Abril

¿Aune ni? ¿Ni töita Ngöbö erere o nitre kä nebätä erere? Ni niena nüne kukwe ükaninte Jehovakwe ye ererebätä. Akwa, ¿ni töita nire erere? ¿Nita töbike Ngöbö erere? Ye nuainkäre, nikwe ja di ngwandre ja töi mike kwatibe Ngöbö erere. Akwa, töbikakäre nitre kä nebätä erere ñaka ja di ngwandre krubäte, ñan ñobätä aune kä jökräbiti tibien nitre tä ja ngwen käme (Efes. 2:2). Ne madakäre, nitre kä nebätä töita ño ye raba nemen tuin kwin nie aune ye raba ni mike töbike ja aibebätä. Erametre, nikwe töbikadre Jehová erere ye ñaka nuäre, akwa nikwe töbikadre nitre kä nebätä erere ye abokän bäri nuäre. Nikwe ja tuainmetre töi kwitadre nitre kä nebätä ie ngwane, ni töi rabai ja aibebätä aune dre kwin bätä dre käme ye erere nikwe diain nuaindre akwle jai (Mar. 7:21, 22). Ye medenbätä, nikwe ja töi mikadre Jehová erere aune ñaka nitre kä nebätä erere ye ütiäte krubäte. w18.11 18 párr. 1; 19 párr. 3, 4

Nitre ji ngwanka kukwebätä o gobrantre käkwe Jesús käikitadrekä ye ñan ai känänbare kwe. Ñakare aune Jehovakwe niara käikitadrekä ye känänbare kwe. Ngöbö nämäne Jesús kain ngäbiti ye niebare bämä jire kwe kä kwinbiti yekwe Jesús dimikani krubäte. Ñö Jordán yete niara ngökani ñöte ye ngwane, kukwe nieta texto köbö matare kräke ye Jehovakwe niebare. Ngöbökwe kukwe niebare ye Jesús aune Juan Bautista aibe ie kukwe juruabare. Jesús murie ketadre ye käi namanina kwati näre ye ngwane, nitre apóstol nimä yei Ngöbö kukwei juruabare krörö: “Ni ne abko ti Odei tare kri tikwe. Niara käi nuäre krübäte tibtä, aisete niara kukwei nua munkwe” (Mat. 17:5). Mrä mada, Jesús murie ketadre ye känenkri Jehová kukwe juruabareta ie kä kwinbiti (Juan 12:28). Kukwe ngwarbe niedi Jesubätä ye köböite murie ketai ye nämäne gare ie. Akwa yebiti ta, Ngöbö töi rabadre bare ye ribebare kwe orasionte Ngöböi (Mat. 26:39, 42). “Kä ngwani nüke kwe jai ja tare nikakäre kribätä, ñaka ja gaibare kwe” aune nitre kä nebätä käkwe kadre ngäbiti ye ñan ai känänbare kwe, ñakare aune Rünkwe kadre ngäbiti ye känänbare kwe (Heb. 12:2, TNM). w18.07 10, 11 párr. 15, 16

Däkien Jesús Mrö Biani Deu ye bitikäre, kä jürä ñaka nämänebätä ye bämikani metre kwe. ¿Bämikani ño kwe? Niara ngwain jakaire aune kukwe ngwarbe niedibätä, biti murie ketai ye nämäne gare ie, akwa yebiti ta namani juto biare Ngöbö töi nämäne ño ye mikakäre nemen bare (Mat. 26:65, 66). Ja ngwani metre kwe, Ngöbö kä ye mikani ütiäte kwe, Ngöbö aibe gobranka metre ye mikani gare kwe aune ni jökrä kä nebätä käkwe ja töi kwitadre ja mika ngite yebätä, yekwe ja nire käre ye raba nemen niara köböire. Ne madakäre, nitre ja tötikaka kwe yekwe ja tuai kukwe kri ben, yebätä niaratre mikani juto biare kwe ja tuakäre kukwe yebe. Jesús ñaka töi nämäne ja aibebätä, ñakare aune töi nämäne nitre apóstol nämäne dre ribere jai yebätä, kukwe yebiti bämikani kwe kä jürä ñaka nämänebätä. Judas juani mento kwe, ye bitikäre kukwe bämikani keteiti kwe ne kwe nitre dianinkä nänkäre kä kwinbiti yei rabadre törö aune Jesukwe ja därie iainte ye köböire niaratre rabai kukwe ükaninte mrä yete (1 Cor. 10:16, 17). w19.01 22 párr. 7, 8

Kä kwinbiti Jehovakwe niebare Jesús ie: “Tikwe ja mikanina ütiäte, akwa tikwe ja mikadita ütiäte bobuta”. Niara Jehová mikadre täte nememe mrä ye kukwe bäri ütiäte nämäne niara kisete yebätä namani töbike krubäte. Niara nuaindi tare aune murie ketai ye nämäne gare ie (Mat. 26:38). Rün kä mikadre ütiäte kwe ye nämäne bäri ütiäte kräke. Jesús nämäne kukwe ngwarbe niere nie nämänebätä aune murie ketai yebätä kukwe ñaka kwin niedi Rünbätä ye nämäne niara mike töbike. Rünkwe kukwe niebare ie ye käkwe töi mikani jäme. Jesús erere kukwe ñaka kwin niedre Jehovabätä ye raba ni mike töbike krubäte. Kukwe ñaka kwin nie raba nibätä Jesús erere arato. O nitre raba kukwe ñaka metre niere nibätä ye raba ni mike töbike krubäte. Kukwe ye raba Jehová aune juta kwe ye kä mike ñaka kwin yebätä ni raba nemen töbike. Kukwe ye erere rabadre bare ngwane, Jehová kukwe niebare Jesús ie ye raba ni töi mike jäme. Käre Jehovakwe ja kä ye mikai ütiäte (Sal. 94:22, 23; Is. 65:17). w19.03 11, 12 párr. 14-16

Nitre ja tötikaka Jesukwe ie kukwe niebare yebätä töi namani ñan krütare. Gobran Israel ye Jesukwe ükaiteta ie niaratre nämäne tö ngwen, akwa ye erere ñaka rabai bare, ñakare aune niarakwe ja tare nikai aune murie ketai niebare kwe ietre. Apóstol Pedro niebare ie: “¡Ti Dänkien, Ngöbö se okwäbti kukwe kore ñan rakadrekä jire chi mabtä näre!”. Akwa Jesukwe niebare ie: “¡Satana, nän mento tibtä nete! Tikwe ja mikadre ngite Ngöbö rüere, abkokäre ma kite ñäke kore tie ñan ñan. Kukwe mden tä nebe tuen dbe Ngöböye, ye kwrere tuen ñakare mae amne, ni kä nebtä ie jändrän tuen dbe abko erere tä tuen mae” (Mat. 16:21-23; Hech. 1:6). Jesukwe kukwe niebare Pedro ie yebiti bämikani kwe, Ngöbö töita ño ye ñaka ja erebe nitre gobrainta Satanakwe töita ño yebe (1 Juan 5:19). Pedro kukwe niebare Jesús ie yebiti bämikani kwe nitre töita ja aibebätä ye erere niara töi nämäne. Akwa Jehová töi ñaka nämäne ye erere ye nämäne gare kwin Jesús ie. Niara tädre juto biare ja tare nikakäre aune ja tuametrekäre murie ketadre yei Jehová tö namani ye nämäne gare ie. Jesukwe kukwe niebare Pedro ie yebiti bämikani kwe, Rün kwe töita ño ye erere niara töi nämäne, akwa nitre kä nebätä töi nämäne ño ye erere niara töi ñaka nämäne. w18.11 18 párr. 1, 2

Däkien Jesús Mrö Biani Deu yebätä nitre millón kwati tä nüke ngwane, ¿Jehovata mike tuin ño jai? Nitre kwati tä ja ükaninkrö ye ñan aibe mikata ñärärä kwe; ñakare aune ni itire itire brukwä mikata ñärärä kwe. Ñodre, nire nire tä kwen käre kä kwatire kwatire gätä ütiäte yebätä ye tuin ie. Nitre ye ruäre rüere ja mikata, akwa yebiti ta tätre nüke gätä ütiäte yebätä. Nitre mada abokän ñaka kwen gätä nuainta bämän kratire kratire yebätä, akwa Jesús Ja Nire Biani Ngwanta Törö Jai ye nuainta ngwane, niaratre rabadre kwen gätä yebätä tä nemen ruin ietre. Dre nuainta ye nitre ruäre töta nemen mikai gare jai, yebätä tä kwen gätä ütiäte yebätä ye tuin Jehovai arato. Nitre kwati krubäte tä nüke Jesús Ja Nire Biani Ngwanta Törö Jai yebätä ye käita nemen juto Jehovabätä (Luc. 22:19, TNM). Akwa, nitre nibe tä nüke gätä yebätä ye ñan ai mikata ñärärä kwe, ñakare aune töi ñobiti tätre nüke yebrä ütiäte kräke. ¿Jehová aune juta ükaninte kwe ye diridre nie yei ni tö? (Is. 30:20; Juan 6:45). w19.01 26 párr. 1-3

Nita ni mada tarere ye ngwane nita ja di ngwen kukwe keta kabre nuainkäre kräke, ye erere Jesukwe kukwe kwin bämikani ni kräke. Ja nire biani kwe nitre nänkä ben ye kräke akwa ye ñan aibe, ñakare aune nitre ye nämäne dre ribere jai yebätä ja töi mikani kwe aune ñaka töbikabare ja aibebätä kwe. Ñodre, niara nämäne nainte aune ja töibikaire krubäte akwa yebiti ta ja ükaninkrö kwe bentre (Luc. 22:39-46). Nitre mada nämäne dre ribere jai yebätä ja töi mikani kwe, akwa nitre mada raba dre bien ie ye ñan aibätä ja töi mikani kwe (Mat. 20:28). Nitre kristiano ja ngwanka metre ye ngätäite nita aune ni töita kwatibe nitre mada nübaibätä nemen siba nitre kristiano jökrä ye ngätäite. Metrere ni tö “nitre tä tödeke nibe” akwa tä tibo kukwe ja üairebiti ye dimikai (Gál. 6:10, TNM). Niaratre tare nikwe ye ni tö bämikai ietre, yebätä nikwe nübaidre gätäbätä aune Jesús Ja Nire Biani Ngwanta Törö Jai yebätä. Nitre tä tibo kukwe ja üairebiti tä kiteta Ni oveja Ngübaka aune ni Rün ni tarekä ye kokwäre, ye käita nemen juto krubäte nibätä, Jehová aune Jesús ye erere (Mat. 18:14). Gätä ye käkwe ni dimikai ja töi mike bobre, ñaka kä jürä ngwen jabätä, aune ja tarere jankunu. w19.01 29 párr. 12, 14, 15

Jesús Ja Nire Biani Ngwanta Törö Jai ye bämikani kwe nitre apóstol ni jätäbiti iti ja ngwanka metre ye okwäbiti. Ban te levadura ñaka nämäne aune vino namaninte Pascua nuainbare kwetre yete, yebiti kukwe ye bämikani kwe. Niebare kwe nitre apóstol yei, ban ye nämäne niara ngrabare ñaka ngite bämike aune vino ye abokän ja därie biandi kwe niaratre ütiäre ye bämike. Jondron ribebare ñaka krubäte kukwe ye bämikakäre ye nükani gare nitre apóstol ie. ¿Ñobätä? Jesús nämäne kukwe driere ye ngwane, janamane basare Lázaro, Marta aune María ie. Marta nämäne gwi, akwa nämäne ja di ngwen mrö bänänte sribere kwetadre ni ütiäte nükani basare ietre ye kräke. Akwa, Jesukwe mäträbare töi kwinbitibätä aune mrö bänänte sribedre kwe kä jökrä ngwane ye Jesukwe ñaka ribebare ie (Luc. 10:40-42). Ora namanina braibe niara käne ne kwe ja nire biandre kwe ye ngwane, kukwe niebare kwe Marta ie ye erere nuainbare kwe. Ñaka jondron ribebare krubäte kwe kukwe ye bämikakäre. w19.01 20, 21 párr. 3, 4

Jehovakwe Jesús mikani ütiäte jai. Ngöbökwe niara ganinkröta aune “mikani bäri ütiäte”. Ne madakäre, ni mada ie jondron bian ñaka jire ye namani kwe: ye abokän niara namani ni üaire ñaka krüte ye erere (Filip. 2:9; 1 Tim. 6:16). ¡Niarakwe Ngöbö mikani täte metre ye köböire kukwe ütiäte krubäte namani kwe! ¿Dre käkwe ni dimikai Jehovakwe ni kadre ngäbiti ye känene? Käre Jehovata ni niara mikaka täte metre ye kain ngäbiti aune tä kukwe kwin mike nemen bare ni kräke ni ñaka ngübare erere ye nikwe ngwandre törö jai. Jehovakwe kukwe kwin mikai nemen bare ño ni kräke ja känenkäre ye nikwe bämikadre ja töite. Nengwane nitre töi käme köböite nita ja tuin kukwe kri ben, akwa niaratre gate köböra ye käre nikwe ngwandre törö jai (1 Juan 2:17, TNM). Jehová, ni Rün ni tarekä ye töi kwin aune dre dre kwin nita nuainne bätä nita niara tarere ye ñaka käi kwitekä jabiti (Heb. 6:10, TNM). Erametre, niarakwe ni kai ngäbiti, ye abokän kä nengwane ni ñaka bämike jire ja töite. w18.07 11 párr. 17, 18

Jesukwe mröbare mrä deu nitre apóstol ben ye ngwane, niaratre rabadre keteitibe yebätä niara töi nämäne krubäte. Niara nämäne orare nitre yebe ngwane, niara tä keteitibe Rünbe ye erere nitre ja tötikaka ben ye rabadre keteitibe ie tö namani ribebare kwe. Jehovakwe Jesús juani Kä tibienbätä ye bämikakäre metre nitre ja tötikaka Jesukwe tädre keteitibe. Ja taredre kwetre yebiti rabadre gare metre niaratre abokän nänkä Jesús jiebiti aune ye köböire rabadre keteitibe arato (Juan 13:34, 35). Nitre apóstol tädre keteitibe ye ütiäte krubäte Jesukwe mikani gare ietre köbö yete deu, ñan ñobätä aune niaratre ñaka nämäne keteitibe ye gani kwe. Niaratre “mden bäri ütiäte abko btä nikani ja kwete”, aune niaratre nämänena ye erere nuainne käne (Luc. 22:24-27; Mar. 9:33, 34). Köbö mada ngwane, Santiago aune Juan ribebare Jesús ie niaratre nibu ye mikadre täkäni kwe ja ken Gobran kwe yete (Mar. 10:35-40). w18.06 8 párr. 1, 2

Nitre tä ja mäkäninte yekwe ja taredre krubäte aune nünandre käre kwetre jabe ie Jehová tö (Mat. 19:3-6). Nitre ja mäkäninte tä ja mike ngite ni madabe ye kukwe käme krubäte. Aisete, kukwe keta kükükäre biani Ngöbökwe yebätä kukwe ye ñäkäibare (Deut. 5:18). Ja mikadre ngite ni madabe ye abokän ja mikata “ngite [...] Ngöbö rüere” aune ye köböite ni muko ñaka ja mike ngite ye raba ja tare nike krubäte (Gén. 39:7-9, Jändrän Jökrä Namani Bare Ño Kena). Kukwe blo nuainta ni muko rüere ye tä ngwen ja tare nike kä kwati krubäte te. Jehovakwe tö monsotre kia tuai nüne kwin arato. Monsotre kia nämäne dre ribere jai ye nitre rüne rabadre bien ie, akwa ye ñan aibe ñakare aune rabadre ngübare kukwe ja üairebiti ye Jehovakwe ribebare nitre rüne ie. Monsotre kia yekwe Ngöbö aune Kukwe Biani kwe ye taredre yekäre, nitre rüne rabadre dirire ietre kä jökrä ngwane (Deut. 6:6-9; 7:13). Monsotre kia ye ñan jondron ngwarbe ye kwrere aune ngwan raba ja tare nike ye nitre rüne ñaka rabadre nütüre, ñakare aune niaratre käkwe monsotre kia ye taredre aune biani Jehovakwe ietre ye erere rabadre mike tuin jai (Sal. 127:3). w19.02 21 párr. 5, 7

Ngöbökwe jondron kwin mikai nemen bare Job kräke yebätä ja töi mikani kwe. Job nämäne ja ngwen erametre ye nämäne ütiäte Ngöbö kräke ye nämäne gare kwin ie. Kukwe keta kabre ben ja tuani kwe, akwa yebiti ta Jehovakwe kukwe kwin mikai nemen bare kräke ie nämäne tö ngwen, ye käkwe niara dimikani ja ngwen erametre. Job töi nämäne ngite, akwa yebiti ta käi namani juto Jehovabätä, yebätä kukwe kwin keta kabre nuainbare kwe kräke (Job 42:12-17; Sant. 5:11). Aune ja känenkäre kukwe kwin keta kabre rabai bäri kwe. Ngöbö nikwe ye ñaka ja töi kwite (Mal. 3:6). Nita ja ngwen erametre ye niarata mike tuin ütiäte jai ye nikwe ngwain törö jai ngwane, jondron kwin käbämikata kwe nie ja känenkäre yebätä nikwe ja töi mikai jankunu (1 Tes. 5:8, 9). Ruäre ngwane, ni raba nemen nütüre ni aibe tä ja di ngwen ja ngwankäre erametre. Akwa ni ñaka tä kaibe. Kä jökräbiti tibien, ja mräkätre millón kwati krubäte tätre ja di ngwen ja ngwankäre erametre arato. Ne madakäre, nitre kirabe brare aune merire kwati krubäte tödekabare käkwe ja ngwani erametre rä ötani yebiti ta ye ngätäite ni täi siba (Heb. 11:36-38; 12:1). w19.02 7 párr. 15, 16

Jesús Ja Nire Biani Ngwanta Törö Jai ye köböi jatadrera nüke ja ken ngwane, ni raba kukwe ne ngwentari jai: “¿Jesukwe ni tarebare ye erere ti raba ja ngwen ño? ¿Ja mräkätre tä dre ribere jai ye aibätä ti töita o tita töbike ja aibebätä? ¿Tita niaratre töi mike nüke gare jai o niaratre jondron jökrä nuaindre kwin ye tita ngübare bätätre?”. Käre nikwe ja di ngwandre ja ngwen Jesús erere aune nitre mada ye töi mikadre nüke gare jai. Kä rükai ngwane Jesús Ja Nire Biani Ngwanta Törö Jai ye ñaka nuain rabaira. Jesús “jatadi nüketa” kukwe tare krubäte näire ye ngwane, niara näin “ni dianinkä jen jakrä” kwe täi Kä tibienbätä ye ngwena kä kwinbiti. Yete ja käne, Jesús Ja Nire Biani Ngwanta Törö Jai ye ñaka nuaindi mada (1 Cor. 11:26; Mat. 24:31). Däkien Jesús Mrö Biani Deu ye ñaka nuain rabaira ngwane, kukwe bämikani ye täi törö nie ye täi gare metre nie, ñobätä ñan aune Jesús ja töi mikani bobre, ñaka kä jürä ngwani kwe jabätä, aune ni tarebare kwe, ye erere ni kä nebätä ñan nuainbare jire. w19.01 25 párr. 17-19

Nita ja brukwä ngübarebiti ye ja erebe nita ja ngrabare ngübare yebe. Ñodre, ni tö ja tuai kwin yekäre, nikwe mrödre kwin aune ejercicio nuaindre käre. Ye erere arato, ni tö ja tuai kwin kukwe ja üairebiti ngwane, nikwe tödeka nikwe mikadre nirien aune “mikadre dite”, dreta nemen gare nie ye erere nuaindre aune blitadre kukwe mikata täte nikwe yebätä (Rom. 10:8-10; Sant. 2:26). Ne madakäre, ni ñaka tä bren rabadre ruin nie akwa metrere nita bren. Ye erere arato, nita sribi nuainne Ngöbö kräke ye köböire tödeka nikwe tä dite rabadre ruin nie, akwa ni bruwäte abokän kukwe ñaka kwin tä nirien (1 Cor. 10:12; Sant. 1:14, 15). Satana tö ni tuai töbike ja erere ye nikwe ngwandre törö jai. w19.01 15 párr. 4, 5

Nikwe ngwandretari jai: “¿Tita ja ngwen ni samaritano ye erere? ¿Niara erere tita ni mada mike tuin bobre jai?” (Luc. 10:30-35). “Ni mada tä ja tare nike ye ngwane, ¿tita mike tuin bobre jai? ¿Ti raba dre nuainne mada niaratre dimikakäre? Ñodre, ¿ja mräkätre niena umbre, nitre kän muko krütani aune monsotre tä kaibe kukwebätä ye tita dimike? ¿Ti raba ja töi mike nitre tä ulire ye töi mikakäreta jäme?” (1 Tes. 5:14; Sant. 1:27). Nita jondron kwin nuainne nitre mada kräke ngwane, tä nüke gare nie “nita jändrän bien ni mdaye, btä käta neme bäri nuäre nibtä ni jändrän kaka ngäbti ye ngwä”. Aune ye köböire Jehová tä ni kain ngäbiti ye gare nie (Hech. 20:35; Heb. 13:16). Nireta ni mada mike tuin bobre jai yebätä Rei David kukwe ne niebare: “Jehovakwe kriemikai aune mikaite nire. Kä rabai jutobätä kä tibienbätä” (Sal. 41:1, 2). Nikwe nitre mada mikai tuin bobre jai ngwane, Jehovakwe ni mikai tuin bobre jai aune ye köböire kä rabai juto nibätä kärekäre (Sant. 2:13). w18.09 19 párr. 11, 12

Meri Testiko kädekata Yoshiko ie kukwe tare mikani gare. Doctor kräkäi mikaka käkwe niebare ie sö namanina braibe niara käne. ¿Töbikabare ño kwe? Texto ütiäte niara kräke abokän dianinkä köbö matare kräke ye nükani törö drekebe ie. Töi jämebiti niebare kwe doctor ie kä jürä ñaka nämänebätä, ñobätä ñan aune Jehová nämäne niara kani kisebiti. Bersikulo ye käkwe niara töi mikani jäme aune dimikani tö ngwen ja brukwä tätebiti Jehovai. Ye erere kukwe tare tä nemen bare nibätä ngwane, bersikulo ye raba ni dimike arato. Nitre judío jänrikadre ngite Babilonia ye känenkri, Jehovakwe kukwe ye niebare Isaías ie niaratre töi mikakäre jäme. Akwa niarakwe kukwe ye tikamanabare ni jökrä niara mikaka täte ye dimikakäre (Is. 40:8; Rom. 15:4). Kä te nita nüne ne abokän “tare krubäte [...] ye ñaka [...] nuäre ükatekäre”, ye medenbätä tärä Isaías tä kukwe niere ni töi mikakäre jäme ye nita ribere bäri jai (2 Tim. 3:1, TNM). w19.01 2 párr. 1, 2

Nitre tä ja mäkäninte abokän tä ja denkä mento muko kwe yebätä yekwe ja tuai jankunu kukwe kri ben. Apóstol Pablo kukwe ne niebare ne kwe nitre tä ja mäkäninte yekwe ñaka ja tuanemetre: “Ñobtä ñan angwane meri tödekaka Jesubti, ye köböire nane brare kwe ñan tä tödeke Jesubti, ye käkwe tödekadre Jesubti, abkokäre Ngöbökwe mikani jenena jakrä. Erere arato, brare tödekaka Jesubti, ye köböire nane meri kwe ñan tä tödeke Jesubti, ye käkwe tödekadre Jesubti, abkokäre Ngöbökwe mikani jenena jakrä. Ye kwrere ngäbäkre munkwe ñan tä tuen ngite Ngöböye, akwa nane tödekadre kwe Jesubti arato, abkokäre Ngöbökwe mikani jenena jakrä arato” (1 Cor. 7:14). Kukwe tare yebiti ta, ni kristiano kwati krubäte tä ja töi mike nüne jankunu muko kwe ñaka Testiko yebe. Niaratre ruäre käkwe ja di ngwani ñaka ja tuenmetre muko kwe ben, ye köböire ja känenkäre muko kwe ye namani Jehová mike täte yebätä kä namani juto bätätre (1 Cor. 7:16; 1 Ped. 3:1, 2). Konkrekasion kä jökräbiti tibien yete nitre tä ja mäkäninte ye tä kukwe kwin bämike kä nengwane. Konkrekasion nikwe yete nitre tä ja mäkäninte ye tä nüne kä jutobiti jabe, ni brare tä ja ngwen kwin aune tä muko tarere bätä muko ye tä niara tarere aune mike ütiäte jai. Niaratre tä kukwe kwin bämike yebiti tätre ja mäkäteta ye mike ütiäte jai (Heb. 13:4, TNM). w18.12 14 párr. 18, 19

Edén nieta ye abokän “kä bä nuäre” o “kwin” gärätä, ye medenbätä kä ye kädekani kore ye namani kwin krubäte. Mrö nämäne ere, kä nämäne bä nuäre aune ni nire bätä jondron nire jökrä nämäne nüne jäme jabe (Gén. 1:29-31). Texto hebreore kwitani griegore ngwane, kukwe jardín ye kwitani kukwe griegore yebiti parádeisos. Enciclopedia ruäre tä niere, kä bä nuäre ye ni griegore nämäne kukwe nuin ngwane, parque kri, bängrabe kriemikani kukwe käme ye jökräbätä, kri krikri ngwä nemen bätäkä ngwarbe, ñö kwin nen tibien ye bäre mikä nämäne ere yete antílope aune oveja nämäne mröre ye nämäne bämike ja töite (Cyclopaedia, de M’Clintock aune Strong; Génesis 2:15, 16 mikadre ñärärä arato). Ñobätä jardín Edén yei kä bä nuäre nieta ye nibira gare nie. Ngöbökwe Adán aune Eva mikani kä ye kwrere te, akwa niaratre ñaka Ngöbö kukwei mikani täte yebätä juanintari mento kwe. Aisete, niaratre aune ngäbriänkätre yekän Kä Bä Nuäre ye nianinte (Gén. 3:23, 24). Kä bängrabe yete ñaka nünanbare jire mada, Ñü Kri yekwe ganinte raba ruin nie. w18.12 3, 4 párr. 3-5

Monsotre rabadre ja ngwen metre, sribire krubäte aune ni mada mike ütiäte jai yekäre, nitre rüne tä ja di ngwen kukwe kwin driere ietre. Monsotre ye rün aune meye kukwe driebare ietre yei ja tuanemetre jie ngwandre kwetre ye köböire, kukwe kwin diain nuaindre kwetre jai aune kukwe tare ñaka rabai bare bätätre. Jehová ye ni rün töi kwin krubäte yebätä kukwe kwin rabadre nikwe ie niara tö (Is. 48:18). Ye medenbätä, tä kukwe kwin mike gare nie ne kwe nikwe ja ngwandre kwin aune nikwe ni mada mikadre tuin ütiäte jai. Kukwe ne erere känti, tä ni nübaire töbike aune ja ngwen niara erere. ¿Yebiti tä kukwe ñäkäire nie nikwe nütüdre? Ñakare, niara tä ni dimike töbike bäri kwin aune ja ngwen töbätä (Sal. 92:5; Prov. 2:1-5; Is. 55:9). Niara tä ni dimike kukwe kwin den nuaindre jai ne kwe kä rabadre juto nibätä aune dre tuin kwin nie ye tä ni tuenmetre den nuaindre jai (Sal. 1:2, 3). Erametre nita töbike Jehová erere ye kwin ni kräke. w18.11 19, 20 párr. 7, 8

Ni tö näin jankunu kukwe metre ye jiebiti ngwane, nikwe ñaka ja tuanemetre töi kwitadre nitre madai. Kukwe metre namani gare nie ye ngwane, ni mräkä aune ja ketamuko ñaka kukwebätä ben ni ñaka niena ja kete ni nämäne nuainne käne ye erere. Nita kukwe mike täte ye nitre ruäre käkwe mikani ütiäte jai, akwa ruäre abokän käkwe ñaka mikani ütiäte jai. Ruäre ngwane ni mräkä, ja ketamuko o sribi muko nikwe raba ni nübaire jabe fiesta ñäkäita Bibliakwe ye nuainne. Kukwe nie ñaka Bibliabätä aune fiesta tuin käme Jehovai, ¿ye dre raba ni dimike ñaka nuainne? Ñobätä tuin käme Jehovai ye tädre gare metre nie. Arato fiesta ye kömikani medente aune ñobätä nuainta ye mikata gare tärä aune täräkwata nikwe yebätä ye nikwe mikadre gare kwin jai. Biblia tä kukwe ye ñäkäire tä nüke törö nie ngwane, tä nemen gare metre nie nita näin ji metre Ngöbökwe yebiti (Efes. 5:10). Nitre madakwe kukwe niedre nibätä ye ñaka jürä ngwandre jabätä yekäre, nikwe tö ngwandre Jehovai aune Kukwe kwe yei ye käkwe ni kriemikai (Prov. 29:25). w18.11 11 párr. 10, 12

Kukwe ngüba ñaka nikwe tä nemen bare ye ngwane, dre rabai bare ja känenkäre ye jürä raba nemen nibätä aune ni ñaka raba nemen töbike kwin. José töi rabadre kore, akwa ja töi mikani kwatibe kwe sribire kwin ne kwe Jehovakwe kukwe kwin mikadre nemen bare kräke. Ye medenbätä, nämäne ngite ye ngwane, ni nitre ngite ngübabitikä nämene sribi bien nuaindre ie ye jökrä nuain nämäne kwin kwe, sribibare kwe Potifar kräke ye erere (Gén. 39:21, 22). José erere, kukwe ruäre tä nemen ni kisete abokän ñan tä nemen nuäre ükadrete nie. Akwa, nikwe kukwe ngübai bätärekä aune ni raba dre nuainne ye erere nikwe ja di ngwain nuainne ngwane, Jehovakwe kukwe kwin mikai nemen bare ni kräke (Sal. 37:5). Ruäre ngwane nikwe dre nuaindre ye ñaka tä nemen gare nie, akwa Pablo niebare erere ‘ye ñan aibätä nita nainte’ (2 Cor. 4:8). Nikwe kukwe ja üaire mikai nuaindre käne jai ngwane, Jehovakwe ni dimikai. w18.10 29 párr. 11, 13

Ani kukwe ne bämike ja töite, ni iti gare nie aune tä ni mike tuin ütiäte jai ben ni gätädre jabiti, akwa ni yei ni kä ño ye ñaka gare o bärire mada, ni ñaka rükadre gare ie. ¿Ja rabadre ruin ño nie? Ni rabadre ulire krubäte, ñobätä ñan aune ni jökrä tö ja ka ngäbitimana kwin. Akwa ni abokän töi ño ye ñan aibe rabadre gare ni madai, ñakare aune nikwe dre dre nuainbarera ye mikadre ütiäte kwetre jai ie ni töta nemen (Núm. 11:16; Job 31:6). Akwa, kukwe ruäre tä nemen tuin kwin nie ye erere, ni ngite yebätä ni madakwe ni kadre ngäbiti ie ni törbadre ye raba ni töi mike kukwe ñaka kwin nuainne. Ne madakäre, nitre gobrainta Satanakwe ye raba ni töi mike ja mike ütiäte ni madabätä aune ja käikitekä. Nita ye erere nuainne ngwane, ni ñaka tä Jehová Ni Rün kä kwinbiti ye käikitekä aune mike täte metre (Apoc. 4:11). w18.07 7 párr. 1, 2

Nitre ütiäte krikri ji ngwanka abokän Satana bätä chokalitre tätre töi mike kukwe ngwarbe niere ye abokän garera nie (1 Tim. 4:1, 2). Nitre ji ngwanka kukwe ngwarbe yebätä ye metrere ngite. ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune niaratre tä kukwe ngwarbe driere ye nire tä mike täte aune kukwe ñaka kwin Ngöbö okwäkänti nuainne yekwe nüna kärekäre ñaka rabai (Os. 4:9). Nitre ji ngwanka kukwe ngwarbebätä ye nämäne nitre ngökö nämäne gare kwin Jesús ie. Niebare kwe ietre: “¡Aingwaree! Ngöbö bike mun Kukwe Biani Ngöbökwe Moiséye dirikä amne mun bariseo mike ja ngie nuen kri, ñobtä ñan angwane munta ja bä mike kuin abko krörö: Munta niken kä mdabti amne munta niken mrenbti kä mda mda känti ni mda mda känene töi kwitakäre jakri. Ye erere tärä nebe nekete munkri angwane, kukwe dirita munkwe ietre abko erere tätre nuene. Abtä mun köböite tätre ja mike ngite bäri krübäte mun ngwä” (Mat. 23:15). Jesukwe ñäkäbare ja dibiti niaratre ie aune kukwe metre niebare kwe ietre: “Mun rün era metre munkwe abko diablu” aune “ni kämikaka” (Juan 8:44). w18.10 7 párr. 5, 6

¿Ñobätä Jesukwe kukwe ye niebare? Niara arabe käkwe mikani gare: “Munkwe kä ngwian bäri nuäre jabtä amne kä raba juto munbtä, ñobtä ñan angwane munkwe ja tare nikadi ye ütiäre abko Ngöbökwe jändrän kuin biandi munye kä käinbti sete. [...], ñobtä ñan angwane nitre Ngöbö kukwei niekä kira abko rüe käkwe mikani ja tare nike kore arato” (Mat. 5:12). Nitre apóstol ye metani aune niaratre ñaka rabadre kukwe driere jankunu niebare ietre ye ngwane, niaratre “jataninta mento nitre kukwe ükatekä känti. Kä namani nuäre bätätre”. Niaratre metani ye ñaka matani kwin bätätre, akwa kä namani juto bätätre “ñobtä ñan angwane niaratre namani ütiäte Ngöbö ngwärekri ja tare nikabtä Jesu kräke” (Hech. 5:41). Kä nengwane, ni Jehová mikaka täte tä Jesús kä mike gare yebätä nita ja tare nike o nita kukwe tare krubäte ben ja tuin ye ngwane, kä jutobiti nita kä ngwen nüke jai (Sant. 1:2-4). Ni ñaka tö ja tare nikai arato. Akwa, ni nuateta ye näire nita ja ngwen metre ngwane, Jehovakwe ni dimikai kä ngwen nüke jai. “Ngöbö kä juto bökänkä” ye tä ni kain ngäbiti ngwane, nitre kukwe ngwarbe yebätä aune ni mräkätre tä ja mike ni rüere, akwa käta juto nibätä (1 Tim. 1:11, TNM). w18.09 21 párr. 18-20

Kä nengwane “kukwe tare” tä nakainkä yebätä ni kwati tä ‘ja tare nike krubäte’ aune tä nemen ulire arato, ye köböite nitre kwati krubäte ñaka töta nemen nünain jankunu (2 Tim. 3:1-5). Mikata gare, kä kwatire kwatire te nitre 800,000 biti bäri tä ja murie kete, ye abokän 40 segundo tä niken ta yete ni iti tä ja murie kete. Ja mräkätre aune ja ngwaitre ruäre ie ja tärä nemen ruin ye erere arato aune tätre ja murie kete. Ja mräkätre jökrä bäsi tätre ja di ngwen jankunu, akwa niaratre kwati krubäte tätre ja tuin kukwe kri ben yebätä nikwe taredre aune töi mikadreta jäme ie niaratre tö. Niaratre ruäre ye rüere ja mikata aune kötaita nemen. Mada abokän kädrieta blo nitre sribikä ben yekwe. O niaratre mikata sribire ora biti bäri o sribita niaratre kisete ye ñaka nuäre yebätä tätre nemen nainte krubäte raba ruin nie. Aune ja mräkätre bätä ja ngwaitre ruäre abokän muko ñaka kukwebätä ye tä ñäke jankunu rüere yebe tätre ja tuin. Kukwe ye aune kukwe mada mada ben tätre ja tuin ye köböite tätre nemen nainte aune tätre nemen ulire arato. w18.09 13 párr. 3, 5

Nitre rüne tä monsotre kwetre töi mike kukwe ja üaire mike nuaindre jai ye ngwane, tätre sribire Jehovabe. Käta niken ta ye ngwane, monsotre ye ruäre tätre nemen sribire köbö täte Ngöbö kräke aune tätre niken mente mräkätre kwe yebätä sribikäre Ngöbö kräke. Niaratre ruäre tätre sribi misionero nuainne, mada abokän tätre sribi prekursor nuainne nitre kukwe driekä ribeta bäri yekänti aune ruäre abokän tätre sribire Betel. Erametre, niaratre tä niken mente yebätä mräkätre kwetre ñan raba tuin gwä gwä. Akwa yebiti ta, nitre rüne ruäre tätre ja di ngwen monsotre kwetre töi mikakäre sribire jankunu Ngöbö kräke. ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune monsotre kwetre tätre Gobran Ngöbökwe mike käne ye käita nemen juto bätätre. Ana niebare, niarakwe monso kwe Samuel biani sribikäre Jehová kräke, ye erere nitre rüne kwati krubäte ie jata nemen ruin arato raba ruin nie. Nitre rüne yei nüke gare, tätre sribire ye erere Ngöböbe ye abokän tuin ütiäte krubäte ietre (1 Sam. 1:28). w18.08 24 párr. 4

Akwa ñaka raba nemen bare ye Jesukwe ñaka niebare. Niebare kwe: “Mun bobre bobre, ye abko Ngöbökwe die mikadi amne kä rabadi nuäre munbtä, ñobtä ñan angwane Ngöbö tä gobrane munbti” (Luc. 6:20). Akwa, kukwe yebiti Jesús ñaka nämäne mike gare, ni jökrä käkwe niara kukwe nuai aune kukwe kwin keta kabre rabai kwetre. Ñodre, nitre bobre ye kwati krubäte käkwe ñaka ja mikani ja tötikaka niarakwe. Ye tä mike gare nie, ni iti ye jondron bökäne krubäte yebätä ja ketamuko Jehovakwe o ñakare ye ni ñaka raba niere. Ja mräkätre aune ja ngwaitre kwati krubäte tä Jehová tarere bätä mike täte ja brukwä tätebiti ye tä juta Jehovakwe yete. Niaratre ruäre ye jondron bökäne aune mada abokän bobre. Biblia tä kukwe ne ribere nuaindre nitre jondron bökäne ie: “Ni ngwian bkänkä krikri, ye abko käkwe ñan [...] ngwian kabre kwetre, yebti tödeka [...]. Akwa [...] ni ngwian bkänkä krikri käkwe tödeka Ngöböbti” (1 Tim. 6:17-19). Ne madakäre, ni Ngöbö mikaka täte ye jondron bökäne o bobre, akwa ni jökrä ie tä niere, ngwian taredre ye köböite kukwe kri raba nemen ni kisete (1 Tim. 6:9, 10). Nikwe ja mräkätre aune ja ngwaitre mikadre tuin jai Jehovata mike tuin jai ye erere ngwane, niaratre jondron bökäne o ñaka yebätä nikwe ñaka blitai blo bätätre. w18.08 10, 11 párr. 11, 12

Nita juta Jehovakwe yete abokän ütiäte ni kräke ye ni tö bämikai ie. Nikwe ja dianinkä mento Jehová kräke ye kukwe bäri kwin nikwe diani nuaindre jai. Nita kukwe blo ye tuenmetre täte. Aune nita ja mräkätre bätä ja ngwaitre tarere aune mike ütiäte jai, ñan ñobätä aune niaratre ye Jehovakwe arato ye gare nie (Rom. 12:10). Biblia tä kukwe ne käbämike nie: “Jehovakwe ñaka juta kwe ye tuainmetre kaibe” (Sal. 94:14). Dre dre rabadre bare nibätä, akwa Ngöböta kukwe käbämike nie ye metre. Ni krütadre, akwa Ngöbö raba ni tarere jankunu (Rom. 8:38, 39). “Nita nire ya, ni krütadre ya, akwa ni Dänkienta ni bkäne” (Rom. 14:8). Nitre ja ketamuko Jehovakwe ja ngwanka metre ie krütanina ye jökrä niarakwe gaikröta ye ni tö tuai nemen bare (Mat. 22:32). Kä nengwane Jehovata kukwe kwin keta kabre mike nemen bare ni kräke arato. Biblia tä niere: “Juta tä Ngöbö Jehová mike täte yebätä kätä juto, niarakwe juta ye dianinkä ja kräke” (Sal. 33:12). w18.07 26 párr. 18, 19

Kukwe diandre nuaindre akwle jai ye tä gare ni itire itire ie, yebätä ni törbadre dre dre nuain ye erere nikwe nuaindre ye nitre ruäre tä nemen nütüre. Mrö yebätä Pablo nitre Corinto ie kukwe niebare nebätä niaratre töita raba ruin nie: “Ni mda mdakwe ñan ti mikadre ngite kukwe nuenta tikwe yebtä” (1 Cor. 10:29). Ebokänä, nikwe drebätä ja tötikai aune nikwe dre nuaindi ye tä gare ni itire itire ie. Akwa, ni ñan raba kukwe jökrä nuainne akwle aune nikwe dre diain nuaindre jai ye ererebätä kukwe rabai ni kisete ye nikwe ngwandre törö jai. Yebätä kukwe nieta texto köbö matare kräke ye Pablo niebare. Ye tä mike nüke gare nie, kukwe meden tuin kwin nie ye ñan bäri ütiäte, nikwe kukwe meden diandre nuaindre jai ye kräke. w18.04 10 párr. 10

Ni kristiano iti raba niere tä Ngöbö mike täte akwa tädre kukwe ñaka kwin nuainne (Jud. 11). Ñodre, ni kristiano ye tädre kukwe driere krubäte aune nemen gätä jökräbätä, akwa tädre nitre nemen jabe ye bämike ja töite, ja töi mike jondron tuabätä bäri jakwe o brukwäta ja mräkä o ja ngwai iti kräke raba ruin nie (1 Juan 2:15-17, TNM; 3:15, TNM). Ye köböite raba ja mike ngite. Ni töita ño o nita dre nuainne ye ñaka raba nemen gare ni madai, akwa Jehová ie jondron jökrä tuin aune nita erametre niarakri o ñakare ye gare kwin ie (Jer. 17:9, 10). Akwa yebiti ta, Jehová ñaka tä ni tuenmetre bengwairebe. Nita kite kämikekä niarabätä tä nemen tuin ie ngwane, tä kukwe ne niere nie: “Mun jakwreta ti kokwäre”. Kukwe ruäre ben nita ja tuin ye ngwane, nikwe ja mikadre kukwe käme ye rüere ie niara tö (Is. 55:7). Nikwe ye erere nuaindi ngwane, niarakwe ni dimikai aune ja di biain kwe nie kukwe ja üairebiti ja tuakäre kukwe meden raba ni mike ja mike ngite yebe (Gén. 4:7). w18.07 18 párr. 5, 6