ˗gwlɩˈ i ˈsroo˗, ˗wɛeˈ dhɛsaʋn˗ ˗saˈ ˈe ˈŋwɔn ˈghwlʋ.” (Ps. 39:1) Ɛɛn, ˗zɔn ˗ˈnɔɔn, dhɩ ˗aa ˈtmʋan ˈbhɛɛ ɩn ˈye dhɩsaɩn˗ ˗nɩn.—Zak. 3:2.
5 Aʋ ˗naan dhɩ aʋ ˈtmʋan ˗aeˈˈ aʋ nʋan tɛnˈˈ ɛnˈ dɩ tɔˈ i. Dɩ ˗nɩn ˈo ˗bho aʋ ˈbhɛɛ ˗dhe ɛˈ, aʋ ˈye ˈˈjha i gba? Aʋ nʋɛn dhɩ ˗ɩanˈ dɩ aʋa kpa aʋaˈ ˈˈjɛ dɩ ˈˈbhli? ˗Aaˈ klɛɛ ɛɛ nʋɛn dhɩ ˗ɩn se ˈˈjhriinmɔn˗ ˗zɔn ˗ˈnɔɔn. Dɩ Biiblʋ a ˈtmʋan ɩn ka: “˗Bho ˗a ˈnaan ˗a ˈse dhɛsaʋn nʋn ɛnˈ, ˗aa pooɛ ˗aaˈ ˈˈjɛ ˈsrɛ i ˈˈdhe tɔˈdɩ˗ se ˈdhe ˗a ˈmʋn ˗nɩn.”—1 Zan 1:8.
6-7. Dhɛwɛ˗ ˈbhɛɛ ˗ɛ ˈyeɛ nʋn ˗wɛeˈ Zoova ˈye ˗aaˈ dhɛsaʋn ˈˈkpe ˈghwlʋ ˗ɛ? (˗Ŋmʋn foto ˗ˈnɔn jha ˗ke.)
6 Zoova a tbha ˈo zeieghwliɛ˗ ˈˈkpei ɔɔ yea ˗aaˈ dhɩsaɩn ˈˈkpe ˈghwlʋ. (Efɛ. 1:7). Ɛ se ˗ˈmɛn dhɩsaɩn ˗aa nʋan ɔɔ bhlaɩ ˈˈjhriɛ ˗nɩn. Zoova ˈse ˈbɔn ˗a ˈye dhɛsaʋn nʋn. (Is. 59:2) Ɔɔˈ ˈˈɩsreɛ ɛˈ dɩ ɛ, ˗bho ɔ ˈye ɲʋn anˈ dhɛsaʋn ˈˈkpe ˈghwlʋ ɛˈ, ɛ ˗kɔndɩ ɛ ˈye ˈo dhɛ ˈˈkpei tbha.
7 Dhɛ Moizɩ ɔˈ ˈtee a deea Israɛkɔʋn dhi ʋʋ ˈyea nʋn ˗dhe ˗mɛn ˗nɩn ʋʋ ˈye ˈsrae˗ ˗za ʋaˈ dhɩsaɩn anˈ dɩ. (Lév. 4:27-31; 17:11) Zezi ɔˈ ˈsraa ˗e dhɩjɛɩn ɔ ˈyea ɲʋn ˈˈdhrui nʋn ɛn, ɩmɩn˗ ˈsrae˗ Israɛkɔʋn an za ˗dhe ɛ, ɩan zaa ɲan. ˈBho ɔɔˈ ˈsraa ˈˈkpe ˗mɔn Zoova ˈye tbha ˗wɛeˈ ɔ ˈye ˗aaˈ dhɩsaɩn˗ ˈˈkpe ˈghwlʋ. Ka ˗a nʋan ɛɛˈ ˈjhe sʋn ˈdhe ˈsɛɛ˗ ɔ ˈcrea ɔ kpa Kolɛntikɔʋn ˈdhi ɛ, Pɔʋ ˈŋwɔɛn in ˈmɛn ˗ka Zezi ɔˈ ˈsraa˗ ˈdha dhɛ. Ɔ gwɛa dhɩsaɩn ʋʋ nʋan tɛnˈˈ ɛnˈ dɩ ˈtmʋʋan, ɔ ˈnaan: “Ɲʋn za aʋ ˗vlɛnˈˈ in, aʋ ˗gwɛ i, ˈˈdhe ɲʋn ˈdhaa ʋbʋ ˈˈɩˈsrɛʋn˗ ˈdhe ˗aaˈ ˈBhlei˗ Zezi Klisɩ ɔˈ ˈɲnɩn ˈmʋn ˗e ˈdhe ˗aaˈ Ɲɔnsoa aˈ ˗zuu aˈ ˈsaa ˈmʋn.”—1 Kol. 6:9-11.
Israɛkɔʋn an za ˈsrae ˗dhe ˗wɛeˈ Ɲɔnsoa ˈye ʋaˈ dhɩsaɩn ˈˈkpe ˈghwlʋ. Ɛɛ toɛˈ ˗ka ɛ kɔandɩ Zezi ˈyea ˈsraa ˗za ˗aaˈ dhɩsaɩn anˈ dɩ ˈˈdhe ˗a ˈyea ˈˈniman ˗ˈnɩɩn ˈjhe ˗ke ɛ. (˗Ŋmʋn kpɔ 6˗7 jha.)
8. ˗Bho ˗aa sa ˗aaˈ ˈˈjɛ kpɔ ˈˈɩ po Zezi ɔɔˈ ˈmɛan anˈ dɩ ˗ˈglʋbhopozɔn˗ nɩan ˈzʋn anˈ dɩ ɛˈ, dhɛwɛ˗ ˗a ˈye tɔˈ i ˗naan ˗an?
8 ˗Bho aʋa sa aʋaˈ ˈˈjɛ kpɔ ˈˈɩ po Zezi ɔɔˈ ˈmɛan anˈ dɩ ˗ˈglʋbhopozɔn˗ nɩan ˈzʋn anˈ dɩ ɛˈ, aʋ ˈˈdhʋo˗ nɔnˈˈ ˈmʋn aʋ ˈye dhɩjɛɩn˗ Zoova aˈ ɲʋn anˈ dhɛsaʋn ˈˈkpe ˈghwlʋɛ ɛɛ nʋan aʋ ˈˈdhrui tɔˈ ˈˈkpei ˗naan. Ɩanˈ kpɔ dhueˈ ka, ˈdhe zeieghwliɛ ɛˈ ˈsaa ˈmʋn ɛn, ˗aaˈ kpa ˗aaˈ ˈˈjɛ dɩ ˈˈbhli dhɩsaɩn˗ ˗a nʋan tɛnˈˈ ˈˈdhe ˗a jhibha aˈˈ ɩanˈ dɩ. ˈˈDhe ˗bho ɛɛˈ dhɛ tu ɛˈ ˈŋwɔɔɛn˗ ˗nɩn ˈkle ˈdhe ˗a bho ˈdhe? Ɛgwɛ dhɛ aʋa ˈtmʋʋan aʋaˈ ˈˈjɛ ˗mɛn ˗nɩn, ‘ˈɩn jhibhiˈ ˗ka Zoova ˈghwlʋa ˈman dhɛsaʋn˗ ˈˈkpe ɛ, ˈklaa ˈman ˈˈjɛ seɛ ˈbhɛɛ˗ ˈyeɛ ˈˈkpe ˈghwlʋ.’ ˗Bho ɛ nɩɛn mɛn ɛnˈ, dɩ aʋ ˈyea jhibho˗ ɩn ka: Zoova aˈ ˈsʋ ˗ɔɔ ˈghwlʋ ɲʋn anˈ dhɛsaʋn ˈˈkpe, ˈˈdhe ɔ deɛ ˈo ɔɔˈ ˈˈJhu i ˗ɔ ˈye ɲʋn anˈ ˈpee ˈjhe. Zoova ˈse ˗abʋ ˗aeˈˈ ˗glɔɲiɔn ˗ˈnɔɔn ˈbho i de ˗wɛeˈ ˗bho ˗aaˈ dhɛsaʋn ˗nɩn ˈˈkpe ˈghwlʋ ka ˗aeˈˈ ˗bho ɛ se ˈˈkpe ˈghwlʋ ka ˗nɩn ɛnˈ, ɔ ˈyeɛ ˈtmʋn. Biiblʋ ˈnaan: ‘˗Bho ˗aa sa nan ˈdhe zɔn ˈmʋn ˗ka [Zoova] nɩan ˈe zɔn ˈmʋn ɛnˈ, ɔɔˈ ˈˈJhu Zezi ɔˈ ɲmɔn gwɛ ˗aaˈ dhɩsaɩn˗ ˈmɛn.’ (1 Zan 1:6, 7) ˗A ˈbhɛɛ ˗a ˈyeɛ ˗gwlɩˈˈ de ˗ka ˗a dea dhɩ ˗ˈnɩɩn Biiblʋ a tɔɔan ɲʋn ˗gwlɩˈˈ ˗ke ɛ. ˈDhe zeieghwliɛ ɛˈ ˈsaa ˈmʋn ɛn, Zoova ˈbhɛɛ ɔ ˈye ˗aaˈ dhɩsaɩn ˈˈkpe ˈghwlʋ. ˈˈDhe ɔɔˈ Ghwlu ˈnaan, ɔ ˗nɩɛnˈˈ ˈjɛɛn˗ ɔ ˈye ‘˗aaˈ dhɩsaɩn ˈˈkpe ˈghwlʋ.’—Ps. 86:5.
ZEIEGHWLIƐ˗ ˈBHƐƐ Ɛ ˈYEƐ NƲN ˗A ˈYE ˈˈƖ GBAˈ
9. Dhɛ ˗ˈnɛɛn ˗wɛ dhɛsaʋn ˈdha ˗a? (Zro Psaume 51:5 ˗e Jhibhodɩ˗ nɩan ˈo ˈzɔn.)
9 ˗Bho Biiblʋ ˈnaan “dhɩsaɩn” ɛnˈ, ɛ ˈse ˈe nʋʋndhɩ aˈ ˈsʋ bho ˈdha, ɛ ˈdha dhɛ ˗a ˈghwlʋa ˈmʋn. (Zro Psaume 51:5 ˗e Jhibhodɩ˗ nɩan ˈo ˈzɔn.) Ɛɛ ˈˈtun ˗aʋ ˈmɛn ˗aa yea dhɛsaʋn nʋn. Ɛɛ nʋɛnˈ ˗ke ˗aa yea ˈghwɛ ˈkpa, ˗aa yea gelaˈˈ ˈkpa, ˗aa yea ˈmɛn. Ɛmɛn ˗ɛn nʋɛn ˗wɛeˈ ˈˈɲnuun ˗dhee ˗bɔeˈˈ ˗ʋʋ seaˈ dhɛsaʋn nʋn ˈbhɛɛ ʋʋ ˈye ˈghwɛ ˈkpa ˈˈdhe ʋʋ ˈye ˈmɛn. Ɛmɛn ˗ɛn nʋɛn ˗ke ˗wɛeˈ ɲʋnsaɩn˗ ˗e ɲʋn ˈdhɔɛeˈ a ˈjhe ˈkle ˈˈdhe ʋa ˈmɛn.
10. Dhɛ Adan ˗e Ɛvʋ ˈkpa dhɛsaʋn ˗nʋʋn ɛn, dhɛwɛ˗ ɛ nʋbʋ ˈˈdhrui ˗ɛ?
10 ˈKledɩ Adan ˗e Ɛvʋ ˈjhea ˗da ʋʋ nʋan dhɛsaʋn ɛn, aʋ ˗naan ɩanˈ dɩ tɔˈ ˈˈkpei keaˈ. Ɛ ˗za dhɛ ˗klaaˈˈ bhloˈˈ ˈdhe ʋbʋ ˈmʋn. Ʋʋ nʋan dhɛsaʋn ɛn, ˈkledɩ˗ Ɲɔnsoa aˈ ˈtee, ˈtee ‘˗ɩn ˈcrea ˈdhe ʋaˈ ˗pɛɛ bho’ ɩanˈ ŋwɔn ˗bhlaa jha ɲʋn bho ɛ, ʋʋ ˈjhɩ ˈˈkpe i. (Rɔm. 2:15) Ʋʋ ˈjheɛ ˈˈkpei ˗ka dhɛ zian anˈˈ ˈdhe ʋbʋ ˈmʋn ˈˈdhe ɛ sea dhɛjɛɛn ˗nɩn ɛn. Dɩn ˗dee ʋaˈ nʋanˈ ˈmɛn ˈsʋ ʋa ˈˈmaanˈ ˈbho ʋaˈ Nʋin ˈˈjhibhaˈ ˗ka ʋaˈ nɩan ˈˈkudhbhaʋn ɛn. (Gen. 3:7, 8) ˈBhomɔn˗ Adan ˗e Ɛvʋ ˗dee ʋaˈ ˈˈjɛ dɩ ˈˈbhli kpaaˈ, ˗zɔnˈ ˈˈduaˈˈ ˗e dɩn nʋanˈ. ˈBhomɔn˗ ˗faʋn ˗dee ʋaˈ nʋanˈ ˗ke. ˈKamɔn˗ dɩ ˗sie˗ ˈbho ʋbʋ ˗gwlɩˈˈ ˈsʋ ɛ ye ʋaˈ ˈmɛan ˗jhɛɛ.—Gen. 3:16-19.
11. Dhɛ ˗a nɩan dhɛsaʋn ˗nʋʋn ɛn, dhɛwɛ˗ ɛɛ nʋn ˗aʋ ˈˈdhrui ˗ɛ?
11 Dhɛ ˗a nɩan dhɛsaʋn ˗nʋʋn ɛn, ɛɛˈ dɩ dhɩ ˗jhiia˗ Adan ˗e Ɛvʋ i a jhii ˗abʋ i ˗ke. ˗Aa ˈjheɛ ˈkle ˈˈdhe ˗a ˈbhleɛ ˗ˈzɔndɩ˗ dhɛ ˗a nɩan dhɛsaʋn ˗nʋʋn ɛɛˈ dɩ. ˗Ka ˗a ˈjhe ˗a nʋn mɔn ˗dhe ɛˈ, ˗a se ˈbhɛɛ˗ ˗a ˈye ɛɛˈ dhɛ tu ˈˈɩ zian˗. Dhɛɛdɩ˗ ˗ɛ? Dhɛ nɩan ˈo ɛ, Biiblʋ ˈnaan ˗a ˗nɩɛn ˈe ‘dhɛ sea dhɛ ˈdha aˈ ˗kʋɔn ˗kwlaˈ.’ (Rɔm. 8:20) Dɩ ˗ˈnɩn an ɲnin ˈo ˈmɛn ˈdhe ˗aaˈ ˈˈjɛ ˗e ɲʋn anˈ klɛɛ nɩan da ˈbhlʋa ˈˈkpe aˈ ˈkmʋn ˈdhi. Ɛɛˈ kpɔ dhueˈ ka. Ɲʋn an poɛ ˈe ˈkpɩ ˗wɛeˈ dhɩ jhia aʋ ˈdhe i ˈye ˗kajɔɔnka ˗nɩn, ˈˈkudhbha˗ ˈse i ˗sie dhi, sedhbhleɛ˗ ˈye i ˗gwɛ ˈˈdhe ˈflɛ ˈye ˈo ˈbhlʋɩ ˈɲnɩn ˗nɩn. ˈKlaa ˈkpɩ ʋʋ poa ˈe ˈse ˈo dhɛ po. ˗Kawɛ zeieghwliɛ˗ ˈbhɛɛ ɛ ˈye ˗aʋ ˈdhe dɩ ˗ˈnɩn ˈdhi ˗za ˗a?
12. ˗Pɛɛɩtbhadhɛ˗ ˗wɛ zeieghwliɛ ɛɛ ˈˈɲɩanˈˈ ˗aʋ ˗ɛ?
12 ˈDhe zeieghwliɛ ɛˈ ˈsaa ˈmʋn ˗a deɛ ˗gwlɩˈˈ ˗ka dhɩ ˗nʋʋan, ɩan muɛn ‘zeieɛ˗ ˈdhe ˈkɔɔɛ ɛˈ ˗kɔʋn ˗kwlaˈ.’ (Rɔm. 8:21) Dhɛ ˗ˈmɛn ˈdhaa ˗mɛn ˗nɩn ˗bho ˗a ˗gwɛ i ˈdhe ˈkmʋn ˗dhee ˈdhi ɛˈ, ˗a ˈse ˈghwɛ ˈkpa i ˈˈdhe ˗a ˈse ˈˈzru i, ˗a ˈse ˗aaˈ ˈˈjɛ dɩ ˈˈbhli ˗kpa i ˈˈdhe dɩn ˈse ˗aʋ ˗nʋn in. ˈBho ˗ˈmɛn ˈdhe ɛ, ‘ˈflɛ ɛˈ ˗Taajhu˗ ‘˗ɔ zeia ˗abʋ ɛ, ɔɔ muɛn ˈbhlʋa ˈbhle˗. Ɔɔ muɛn aʋ sʋn bho ˗po ˗wɛeˈ ˈkledɩ˗ ˗a sea kwai ˈbhɛɛ˗, ɩn ˈye ˗gwɛ.—Is. 9:6, 7.
13. ˗Bho ˗aa sa ˗aaˈ ˈˈjɛ kpɔ ˈˈɩ po dɩ ˗ˈglʋbhopozɔn ɔnˈ dɩ ɛˈ, dhɛ ˗dhee ˗ˈnɛɛn ˗wɛ ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye tɔˈ ˈˈkpei ˗naan ˗an?
13 ˗Bho ˗a ˈghwlʋ dhɩsaɩn anˈ ˗kʋɔn ˗kwlaˈ aˈ, dhɩjɛɩn˗ ˗aa muan aʋ ˈjhee˗ ɛ, aʋ ˗naan ɩanˈ dɩ tɔˈ i keaˈ. ˗Bho ˗aa sa ˈe ˈˈɲɩɔn˗ bho ˈghwlʋ zɔn ooˈˈ zɔn ɔnˈ, ˗a ˈse ˗ˈzɔn ˈˈdu i dhɛ ˗aaˈ ˈˈjɛ ˗aeˈˈ ˗aaˈ ɲʋn ˗ʋan˗ dɩ ˗a kman ˈmean ˈbhɛɛa ɛ ˈyea ˗aʋ nʋn, ˗a ˈbhɛɛa ˗a ˈyea ˈghwɛ ˈkpa ˗aeˈˈ ˗a ˈyea ˈmɛn ɛnˈ dɩ. ˗Ɛ tbha ˈzɩan an, ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye ˗pɛɛ ɛˈ bhluaˈ ˈjhe ˈdhe ˗pɛɛɩtbhadhɛ˗ ˗ˈnɛn ɛnˈ ˈsaa ˈmʋn. (Eble. 6:18, 19) ˗Pɛɛɩtbhadhɛ˗ ˗ˈnɛn ɛnˈ tɔˈ ˈˈkpei ˗naan ˈbhɛɛˈ ɛ ˈyeɛ nʋn ˗a ˈye i ku zi zi ˈdhe ˈkledɩ ˈdhi. ˗A ˈbhɛɛ ˗a ˈyeɛ ˗gwlɩˈˈ de ˗ka ‘Zoova a ˈkpa ɲɔn ˗ɔɔ baan ɲʋn ˗ʋa˗ ˈbʋɔn in ˈdhe ʋaˈ ˗pɛɛ ɛˈ klɛɛ ˈmʋn ɛn.’ (Eble. 11:6) Ɛ nɩn ˈdhe zeieghwliɛ ɛˈ ˈsaa ˈmʋn ˗mɔn ˗a ˈbhɛɛˈ ˗a ˈye dɩgwlɩiduɛ˗ ˗e ˗pɛɛɩtbhadhɛ˗ ˈbhle ˈzɩan.
ZEIEGHWLIƐ ƐƐ NƲƐNˈ ˗A NƖN ƝƆNSOA A YEA JHBHƐƐ
14. Dhɛsaʋn˗ Adan ˗e Ɛvʋ nʋan, dhɛwɛ˗ ɛ nʋn jhbhɛɛ˗ nɩan ˈo ˗glɔɲiɔn ˗e Ɲɔnsoa ˈɲnɩn ˈˈdhrui ˗ɛ?
14 ˗Ɛ tbha ˈo ˗zɔn Adan ˗e Ɛvʋ ˈkpa dhɛsaʋn ˗nʋʋn ɛn, ˈbhomɔn˗jhbhɛɛ˗ nɩan ˈo ˗glɔɲiɔn ˗e Ɲɔnsoa ˈɲnɩn ˈkɔɔ˗. Biiblʋ aˈ ˈˈjɛ ˈnaan, ɲʋn anˈ klɛɛ ˗tɛɛn ʋaˈ Nʋin bho. (Rɔm. 8:7, 8; Kol. 1:21) Dhɛɛdɩ˗ ˗ɛ? Dhɛ nɩan ˈo ɛ, Zoova ˗gwɛ i, ɔ se ˈbhɛɛ˗ ˗wɛeˈ ɔ ˈye dhɛsaʋn˗ ˈŋwɔɔn˗. Dhɛ Biiblʋ ˈtmʋan ˈdhe Zoova aˈ dɩ ˈdhi ɛ ka: “˗Manˈ ˈˈjhri ˗gwɛ i ˈjɛɛn ˈsʋ se ˈbhɛɛ˗ ˗ˈye dhɛsaʋn˗ jha ˗ŋmʋn, ˈˈdhe ˗ˈye ɛɛˈ dɩ ˈŋwɔɔn˗.” (Hab. 1:13) Dhɛsaʋn˗ ceɛn ˈˈbhieˈˈ klaaˈˈ ˈbho Ɲɔnsoa ˗e ˗glɔɲiɔn ˈɲnɩn. ˗ˈMɛn ˗bho ˈˈbhieˈˈ ˗ˈnɛn se ˗kluɛ ɛˈ, ˗a se ˈbhɛɛ˗ ˗a ˈye Ɲɔnsoa i ˈkpaa˗ ˈˈdhe ˗a ˗nɩn ɔ ˈye jhbhɛɛ˗. ˈKlaa zeieghwliɛ˗ nʋɛnˈ ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye Ɲɔnsoa i ˈkpaa˗ ˈˈdhe ɔ ˗nɩn ˗a ˈye jhbhɛɛ˗.
15. ˗Kawɛ Zezi ɔˈ ˈmɛan nʋn jhbhɛɛ˗ ˈbho ˗glɔɲiɔn ˗e Ɲɔnsoa ˈɲnɩn ˗po sʋn ˗kenɛnˈ ˗ɛn?
15 Dhɛ Biiblʋ ˈtmʋan ˈdhe Zezi ɔˈ ˈsraa dɩ ˈdhi ˗mɛn ˗nɩn: Ɔmɔn˗ ˈbhɛɛˈ ˗ɔ ˈye ‘Ɲɔnsoa aˈ ˗pɛɛ peɛ˗.’ (1 Zan 2:2) ˗Kawɛ ˈsraa˗ Zezi za nʋn Ɲɔnsoa aˈ ˗pɛɛ peɛ˗ sʋn ˗ɛn? Ɛ se ˗ˈmɛn ɔɔˈ ˈˈJhu ɔˈ ˈmɛan nɩn ɔɔˈ ˈmʋnandɩ˗ ˗nɩn. Ɛ nʋɛnˈ ˈtee ɔ dea ˈo dhi ye ˈˈjhriɛ ˈˈdhuɛ˗. ˈDhe ɔɔˈ ˈsaa ˈmʋn ɛn, jhbhɛɛ˗ ˈbhɛɛˈ ɛ ˈye ˈo ɔmɔn ˗e ˗abʋ ˈɲnɩn ˗nɩn. (Rɔm. 3:23-26) Ɲɔnsoa ˈbhɛɛˈ mɔn ɔ ˈye ɲʋn kpʋan ˈbho ɔ ˈˈbun in ˗da Zezi ˈsea ˈmɛɛn˗ ke ˗dhe ˈˈɩsreɛʋn˗ ˈdhaa˗. (Gen. 15:1, 6, jhibhodɩ˗.) Dhɛɛdɩ˗ ˗ɛ? Dhɛ nɩan ˈo ˗mɛn ˗nɩn Zoova deɛ ˗gwlɩˈˈ ˈmɛn ˗dhe ˗ka ɔɔˈ ˈˈJhu ɔɔ muan zeieghwliɛ˗ ˈbho ˗to ɛ. (Is. 46:10) Zeieghwliɛ˗ nʋɛnˈ Ɲɔnsoa ˈbhɛɛˈ ɔ ˗nɩn ˗glɔɲiɔn ˈye ghwluiˈ ˈŋwɔɔn˗.
16. ˗Bho ˗aa sa ˗aaˈ ˈˈjɛ kpɔ ˈˈɩ po dɩ ˗ˈglʋbhopozɔn ɔnˈ dɩ ɛˈ, dhɛ ˗dhee ˗ˈnɛɛn ˗wɛ ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye tɔˈ ˈˈkpei ˗naan ˗an? (˗Ŋmʋn foto ˗ˈnɔn jha ˗ke.)
16 Dhɛ jhbhɛɛ nɩan ˈo ˗abʋ ˗e Ɲɔnsoa ˈɲnɩn ˗kaanbhla a, dhɛjɛɛn ɛɛ nʋan ˗aʋ ˈˈdhrui ɛ, ˗a ˗nɛɛn tɔˈ i keaˈ. Ɛɛˈ kpɔ dhueˈ ˗mɛn ˗nɩn, ˗ka Zezi nʋan ɛɛˈ ˈtmʋn sʋn ɛn, ˗aa ˈdhaa ‘Zoova ˗aaˈ ˈˈBho’. (Mat. 6:9) ˗Zɔn ˗ˈnɔɔn mɔn ɔn, ˗a ˈbhɛɛ ˗a ˈye Zoova ˗aaˈ ‘Jhbhɛɛi’ ˈdhaa˗. ˗Bho ˗aa sɔ ˗aaˈ ‘ˈˈBho’ ˗aeˈˈ ˗aaˈ ‘Jhbhɛɛi˗’ ˈdhaa aˈ, ˗a ˈyeɛ nʋn ˈdhe dhɛŋwɔnjheɛ˗ ˗e ˈˈjɛjhajhaa ˈmʋn. Dhɛɛdɩ˗ ˗ɛ? Dhɛ nɩan ˈo ɛ, dhɛ ˗a nɩan dhɛsaʋn ˗nʋʋn ɛnˈ dɩ ɛ, ˗a se ɛɛˈ ka ˗nɩn ˗dhe ˗a ˈye Zoova i ˈkpaa˗. Ɛ nɩn ˈdhe zeieghwliɛ ɛˈ ˈsʋ ɛɛˈ ˈsaa ˈmʋn ˗a ˈbhɛɛˈ ˗a ˗nɩn Zoova ˈye jhbhɛɛ˗. Zoova ˗mɔn ˗to ˈo Zezi ˗wɛeˈ ghwlu iˈ ˈŋwɔɛn˗ ˈye ˈo ɔmɔn ˗e ˗abʋ ˈɲnɩn ˗nɩn ˗kenɛnˈ. (Kol. 1:19, 20) Ɛɛˈ dɩ ˗a ˈbhɛɛˈ ˗a ˗nɩn Zoova ˈye jhbhɛɛ˗ ˗bho ˗a se i ˗gwɛ mɔn ˗dhe ɛˈ.
Zezi ɔˈ ˈmɛan anˈ ˈsʋ ˗mɔn ˈbhɛɛˈ ˗ɔ ˈyeɛ nʋn ˗wɛeˈ jhbhɛɛ˗ ˈye ˈbho ˗glɔɲiɔn ˗e Zoova ˈɲnɩn ˈdhe jhi ˗kenɛnˈ. (˗Ŋmʋn kpɔ 16 jha.)
ZEIEGHWLIƐ ƐƐ TOƐˈ ˗KA ZOOVA KMAN ˗AAˈ DƖ Ɛ
17. Ka zeieghwliɛ ɛɛ nʋn ɛnˈ ˗to sʋn ˗ka Zoova kman ɲʋn anˈ dɩ ˗ɛ? (Efɛzɩ-Kɔʋn 2:4, 5)
17 Zeieghwliɛ ɛɛ toɛˈ ˗ka ɲʋn anˈ ˗ghwɛejheɛ˗ ˈˈjhia ˈe Zoova ˈmʋn ɛn. Ɔ jha ˗aʋ ˈkmʋn dhe ˗da ˗a ‘ˈmɛan ˈdhe ˗aaˈ dhɩsaɩn ˈdhi ˗dhe ɛ.’ (Zro Efɛzɩ-Kɔʋn 2:4, 5.) ˗Ka ɲʋn ˈˈgbu ˗bhlua˗ ˈˈdhru nɩan, ˈkamɔn˗ ɲʋn ˗ʋa˗ jha ʋaˈ ˈˈjɛ jha ʋa ˈjheɛ ˈˈkpei ˈzɩan ˗ka ʋʋ nɩan ˈe dhɛsaʋn ɛnˈ ˗kʋɔn kwlaˈ ˈˈdhe ʋa ghwee ˗wɛeˈ ɲʋn yʋbʋ zeie˗. (Nʋʋdhɩ˗ 13:48) Zoova a ˈŋwɔɔn˗ ʋaˈ ghwee ghwlu ˈmɛn ˈˈdhe ɔɔ nʋɛnˈ ʋa yea ˈBheɔglɔ ɔˈ ˗bɔyaˈˈ bo ˈŋwɔn ˗wɛeˈ ʋʋ ˈye ɔmɔn ˗e ɔɔˈ ˈˈJhu jhibho˗. (Zan 17:3) ˗Bho ˈbho Satan ˗gwlɩˈˈ Adan ˗e Ɛvʋ aˈ dhɛsaʋn˗ yeɛ nʋn Ɲɔnsoa aˈ ˗glʋˈdɩ ˈse ˈo ˗ɲnin ɛnˈ, ɔ pooɛ ɔɔˈ ˈˈjɛ ˈsrɛ i.
18. ˗Bho ˗aa sa zeieghwliɛ ɛˈ dɩ tɔˈ ˈˈkpei naan anˈ, dɩwɛ˗ ˗a ˈse bho ˈˈmae˗ dhi ˗ɛ?
18 ˗Bho ˗aa sa dhɩjɛɩn˗ zeieghwliɛ ɛɛ nʋan ˗aʋ ˈˈdhrui tɔˈ ˈˈkpei ˗naan anˈ, ˗aaˈ ˈˈmae˗ dhɛɛdɩ˗ Zoova toa ˈo zeieghwliɛ ɛˈ dɩ bho ˗dhe. Ɛ se ˗aaˈ zeieɛ ɛˈ ˈsʋ ɛˈ dɩ Zoova ˗to ˈo zeieghwliɛ˗ ˗nɩn. Ɔ toɛ ˈo ˈmɛn ˗ke ˗wɛeˈ dɩ Satan za bhloˈˈ ˈdhe Edɛnɩn gle ˈdhi ˈye ˗jra. (Gen. 3:1-5, 15) ˈDhe zeieghwliɛ ɛˈ ˈsaa ˈmʋn ɛn, Zoova toɛˈ ˗ka dɩ Satan ˈtmʋan ˈdhe ɔɔˈ dɩ ˈdhi sea tɔˈdɩ˗ ˗nɩn ɛn. Ɔ zeie˗ ˗aʋ ˈmɛn ˗ke ˈdhe dhɛsaʋn ˗e ˈmɛan ˈkwa ˈˈdhe ɔ toɛˈ ˗ka ɔ nɩan ɲʋndɩkman anˈ Ɲɔnsoa a. ˈDhe ɔɔˈ ˗baanˈ˗ ˗ɔɔˈ ˗ka ˗a sea ˗nɩn ɔɔˈ ˈsaa ˈmʋn ɛn, ɔɔ nʋɛnˈ ˗bho ˗a ˗nɩn dhɩsaɩn ˗nʋʋn mɔn ˗dhe ɛˈ, ˗a ˈbhɛɛˈ ˗a ˈyeɛ ˗to ˗ka dɩ Satan bhla ˈbho ɔ ˈˈkpe nɩan sɩ ɛ. (Prov. 27:11) ˗Kawɛ ˈbhɛɛ ˗ˈye Zoova sɛ po zeieghwliɛ ɛˈ dɩ ˗ɛ? ˗Aa muɛn ideedɩ˗ ˗ˈnɩn ˈe ˗za ˈdhe ˈcɩaandhɛ ˗ɛɛ jhia ˈdhi.
ˈDHƲ Aˈ 19 -NƲN ˈBhlei ɔˈ ˈmɛan anˈ ˗ˈgwlɩinaanzɔn˗
a ˗BHO ˗ˈYE DHƐ ˈI ˈŊWƆN ƆNˈ: Zeieghwliɛ ɛ, ɛ ˈˈghwliɛ˗ ɲɔn ɔn toa ˈo ˗wɛeˈ ɲɔn ɔn zeia ɲɔn ɔn. Zezi ɔˈ ˈsraa˗ ˗nɩɛn˗ zeieghwliɛ˗, dhɛ nɩan ˈo ɛ, ɔɔ zeiɛ ɲʋn ˗ʋa˗ ˈjhea Ɲɔnsoa ŋwɔn ˈdhe dhɛsaʋn ˗e ˈmɛan ˈkwa.