Marzo

Génesis kapitulo ketebu käne yekänti mikata gare metre, Kä Bä Nuäre yete nitre ñaka nämäne nüne bobre, kä jürä ñaka nämäne bätätre aune ñaka mika nämäne ja tare nike. Adán aune Eva tö nämäne dre nuain ye erere nämäne nuainne, akwa nengwane ye erere ñaka nemen bare. Niaratre ñaka nämäne ja töibikaire krubäte, mrö, sribi, bren aune gata yebätä (Gén. 1:27-29; 2:8, 9, 15). Jehová aibe tö dre nuain ye erere raba nuainne täte nikwe ngwandre törö jai ye ütiäte krubäte. Ñobätä ñan aune niara abokän jondron jökrä Sribekä, Bäri Dite Krubäte aune Rei kä jökräbiti tibien (1 Tim. 1:17; Apoc. 4:11). Angeletre aune ni Kä tibienbätä ye ñaka raba kukwe jökrä den nuaindre akwle jai. Jehová aibe raba ni tuenmetre kukwe ruäre nuainne, kukwe ükete metre ni kräke aune kukwe meden ribeta nikwe jai ye nuainne ni kräke ye nikwe ngwandre törö jai. Kenanbe kukwe ye erere ükaninte kwe ni kräke ne kwe nikwe ñaka kukwe jökrä nuaindre akwle. w18.04 4 párr. 4, 6

Satana tä kä ne gobraine aune Jehová aibe raba ni dimike kä ngwen nüke jai ye gare nie (2 Cor. 4:7, 8). Akwa, nitre ñaka Jehová mike täte yebätä nikwe töbikadre. Niaratre kräke ñaka nuäre ja tuakäre kukweta nemen bare kä nebätä yebe. Aisete Jesús erere, ni raba nitre mike tuin bobre jai aune ni raba “kukwe kwin [...] jondron bäri kwin” yebätä ye mike gare ietre. Yebätä nikwe nitre ja tötikaka nibe ye ngübadre bätärekä. Kukwe Bibliabätä niena gare kwin nie, akwa nitre ja tötikaka ye krire tä kukwe ye kukwe nuin ye nikwe ngwandre törö jai. Ne madakäre, nitre kwati tä kukwe mike täte aune tätre ja kete kwin mräkätre ben bätä nitre nünanka niaratre käite yebe raba ruin nie. Nitre tä kukwe meden mike täte ye tuanemetre kwetre ye känenkri nikwe niaratre dimikadre kukwe drieta Bibliakwe ye mike tuin ütiäte jai, ye abokän kukwe mrä niaratre kräke. Ye aibe köböire niaratre nämäne kukwe meden mike täte käne ye raba tuenmetre. Ye ñaka rabai bare jötrö ngwarbe ietre (Rom. 12:2). w19.03 23, 24 párr. 10, 12, 13

Jehová nämäne Jesús tarere ye bämikani kwe ie aune dimikani kwe, ye erere nikwe nuaindre nitre mada kräke (Juan 5:20). Ni mada töita nibätä aune tä ni tarere ngwane, nita dre kwin nuainne yebätä tä kwin niere nie ye tä kä mike juto nibätä. Ja mräkätre konkrekasionte aune ni mräkätre taredre bätä dimikadre ye tätre ribere jai arato. Nikwe ye erere nuaindi ngwane, nikwe niaratre dimikai tödeke bäri aune ja ngwen metre Jehovai. Ütiäte krubäte nitre rüne rabadre monsotre kwe dimike aune kukwe kwin niere ietre ja brukwä tätebiti bätä tätre tarere ye rabadre bämike ietre. Ye köböire niaratre käkwe ja di ngwain kukwe kwin nuainne arato. “Ma käi nuäre kri tibtä” Jehovakwe niebare yebiti nämäne bämike metre Jesukwe niara töi mikai nemen bare. Jehová nämäne tö ngwen krubäte Jesús ie, ye erere arato kukwe käbämikani kwe ye jökrä Jesukwe mikai nemen bare yei nikwe tö ngwandre metre (2 Cor. 1:20). Jesukwe ja ngwani metre yebätä nikwe töbikaitari ngwane, ni törbai kukwe mikai gare bäri jai niarabätä aune ja ngwen niara erere (1 Ped. 2:21). w19.03 8 párr. 3; 9 párr. 5, 6

Ni iti tä jondron ütiäte bien nie ye ngwane nita debe bien krubäte ie. Ye erere arato, Jehovakwe nitre israelita mikani kwäre Egipto ye ngwane, tuanimetre kwe kukwe ruäre nuainne akwle. ¿Niaratre dre nuainbare? Niaratre nämäne klabore mikani kwäre ye bitikäre kä nikani braibe ta yete, töi namaninta mrö nämäne Egipto yebätä aune Jehová nämäne jondron bien ietre ye rüere namanintre ñäke. Niaratre tö namani näinta Egipto arato. Gwa, pepino, sandía, puerro, cebolla aune ajo ye namani bäri ütiäte kräketre Jehová mikadre täte ye kräke. Yebätä Jehová namani rubun krubäte kräketre (Núm. 11:5, 6, 10; 14:3, 4). Ye tä kukwe ütiäte krubäte driere ja töi kräke nie. Jesukristo yebiti Jehovakwe ni mikani kwäre ye ni kristiano mikadre tuin ütiäte jai niebare apóstol Pablokwe (2 Corintios 6:1). w18.04 9 párr. 6, 7

Kukwe ükadrete metre ni kräke aune ni taredre yei ni jökrä töta nemen. Ni tare ñaka aune kukwe ñaka kwin nuainta nibätä ye ngwane, ni raba nemen ja töibikaire aune ja raba nemen ruin ngwarbe nie. Ni taredre aune kukwe ükadrete metre ni kräke ie ni jökrä töta nemen ye gare kwin Jehovai (Sal. 33:5). Ni tare krubäte kwe aune kukwe ükadrete metre ni kräke ie niara tö. Juta Israel kräke Jehovakwe Kukwe Biani Moisés ie yebiti tä kukwe ye bämike metre nie. Kukwe Biani Moisés ie yebätä nita ja tötike ngwane, Ngöböta ni tarere krubäte ye tä nemen gare nie (Rom. 13:8-10). ¿Ñobätä Kukwe Biani Moisés ie yebiti ni tareta ye bämikata? Ñobätä ñan aune Jehovata jondron jökrä nuainne ni tare kwe yebätä (1 Juan 4:8). Kukwe 600 biti bäri biani Ngöbökwe Moisés ie yebiti kukwe ketebu ütiäte ne nämäne: ye abokän Ngöbö taredre aune ni mada taredre (Lev. 19:18; Deut. 6:5; Mat. 22:36-40). Ye medenbätä, kukwe keteitire keteitire yebiti Jehovata ni tarere ye tä bämike. w19.02 20, 21 párr. 1-4

Meritre mikadre tuin ño jai yebätä Job nämäne ja ngübarebiti (Job 31:1). Job muko nämänena, aisete ñaka rabadre ja töi mike meri madabätä ye nämäne gare ie. Nitre tä nemen kämekäme jabe, yebiti ni nuateta krubäte kä nengwane. ¿Nikwe ja ngwain Job erere aune ni mada ñaka ni muko yebätä nikwe ñaka ja töi mikai? Ni tädre kä meden erere känti, ¿nikwe ja töi mikai kwatibe ñaka nitre üai butiere ye mrusaire? (Mat. 5:28). Nikwe ja töi gobraindi köbö kwatire kwatire ngwane, ni töi rabai kwatibe ja ngwanbätä erametre. Job nämäne jondron kä nebätä mike tuin ño jai yebiti bämikani kwe nämäne Jehová mike täte. Jondron nämäne kwe ye aibebätä ja töi mikadre kwe ye rabadre käme krubäte yebätä nitre kukwe ükatekä käkwe kukwe ükadrete ben niebare kwe (Job 31:24, 25, 28). Kä nengwane, nitre tä jondron kä nebätä mike bäri ütiäte jai ye ngätäite nita nüne. Ngwian aune jondron kä nebätä ye nikwe mikai tuin jai Biblia tä niere ye erere, ye köböire ni töi rabai kwatibe ja ngwanbätä erametre (Prov. 30:8, 9; Mat. 6:19, 20). w19.02 6, 7 párr. 13, 14

Ni tare krubäte Jehovakwe ye Jesukwe bämikani kukwe jökrä nuainbare kwe yebiti (1 Juan 4:8-10). Ni tare kwe yebätä ja nire biani kwe ni kräke. Ni dianinkä nänkäre kä kwinbiti o ni “obeja mda mda”, akwa Jesukwe ja nire biani ni ütiäre yebiti bämikani kwe Jehová aune niara tä ni tarere (Juan 10:16; 1 Juan 2:2, TNM). Däkien Jesús Mrö Biani Deu ye ngwane, nitre ja tötikaka kwe ye nämäne tare kwe aune töi mikani nüke gare kwe jai ye bämikani ño kwe ye ani mike gare jai arato. Nibira gare nie ye erere, nitre dianinkä nänkäre kä kwinbiti ye ñaka rabadre jondron bätäkä ngwarbe sribere niara ngwankäre törö jai, ñakare aune niaratre rabadre jondron braibebiti nuainne Jesukwe niebare ye erere. Mekerabe nükebe nengwane, Jesús ja nire biani ni ütiäre ngwanta törö jai ye niaratre tä nuainne kä kwatire kwatire te, kukwe keta kabre tä nemen bare yebiti ta tätre nuainne, ruäre ngwane tätre nuainne ngite käi yekänti (Apoc. 2:10). ¿Jesukwe kukwe biani nuaindre ietre ye erere tätre mike täte? Jän. Ni kristiano tä ja di ngwen Jesús Ja Nire Biani Ngwanta Törö Jai ye nuainne jankunu. w19.01 24 párr. 13-15

Erametre, nita nemen kwäre kukwe ngwarbe mikata täte yebätä aune kukwe mada mada yebätä arato. Akwa, ye ñan aibe. Ja känenkäre ni “mikai kwäre rabakäre Ngöbö monsoire” (Rom. 8:21, TNM). Nengwane mä raba kukwe ye erere nuainne. ¿Mä raba nuainne ño? Kristo kukwe diribare yebätä mäkwe ñaka kämikaka. Ye köböire kukwe metre rabai gare mäi, akwa ñan mätä ja kite kukwe yebätä aibe köböire, ñakare aune mätä mike täte yebätä. Kä te nita nüne, “nünanta kwin” nieta ye ñaka tä nuin kärekäre. Dre rabai bare jetebe ye ñaka gare nie (Sant. 4:13, 14). Ye medenbätä, ñaka kä mikadrekä ji niken ni ngwena “ja nire erametre” kokwäre yebätä ye abokän ja nire kärekäre (1 Tim. 6:19, TNM). Ebokänä, Ngöbö ñaka tä ni mike näin ja dibiti ji kwe yebiti. Ni itire itire ie kukwe ye tä gare. Aisete, mäkwe Jehová ye mika “kä” jakwe (Sal. 16:5). Niarata jondron kwin keta kabre bien mäi ye mäkwe mika ütiäte jai (Sal. 103:5). Niarakwe mä mikai nüne kwin aune kä jutobiti kärekäre yei mäkwe tö ngwan (Sal. 16:11). w18.12 28 párr. 19, 21

Jehová aune Jesús erere ni kristiano jökrä rabadre ja di ngwen ja mäkäteta ye mike ütiäte jai. Akwa nitre ruäre ñaka ye erere nuainne, ñobätä ñan aune ni abokän ngite yebätä (Rom. 7:18-23). Ye medenbätä, siklo kena yete nitre kristiano ruäre nämäne ja mäkäninte ye kisete kukwe namani arato. Pablokwe kukwe ne tikani, “ni merire käkwe brare kwe tuametre ñakare jire”, akwa yebiti ta nitre ruäre käkwe ja tuanimetre (1 Cor. 7:10). Ñobätä nitre kristiano nämäne ja denkä mento muko kwe yebätä ye Pablo ñaka niebare. Akwa ni brare käkwe ja mikadre gure meri madabe ye aibe ngwane, muko kwe raba ja tuenmetre ben aune biti raba ja mäketeta ni madabe. Pablokwe tikani, meri nämäne ja denkä mento muko kwe yebätä ye tädre kaibe o rabadre ja mäketa muko kwe yebe. Ngöbö okwäkänti niaratre nämäne ja mäkäninte. Pablokwe mäträbare nitre gure yebätä, ni brare o meri ye ñaka nemen ni madabe ngwane, kukwe meden rabadre niaratre kisete, akwa yebiti ta niaratre rabadre kukwe üketeta jabe. Niaratre ye rabadre ja di ribere nitre umbre ji ngwanka yei. w18.12 13 párr. 14, 15

Kä nengwane, Jehová tö ni tuai nemen ja ketamuko kwe aune nikwe ja di ngwandre sribi kwe ye nuainne (Mat. 28:19, 20; Sant. 4:8). Akwa ni mada raba töi bökänbiti kukwe niere nie ni töi kwitakäre. Ñodre ani bämike, jefe nikwe käkwe sribi bäri ütiäte driedre nie ngwian ganainkäre bäri ere. Akwa sribi ye köböite ni ñaka raba sribire Jehová kräke ni nämäne nuainne käne ye erere. O mä tä bati yebätä mä töi mikadre ja tötike jankunu kwela krite, akwa ye nuainkäre mä rabadre niken nüne kä madakänti. ¿Ye ngwane batibe mäkwe ja di ribedre Jehovai, kukwe känändre tärä aune täräkwata yebätä aune blitadre nitre mada yebe? Nengwane nikwe kukwe känändre Jehová töi mikakäre nüke gare jai aune ye erere nikwe ja di ngwandre nuainne ye rabadre bäri kwin, ¿ñan ererea? Kukwe ye erere rabadre bare nibätä ngwane, rabai nuäre ni kräke ñaka kukwe ye ka ngäbitikäre. Nikwe kukwe ja üaire mikadi nuaindre jai ngwane ni töi tädi kwatibe nuainbätä jankunu. Nikwe ja di ngwain kukwe kwin ye aibe nuainne. w18.11 27 párr. 18

Salomón nämäne bati ngwane namani reire Israel. Niara namani krire gobrane ye ngwane, Jehovakwe ja mikani tuare köböre ie aune niebare kwe ie: “Mä tö dre ie ye erere kärere tie”. Salomón niebare ie, nämäne bati krubäte, yebätä kukwe ne ribebare kwe, mäkwe ti “brukwä mika mä mike täte” (1 Rey. 3:5-10). Kukwe niebare kwe yebiti bämikani kwe, niara ñaka raba jondron jökrä nuainne kaibe ye nämäne gare ie. Jehová nämäne niara tarere krubäte (2 Sam. 12:24). Salomón dre ribebare ye namani tuin kwin Ngöböi, yebätä niebare kwe Salomón ie tikwe mä “brukwä mikai töbätä aune tikwe kukwe mikai nüke gare mäi” (1 Rey. 3:12). Salomonkwe Ngöbö mikani täte metre ye ngwane, jondron kwin keta kabre namani kwe. Niarakwe templo sribebare “Jehová Ngöbö nitre Israelkwe ye kräke” (1 Rey. 8:20). Ngöbökwe niara mikani töbätä ye köböire käikitaninkä. Aune Ngöbö köböire tärä ketamä Bibliabätä tikani kwe, tärä keteiti ye abokän Proverbios. w19.01 14 párr. 1, 2

Nitre ruäre ñaka töta nemen ja töi kwitamana ni madai. Tätre niere: “Tikwe ja töi mikadre ño ye ni madakwe ñaka niedre tie”. Ye abokän kukwe diandre nuaindre jai ye tä gare niaratre aibe ie aune ye ñaka blo meden gärätä kwetre. Niaratre dre nuaindre aune ja ngwandre ño ye ñaka tö niemana jai. Akwa, nikwe töbikadre Jehová erere ye ñan tä mike gare, nikwe töbikadre ño o ja ngwandre ño ye ñaka tä gare nie. 2 Corintios 3:17 tä niere ye erere, “ni Dänkien tä Ngöbö Üaibe, ye känti nita tikaninte”. Nikwe ja ngwandre ño, dre tuin ütiäte nie aune ni tö dre dre ie ye tä gare nie. Ngöbökwe ni sribebare ye erere. Akwa kukwe ñäkäi ñaka jire nie ye nikwe ñaka nütüdre (1 Ped. 2:16). Ni törbadre dre diain nuaindre jai ye ngwane, kukwe ye kwin o käme ye mikakäre gare jai nikwe ja tuenmetre jie ngwandre kukwe Bibliabätä yei ie Jehová tö. w18.11 19 párr. 5, 6

Jehová namani gare nie ye ngwane, jondron nämäne nikwe ye namani nie kukwe ja üaire yebätä. Nikwe jondron ruäre tuanimetre nänkäre kukwe metre ye jiebiti. Akwa käta kite niken ta ngwane, nitre ruäre tä jondron mrä mrä kökö jai aune jondron mada tä kwetre abokän tä kämike juto bätätre, yebätä jondron kwin tä niken ni bäre ni raba kite nütüre. Jondron meden tä nikwe ye käi ñaka niena juto nibätä, yebätä ni raba kite ja töi mike jondron mada mada tuabätä bäri jakwe aune ni raba kite kukwe ja üaire ye mikete mrä. Kukwe ye tä Demas ngwen törö nie. Demas nämäne ‘jondron kä nebätä tarere bäri’ ye köböite ñaka sribibare jankunu kwe apóstol Pablo ben. Demas nämäne jondron kä nebätä tarere bäri sribi Ngöbökwe ye kräke o ñaka tö namanina sribidi jankunu Pablo ben ye Biblia ñaka mike gare. Ne tä mike gare nie, nikwe ñaka ja töi mikadre jondron tuabätä bäri jakwe, ñobätä ñan aune ye köböite ni ñan raba kite kukwe metre ye tarere. w18.11 10 párr. 9

Satanakwe kukwe ñaka metre niebare ye käme krubäte, ñobätä ñan aune Evakwe kri ngokwä ye kwetadre ngwane krütai ye nämäne gare metre satana ie. Eva aune muko kwe ñaka Jehová kukwei mikani täte, yebätä kä nikani ta ngwane niaratre krütani (Gén. 3:6; 5:5). “Ni jökrä nikani krüte” aune “Adánkwe ja mikani ngite, ye köböite ni jökrä namani ngite Ngöbö ngwärekri”, ye abokän kukwe tare krubäte namani bare (Rom. 5:12-14). Ngöbö tö namani ni kä nebätä tuai nüne kärekäre, akwa ye erere ñaka tä nemen bare, ñakare aune nita nüne kä 70 o 80 ye aibe te. Aune, “ja tare nikata krubäte aune nita nemen ulire” kukwe yebe ni jökrä tä ja tuin (Sal. 90:10). Diablukwe ni ngökani ye köböite, ¡kukwe tare namani bare! Satana tä ja ngwen ño yebätä Jesukwe kukwe ne niebare: “Kena abti kä nüke mtare, diablu [...] ñan tä kukwe era metre niere jire chi” (Juan 8:44). Aune täbe nuainne jankunu. Diablu täbe ni “kä jökräbti temen” ngökö kukwe ngwarbe yebiti (Apoc. 12:9). Akwa ni ñaka tö ja ngökamana ie. w18.10 6, 7 párr. 1-4

Kukwe ütiätebätä käta juto nitre tä ni mada töi mike ja mäketa jäme yebätä, ñan ñobätä aune Santiago ni ja tötikaka Jesukwe käkwe niebare: “Ni nünanka jäme, käta ni mda mda die mike nüne jäme, ni ye abko tä nüne metre Ngöbö ngwärekri” (Sant. 3:18). Kukwe tärä jabätä nie ja mräkätre konkrekasionte o ni mräkä yebe ngwane, Jehovakwe ni dimikadre ja mäketa jäme bentre ye nikwe ribedre ie. Niarakwe üai deme kwe bian nie bätä ni dimikai kwe ja töi mike ni kristiano erere aune kä rabai bäri juto nibätä. Nikwe käne ja töi mikadre ja mäketa jäme ni madabe ye ütiäte krubäte mikani gare Jesukwe kukwe niebare kwe nebiti: “Ma rika jändrän ngwena kukwadre Ngöböye ñukwä gräbti ja ngite ütiäre ju blitakrä Ngöböbe känti ne ngwane, ma rabara yete, ye btäräbe ma mräkä iti romon makrä, ye rükata töre mae, ne ngwane jändrän ye makwe mikate ñukwä grä ken yete, abti ma jana ja mäketa käne ma mräkäbe, bti ma jatata, käkwe jändrän ye bian kukwadre Ngöböye” (Mat. 5:23, 24). w18.09 20 párr. 17

Jesús nämäne mrä deu nitre ja tötikaka kwe yebe ngwane, ja taredre ye kädekaninte grebiti bä jätä näre kwe. Niaratre rabadre ja tarere kwärikwäri ye mikani gare metre kwe ietre (Juan 15:12, 17). Ja taredre kwärikwäri kwetre ye köböire niaratre nänkä metre Jesús jiebiti ye rükadre gare (Juan 13:35). Ja tare yebätä Jesukwe blitabare ye ñan niedre jerekäbe, ñakare aune ye bämikadre metre aune ñan nuaindre jondron täri. Niebare kwe: “Nire tä ja mike müre ketadre kukwe muko [o ja ketamuko kwe] diäre, ye ngwane tä kukwe muko tarere era metre abko bä mikata. Tita dre dre nuemna abko erere munta nuene ne ngwane, mun abko ti kukwe muko tikwe abko bä mikata munkwe” (Juan 15:13, 14). Kä nengwane, nita ja tarere metre aune ni ñaka tä nuainne jondron täri bätä nita keteitibe yebiti nüke gare ni abokän Ngöbö mikaka täte (1 Juan 3:10, 11). Ni nünanka juta medente, ni kwata bä jene jene, ni blite kukwe madabiti o ni ngübabare ño, akwa yebiti ta nita ja di ngwen ja tarere metre. w18.09 12 párr. 1, 2

Ni Ngöbö mikaka täte rabadre mräkätre ngübare ye Jehovata ribere nie. Ñodre, ni ruäre tä sribire ne kwe mrö rabadre mräkätre yekwe. Nitre meyere kwati krubäte tätre nemen gwi monsotre kia kwetre ngübakäre. Aune nitre kristiano ruäre rabadre rün aune meye niena umbre ye ngübare. Kukwe ye nikwe nuaindre ye ütiäte krubäte. Sribi ye kwrere tä ni kisete ngwane, ni ñan raba sribi Ngöbökwe ye nuainne ni tö nuaindi ye erere. Akwa, nikwe ñaka ja di ngwandre nekä. Nita ni mräkätre ngübare ye tä kä mike juto Ngöböbätä (1 Cor. 10:31). Akwa ni mräkätre ñaka ngübadre nie ngwane, ¿nikwe dre nuaindre? Ni raba ja mräkätre aune ja ngwaitre niena umbre, tätre bren o tätre ja di ribere kukwe madabätä ye dimike. Ja mräkätre tä mräkätre ngübare ye ni raba dimike arato. Nitre ye kwrere tärä konkrekasionte ngwane, ni raba ja töi mike dimikabätä. Ja mräkätre tä orare ja di käräkäre Jehovai ye nita dimike ye ngwane, nita sribire Jehovabe arato (1 Cor. 10:24). w18.08 24 párr. 3, 5

Jacob nämäne José tarere krubäte. Yebätä, etebatre nämäne bätä ngwen krubätebätä, aisete kä namani 17 biti ye ngwane, rürübäinbare kwetre ni klabore ye erere (Gén. 37:2-4, 23-28). Kä kwäjätäbiti komä näre te nämäne klabore aune ngite Egipto, niara nämäne mente krubäte rün tare kwe yebätä. ¿Dre käkwe niara dimikani ñaka töbike krubäte aune ñaka nemen rubun? José nämäne ngite ye ngwane, Jehová nämäne niara ngübare ño yebätä metrere ja töi mikani kwe raba ruin nie (Gén. 39:21; Sal. 105:17-19). Ne madakäre, niara nämäne bati ye ngwane, kukwe rabai bare ja känenkäre mikani tuare köböre ie yekwe dimikani tö ngwen bäri (Gén. 37:5-11). Aune ja brukwä tätebiti ja di käräbare kwe bä kabre Jehovai (Sal. 145:18). Dre dre rabadre bare niarabätä, akwa yebiti ta Jehová täi käre niarabe käbämikani kwe ie. w18.10 28 párr. 3, 4

Ngwian ye köböite ni raba blite blo nitre madabätä. ¿Ni iti jondron bökäne o bobre ye köböite ni töi raba nemen ño kräke? Üai deme yebiti, Salomón kukwe metre tikani ni kä tibienbätä ngite yebätä texto köbö mada kräke tä niere ye erere. ¿Proverbio ye tä dre mike gare nie? Tä mike gare nie, nikwe ñaka ja ngübaibiti ngwane, ni raba ja kete ja mräkätre ngwian bökäne ye aibe ben aune ja mräkätre ñaka ngwian bökäne yebe ni ñaka rabai ja kete. ¿Nitre mada jondron bökäne yebätä nikwe mikadre tuin ütiäte jai ye ñobätä ñaka kwin? Ñan ñobätä aune nikwe ye erere nuaindi ngwane, ni ñaka rabai keteitibe konkrekasionte. Siklo kena yete, Santiago ni ja tötikaka Jesukwe mikani gare, ja mräkätre ñaka nämäne ja kain ngäbiti ja erebe ye köböite konkrekasion ruäre ye ñaka nämäne keteitibe (Sant. 2:1-4). Ni ñaka raba kukwe ye erere tuenmetre nemen bare konkrekasion nikwe yete. Nikwe ja di ngwandre täte ja töi kwitakäre kukwe yebätä. w18.08 10 párr. 8-10

Nita ja mräkätre o ja ngwaitre mike tuin ño jai yebiti nita bämike nita ja kete Jehovabe yebätä nita debe bien ie. Niaratre ye Jehovakwe arato. Nikwe jankunu kukwe ye ngwain törö jai ngwane, käre ni täi jäme niaratre ben aune nikwe niaratre taredi (1 Tes. 5:15). Jesukwe niebare nitre nänkä jiebiti ie: “Munkwe ja taredre kwärikwäri tita niere munye, ne kwrere munkwe ja taredre ne ngwane, mun abko ja töitikaka tibe ye rabadi gare ni jökräye” (Juan 13:35). Malaquías tä niere, ni Jehová mikaka täte tä ja kete ño jabe ye Jehová tä mike ñärärä aune kukwe nuin ye ütiäte krubäte (Mal. 3:16). Erametre, “ni jen Ngöbökwe erere gare jökrä Ngöböye” (2 Tim. 2:19). Nita dre niere aune dre nuainne yebätä niara töita krubäte (Heb. 4:13). Ni ñaka tä ja töi mike kwin ja mräkätre kräke ye ngwane, Jehová tä mike ñärärä. Akwa nita ngite juen ta jabiti kwärikwäri, nita ja kain ngäbiti kwin, nita ja töi mike mantiame ja kräke kwärikwäri aune nita ja töi mike kwin ja kräke ye niarata mike ñärärä arato abokän rabadre gare metre nie (Heb. 13:16). w18.07 26 párr. 15, 17

Ngöbö nikwe dite, töbätä aune töi jäme ye erere ni mada ñaka jire. Ye medenbätä, nikwe ja ketadrete niarabätä aune ja mikadre niarakri (Sal. 96:4-6). Nitre ruäre Jehová mikaka täte käkwe ja töi mikani ñaka ja ngwen metre Ngöböi. Ani kukwe mike gare jai Caín yebätä. Niara nämäne Jehová mike täte aune ñaka nämäne ngöbö mada mike täte nämäne ruin ie. Akwa, Jehová ñaka nämäne niara kain ngäbiti, ñobätä ñan aune kukwe ñaka kwin nämäne niara brukwäte ye jutuabare Ngöböi (1 Juan 3:12). Aisete niebare kwe Caín ie, rabadre ja töi kwite kukwe blo yebätä ne kwe niarakwe kadre ngäbiti. Akwa Ngöbökwe mikani gare Caín ie, niarakwe ñan ja töi kwitadre ngwane, ja mikadre bäri ngite kwe. Biti niebare kwe ie: “Ma töi käme tä ma mike juto biare kukwe käme nuene Kain. Akwa kukwe käme ma tö nuein, yebtä ma tö kwäräbere, ne ngwane mtare kä tä mae kwäräbekrä” (Gén. 4:6, 7, Jändrän Jökrä Namani Bare Ño Kena). Kukwe yebiti Jehová nämäne mike gare Caín ie, rabadre ja töi kwite aune ja mike Ngöbökri ye ngwane, Ngöbökwe ja mikadre niarakri arato. Akwa Jehovakwe kukwe niebare ie ye ñaka mikani täte kwe. w18.07 17, 18 párr. 1, 3, 4

Gobran Ngöbökwe kukwei driedre aune nitre mada mikadre ja tötikaka ye köböire ni raba nemen ñotra tä trä ngitiekä ye kwrere (Mat. 28:19, 20). Nita ja ngwen ni kristiano erere yebiti nita Jehová käikitekä arato. Nita kukwe driere ye ngwane nita ja ngwen ño ye nitre tä mike ñärärä. Nita kä mike kötare ja ngwärebätä aune nita köbö kwin niere töi jämebiti, ye köböire blita raba kwin nibätä aune Ngöbö mikata täte nikwe yebätä arato. Jesukwe niebare nitre ja tötikaka kwe ie: “Mun rika nebe gwi angwane, ni nünanka gwi ye ie munkwe köbö ngwiantari jäme” (Mat. 10:12). Niaratre nämäne kukwe driere yekänti nitre jökrä bäsi nämäne nitre mada ñaka gare ietre ye nübaire jakänti. Nita nüne yekänti kukwe ne erere nuain ñaka jire raba ruin nie. Nitre kwatibätä kä jürätä nemen o tä nemen rubun ni ñaka gare ietre tä nemen niaratre kärere jukwebätä ye ngwane. Akwa, nikwe ja töi mikai kwin aune nikwe ja ngwain töbätä ngwane, niaratre töi raba nemen jäme. Nita kä mike kötare ja ngwärebätä yebiti nita kukwe driere bäri kwin. Nita kukwe driere nitre kwati ngwärekri ye ngwane kukwe ye erere tä nemen bare. Nita kä mike kötare ja ngwärebätä köbö kwin niekäre nitre ie ngwane, nitre tä ni kukwe nuin kwin. w18.06 22 párr. 4, 5

Apóstol Pedro nämäne käre ja kete nitre judío aibe ben. Akwa Ngöbökwe niebare ni kristiano rabadre ni jökrä kain ngäbiti ja erebe ye ngwane, Pedro kukwe driebare ni iti nitre rükä romano jie ngwanka kädeka nämäne Cornelio ie (Hech. 10:28, 35). Yete ja käne, niara namani mröre aune kä denkä jai rabakäre keteitibe nitre kristiano ñaka judío yebe. Akwa kä nikani ta ye bitikäre ñaka namani mröre nitre kristiano ñaka judío yebe juta Antioquía yekänti (Gál. 2:11-14). Kä ye ngwane, Pablokwe ñäkäbare ja dibiti Pedro ie aune kani ngäbiti kwe. ¿Ñokänti ye gare nie? Ñan ñobätä aune, niarakwe tärä tikani kena nitre kristiano judío aune nitre ñaka judío nünanka Asia Menor ie ye ngwane, “ja mräkätre tödekaka Jesubti” yebätä blitabare kwe töi jämebiti (1 Ped. 1:1; 2:17). Erametre, Jesukwe kukwe kwin bämikani ye köböire, “ni jökrä” taredre ye namani gare nitre apóstol ie (Juan 12:32, TNM; 1 Tim. 4:10). Ñaka namani nuäre kräketre nuainkäre bengwairebe, akwa ye bitikäre ja töi kwitabare kwetre. Nitre kristiano kena namani “ni btin kwrere” ye ngwane, jatani nitre jökrä mike tuin ja erebe jai Ngöböta ni mike tuin jai ye erere (Col. 3:10, 11). w18.06 11 párr. 15, 16

Siklo kena yete, nitre romano rükä nämäne jondron ribi mike ja mäträräbätä ye nämäne sribebare hierro yebiti. Jondron ye nämäne niaratre brukwä aune ni ngrabare kiakia mada kriemike. Ye medenbätä, ütiäte krubäte jondron ye nämäne mäkäninte dime aune ükaninte kwin o ñakare ye niaratre nämäne mike ñärärä käre. Jondron ribi mäkäte nämäne ja mäträräbätä ye tä kukwe ükaninte Ngöbökwe ni brukwä ja üaire kriemikakäre ye bämike (Prov. 4:23). Ni rükä ye ñaka nämäne jondron ribi sribebare hierrore mäkäte nämäne ja mäträräbätä ye kwite jondron mada ñaka kwin yebe, ye erere arato ni ñaka raba kukwe ükaninte Ngöbökwe ye kwite nita töbike ño yebe. Ni töi braibe yebätä ñaka raba ni kriemike kwin (Prov. 3:5, 6). Ye medenbätä, ütiäte krubäte kukwe ja üaire ye tädre ni brukwäte ni kriemikakäre ye nikwe käre mikadre ñärärä. Nita kukwe metre ye tarere bäri ngwane, rabai bäri nuäre ni kräke “jondron ribi mikata ja mäträräbätä” ye ngwankäre, ye abokän nikwe nünandre kukwe biani Ngöbökwe ye ererebätä meden gärätä (Sal. 111:7, 8; 1 Juan 5:3). w18.05 28 párr. 3, 4, 6, 7

Moisés nämäne nitre israelita jie ngwen kwin kä kwati krubäte te akwa yebiti ta niaratre nämäne jankunu ñäke niara rüere. Ñö ñaka namani yebätä namanintre ñäke Moisés rüere (Núm. 20:1-5, 9-11). Nitre namani ñäke yebätä Moisés namani rubun krubäte aune ñaka ja töi mikani jäme kwe. Tödekadre kwe ñäkäkäre jä ie Jehovakwe niebare ie ye erere akwa, ñaka nuainbare kwe ñakare aune jerekäbe ñäkäbare rubune kwe nitre israelita ie aune niarakwe jondron ñan tuabare nuaindi niebare kwe ietre. Ye ngwane jä metani bobu kwe aune ñö betaninkä ere kuin. Niara bikabare kri aune namani rubun yebätä ja mikani ngite krubäte kwe (Sal. 106:32, 33). Niara ñaka ja töi mikani jäme jankunu, yebätä Jehovakwe ñaka tuanimetre nemen Kä Käbämikani yekänti (Núm. 20:12). ¿Kukwe namani bare Moisebätä ye tä dre driere ja töi kräke nie? Kena, nikwe ja di ngwandre jankunu ja töi mike jäme. Nikwe ñaka mokredi jabiti ngwane, ni raba nemen bike kri aune ni raba kukwe niere bätä kukwe ñaka kwin nuainne. Ketebukäre, töbikakwe tä nemen ni kisete ye raba ni ngwen di nekä, ye medenbätä nikwe ja tuadre kukwe kri ben ye ngwane, nikwe ja di ngwandre ja töi mike jäme. w19.02 12, 13 párr. 19-21

Nikwe kukwe driedre ribebare Jesukwe nie, ¿ye ribi nuaindre? Ñakare. Jesús blitabare uva yebätä ye bitikäre mikani gare kwe, nikwe Gobran Ngöbökwe kukwei driei ye ngwane, niara erere kä rabai juto nibätä (Juan 15:11). ¿Ñobätä? Jesús ja bämikani uva krie yebätä aune nitre ja tötikaka kwe ye abokän uva küdei ye kwrere niebare kwe (Juan 15:5). Uva küdei ye tä neketaninkä uva krie yebätä ngwane, tä nemen nire jankunu. Ye erere arato, käre nikwe Ngöbö mikai täte aune nikwe ja ketai jankunu ben bätä nikwe näin jankunu jiebiti ngwane, kä rabai juto nibätä Jesús erere (Juan 4:34; 17:13; 1 Ped. 2:21). Hanne, niena kä 40 biti bäri te sribi prekursor nuainne, tä niere: “Tita niken kukwe driere ye bitikäre käre kätä nemen juto tibätä ye tä ti dimike Jehová mike täte jankunu”. Ye erere, nitre ñaka ni kukwe nuin yekänti nita kukwe driere, akwa kätä nemen juto krubäte nibätä ye tä ni dimike kukwe driere jankunu (Mat. 5:10-12). w18.05 17, 20 párr. 2, 14

Apóstol Pablo ja mräkätre dimikani bäri raba ruin nie. Üai deme Ngöbökwe apóstol Pablo juani kukwe driere nitre griego aune nitre romano nämane ngöbö keta kabre ngwarbe mike täte yei (Gál. 2:7-9). Juta Turquía, Italia aune Grecia ye jökrä känti Pablo janamane bätä nitre ñaka judío ye ngätäite konkrekasion keta kabre ükaninte kwe. Nitre namani mrä kukwebätä ye nämäne ja di ribere krubäte, ñan ñobätä aune niaratre ‘mräkätre Tesalónica’ nämane ja mike rüere (1 Tes. 2:14). Kä 50 ye ngrabare Pablo tärä tikani ja mräkätre nämäne konkrekasion ükaninte mrä Tesalónica yete dimikakäre. Niebare kwe: “Ja mräkätre, käre nunta kuin niere Ngöböye mun jökräbtä amne, nunta blite Ngöböbe angwane, nunta blite ben munkrä. Erere arato, [...] munta sribi kuin nuene ni mda mdakrä abko käre tä nüke töre nunye. Erere arato, munta Ngöbö tarere abtä munta jändrän kuinkuin nuene ni mda mdakrä abko käre tä nüke töre nunye. Erere arato, [...] munta nünenkä dite ja tare nikakäre” (1 Tes. 1:2, 3). Ne madakäre, kukwe ne biani nuaindre kwe ietre: “Munkwe ja moto mika nuäre kwärikwäri [...], munkwe ja mika bäri dite” (1 Tes. 5:11). w18.04 18, 19 párr. 16, 17

Monsotre bati ja töi mikadre kukwe kwin nuainne Jehová okwäkänti yekäre rabadre ja töi mike bäri kukwe driere. Aisete, kukwe drie ye bäri mäkwe mikadre nuaindre käne jai. Ye medenbätä, ¿mäkwe ja töi mikanina kukwe driere bäri o prekursor nuainne? Akwa mä ñaka kukwe driere kä jutobiti ye ngwane ¿mäkwe dre nuaindre? Aune ¿dre mä dimikai blite bäri kwin Jehovabätä? Mäkwe kukwe ketebu ne nuaindre: mäkwe ja tötikadre kwin aune kukwe gare mäi yebätä mäkwe blitadre käre nitre madabe. Ye köböire kä rabai juto mäbätä yebätä mä töi rabai ñan krütare. Käne, mäkwe ja tötikadre kwin ne kwe ñobätä mätä Ngöbö mike era jai ye nitre nänkä kwelate mäbe käkwe ngwandretari mäi ye ngwane mäkwe kukwe ye mikadre gare ietre. Internet käi jw.org yekänti, kukwe ruäre raba monsotre dimike kukwe ngwantarita ietre ye mike gare. Yete, hoja de ejercicios kädekata “¿Qué razones tengo para creer en Dios?” ye kwain mäi. Kukwe yekwe mä dimikai kukwe ngwandretari mäi ye mike gare. w18.04 27 párr. 10, 11

Kenanbe Adán aune Eva tö namani dre dre nuain ye erere nämäne nuainne, akwa Jehovakwe kukwe ruäre aibe mikani nuaindre ietre. Kukwe ruäre ye käre niaratre nämäne nuainne. Ñodre, nünankäre niaratre nämäne murie jäke, mröre aune kübien. Akwa, niaratre ñaka nämäne nütüre kukwe ñäkäi nämäne ietre. Erametre, niaratre nämäne kukwe ye nuainne käre, akwa Jehová tö namani niaratre tuai nüne kä jutobiti (Sal. 104:14, 15; Ecl. 3:12, 13). Adán aune Eva monsoi rabadre kä jökräbiti tibien bätä Kä tibien ngübadre kwetre Jehovakwe niebare ietre. ¿Yebätä ñaka namanina nuäre niaratre kräke kukwe diankäre nuaindre akwle jai? Ñakare. Ye köböire ni jökrä käkwe Kä tibien kwitadre bä nuäre aune nünandre kärekäre te ie Ngöbö tö namani (Sal. 127:3; Is. 45:18). Adán aune Eva käkwe Jehová mikadre täte akräke, niaratre aune monsotre kwetre nünandre kärekäre kä jutobiti jabe. w18.04 4, 5 párr. 7, 8

Nita ni mada ngübare bätärekä ngwane, kukwe Bibliabätä drieta kena nitre ie ye rükadre gare bengwairebe ietre aune kadre ngäbiti kwetre ye ni ñaka rabadre nütüre. Ñodre, nikwe nünain kärekäre Kä Bä Nuäre te Kä tibienbätä nieta Bibliakwe yebätä nikwe töbikadre. Nitre ruäre tä nütüre gata ye bitikäre kukwe kwin ñaka jire. Aune nitre ruäre tä nütüre nitre töi kwin ye abokän näin kä kwinbiti. Ni Testiko iti tä dre nuainne ye tä mike gare. Käne, tä ñäke Génesis 1:28 yebätä, biti tä ngwentari ni kä nebätä käkwe nünandre ño aune medente ie Ngöbö tö namani. Nitre jökrä bäsi tä niere Kä tibienbätä aune kä jutobiti. Ye bitikäre, ja mräkä ye tä ñäke Isaías 55:11 yebätä aune tä ngwentari Ngöbö töi namani ño yebätä ja töi kwitanina kwe. Nitre tä ñakare niere ie. Mrä mada, tä ñäke Salmo 37:10, 11 yebätä aune tä ngwentari: “Biblia tä niere erere, ¿nikwe nünandi ño kä ja känenkäre yete?”. Tä kukwe ngwentari nitre mikakäre töbike ye köböire nitre kwati dimikanina kwe kukwe mike nüke gare jai Ngöbö tö nitre töi kwin ye tuai nüne Kä Bä Nuäre te kärekäre Kä tibienbätä. w19.03 24 párr. 14, 15; 25 párr. 19

Nikwe Jesús kukwe nuadre aune mikadre täte ye Jehová käkwe mikani gare metre. Nitre ja tötikaka Jesukwe ye rabadre kukwe kwin Gobran Ngöbökwe ye driere ño ye driebare kwe ietre aune bati bobu niebare kwe niaratre rabadre ja ngwen mokre (Mat. 24:42; 28:19, 20). Niaratre ja di ngwandre krubäte aune ñaka ja di ngwandre nekä kwetre ye niara ribebare ietre arato (Luc. 13:24). Ne madakäre, niaratre rabadre ja tarere kwärikwäri, tädre keteitibe aune kukwe biani kwe ye niaratre käkwe mikadre täte ye ngwaninta törö kwe ietre (Juan 15:9, 12, 13). Erametre, Jesús mäträbare ye namani ütiäte krubäte aune nengwane täbe ütiäte arato. Jesús niebare: “Nire nire tä nekete kukwe erabtä abko käta ti kukwei kaen ngäbti” (Juan 18:37). “Ni mda mda tä kukwe nuene mun rüere ne ngwane, munkwe ñan ja ngie mika amne [...], munkwe kukwe ye dian jabti ta kwärikwäri” kukwe niebare mäträkäre nibätä ye nita mike täte yebiti nita Jesús kukwe nuin ye nita bämike (Col. 3:13; Luc. 17:3, 4). Nita kukwe driere kä jutobiti “kä kwin näire, kä käme näire” yebiti nita kukwe ye bämike arato (2 Tim. 4:2, NGT). w19.03 10 párr. 9, 10