Mayo

Kä nikani bitinkä ta yete, juta keta kabre yekänti nitre menteni kwati krubäte tä ngitie ye nita tuin. Ni raba köbö kwin niere ietre niaratre kukweibiti. Kukwe meden raba nemen tuin kwin ietre yebätä nikwe ja kitadre blitakäre bentre arato. Ye bitikäre, ni raba Internet käi jw.org, aune video bätä tärä aune täräkwata mike tuare ietre niaratre kukwei yebiti. Gätä Nita Dirire aune Ja Ngwen Ño ye Jehová köböire namani nikwe, gätä ye tä ni dimike kukwe driedre bäri kwin. Gätä yete kukwe ütiäte mikata gare nie, ye köböire ja rabai ruin jäme nie nitre tuabitikäre aune tötike Bibliabätä. Aisete, nitre rüne aune meyere tätre ja di ngwen dirikäre monsotre ie ne kwe rabadre blite gätäte rabakäre ñotra tä trä ngitiekä ye kwrere. Monsotre kia tä blite gätäte ja brukwä tätebiti ngwane, nitre tö kukwe mikai gare jai yei tä nüke gare kukwe metre tä kwen ietre (1 Cor. 14:25). w18.06 22, 23 párr. 7-9

Kenanbe, Ngöbö ñaka nämäne gare ni jökrä ie ye nikwe ngwandre törö jai (Efes. 2:12). Akwa, “ja tare yebiti” Jehová jatani ni ngwena ja kokwäre (Os. 11:4; Juan 6:44). Aune Kristo käkwe ni jökrä kani ngäbiti kwin. Ni dimikani kwe ne kwe ni rabadre siba juta Ngöbökwe yete. Ni ngite akwa Jesukwe ni kani ngäbiti kwin, ¿se ñobätä ni abokän ñaka rabadre ni mada kain ngäbiti kwin? Nitre käme gaite ye köböi tä nökrö bäri ja ken, yebätä nitre rabai ja ñäkebiti, ñaka rabai ja kain ngäbiti ja erebe aune brukwä rabai bäri ja kräke kwärikwäri ye gare kwin nie (Gál. 5:19-21; 2 Tim. 3:13). Akwa, ni Jehová mikaka täte abokän tä “kukwe [...] kite Ngöbökri” känene, ye köböire nita ni jökrä kain ngäbiti ja erebe aune tä ni töi mike nüne jäme jabe (Sant. 3:17, 18). Nita ja kete nitre nünanka kä madakänti ben, nitre töi ñaka ja erebe ye nita kain ngäbiti o nita ja kite blitakäre niaratre kukweibiti ye tä kä mike juto nibätä. Nikwe ye erere nuaindi ngwane, nikwe nünain jäme jabe “ñö kri tä nen ye kwrere” aune nikwe kukwe kwin nuaindi “mren tä nikwitekä ye kwrere” (Is. 48:17, 18). w18.06 12 párr. 18, 19

Nitre rükä ye ñaka nämäne bota ngwen ja ngotobätä ye ngwane ñaka nämene juto biare rükäre. Sandalia bota kwrere sribe nämäne ketamä jabiti ye nämäne nemen kwin nitre rükä ngotobätä. Sribe nämäne kwin aune nämäne nemen nuäre nändre te nitre rükä ie. Nitre romano rükä nämäne sandalia ye kite ja ngotobätä rükäre, akwa ni kristiano abokän tä sandalia ja üaire ye kite ja ngotobätä kukwe metre driekäre nüna jäme yebätä (Is. 52:7; Rom. 10:15). Akwa, kä jürä ñaka rabadre nibätä kukwe driekäre ye nita ribere jai. Bo abokänbiti kä niena 20, tä niere: “Käne, kä jürä nämä nemen tibätä kukwe driekäre nitre nänkä kwelate tibe ie. Ti nämä nemen jakaire yebätä raba ruin tie. Akwa ñobätä ja nämä nemen ruin kore tie ye ñaka gare tie. Nengwane, ti töta nemen kukwe driei krubäte nitre nänkä kwelate tibe ie”. Monsotre kwati ie nükanina gare ja tötikata kwin kwetre kukwe driekäre ye ngwane ja nemen ruin kwin ietre blitakäre. w18.05 29 párr. 9-11

Jesukwe niebare nitre apóstol ie: “Kä jäme jen tikwe [...] ti bike bien munye” (Juan 14:27). ¿Niara töi jäme ye tä ni dimike ño sribi kwin nuainne? Nita kä ngwen nüke jai kukwe driekäre ngwane, Jehová aune Jesús tä ni kain ngäbiti ye gare nie. Aune ye tä ni töi mike jäme kärekäre (Sal. 149:4; Rom. 5:3, 4; Col. 3:15). Jesús tö namani kä tuai juto käre nitre apóstol yebätä niebare kwe ietre ye bitikäre, niaratre ja taredre metre mikani gare kwe ietre (Juan 15:11-13). Ye bitikäre, niebare kwe ietre: “Mun abko ti kukwe muko [o ja ketamuko, TNM] tikwe, tita niere”. ¡Nita ja kete Jesube ye bäri ütiäte! Aune nitre apóstol ja ketadre jankunu Jesube yekäre, ¿dre namani nuaindre ietre? Sribi kwin namani nuaindre jankunu ietre (Juan 15:14-16). Jesús kukwe ne biani niedre nitre apóstol kwe ie: “Ngöbö kebera nüke gobrane nibti” (Mat. 10:7). Aisete, Jesús murie keta jämi ye känenkri niebare kwe nitre apóstol ie, niaratre rabadre kä ngwen nüke jai aune kukwe driere jankunu (Mat. 24:13; Mar. 3:14). w18.05 20, 21 párr. 15, 16

Monsotre bati, munkwe ja töi mikadre kukwe kwin nuainne Jehová okwäkänti aune kukwe ja üaire mike nuaindre jai. Monsotre mä erere ye käre tätre kä ngwen juto jabätä aune tö mä tuai ye erere nuainne raba ruin nuen. Mäkwe kukwe diani nuaindre jai ye mä töita kwatibe mikabätä nemen bare ja känenkäre ye mäkwe bämikadre. Mäkwe ñaka ja töi kwitamana monsotre madai. Mä raba kukwe keta kabre nuainne ja tuakäre monsotre mada mä nuadrete yebe. Ñodre, kukwe medenbiti mä nuate raba yebätä mäkwe ja ngübabiti (Prov. 22:3). Kukwe ñaka kwin nuaindre mäkwe ye ngwane, dre raba nemen bare mäbätä yebätä mäkwe töbika. Ne madakäre, ni madakwe mäträdre mäbätä ye mäkwe kadre ngäbiti ja töi bobrebiti yekwe mä dimikai arato. Mä töi bobre ngwane, mä rün aune ja mräkätre mada ie kukwe gare käkwe mäträi mäbätä ye mäkwe kai ngäbiti töi kwinbiti (1 Ped. 5:5, 6). ¿Mä töita bobre mäträdre mäbätä ye ka ngäbitikäre? w18.04 28, 29 párr. 14-16

Jesukwe kukwe niebare konkrekasion ruäre Asia Menor ie ye ngwane, nitre nänkä niara jiebiti nämäne sribire yebätä kwin niebare kwe ietre. Ñodre, kukwe niebare kwe konkrekasion Tiatira ie ye ngwane, niebare kwe: “Munta Ngöbö tarere amne ni mda mda tarere amne, munta tödeke kwatibe Ngöböbti amne, munta sribire kuin amne [...] munta nünenkä dite jabtä, ye gare kuin tie. Mdakäre abko, [...] mun nämane jändrän kuinkuin nuene, akwa mtare munta nuene bäri kuin” (Apoc. 2:19). Nitre konkrekasion yete, ye nämäne sribire krubäte ye ñan aibe kädekaninte kwe ñakare aune niaratre nämäne sribi nuainne yebätä kwin niebare kwe ietre. Erametre, nitre ruäre konkrekasion Tiatira yebätä mäträbare kwe, akwa kukwe niebare kena kwe nememe mikani krüte kwe ye ngwane kwin niebare kwe ietre (Apoc. 2:27, 28). Jesús tä konkrekasion jökrä jie ngwen yebätä ni raba töbike. Ye medenbätä, nita dre nuainne niara kräke yebätä debe biandre kwe nie ye ni ñaka ribere ie. Akwa yebiti ta, niara tä debe bien nie. Erametre, niara tä kukwe kwin bämike nitre umbre ji ngwanka ye käne. w19.02 16 párr. 10

Siklo kena yete, Jehovakwe nitre braibe konkrekasion jökrä ngübabitikä yebiti nitre nämäne ji ngwen konkrekasion jene jene yete aune nitre kristiano jökrä ye dimikani. Ñodre, Juan aune Pedro juani kwetre orare nitre namani mrä kukwebätä ye kräke ne kwe üai deme rabadre niaratre yebiti (Hech. 8:5, 14-17). Niaratre käkwe Felipe aune nitre mada ja mikani kristiano ye dimikani krubäte raba ruin nie. Kä nengwane, Nitre Braibe Konkrekasion Jökrä Testiko Jehovakwe Ngübabitikä ye tätre ja mräkätre aune ja ngwaitre Betelte, ja mräkätre sribikä köbö täte Ngöbö kräke aune ja mräkätre kä jökräbiti tibien yei kukwe kwin niere dimikakäre. Nämäne nemen bare ja mräkätre siklo kena yebätä erere, niaratre tä kukwe niere ni dimikakäre ye käita nemen juto nibätä. Ne madakäre, kä 2015 yete Nitre Braibe Konkrekasion Jökrä Ngübabitikä käkwe täräkwata Jakwreta Jehová kokwäre ye sribebare nitre kä jökräbiti tibien dimikakäre näinta Jehová kokwäre. w18.04 19 párr. 18-20

Ni törbadre dre nuain erere ni raba nuainne ye ngwane, ni raba nüne bäri kwin nitre kwati tä nemen nütüre. Akwa, ye abokän cuchillo tu grine ye kwrere raba kukwe tare mike ni kisete. Kukwe ñäkäi ñaka jire nie ngwane, ¿nikwe nünandre ño raba ruin mäi? The World Book Encyclopedia tä niere: “Nitre tä ja ükaninte sribikäre gwairebe ye jökrä ie kukweta ükaninte nuaindre, ne kwe ni tö dre dre nuain ye erere tätre ni tuenmetre nuainne aune kukwe meden meden abokän ni ñaka raba nuainne akwle ye tätre ñäkäire nie”. Kukwe keta kabre ükateta nitre kä nebätä yekwe, ye erere arato nitre blitaka ni kräke aune nitre kukwe ükatekä kwati krubäte ribeta kukwe ye mikakäre gare aune nuainkäre yebätä ni raba töbike. Nikwe kukwe ketebu nuaindre kukwe niebare Jesukwe ye mikakäre täte. Kena, kukwe metre driebare kwe ye kadre ngäbiti. Aune ketebukäre, ja mikadre nemen ja tötikaka kwe. Nikwe ye erere nuaindi ngwane, ni törbai dre nuain erere nikwe nuaindi. ¿Ñokänti ni raba ye nuainne? Jesukwe niebare jankunu: “Nire nire käta kukwe kämekäme nuene Ngöbö rüere, ni ye abko kukwe kämekäme tä bkäne [...]. Ne aisete Ngöbö Odei käkwe mun tikadrete ne ngwane, mun rabadi tikaninte era metre” (Juan 8:34, 36). w18.04 6, 7 párr. 13, 14

Nire nire tä ni töi mike nüke gare jai aune töita nibätä ye ngwane, jata nemen ruin kwin nie. Nitre ye tä ja di ngwen ni töi aune ja ruin ño nie ye mike nüke gare jai. Nita dre ribere jai ye tä nüke gare ietre yebätä tätre ni dimike, ruäre ngwane ni jämi ja di kärere ietre ye känenkri tätre nuainne. Ni mada ie ja ruin ño yebätä nire tä ja töi mike aune tä mike nüke gare jai ye ütiäte ni kräke. Ni kristiano jökrä rabadre ja töi mike ni mada dimikabätä. Akwa ruäre ngwane, ye ñaka tä nemen nuäre ni kräke nuainkäre. ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune ni jökrä töi ngite, yebätä ja di ngwandre ne kwe ñaka töbikadre ja aibebätä (Rom. 3:23). Ni ngübabare ño aune nikwe ja ngwani ño yebätä ruäre ngwane ñaka tä nemen nuäre ni kräke. Mrä mada, nitre mada tä ja ngwen ño ye erere ni töi raba nemen, ñobätä ñan aune kä krüte ne näire nitre kwati ñaka ja töi mike nitre mada ie ja ruin ño yebätä, ñakare aune tätre töbike ja aibebätä (2 Tim. 3:1, 2, TNM). Nitre mada ie ja ruin ño ye nikwe mikai nüke jai ngwane, nikwe ja ngwain Jehová aune Jesukristo erere. w19.03 14 párr. 1-3

Kukwe biani keta jätäkäre ye nämäne jondron ni madakwe ribeta krubäte jai ye ñäkäire (Deut. 5:21; Rom. 7:7). Kukwe biani nebiti, Jehovakwe kukwe ütiäte krubäte driebare ja töi kräke nitre niara mikaka täte ie: rabadre ja töi aune kukwe meden nämäne töite yebätä ja kriemike, ye abokän rabadre ja brukwä ye kriemike gärätä. Ni töta nemen kukwe käme nuaindi ye ngwane, kukwe ye tä nüke käne ni töite ye bitikäre nuainta ye gare kwin Ngöböi. Ye erere namani bare rei David yebätä. Niara töi ñaka nämäne blo, akwa bati meri muko nämänena ie niara tö namani, niarakwe ja töi mikani kore yebätä ja mikani ngite kwe Ngöbö rüere (Sant. 1:14, 15). Davidkwe ja mikani ngite meri yebe, biti meri ye muko ngökani kwe aune mrä mada kukwe ükaninte kwe ne kwe meri ye muko murie ketadre rübätä (2 Sam. 11:2-4; 12:7-11). Ni bä ye ñan ai mikata ñärärä Jehovakwe. Dreta ni brukwäte ye mikata ñärärä kwe (1 Sam. 16:7). Nita töbike ño, ni tö dre nuain ye ni ñan raba üke jirebätä. Ni töi meden kwin ye tä mike ñärärä aune tä ni dimike ja töi mike bäri kwin. Akwa, kukwe meden ñaka kwin jatadre nirien ni töite ye nikwe mikadre gare jai aune nikwe diandrekä ja töite ni jämi nuainne ye känenkri ie niara tö (2 Crón. 16:9; Mat. 5:27-30). w19.02 22 párr. 9, 11

Biblia tä niere: “Moisés ye abokän töi nämäne bäri jäme nitre mada nünanka kä tibienbätä yebiti ta” (Núm. 12:3). Moisés ie ja ñaka nämäne nüke törö, dre nuaindre kwe ye ñaka nämäne nemen gare ie aune kä jürä nämänebätä, ¿ye ai gärätä? Ni töi jäme abokän ja ngwen ye erere nitre ruäre raba niere. Akwa ye ñaka metre. Moisés ja ngwani dite, ja töi mikani kwatibe kwe aune kä jürä ñaka nämänebätä. Jehová diebiti ja tuani kwe rei dite Egipto yebe, niara nitre 3 millón jie ngwani kä ngwarbe nötare yete ta raba ruin nie aune juta Israel dimikani kwe nitre ja mikaka rüere ganainne. Kukwe ben Moisés ja tuani ye erere ben ni ñaka ja tuin, akwa mantre jetebe nita ja tuin nitre töi ñaka kwin o kukwe keta kabre ben abokän köböite ñaka tä nemen nuäre ni kräke ja töi mikakäre jäme. Akwa kukwe ütiätebätä ni raba ja di ngwen ja töi mike jäme. Jehová tä käbämike, “nitre töi jäme yekwe kä tibien rabai” (Sal. 37:11). Ni raba ngwentari jai: “¿Ti raba niere ti abokän töi jäme? ¿Ti abokän töi jäme nitre mada raba niere tibätä?”. w19.02 8 párr. 1, 2

Jehovakwe jondron keteiti biani ni kä nebätä ie ye abokän ni töi. Adán bätä Eva töi nämäne. ¿Ñokänti ye gare nie? Ñobätä ñan aune Ngöbökwe kukwe biani ietre ye ñaka mikani täte kwetre ye ngwane, niaratre ja ükani. Kukwe ne tä mike gare niaratre töi namani nike. Ni töi ye tä kukwe meden kwin aune kukwe mden käme ye mike gare nie ja jie ngwankäre. Ye abokän ni raba bämike timón barco kwitatekäre ye kwrere. Timón ye tä kwin ngwane raba ni barco ngwanka ye dimike barco ye ngwen kä meden kokwäre rikadre yekänti. Akwa, ¿timón ye ñaka tädre kwin ye ngwane dre raba nemen bare? Murie aune ñö nente dite ye raba niken barco ye ngwena kä madakänti. Ye erere arato, ni töi ye tä tötikani kwin ngwane ni jie ngwain kwe ji metrebiti, akwa ni töi ye ñaka tä tötikani kwin ngwane raba kukwe tare mike ni kisete. Ni töi ye ñaka tä tötikani kwin ngwane, kukwe meden käme aune kukwe meden ni ñaka raba nuainne ye ñaka raba mike gare nie (1 Tim. 4:1, 2). Ni töi ye raba ni mike “kukwe käme” ye kain ngäbiti. w18.06 16, 17 párr. 1-3

Nitre kä nebätä tö ni tuai töbike ño abokän ni ñaka raba gain jabätä ye nikwe mikadre gare jai aune nikwe ñaka kadre ngäbiti. Ñodre, kukwe ruäre mikata gare ye ngwane, kukwe tikata kwin gobrantre yebätä. Mada abokän tä kukwe mike gare ni itibätä ye raba ni töi mike nitre kä nebätä töita dre mikabätä nuaindre jai aune tö dre dre ie yebätä. Ne madakäre, ni o ni mräkä ye bäri ütiäte ni mada kräke ye bämikata kwin película aune tärä ruäre yebätä. Akwa nikwe Jehová taredre bäri ye köböire ni aune ni mräkä raba nüne kä jutobiti drieta Bibliabätä (Mat. 22:36-39, TNM). Ye ñan tä mike gare, nikwe jondron kwin diandre jai ja näkwitadre ye blo. Akwa, nikwe ngwandretari jai: “¿Nitre kä nebätä töita ño ye raba nüke gare tie? ¿Monsotre tikwe tä dre tuin aune tä drebätä ñäke ye ruäre tita ñäkäire ietre? ¿Tita ja kriemike arato kukwe yebätä? ¿Jehová töita ño ye tita driere monsotre tikwe ie ne kwe ñaka ja töi mikadre kwetre nitre kä nebätä erere?”. w18.11 22 párr. 18, 19

Jehová tä nibe ye bämikakäre, tä ni tarere aune tä ni ngübarebiti. Tä ni tarere krubäte ye tä bämike nie kukwe nebiti: “Mä namani tuin bä nuäre tie, mä mikani tuin ütiäte jai aune tita mä tarere” (Is. 43:4). Jehovata ni tarere ye ketabätä ñaka raba jire. Käre tä ja ngwen metre nie (Is. 54:10). Kukweta ni kisete ye Jehovakwe diainkä nengwane ye ñaka niere nie, akwa ja känenkäre kukwe tare ñukwä aune ñö kri kwrere abokän tä ni ngwen ja tare nike ye ñaka tuainmetre jankunu kwe tä käbämike nie. Niara täi nibe ne kwe nikwe ja tuadre kukwe yebe ye tä käbämike nie. Aune, ni dimikai kwe ja töi mike jäme ne kwe nikwe ja ngwandre metre ie nememe ni krütadre ye ngwane (Is. 41:13; 43:2). Jehová täi nibe tä käbämike nie yei nikwe tö ngwain ngwane, ni täi dite ja tuakäre kukwe tare rabai bare nibätä yebe. w19.01 3 párr. 4-6

Mätä bati ngwane, nitre dirikä kwelate o nitre mada käkwe mä töi mikanina näin jankunu kwela krite ne kwe mäkwe ngwian ganaindre bäri raba ruin nuen. Akwa, Jehová tö mä tuai kukwe kwin den jai. Erametre, mäkwe ja tötikadre kwin ne kwe mä graduadre ye ngwane sribi kwandre mäi ja ngübakäre ie niara tö (Col. 3:23). Akwa niara tä niere mäi, kukwe meden tuin ütiäte mäi ye mäkwe diandre nuaindre jai ngwane, mäkwe ja tuanemetre jie ngwandre kukwe kwe ie. Ye käkwe mä dimikai niara töita ño ye ngwen törö jai kä krüte ne ngwane (Mat. 24:14). Dre rabai bare käbiti tibien aune kä ne köböra krüte ye gare Jehovai (Is. 46:10; Mat. 24:3, 36). Ne madakäre, ni gare kwin Ngöböi. Dreta kä mike juto nibätä abokän köböire jata nemen ruin kwin nie aune dreta ni mike ulire abokän köböite jata nemen ruin ngwarbe nie ye gare ie. Ye medenbätä, nitre ruäre tä mäträre nibätä ye raba nemen tuin kwin nie, akwa kukwe nieta kwetre ye ñaka Bibliabätä ngwane ñaka raba ni dimike. w18.12 19 párr. 1, 2

David niebare, “nitre töi jäme yekwe kä tibien rabai aune kä jäme krubäte yete ja rabai ruin kwin krubäte ietre”. Ngöbö üai deme ye köböire niarakwe kukwe ne tikani arato: “Nitre kukwe metre nuainkä yekwe kä tibien rabai aune nünandi kärekäre te kwetre” (Sal. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2). ¿Kukwe käbämikani ye matani ño nitre Ngöbö kukwei mikaka täte yebätä? Ja känenkäre Kä tibien rabaita jardín Edén ye kwrere abokän känti nitre töi jäme ye aibe rabai nüne, kukwe yekwe niaratre dimikani tö ngwen jankunu. Kä nikani ta ye bitikäre, nitre israelita kwati nämäne ja bien Ngöbö mikaka täte ye bäsi jökrä käkwe kämikaninkä Ngöböbätä. Ye medenbätä, Jehovakwe nitre Babilonia mikani juta ye den jai aune juen ngwarbe bätä nitre kwati jänikani Babilonia (2 Crón. 36:15-21; Jer. 4:22-27). Akwa, nitre Ngöbö kukwei niekä käkwe mikani gare kä rikai 70 ta angwane nitre israelita näinta ja käite. Kukwe niebare ye erere namani bare, akwa ye erere rabai bare ni näire arato. Kä Bä Nuäre rabai ja känenkäre kä tibienbätä. w18.12 4 párr. 9, 10

Nikwe ja ngwandre ño, nikwe nünandre ño ni mräkätre ben aune nikwe sribidre ño kä jutobiti ye nitre kä nebätä tä niere nie. Akwa kukwe nieta kwetre ye erere Jehová ñaka töbike. ¿Nitre tä kukwe niere ye raba ni dimike bäri kä nengwane kukwe tä Bibliabätä ye kräke? Jesukwe niebare: “Ni töbätä abokän nüke gare jondron nuainta kwe yebiti” (Mat. 11:19, TNM). Nitre tä jondron keta kabre mrä mrä sribere, akwa rü, ni kwata bä jene yebätä ni mikata tuin ngwarbe jai o ni mada nuainta tare köböite ni ñaka nüne kä jutobiti ye ükate jämi. Ne madakäre, nitre nemen kämekäme jabe ye niaratre ñaka ñäkäire. ¿Yekwe nitre ja mräkäre dimikanina nüne kwin jabe, kriemikanina bren käme aune kukwe mada mada yebätä? Ñakare, ye köböite kukwe bäri tare tä nemen bare nibätä ye nitre kwati tä niere. Akwa, ni kristiano tä töbike Ngöbö erere ye tä nüne kä jutobiti mräkätre ben, nitre nemen kämekäme jabe köböite bren tare tä neketekä bätätre ye ñaka neketekä nibätä aune nita nüne jäme ja mräkätre kä jökräbiti tibien yebe (Is. 2:4; Hech. 10:34, 35; 1 Cor. 6:9-11). Ngöbö bäri töbätä nitre kä nebätä kräke, ¿ñan ererea? w18.11 20 párr. 8-10

Erametre, nita ja di ngwen ja ketakäre kwin ni mräkätre ben aune kain ngäbiti kwin. Akwa nikwe ja ngübadrebiti ne kwe nikwe ñaka ja mikadre ngite Jehová rüere niaratre köböite. Yebätä nikwe ja ketadre ni Jehová mikaka täte aibe ben. Nire tä näin kukwe metre ye jiebiti ye rabadre ja ngwen deme (Is. 35:8; 1 Ped. 1:14-16). Kukwe metre Bibliabätä namani gare nie ye ngwane, ni jökrä käkwe ja di ngwani ja töi kwite. Nitre ruäre käkwe ja töi kwitani jötrö ngwarbe kukwe keta kabrebätä. Dre dre tuanimetre nikwe, akwa ni rabadre ja di ngwen ñaka kukwe käme nuainenta bobukäre. ¿Dre käkwe ni dimikai? Ni rabadre deme yekäre, Jehovakwe Jesukristo biani ni ütiäre yebätä nikwe töbikadretari ye käkwe ni dimikai (1 Ped. 1:18, 19). Jesukristo ja nire biani ni kräke ye ütiäte krubäte ye täi käre ni töite aune ni brukwäte ngwane, nikwe ja ngwain deme Jehová okwäkänti. w18.11 11 párr. 10, 11

Nitre kwati sribikä köbö täte Ngöbö kräke ye tä niere, ja töi mikani kwatibe kwetre kukwe driebätä ye niaratre dimikani ja tuin kukwe ngüba ñaka nämäne kwetre yebe. Kukwe namani bare ye tä mike gare nie, dre dre rabadre nibätä akwa ni raba dre nuainne ye erere nikwe nuaindi aune nikwe tö ngwain Jehovai yekwe ni töi mikai jäme. Kukwe meden tä nemen ni kisete ye ererebätä nita ja töi mike nüne, ye tä ni dimike kukwe ja üairebiti. Sribi mada mikata ni kisete, nita nemen bren o ni mräkätre tä nemen ngübadre nie, kukwe ye erere ben ni raba ja tuin. Akwa, Jehová töita nibätä aune niarakwe ni dimikai yei nikwe tö ngwandre (Heb. 4:16; 1 Ped. 5:6, 7). Kukwe meden rabadre bare nibätä, akwa ni raba dre dre nuainne ye erere nikwe ja di ngwandre nuainne. Orasion yebiti nikwe krötadre bäri ni Rün kä kwinbiti ye ken aune niarakwe ni ngübadi ie nikwe tö ngwandre. Ye köböire dre dre rabai bare nibätä, akwa käre ni töi tädi jäme. w18.10 30 párr. 17; 31 párr. 19, 22

Nitre kwati Jehová mikaka täte ye niarakwe töi mikani nüke gare jai ye mikata gare Bibliabätä. Ñodre, Samuel dimikani ño kwe kukwe tare mike gare sacerdote bäri kri Elí ie ye ngwane töi mikani nüke gare kwe jai ye mike ñärärä 1 Samuel 3:1-18 yete. Kukwe biani Jehovakwe Moisés ie yete nie nämäne monsotre kia rabadre nitre umbre mike tuin ütiäte jai, metrere “ni ji ngwanka” ye niaratre rabadre mike tuin ütiäte jai (Éx. 22:28; Lev. 19:32). Ye medenbätä, ñaka namani nuäre Samuel kräke nänkäre dekä Elí känti Ngöbökwe kukwe tare ñäkäbare Elí rüere ye niekäre ie raba ruin nie. Ñodre, kukwe namani bare nieta yekänti mikata gare “kä jürä namani Samuelbätä kukwe mikani gare ie ye niekäre Elí ie”. Akwa metrere Ngöbö nämäne Samuel kärere ye Ngöbökwe mikani nüke gare metre Elí ie. Aisete Ngöbökwe dre niebare ye Samuel ñaka rabadre üke niebare Elikwe ie. Ye erere Samuel nuainbare aune ‘kukwe ye jökrä niebare kwe ie’ aune ye erere “ni iti Ngöbö mikaka täte” käkwe mikanina gare käne Elí ie (1 Sam. 2:27-36). Kukwe namani bare ye tä mike gare nie, Jehová ye töbätä krubäte aune tä ni töi mike nüke gare jai. w18.09 23 párr. 2; 24 párr. 4, 5

Kä nengwane, mantre jetebe nitre tä ni ngökö. Täräkwata ütiätebätä “Por qué mentimos” nieta ye tä mike gare krörö: “Ni ngökata ye abokän ni jökrä tä nuainne”. Metrere nitre tä ni ngökö ja kriemikakäre, ja mikata ngite kwetre ye ükakäre o sribi bäri kwin biandre ietre, ngwian rabadre bäri kwetre bätä jondron mada rabadre kwetre yekäre tätre nuainne. Täräkwata yebätä mikani gare arato, “nitre tä ni ngökö krubäte ñodre, nitre gare ietre, ja ketamuko kwetre, sribi muko kwetre aune mräkätre ye ngökata kwetre”. ¿Ni ngökata krubäte ye köböite dreta nemen bare? Ye köböite ni ñaka tä nemen tö ngwen jai aune ja kete jankunu. Davidkwe niebare orasionte Jehovai: “Ni kukwe metre niekä ye käi juto mäbätä” (Sal. 51:6). Erametre, nikwe kukwe metre niedre ye ütiäte krubäte nämäne gare ie. Ni kristiano metre ye rabadre kä jökrä känti kukwe metre niere jai kwärikwäri (Zac. 8:16). w18.10 7 párr. 4; 8 párr. 9, 10; 10 párr. 19

Kä 1513 kä 1 känenkri yete nitre israelita kämikaninkä Egipto ye ngwane, niaratre nämäne 3 millón biti bäri raba ruin nie. Monsotre kia, nitre umbre aune nitre bren nämäne siba yete. Nitre kwati krubäte jie ngwandre yekäre töi mikadre nüke gare jai. Aune Moisés yebiti Jehovakwe ye erere nuainbare. Ye köböire, nitre israelita nikani mento ye ngwane, kä jürä ñaka namani bätätre (Sal. 78:52). ¿Jehovakwe dre nuainbare ne kwe kä jürä ñaka rabadre niaratre yebätä? Kena, niaratre dianinkä mento kwe “nitre rükä ye erere jatäri” (Éx. 13:18). Niaratre ja ükaninte nänkäre gwairebe mento yebiti namani gare metre ietre, Ngöbö nämäne niaratre jie ngwen. Ketebukäre, Jehová nämäne yete ye bämikani kwe rare “muta yebiti” aune dibire “ñukwä trä yebiti” (Sal. 78:14). Ye abokän Ngöbö nämäne kukwe ne erere niere ietre raba ruin nie: “Munkwe ñaka kä jürä ngwan jabätä. Tita munbe mun jie ngwankäre aune mun kriemikakäre”. w18.09 26 párr. 11, 12

Kirabe, nitre Ngöbö mikaka täte metre ye ruäre namani ulire krubäte yebätä tö namani ja tuai krüte. Ñodre, Job nämäne ja tare nike krubäte yebätä namani nainte ja käne aune tö namani ja tuai krüte niebare kwe (Job 7:16). Jonás ie sribi biani nuaindre ye ngwane töi namani ño ye erere ñaka namani bare ie, yebätä namani ulire aune niebare kwe: “Ti ñan tö nünai mda amne, makwe ti kämika jirekäbe abko, ie ti tö nibi Ngöbö” (Jon. 4:3, Jonás/Rut). Aune Elías ni Ngöbö kukwei niekä yei ruäre ngwane ja ñaka namani ruin kwin, yebätä Ngöbökwe niara tuanemetre krüte ribebare kwe ie. Niebare kwe: “¡Nibira debe! Ti murie kete Jehová, ñobätä ñan aune ti ñaka bäri ütiäte ti mräkätre kirabe ye kräke” (1 Rey. 19:4). Akwa, Jehová nämäne nitre ye mike tuin ütiäte krubäte jai aune tö namani niaratre tuai nüne jankunu. Niaratre ie ja namani ruin ño yebätä ñaka ñäkäbare kwe ietre, ñakare aune töi mikaninta jäme kwe aune dimikani kwe ja töi mike nüne jankunu bätä niara mike täte metre. w18.09 13 párr. 4

Ni sribikä Ngöböbe ye tä ni mada kain ngäbiti kwin ye gare nitre madai. Escrituras Griegas Cristianas yekänti, “ni mada ka ngäbitita kuin” nieta ye abokän ‘ni mada ñaka gare nie ye kräke ja töi mikata kwin’ meden gärätä (Heb. 13:2). Nitre kirabe käkwe ni mada kani ngäbiti kwin mikata gare Bibliabätä ye erere ni rabadre nuainne (Gén. 18:1-5). Ja mräkätre “tödekaka Jesubti” o ni mada ñaka kukwebätä nibe, akwa nikwe dimikadre käre (Gál. 6:10). Ja mräkätre sribikä köbö täte Ngöbö kräke tätre konkrekasion tuinbiti ye nita kain ngäbiti kwin ye ngwane, nita sribire Ngöböbe arato (3 Juan 5, 8). Käre ni tuabitita ye ngwane, “ja die mikadre kwärikwäri” nieta ye erere tä nemen bare (Rom. 1:11, 12). Kukwe Ngöbökwe yebätä nieta, nitre brare rabadre ja di ngwen rabakäre ni sribikä konkrekasionte aune ni umbrere sribikäre Jehovabe (1 Tim. 3:1, 8, 9; 1 Ped. 5:2, 3). Nire nire tä kukwe ye nuainne ngwane, töta nemen ja mräkätre dimikai kukwe ja üairebiti aune kukwe mada madabiti (Hech. 6:1-4). Aune nire nire tä sribi nuainne krubäte konkrekasionte, ye raba niere nie kätä juto bätätre ja mräkätre dimikabätä. w18.08 24, 25 párr. 6, 7, 10

Ja mräkätre bäri umbre ye Timoteo nämäne jie ngwen, akwa nämäne mike tuin ütiäte jai aune nämäne mike tuin bobre jai. Ja mräkä iti umbre käkwe ja mikadre ngite ye gare ie o ni mada töi mikadre kwe kukwe ñaka kwin Ngöbö kräke ye nuainne ngwane, ¿nikwe dre nuaindre? Dre tuin niarabätä Jehovai ye ñan aibätä kukwe ükaite kwe ben aune niara niena umbre ye ñan aibätä ñan kukwe ükaite kwe ben. Kukwe ja jie ngwankäre tä Isaías 65:20 yekänti ye ani mike gare jai: “Ni ja mikaka ngite yebiti kä rabaira 100, akwa kukwe tare ñäkäi kräke”. Ezequiel ie Ngöbökwe kukwe mikani tuare yekänti, kukwe ja jie ngwankäre ye kwrere mikata gare arato (Ezeq. 9:5-7). Aisete, käre nikwe Jehová “ni Umbre nünanka kärekäre” ye mikadre ütiäte jai (Dan. 7:9, 10, 13, 14). Aune ni iti ye niena umbre, akwa nikwe ñaka kä jürä ngwandre jabätä töi ükatekäre (Gál. 6:1). w18.08 11 párr. 13, 14

Ni kristiano metre rabadre kukwe juanta ie ye mike gare kwin jai aune kukwe ye metre o ñakare ye rabadre gare ietre arato (Prov. 3:21-23; 8:4, 5). Nikwe ñaka ye erere nuaindre ngwane, Satana aune nitre gobrainta kwe ye raba ni töi kwite (Efes. 5:6; Col. 2:8). Kukwe meden metre rabadre gare nie yekäre, dre dre namani bare ye nikwe mikadre gare jökrä jai. Kä nengwane, kukwe keta kabre mikata gare nie. Internet käi, televisión aune jondron mada mada yebiti kukwe mikata gare krubäte. Ne madakäre, nitre kwati ie correo electrónico yete kukwe juanta krubäte aune ja ketamuko kwetre o nitre mada tä kukwe tike ietre töi kwinbiti. Akwa, nitre töi ñaka kwin ye tä kukwe ngwarbe mike gare aune kukweta nemen bare ye tätre kwite bä jene. Ye medenbätä, nita drebätä ñäke aune dre kukwe nuin yebätä nikwe ja ngübadrebiti. w18.08 3 párr. 1, 3

Jehovakwe, María meri töi bobre dianinkä ne kwe Jesús däredre niarabätä. Meri ye nämäne nüne juta chi kädeka nämäne Nazaret yekänti. Juta ye nämäne nemenkä mente krubäte Jerusalén templo bä nuäre yebätä mentokwäre (Luc. 1:26-33). Kä nikani braibe ta yete María blitabare Elisabet ben ye ngwane, töi nämäne krubäte kukwe ja üairebätä ye bämikani kwe (Luc. 1:46-55). Erametre, Jehovakwe María mikani ñärärä aune nämäne niara mike täte metre yebätä dianinkä kwe. Jesús därebare ye ngwane, Jehovakwe ñaka mikani gare gobrantre Jerusalén aune Belén ie. Ñakare aune, nitre töi bobre nämäne oveja ngübare jubäre Belén, yei angeletre ruäre juani kwe kukwe ye mike gare (Luc. 2:8-14). Nitre oveja ngübaka ye janamane Jesús därebare yekänti (Luc. 2:15-17). Jesús mika namani ütiäte jai ye namani tuin kwin María aune José ie raba ruin nie. w18.07 9, 10 párr. 11, 12

¿Ñobätä Jehová namani rubun Salomón kräke? Biblia tä niere: “Ñobätä ñan aune niara ja töi mikani kämikekä Jehová [...] ja mikani tuare bobu ie yebätä aune niara mikani mokre kwe kukwe yebätä, ñaka ngöbö ngwarbe mikadre täte kwe. Akwa Jehovakwe dre niebare nuaindre ie ye ñaka mikani täte kwe”. Ye köböite, Ngöbö ñaka namanina dimike aune ñaka kain ngäbiti. Gobran juta Israel yete ye namani ñäkäninbiti ketebu, aisete Salomón mräkätre ñaka gobranbare juta ye jökräbiti aune niara mräkätre jatani jatäri yekwe ja tare nikabare krubäte (1 Rey. 11:9-13). Namani bare Salomonbätä ye erere, nitre ie kukwe ükaninte Jehovakwe ñaka nüke gare o ñaka mike ütiäte jai yebe ja ketadre ye raba kukwe tare mike ni kisete kukwe ja üairebiti. Nitre ye kwrere tärä konkrekasionte abokän tä di nekä kukwe ja üairebiti raba ruin nie. Ni mräkätre ñan kukwebätä, nitre nünanka ni bäre o sribi muko nikwe, nitre nänkä kwelate nibe ye raba ni töi mike kore arato. Nitre ja ketaka nibe ñaka kukwe ükaninte Ngöbökwe ye mike ütiäte jai ngwane, bätärekä bätärekä raba ni töi mike kä mikekä Jehovabätä. w18.07 19 párr. 9, 10

Película aune kukwe keta kabre mikata tuare televisionte yebiti Satana töita ño ye tä mike gare. Kukwe namani bare kirabe ye ni töta nemen kukwe nuai ye gare ie, kukwe yebiti tä ni töi kwite ne kwe nikwe ja ngwandre ye erere ie tö. Kukwe namani bare kirabe yebiti Jesukwe diribare arato. Ñodre, ni samaritano ni mada mikani tuin bobre jai aune ni rünebätä monso kämikaninkä yebiti kukwe bämikani kwe (Mat. 13:34; Luc. 10:29-37; 15:11-32). Nitre töi kwitanina Satanakwe ye raba kukwe ye erere nuainne ni töi mikakäre käme arato. Aisete, nikwe ja ngübadrebiti. Ebökänä, película aune kukwe ruäre mikata tuare televisionte ye ñaka käme. Yebätä, nikwe töbikadre kwin kukwe ruäre nuainkäre. Nikwe dre mrusaidre ye känenkri ngwandretari jai: “¿Tita película mrusaire ne tä ti töi mike kukwe käme ye jiebiti?” (Gál. 5:19-21; Efes. 2:1-3). Satana töita ño ye erere película ye tä mike gare ngwane, nikwe kä mikadrekä jötrö ngwarbe, nane bren käme reketadrekä nibätä ye kwrere nikwe kä mikadrekä. w19.01 15, 16 párr. 6, 7

Jondron ribi nämäne nitre rükä dokwä kriemike, ye erere nikwe “ja ükaninante ni rabai kwäre jiebäkäre” ye tä ni töi kriemike (1 Tes. 5:8, NGT; Prov. 3:21). Satana raba ni töi mike casco ja üaire ye denkä ja dokwäbiti. ¿Raba nuainne ño? Dre nuainbare kwe Jesubätä yebätä töbike. Ja känenkäre Jesús rabai ni kä tibienbätä gobraine ye nämäne gare Satana ie raba ruin nie. Akwa käne Jesukwe ja tare nikadre aune murie ketadre, ye bitikäre Jehovakwe mikadre reire ye rabadre ngübare. Aisete, rabadre reire jötrö ngwarbe yekäre Diablukwe nuaninte. Jesukwe ja mikadre batibe ngukodokwäbiti Satana ngwärekri ngwane, jondron ye jökrä rabadre bengwairebe Jesukwe niebare kwe ie (Luc. 4:5-7). Ye erere arato, Jehovakwe jondron jökrä biain nie kä mrä yete käbämikani kwe ye gare Satana ie. Akwa ye känenkri, ni rabadre jondron ye ngübare aune ja tare nike raba ruin nie. Aisete, nikwe nünandre kwin kä nengwane yebätä Diablu tä ni töi mike. Nikwe jondron kä nebätä känändre käne aune nikwe ñaka Gobran Ngöbökwe känändre käne ie Satana tö (Mat. 6:31-33, TNM). w18.05 30, 31 párr.15-17

Monso bati, Jehová tö mä tuai nüne kä jutobiti. Mäkwe ja töi mikadre kukwe ja üaire yebätä aune mäkwe dre diandre nuaindre jai ye ngwane mäkwe Jehová ngwandre törö jai ye köböire rabadre bare mäi. Mäkwe ja töi mikai gwäune kukwe ye nuainne ngwane, Jehovakwe mä jie ngwain, mä kriemikai aune kukwe kwin mikai nemen bare mä kräke ye rabai gare mäi. Niarata mäträre mäbätä Bibliabiti yebätä mäkwe töbika aune mäkwe kukwe ne mika täte: “Mätä bati ye ngwane, mäkwe Ni Ütiäte Kri mä Sribekä ye ngwan törö jai” (Ecl. 12:1). Monsotre Ngöbö mikaka täte töita kwatibe sribibätä Jehová kräke yei kukwe kwin niedre. Tätre ja di ngwen kukwe ja üaire mikakäre nuaindre jai, tätre kukwe drie ye mike nuaindre käne jai aune ñaka tätre ja töi kwitamana nitre madai. Monso, mä ñaka tä ja di ngwen ngwarbe ye mäkwe ngwan törö jai aune ja mräkätre tä mä tarere bätä mä dimikai kwetre yei mäkwe tö ngwan. Mäkwe dre mikai nuaindre jai yebätä mäkwe Jehová ngwain törö jai ye ngwane, kukwe kwin rabai bare mä kräke. w18.04 29 párr. 17, 19