Junio

Jesús kukwe käbämikani nitre apóstol ie yekwe niaratre dimikani krubäte. Kä namanina braibe Jesús murie ketakäre ye ñaka namani nüke gare kwin nitre apóstol ie. Akwa Ngöbökwe niaratre dimikani jankunu. Jehovakwe niaratre dimikadre Gobran Ngöbökwe kukwei driere ye ribebare kwetre ie ngwane, niaratre kukwei kani ngäbiti kwe. Ñodre, kä nikani braibe ta yete, Jehovakwe niaratre kukwei kani ngäbiti ño ye namani gare ietre (Hech. 4:29, 31). Ye erere tä nemen bare kä nengwane. Nikwe sribi kwin nuaindi jankunu ngwane, nikwe ja ketai jankunu Jesube. Ne madakäre, kukwe medenbe nikwe ja tuadre kukwe driekänti ye ngwane, Jehovakwe ni dimikadre ja tuin kukwe yebe nikwe ribei ie ye kai ngäbiti kwe (Filip. 4:13, TNM). Jehovata orasion nikwe kain ngäbiti aune nita ja kete Jesube yebätä nita debe bien krubäte. Jehovata kukwe bien nie ye tä ni dimike sribi kwin nuainne jankunu (Sant. 1:17). w18.05 21 párr. 17, 18

Kä kwärike nikani ta ye bitikäre, nitre kristiano “köbö kri Jehovakwe” jatai nökrö ja ken Jerusalén ye tuai. Kukwe jatai nemen bare niebare Jesukwe ye ere nämäne nemen bare ye rabai gare ietre aune niaratre gitiadre juta yebätä mento (Hech. 2:19, 20; Luc. 21:20-22). Nitre romano käkwe juta Jerusalén ganinte kä 70 te ye ngwane, köbö kri Jehovakwe nükani. Kä nengwane köbö Jehovakwe “kri aune ni töi mikakäre niä” ye nibira no ye niena gare nie (Joel 2:11). Aune kukwe nieta Sofonías 1:14 nekänti ye tä nemen bare kä nengwane: “Köbö kri Jehovakwe ye nibira ja ken. Köbö ye nibira nökrö bäri ja ken. Köbö Jehovakwe ye tare krubäte. Yete ni rükä käkwe ñäkäi ja dibiti”. Ye medenbätä, Pablo tä niere nie: “Ari ja kite ja tarere kwärikwäri amne sribi kuin nuene jakrä kwärikwäri” (Heb. 10:24). Ja mräkätre tätre ja di ribere yebätä nikwe ja töi mikadre ne kwe nikwe niaratre dimikadre arato. w18.04 20 párr. 1, 2

Josué rabadre nitre israelita dimike Kä Käbämikani ietre ye den jai, ye känenkri Jehovakwe Josúe dimikani kukwe yebiti. Jehovakwe ñaka nitre niara mikaka täte ye ruäre aibe dimikani, ñakare aune niaratre jökrä dimikani kwe. Ñodre, nitre judío rabai ngite Babilonia ye ngwane, rabai ja di ribere ye nämäne gare Jehovai, yebätä kukwe ne käbämikani kwe ietre: “Mäkwe ñaka kä jürä ngwan jabätä, ñobätä ñan aune tita mäbe. Mäkwe ñaka ja töibika krubäte, ñobätä ñan aune ti Ngöbö mäkwe. Tikwe mä mikai dite, jän, tikwe mä dimikai, erametre ti küde ruinkri kukwe metre nuainkäre yebiti tikwe mä ketaite dime” (Is. 41:10). Jehovakwe nitre kristiano kena dimikani aune ye erere tä ni dimike kä nengwane arato (2 Cor. 1:3, 4). Jehovakwe Jesús dimikani arato. Jesús ngökani ñöte ye ngwane, ni kukwe juruabare krörö ie kä kwinbiti: “Ni ne abra ti Ngobo tikwe. Niara tare kri tikwe. Niara käi nuäre kri tibtä” (Mat. 3:17). Kukwe niebare yekwe Jesús dimikani kukwe driekäre raba ruin nie. w18.04 16 párr. 3-5

Nitre kwati tä niere, Ngöbökwe kukwe biani nuaindre Adán ie ye ñaka nämäne niara tuenmetre kukwe den nuaindre akwle jai. Akwa ye ñaka metre. Ni tö dre diain nuaindre akwle jai ye ñaka ja erebe dre kwin aune dre blo rabadre gare nie yebe. Adán aune Eva rabadre Ngöbö mike täte o ñakare ye namani nuaindre niaratre ie. Akwa, dre kwin aune dre käme ye Jehová aibe ie gare. Jardín Edén yete “kri [...] dre kuin btä dre käme mikakrä gare” jai ye nämäne kukwe ye bämike (Gén. 2:9, JK). Jehovakwe kukwe biani nuaindre Adán aune Eva ie yebiti tö namani mikai gare ietre, kukwe ye mikadre täte kwetre ye köböire törbadre dre dre nuaindi ye erere rabadre nuainne. Adán aune Eva ñaka Ngöbö mikani täte. Akwa, ¿Adán aune Eva tö namani dre nuain ye erere nuainbare jankunu kwetre? Ñakare. Niaratre tö namani ja jie ngwain akwle, yebätä törbadre dre nuain ye erere ñaka namanina nuainne. w18.04 5, 6 párr. 9-12

Nitre Ngöbö mikaka täte tä ja tare nike ye ngwane, ñan tä nemen tuin bobre jerekäbe ie, ñakare aune tä kukwe ruäre nuainne dimikakäre. Ani mike gare keteiti jai. Nitre israelita nämäne klabore Egipto ye ngwane, nämäne ja tare nike ye namani tare Jehovai ye käkwe töi mikani mike kwäre. Niebare kwe Moisés ie: “Juta tikwe ye tä ja tare nike krubäte Egipto ye gare metre tie [...] niaratre tä ja muaire ye kukwe ruin tie; ñobätä ñan aune niaratre tä ja tare nike ye gare kwin tie” (Éx. 3:7, 8). Namanintre tuin bobre ie yebätä, niarakwe mikani kwäre. Siklo nikani ruäre ta yete niaratre namanina Kä Käbämikani ietre yete ngwane, nitre juta madate käkwe ja mikani niaratre rüere. ¿Ngöbökwe dre nuainbare? Bibliabätä nieta, “niaratre mika nämäne ja tare nike krubäte yebätä nämänentre ja muaire ye namani tuin bobre Jehovai”. Mada bati, nitre ie ja nämäne nemen ruin ño ye mikani nüke gare kwe jai, ye käkwe töi mikani nitre israelita ye dimike, yebätä nitre kukwe ükatekä ye kädekani kwe niaratre mikakäre kwäre (Juec. 2:16, 18). w19.03 15 párr. 4, 5

Nitre israelita rabadre Jehová aibe mike täte aune ñaka rabadre jondron mada mike ngöböre jai nie nämäne Kukwe Biani ketebu käne yekänti (Éx. 20:3-6). Metrere, kukwe biani ye nämäne kukwe kwin mike nemen bare nitre israelita ye kräke aune ñan Jehová ye ai kräke. Niaratre nämäne ngöbö ngwarbe mike täte ngwane kukwe tare nämäne nemen bare bätätre. Akwa, nitre israelita ja ngwani metre Ngöböi aune kukwe metre nuainbare kwetre ye ngwane, niarakwe kukwe kwin mikani nemen bare kräketre (1 Rey. 10:4-9). Nitre tä ja bien Ngöbö mikaka täte, akwa ñaka niara kukwei mike täte aune tä kukwe tare nuainne ni niara mikaka täte yebätä, kukwe yebätä Jehová ñaka ngite. Akwa yebiti ta, niarata ni tarere aune kukwe tare nuainta nibätä ye gare ie. Monsotre tä ja tare nike ye tä nemen tare meyei, ye erere arato nita ja tare nike ye tä nemen bäri tare Ngöböi. Nitre tä kukwe blo nuainne aune ñaka ja töi kwite ye Jehová ñaka mike ja ngie nuin bengwairebe, akwa kä rükai ngwane niarakwe kukwe ükaite nitre yebe. w19.02 22, 23 párr. 13-15

Jesús Ja Nire Biani Ngwanta Törö Jai ye känenkri, kukwe kwin bämikani kwe aune töi bobre bätä ja nire biani kwe ni ütiäre ye kädrieta gätäte. Ye köböire, nita ja töi mike bobre aune Ngöbö töita ño ye nita mike täte kukwe tare tä nemen bare yebiti ta. Niara murie keta jämi ye känenkri ñaka kä jürä ngwani kwe jabätä ye bämikani ño kwe yebätä ani töbike. Niara kwata metai, mikai tuin ngwarbe jai aune murie ketai ye nämäne gare ie (Mat. 20:17-19, TNM). Akwa, yebiti ta ja tuani kwe kukwe tare yebe. Nämäne jardín Getsemaní ye ngwane, niebare kwe nitre apóstol ie: “Ni ti kitaka ngise tiebe ti rüeye abko nükera tibtä, aisete näin krö, bränta” (Mat. 26:36, 46). Nitre kwati krubäte nämäne jondron rükäre ngwen kisete ye nikani niara kain ngite ye ngwane, näntebare kwe nitre ye kokwäre aune niebare kwe nitre yei niara ye abokän nire aune nitre rükä ye rabadre nitre apóstol ye tuenmetre niken mento niebare kwe ietre (Juan 18:3-8). Kä jürä ñaka nämänebätä ye bämikani metre kwe, ¿ñan ererea? Nengwane, nitre dianinkä nänkäre kä kwinbiti aune oveja mada mada ye tä ja di ngwen ñaka kä jürä ngwen jabätä Jesús erere. w19.01 27 párr. 7, 8

Ni töi jäme ye abokän dän naune (nagua) dikata ye kwrere. ¿Ñobätä nita ye niere? Ñobätä ñan aune dän naune dikata ye ngwane dän kukwän bätäkä ngwarbe mikatabätä ne kwe rabadre tuin tuäre. Ye erere arato ni töi rabadre jäme yekäre, ni töi keta kabre kwin ye nikwe bämikadre. Ni töi jäme nieta ye ngätäite ni töi bobre, nita Ngöbö kukwei mike täte, nita nitre mada kain ngäbiti töi jämebiti aune ñaka kä jürä ngwen jabätä. Nitre töi bobre ye aibe tä Ngöbö kukwei mike täte aune Ngöbö töita ño ye erere tä nuainne. Aune niara tö ni tuai nitre mada kain ngäbiti töi jämebiti (Gál. 5:22). Akwa, Jehová töita ño ye erere nita nuainne ngwane Satana tä nemen rubun krubäte. Ye medenbätä, ni töi bobre aune nita nitre mada kain ngäbiti töi jämebiti akwa nitre kwati gobrainta Satanakwe ye brukwä ni kräke (Juan 15:18, 19). Akwa yebiti ta, nikwe ñaka kä jürä ngwandre jabätä. Nire töi ñaka jäme, ye abokän tä bike kri, nemen rubun aune ñaka Jehová mike täte. Satana tä ja ngwen ye erere. Ye medenbätä, niara brukwä nitre töi jäme ye kräke, ñobätä ñan aune nitre töi kwin ñaka ja ngwen niara töi käme ye kwrere. Ne madakäre, niara ni ngökaka, ñobätä ñan aune niara tä dre niere o dre nuainne akwa yebiti ta ñaka raba ni Ngöbö mikaka täte ketebätä Jehová mikakäre täte (Job 2:3-5). w19.02 8, 9 párr. 3-5

Jehovakwe niebare nitre rükä medopersa ye näin juta Babilonia ye den jai ngwane, yekwe kä jürä mikai krubäte nitre judío yebätä ye nämäne gare kwin ie. Nitre rükä medopersa yebiti Jehovakwe juta kwe mikani kwäre (Is. 41:2-4). Nitre Babilonia aune nitre juta madate ye rüe nükanina ken ye gani kwetre ngwane, namanintre niere jai kwärikwäri: “Ja ngwen dite” ne kwe kä jürä ñaka rabadre bätätre. Arato ngöbö keta kabre ngwarbe sribibare kwetre ja kriemikakäre (Is. 41:5-7). Akwa, Jehovakwe kukwe niebare ye käkwe juta kwe töi mikani jäme: “Mä Israel, mä ye ti mikaka täte”. Aune nitre niara mikaka täte ye ñaka rabadre ja töibikaire yekäre, kukwe ne niebare kwe ie: “Ti Ngöbö mäkwe” (Is. 41:8-10). “Ti Ngöbö mäkwe” niebare Jehovakwe ngwane, kukwe yebiti mikani gare kwe nitre judío ja ngwanka metre ie ye niara ñaka nämäne käi kwitekä jabiti aune niaratre nämäne juta kwe. Ne madakäre, dimikai kwe ngitie aune näin ngwenanta niebare kwe ietre. Erametre, Jehovakwe kukwe niebare ye käkwe nitre judío nämäne Babilonia ye mikaninta dite (Is. 46:3, 4). w19.01 4 párr. 8

Jehovakwe blitabare bämä jire kä kwinbiti. Kukwe tä Marcos 1:9-11 ye Jehovakwe niebare kena kä kwinbiti. Niebare kwe: “Ma ti Ngobo tikwe. Ma tare kri tikwe. Ma käi nuäre kri tibtä”. Jesús nämäne tare Rünkwe aune nämäne tö ngwen ie ye mikani gare kwe ie ye ngwane, kä namani jutobätä raba ruin nie. Jehová kukwe ketamä ütiäte mikani gare: Jesús ye abokän niara Ngobo, nämäne tarere aune nämäne kain ngäbiti. “Ma ti Ngobo tikwe” Jehovakwe niebare yebiti nämäne mike gare nämäne Ngobo kwe tarere. Jesús namani ja kete kwin niarabe. Nämäne ni üaire kä kwinbiti ye ngwane, nämäne niara Ngobo ye kwrere nitre mada üaire ye ngätäite. Akwa, ja ngökani ñöte kwe ye ngwane, niara dianinkä üai deme yebiti. Ye ngwane, Ngöbökwe mikani gare Jesús ye namani ngobo kwe aune dianinkä kwe bätä namanina juto nänkäreta kä kwinbiti ne kwe Ngöbökwe mikadre Reire aune Sacerdote Bäri Kri (Luc. 1:31-33; Heb. 1:8, 9; 2:17). Aisete, Jesús ja ngökani ñöte ye ngwane, Rün kä kwinbiti käkwe kukwe ne niebare kä jutobiti: “Ma abko ti Ngobo tikwe” (Luc. 3:22). w19.03 8 párr. 3, 4

Kukwe ñaka kwin nieta mäträkäre nibätä ye ñan krire nuainta. Satana kukwe ñaka kwin niebare kena mäträkäre ni kä tibienbätä yebätä. Eva aune Adán törbadre dre nuain ye erere rabadre nuainne ye aibe köböire kä rabadre juto bätätre Satanakwe niebare ietre (Gén. 3:1-6). Satana nämäne töbike ja aibebätä. Adán aune Eva bätä ngäbriäntre rabadre ja känenkäre yekwe niara aibe mikadre täte aune ñaka Jehová mikadre täte ie tö namani. Jondron jökrä nämäne kwetre ye Jehovakwe biani ietre: ñodre, ja mäkäninte kwetre, jardín bä nuäre te nämänentre nüne aune töi nämäne metre nünankäre kärekäre. Akwa yebiti ta, Adán aune Eva ñaka Ngöbö kukwei mikani täte aune ñaka namanina ja kete ben. Niena gare nie ye erere, ye köböite kukwe tare namani bare. Niaratre jatani umbre aune biti krütani, kriblü tikakata tä bä ngrötökä ye kwrere namani bare bätätre. Niaratre ja mikani ngite ye köböite ngäbriäntre ja tare nikabare arato (Rom. 5:12). Akwa yebiti ta, nitre kwati krubäte täbe ja töi mike ñaka Ngöbö mike täte. Niaratre tö nünain ño ye erere tätre nüne (Efes. 2:1-3). Kukwe ye tä mike gare, kukwe tä texto köbö matare yete ye metre. w18.12 20 párr. 3, 4

Apóstol Pablo yekwe ja tötikabare, nämäne töbätä aune nämäne blite kukwe ketebubiti (Hech. 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3). Akwa yebiti ta, ñaka nämäne ja tuenmetre jie ngwandre nitre kä nebätä töi ño yei kukwe diankäre nuaindre jai, ñakare aune nämäne ja jie ngwen Kukwe Ngöbökwe yebiti (Hech. 17:2, 3; 1 Cor. 2:6, 7). Ye köböire, kukwe driebare kwe ye ngwane kukwe kwin namani bare kräke aune ja nire käre rabadre kwe yei nämäne tö ngwen (2 Tim. 4:8). Erametre Ngöbö bäri töbätä nitre kä nebätä kräke. Ngöböta dre niere ye nikwe nuaindi ngwane, kä rabai juto nibätä aune kukwe kwin rabai nikwe. Akwa nikwe töbikadre Jehová erere ye ñaka tä ribere nuaindre ja dibiti nie. Aune “ni klabore ie tö ngwan raba bätä töbätä” aune nitre umbre ji ngwanka ye ñaka nuainne arato (Mat. 24:45, TNM; 2 Cor. 1:24). Nikwe töbikadre Ngöbö erere ye tä gare ni itire itire ie. w18.11 20, 21 párr. 12, 13

Isaías yebiti Ngöbökwe mikani gare nitre israelita jatadita yekänti kä täi jäme aune jondron nire rubun rubun bätä nitre ni mada nuainkä tare ye ñaka tädi kä jürä mikakäre bätätre. Nitre umbre aune monsotre kia yebätä kukwe tare ñan namani bare (Is. 11:6-9; 35:5-10; 51:3). Kukwe niebare ye rabai bare kä jökräbiti tibien niebare ye abokän ñan blita nämäne juta Israel ye aibebätä ñakare aune “kukwe Jehovakwe ye rabai gare kä jökräbiti tibien ñö mrenbiti tä ere ye kwrere”. Nitre judío nämäne Babilonia jataita ja käite ye abokän ie ja rabai ruin kriemikani nitre aune jondron nire rubun rubun yebätä ye Isaiakwe mikani gare. Jardín Edén yete ñö kri nämäne nen ye köböire jondron kwetadre nämäne krubäte ye kwrere rabaita bare (Gén. 2:10-14; Jer. 31:12). ¿Kukwe niebare ye namani bare kä ye aibe ngwane? Nitre ie kä ñaka tuin, nitre ngüre bren aune nitre ie ni kukwe ñaka ruin ye mikaita kwin ye mikata gare yete arato. Akwa kukwe ye ñaka namani bare nitre israelita ye näire ñakare aune ye rabai bare ja känenkäre. w18.12 5 párr. 11, 12

Ni tö näin kukwe metre ye jiebiti kärekäre. ¿Ni raba dre nuainne nänkäre jankunu kukwe metre ye jiebiti? Nikwe kä diandrekä jai ja tötikakäre Bibliabätä aune töbikadretaribätä mantre jetebe. Nikwe ja tötikai mantre jetebe ngwane, ni jatai kukwe metre ye tarere bäri aune yekwe ni dimikai ñaka rürübäine jire. Akwa, kukwe rabadre gare nie ye ñan aibe ngörä, ñakare aune nikwe ja di ngwandre kukwe mada nuainne. Proverbios 23:23 tä niere, kukwe metre kökadre ye ñan aibe ngörä ñakare aune “ni rabadre töbätä aune kukwe mäträkäre bätä kukwe nüke gare” ye kökadre arato. Ni rabadre töbätä nieta ye abokän dre tä nemen gare nie ye nuaindre meden gärätä. Kukwe nüke gare nieta ye abokän dre tärä gare nie ye ketata kukwe niena gare nie yebe. Ne madakäre, kukwe metre ye tä mäträre nibätä, ñobätä ñan aune nikwe drebätä ja töi kwitadre ye tä mike gare nie. Käre mäträta nibätä ye nikwe kadre ngäbiti jötrö ngwarbe aune töi kwinbiti, ñobätä ñan aune Biblia tä kukwe niere ye bäri ütiäte ngwian ye kräke (Prov. 8:10). w18.11 9 párr. 3; 11 párr. 13, 14

¿Jondron meden bäri ütiäte tä nikwe? ¿Ni raba jondron ye kwite jondron mada ñaka ütiäte yebe? Ni Ngöbö mikaka täte kräke, kukwe ngwantarita ne nuäre mikakäre gare. Nita ja kete Jehovabe ye bäri ütiäte aune ni ñaka raba kwite jondron mada ñaka ütiäte yebe. Arato kukwe metre Bibliabätä ye ütiäte ni kräke, ñobätä ñan aune ye köböire nita nemen ja kete ni Rün kä kwinbiti yebe (Col. 1:9, 10). Ni ni Tötikaka Bäri Kri tä kukwe keta kabre Bibliabätä driere nie yebätä nikwe töbikadre. Ñobätä niara kä ye ütiäte ye tä mike gare nie aune niara töi meden meden kwin ye tä mike gare nie arato. Tä ni tarere yebätä ni kökanintari kwe Monso kwe yebiti ye tä mike gare nie. Monso dianinkä Gobrankäre aune Kä Bä Nuäre Kä tibienbätä yebätä tä kukwe mike gare nie arato. Ne madakäre, nikwe nünandre ño aune ja ngwandre ño ye tä driere nie. Kukwe nieta ye ütiäte krubäte, ñobätä ñan aune ye tä ni dimike nökrö bäri Ni ni Sribekä ye ken aune nita nemen tö ngwen kukwe kwin ie. w18.11 3 párr. 1, 2

Nitre ñaka raba kukwe üke Jehovabätä, ñobätä ñan aune “jändrän jökrä tä bütiere Ngöbö ngwärekri” (Heb. 4:13). Konkrekasion siklo kena yete, nitre gure kädeka nämäne Ananías aune Safira ye ja töi mikani ni ngökö. Kä rürübäinbare kwetre ye abokän ütiä biani nuäi ietre ye jökrä nämäne bien niebare kwetre nitre apóstol ie, akwa metrere niaratre ñaka nämäne ngwian ye bien jökrä. Ja mräkätre töbikadre kwin bätätre aune niaratre ye mantiame niedre bätätre yei tö namani. Akwa nämänentre ni ngökö ye gani Jehovakwe, yebätä mikani ja ngie nuin kwe (Hech. 5:1-10). ¿Jehová töita ño ni ngöka yebätä? Satana aune nitre ni ngökaka abokän ñan ja töi kwite ye jökrä näin “ñukwä jutra ngitiekä” yete. Ye abokän gaite kärekäre meden gärätä (Apoc. 20:10; 21:8; Sal. 5:6). Jehová ñan “ni kä nebätä erere ni ngökö” ye gare kwin nie. Arato nieta, “ñan ja kukwei kitadre jire chi temen kwe” (Núm. 23:19; Heb. 6:18). Biblia tä niere Ngöbö brukwä “ni tidrä blitaka ngwarbe” ye kräke (Prov. 6:16, 17). Niarakwe ni kadre ngäbiti yekäre, tä kukwe meden ükete nuaindre nie ye nikwe mikadre täte aune käre kukwe metre niedre. w18.10 8 párr. 10-13

Ani bämike, jefe nikwe käkwe ribedre nie nikwe ngwian biandre fiesta nuainkäre kukwe ngwarbe mikata täte ye kräke. ¿Ye ngwane nikwe dre nuaindre? Kukwe ye jämi nemen bare känenkri, Jehová töita ño ye nikwe mikadre gare käne jai. Nikwe nuaindi ye erere ngwane, rabai nuäre ni kräke kukwe metre diankäre nuaindre jai aune niekäre. Ni tö ja ngwain metre Ngöböi yebätä nikwe töbikadretari käne ye raba ni dimike ni jänrikadre hospitalte ye ngwane. Ni ñaka tö däri mikamana ja kwatate o glóbulos rojos, glóbulos blancos, plaquetas aune plasma ye ni ñaka tö kain ngäbiti jire arato (Hech. 15:28, 29). Kukwe ruäre nuainta däri yebiti abokän ni raba kain ngäbiti o ñakare ye tä gare ni itire itire ie. Jehová töita ño rabadre gare nie yekäre, kukwe nieta Bibliabätä ja jie ngwankäre yebätä nikwe töbikadretari. Ni jänrikadre hospitalte, ni tädre bren, ni mada rabadre ni töi mike kukwe mada nuainne ye ñan ai ngwane nikwe töbikadre kukwe yebätä. Nengwane nikwe kukwe ye mikadre gare kwin jai, ni töita ño ye nikwe tikadre täräbätä mikakäre gare doctor ie aune blitadre ben. w18.11 24 párr. 5; 26 párr. 15, 16

Jehová ye abokän ni oveja ngübaka ye erere töi jäme aune tä ni ngübare kwin. Jehovata ni mike kwäre aune tä ni kriemike ni rüe yebätä. Nitre ñaka Ngöbö mike täte gaite käi nibira ja ken krubäte, aisete kukwe namani bare nibi gare nie ye tä ni töi mike jäme. Aune kukwe tare rabai bare abokän nibira ja ken krubäte ye näire ni niara mikaka täte ngübai jankunu kwe (Apoc. 7:9, 10). Ye medenbätä, ni bati o ni niena umbre, nita kwin o nita ja tare nike bren ruäre kisete, akwa kukwe tare rabai bare ye näire kä jürä ñaka rabai nibätä. Ñakare aune, Jesukwe kukwe niebare ne nikwe ngwandre törö jai: “Munkwe kä ngwan juto jabätä, käkwe dokwä gakrö krö, ñobätä ñan aune ye bätäbe mun rabaira kwäre” (Luc. 21:28, NGT). Gog ye abokän juta jene jene käkwe ja mikai gwaire ni rüere ye ngwane, nikwe tö ngwain jankunu Ngöböi (Ezeq. 38:2, 14-16). ¿Ñobätä kä jürä ñaka rabai nibätä? Ñan ñobätä aune Jehová ñaka ja töi kwite jire ye gare nie. Niara ye rabai ni ni mikaka kwäre töi jäme aune ni töi mike nüke gare jai (Is. 26:20). w18.09 26, 27 párr. 15, 16

Kukweta texto köbö matare kräke yete ye Jehovakwe niebare aune namani gare nitre Israel ie ngwane, namaninta dite raba ruin nie. Ngöböta mun tarere aune mun mike tuin ütiäte krubäte jai ye tädre gare metre muen arato. Jehovata kukwe ne käbämike juta kwe ie: “Niara Dite yebätä mä mikai kwäre kwe. Mä käi rabai juto krubätebätä” (Sof. 3:16, 17). Ni Ngöbö mikaka täte raba ja tuin kukwe keta kabre ben, akwa Ngöbökwe ni dimikai aune ni töi mikaita jäme ye tä käbämike nie. Tärä Isaías yekänti niebare kwe: “Munkwe kian duai aune mun jänäin ja kisete bätä mun mikai ja ngukodokwäbiti. Ni meyere tä monso kwe töi miketa jäme, ye erere tikwe mun töi mikaita jäme jankunu” (Is. 66:12, 13). Kukwe nieta yebiti ni meyere tä monso chi tare kwe ngwen kisete o tä ja denkä ben ye bämikata. Yebiti Jehovata bämike, niarata ni niara mikaka täte ye tarere krubäte. Ni ütiäte krubäte Ngöbö kräke ye nikwe ñaka käi kwitadrekä jire jabiti (Jer. 31:3). w18.09 13, 14 párr. 6, 7

Juta Israel kirabe yete, bä kabre nitre kwati krubäte ribe nämäne sribire ja töi jeñebiti (Éx. 36:2; Neh. 11:2). Kä nengwane, nikwe kä diandrekä jai ja mräkätre kräke aune ngwian bätä kukwe gare nie yebiti nikwe niaratre dimikakäre arato. Nikwe ye erere nuaindi ngwane, kä rabai juto nibätä aune kukwe kwin keta kabre rabai nikwe. Juta ükaninte Ngöbökwe yete nire nire tä sribire ye ngwane, ja ketamuko mada tä kwen ie. Margie sribibare Ju Ja Ükarakrö yebätä bäsi kä 18 näre te ye ngwane, kukwe namani barebätä ye ani mike gare jai. Kä kwati krubäte te, niarakwe meritre Testiko bati kwati krubäte tötikani sribikäre. Nämäne sribire yekänti, ja di mikadre kwärikwäri kukwe ja üairebiti ye ütiäte krubäte namani gare ie (Rom. 1:12). Aune kukwe kri ben ja tuani kwe ye ngwane, ja ketamuko kwe yekwe niara dimikani krubäte. ¿Ju Ja Ükarakrö sribeta yebätä nikwe ja töi mikanina sribikäre? w18.08 25, 26 párr. 9, 11

Apóstol Pablo kukwe tikani ye ngwane, Timoteo yebiti kä nämäne 30 biti bäri raba ruin nie. Akwa Pablokwe sribi kri mikani kisete. Ñobätä Pablo mäträbare Timoteo yebätä ñaka gare nie, akwa tä mike gare nie monsotre bati ye ñan aibätä nikwe blitadre blo bätätre. Kä nämäne 30 biti bäri Jesubiti ye ngwane, jatanikukwe driere arato ye nikwe ngwandre törö jai. Kä ruäre känti, monsotre bati ye mika ñaka tuin ütiäte jai. Ye erere tä nemen bare ni käite ngwane, monsotre bati raba nemen kädekani ni sribikä konkrekasionte o ni umbre ji ngwanka erere ye nitre umbre ji ngwanka ñaka tä kä bien kädekadre raba ruin nie. Nitre umbre ji ngwanka rabadre ngwen törö jai, kä rabadre nuäi ja mräkätre yebiti ngwane kädekadre, ye Biblia ñaka niere (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9). w18.08 11, 12 párr. 15, 16

Kukwe kwin diandre nuaindre jai yekäre, kukwe meden metre ye rabadre gare nie. Ye medenbätä, nikwe drebätä ñäkädre yebätä nikwe töbikadre kwin (Filip. 4:8, 9). Internet käi o correo electrónico aune kukwe mada mada juanta abokän ñaka metre ye känänkäre o ñäkäkärebätä nikwe ñaka kä juandre ngwarbe ta. Aune metrere, nitre kukwe metre tuanmetrekä aune ja mikaka rüere tä kukwe tike Internet yete ye ni ñaka raba ñäke jirebätä. Niaratre töta nemen ni Ngöbö mikaka täte tuai di nekä aune tätre kukwe metre ye kwite bä jene. Kukwe jökrä tikata kwetre ye raba ni mike kukwe ñaka kwin den nuaindre jai. Kukwe ye raba mate ño ni brukwäte aune ni töite ye nikwe ñaka käi kwitadrekä jabiti. Moisekwe nitre kä tuabitikä ni jätäbiti nibu juani Kä Käbämikani ye mike gare jai ngwane, dre namani bare yebätä ani töbike. Niaratre ni jätä käkwe kukwe ñaka metre mikani gare (Núm. 13:25-33). Niaratre ñaka kukwe metre mikani gare, ye köböite nitre israelita di nianinkä (Núm. 14:1-4, 6-10). Nitre ye rabadre kukwe meden metre ye mike gare jai aune rabadre tö ngwen Jehovai näre, akwa niaratre ñaka ja ngwani töbätä ñakare aune kukwe ñaka metre ye mikani era kwetre jai. w18.08 4 párr. 4, 5

Nitre jökrä bäsi töi kwin aune nitre ruäre ñaka Testiko ye ñaka tätre käre kukwe blo nuainne. Nitre ye kwrere ben nita ja kete, ¿ye tä mike gare ja ketadre bentre ye blo? Ni raba ngwentari jai, ni tädre nitre ye kwrere ben ja kete ye raba ni dimike ja kete bäri kwin Jehovabe o ñakare. Dreta niaratre brukwäte yebätä ni rabadre töbike. Ñodre, ¿niaratre tä blite käre ja ngwäkita, jondron ja näkwitara, ngwian, jondron mrä mrä sribeta aune jondron mada mada kä nebätä ye aibebätä? ¿Tätre ni mada kädriere o kukwe ñaka kwin yebätä tätre blite? Jesukwe kukwe ne niebare ni mikakäre mokre: “Ni moto ño amne ni töi ño, ye kwrere nita blite” (Mat. 12:34). Aisete, nane nita ja kete ni madabe abokän raba ni mike ñaka ja kete kwin Jehovabe rabadre tuin nie ngwane, nikwe ja töi mikadre ñaka kä denkä krubäte nitre ye kräke o nikwe ñaka ja ketadre jankunu ben (Prov. 13:20). w18.07 19 párr. 11

Kä nämäne 80 Moisebiti ye ngwane, Jehovakwe sribi biani nuaindre ie. Niarakwe nitre Israel nämäne klabore Egipto ye mikani kwäre (Éx. 3:10). Moisés namani kukwe bä jene niere Ngöbö kukweikäre. Akwa Jehová ñaka nämäne jerekäbe niara ngübare bätärekä, ñakare aune ja di biani kwe ie kukwe ñan tuabare nuainkäre (Éx. 4:2-9, 21). Ngöbö abokän dite krubäte, yebätä die yebiti Moisés ngwandre nikenkä kwe aune mikadre ja dibiti kwe ja kukwei mike täte näre. Akwa Ngöbökwe ñaka nuainbare, ñakare aune Moisés ngübabare bätärekä kwe aune ja töi mikani jäme kwe kräke bätä ja di ngwani kwe Moisés ni töi bobre ye töi mikakäreta jäme. ¿Ngöbökwe Moisés töi mikani nüke gare jai ye köböire kukwe kwin namani bare? Jän, ñan ñobätä aune Moisés namani ji ngwen kwin krubäte aune ja di ngwani kwe nitre mada ngübare bätärekä aune töi mikakäre nüke gare jai Jehová erere arato. Kukwe ruäre tä ükadrete nie ngwane, nikwe nitre mada töi mikadre nüke gare jai, ja töi mikadre jäme kräketre aune ngübadre bätärekä Jehová erere, ye ütiäte krubäte (Col. 3:19-21; 1 Ped. 5:1-3). Nikwe ja di ngwain ja ngwankäre Jehová erere aune Jesukristo Moisés Umbre ye erere ngwane, nitre mada ye törbai blitai nibe bätä nikwe niaratre dimikai (Mat. 11:28, 29). w18.09 24-26 párr. 7-10

Nengwane, ni raba ja töi mike sribire kwin konkrekasionte aune ja di ngwen ja mräkätre dimikabätä ne kwe ni tädre keteitibe. Ni niena nuainne ngwane, kwin nieta ni jökrä ie. Akwa, ¿ni raba ja di ngwen ja ketakäre aune ja mräkätre mike gare bäri kwin jai? (2 Cor. 6:11-13). Ni raba ja di ngwen bäri kukwe metre driekäre, ¿ne kwe ni rabadre nemen ñotra tä trä ngitiekä ye kwrere nitre nünanka ni bäre ye okwäkänti? Nita ja töi mike kwin nitre nünanka ni bäre ye kräke ngwane, kukwe metre ye raba nemen tuin kwin ietre. Ni raba ngwentari jai: “¿Nitre nünanka ti bäre ye tä töbike ño tibätä? Ju tikwe aune jondron mada tikwe ye tä ükaninte kwin? ¿Tita ja ngwen kwin ye tuin nitre nünanka ti bäre yei? ¿Tita juto biare nitre mada dimikakäre?” Nikwe blitadre ja mräkätre ben ngwane, niaratre tä ja ngwen kwin ye köböire nitre nünanka niaratre bäre, mräkätre kwetre, aune nitre nänkä kwelate bentre o sribi muko kwetre ye käkwe dre niebarera ye mäkwe ngwantari ietre. Kukwe kwin namani bare ye niaratre raba mike gare nie (Efes. 5:9). w18.06 24 párr. 13, 14

Nitre käkwe ni ja tötikaka Jesube kädeka nämäne Esteban murie ketani ngwane, namanintre töbike ye erere aune nitre tä ja ngwen niaratre erere ye tätre töbike ye erere arato (Hech. 6:8, 12; 7:54-60, TNM). Nitre ja bianka kukwebätä tätre kukwe käme krubäte ne erere nuainne aune tätre Ngöbö mike täte nieta kwetre, akwa metrere tätre kukwe biani Ngöbökwe ye ñaka mike täte (Éx. 20:13). Erametre, niaratre töi ye tä niaratre ngökö. ¿Ni töi ye ñaka ni ngökadre yekäre nikwe dre nuaindre? Ngöbökwe kukwe biani nuaindre aune kukwe biani ja jie ngwankäre ye “ütiäte dirikrä amne kuin mäträkrä amne, kuin ni mda töi diankrä amne, kuin ni töitikakrä nüne metre Ngöbö ngwärekri” (2 Tim. 3:16). Ye medenbätä, nikwe ja töi ye tötikadre Ngöbö töita ye ererebätä aune ni jie ngwandre kwin kwe yekäre, nikwe ja tötikadre kwin Bibliabätä, nikwe töbikadretari kwinbätä aune kukwe nietabätä ye nikwe nuaindre arato. w18.06 17 párr. 3, 4

Pablo tärä tikani nitre kristiano Éfeso ie ye ngwane, nitre romano rükä ye nämäne ngitra rükäre 50 centímetro ngare yebiti rüre jabe kwärikwäri. Niaratre nämäne ja kite mantre jetebe ye köböire nämänentre rüre kwin. Pablo Kukwe Ngöbökwe ye bämikani ngitra rükäre yebätä abokän Jehovakwe biani nie. Akwa, kukwe Ngöbökwe yebiti nikwe kukwe mikata täte nikwe ye mikadre gare kwin ni madai aune ja töi ükadrete kwinbiti (2 Cor. 10:4, 5; 2 Tim. 2:15). Ni ñaka rabadre Satana aune chokalitre jürä ngwen jabätä. Niaratre ye dite, akwa ñaka raba ni ganainne. Ne madakäre, niaratre ye gate raba. Kä Mil te Kristo Gobrandi ye ngwane, niaratre kitai ngite aune ñaka rabaira ni töi kwite ye käi nibira no. Ye bitikäre, gaite täte (Apoc. 20:1-3, 7-10). Ni rüe tä dre dre nuainne aune töita ño ye gare nie. Jehová diebiti, ni raba ja ngwen dite ja mikakäre Diablu rüere. w18.05 30, 31 párr. 15, 19-21

Kulebra ñaka blite ye nämänena gare Adán ie. Aisete, kulebra blitabare Evabe ye ngwane, ni üaire nämäne blite namani ruin Adán ie (Gén. 3:1-6). Niaratre nibu ie kukwe ñaka nämäne gare jire Satana yebätä. Akwa yebiti ta, Adán ja töi mikani kä mikekä ni Rün kä kwinbiti ni tarekä yebätä aune ja mikani kwe ni rüe yekri (1 Tim. 2:14). Ni rüe käkwe Adán aune Eva töi kwitani yebätä Jehová jatani kukwe mike gare aune ni rüe ye gaite kwe käbämikani kwe. Akwa Ngöbökwe niebare arato, ni üaire yekwe ja mikai nitre Ngöbö tarekä ye rüere (Gén. 3:15). Ángel ja mikaka Jehová rüere kädekata ño ye niara ñaka mike gare jire nie. Niarakwe kä mikani niken 2,500 ta ne kwe ni üaire ye ño mikakäre gare nie (Job 1:6). w18.05 22 párr. 1, 2

Gobran Ngöbökwe kukwei drieta abokän nitre ñaka tä kain ngäbiti ye raba ni ngwen di nekä. Kukwe ye erere namanina bare mäbätä ngwane, ja namani ruin ño Pablo ie ye raba nüke gare mäi. Kukwe driebare kwe bäsi kä 30 näre te ye ngwane, nitre kwati krubäte dimikani kwe ja mike kristiano (Hech. 14:21; 2 Cor. 3:2, 3). Akwa, nitre judío mada ye kwati krubäte dimikadre kwe ja mike kristiano ye ñaka namani bare ie. Ñodre, nitre jökrä bäsi käkwe ñaka Pablo kani ngäbiti aune nitre ruäre käkwe ja mikani rüere (Hech. 14:19; 17:1, 4, 5, 13). Nitre ñaka niara kani ngäbiti yekwe niara mikani ulire ye mikani gare metre kwe. Niebare kwe: “Tita ulire krubäte aune käre ti brukwä tä tare tie” (Rom. 9:1-3, TNM). ¿Ñobätä ja namani ruin kore Pablo ie? Ñan ñobätä aune nämäne kukwe drie ye mike tuin ütiäte jai aune nämäne nitre mada tarere arato. Töi nämäne krubäte nitre judío yebätä, ye medenbätä nitre ye ñaka namani Ngöbö kukwei kain ngäbiti ye namani tare krubäte ie. Pablo erere, ni töita krubäte nitre madabätä yebätä nita kukwe driere ietre (Mat. 22:39; 1 Cor. 11:1). w18.05 13 párr. 4, 5

Pablo mikani gare, nire tä kukwe kwin niere ni mada dimikakäre ni ye ie kukwe kwin niedre arato ye tä ribere jai. Nitre kristiano nämäne nüne Roma yei kukwe ne tikani kwe: “Ti tö mun tuai angwane, ti köböire Ngöbö Üai rabadre ja di bien munye, mun moto mikakäre nuäre amne mun mikakäre nüne bäri dite Ngöbökrä, abkokäre ti tö näin mun känti yete. [...] Munta tödeke Jesukristobti amne tita tödeke bti arato, yebti nikwe ja die mikadre abko ie ti tö” (Rom. 1:11, 12). Nibira gare nie erere, ruäre ngwane apóstol Pablo dimikadre ye nämäne ribere jai (Rom. 15:30-32). Ja mräkätre kwati tätre ja di ngwen krubäte sribikäre köbö täte Jehová kräke. ¿Nire nire mada ie kukwe kwin niedre dimikakäre? Ja mräkätre aune ja ngwaitre tä kaibe yei kukwe kwin niedre dimikakäre, ñobätä ñan aune “ni tödekaka Jesubti aibe ben” ja mäkädrete nieta ye niaratre tö mikai täte (1 Cor. 7:39). Nitre kristiano rüere ja mikata o tätre bren, akwa yebiti ta tätre ja ngwen metre ye ñaka käi kwitadrekä jabiti arato (2 Tes. 1:3-5). w18.04 21 párr. 3-5