Kaakig—Ano Ini?
“GINAPATAY mo ang imo kaugalingon, kon ginapunggan mo ang kinaadman sa pagpangakig nga ginhatag sa imo sang Dios.” Amo ang paandam sang isa ka artikulo nga ginbalikwat sa magasin nga Newsweek. Sa sulod sang mga tinuig, ginpabantog sang madamo nga sikologo ang ideya nga ang indi mapautwas nga kaakig mahimo bangdan sang mga balatian subong sang alta presyon, balatian sa tagipusuon, kapung-aw, kabalaka, kag alkoholismo.
Ang Biblia, sa pihak nga bahin, naglaygay sa sulod sang mga milenyo: “Untati ang kaakig kag bayai ang kasingkal.” (Salmo 37:8) Ang laygay sang Biblia diretso sa punto: “Dili ka magmadagmit sa imo espiritu sa pagpangakig: kay ang kaakig nagapuyo sa dughan sang mga buangbuang.”—Manugwali 7:9, King James Version.
Sin-o ang husto, ang sekular nga mga eksperto ukon ang Biblia? Ano gid ang kaakig? Maayo bala kon ipautwas naton ang aton kaakig?
Pagpautwas sa Kaakig
Ang “kaakig” isa ka kabilugan nga termino nga nagalaragway sa mabaskog nga balatyagon ukon reaksion nga wala mahamuot kag nagapamatok. May yara man iban nga mga tinaga nga nagapakita sang kabaskugon sang kaakig ukon paano ini ginapautwas. Ang kasingkal ukon rage nagapahangop sing daku gid nga kaakig. Ang kaalipungot ukon fury mahimo nga malaglagon. Ang indignation mahimo nga nagapatuhoy sa kaakig bangod sa isa ka matarong nga kabangdanan. Kag ang wrath masami nga nagapahangop sing pagtimalos ukon silot.
Ang kaakig masami nga ispisipiko: Nagapangakig kita nahanungod sa isa ka butang. Apang may daku nga kinatuhayan sa aton paagi sa pagpautwas sini ukon sa paglandas sini.
Sing makawiwili, bisan pa nagapamilit ang iban nga mga eksperto nga ang pagpautwas sing kaakig mapuslanon, ang sikolohiko nga mga pagtuon sining karon lang nagapakita nga ang madamo nga tawo nga nagatugot sa ila kaugalingon sa pagpautwas sing kaakig nagaantos sing kahuya, kapung-aw, sukma sang kaugalingon, dugang nga kaawayon, ukon kabalaka. Dugang pa, ang pagpaupok sa kaakig, ukon ang pagsilabo, nga mahimo ginaupdan sing akig nga mga singgit, pagtiyabaw, paghibi, ukon pagpanakit pa gani, masami nga nagatuga sing dugang nga mga problema sang sa malubad sini. Ang akig nga tawo labi pa nga nagapangakig, kag ang balatyagon sang iban labi pa nga nagakasaklaw.—Hulubaton 30:33; Genesis 49:6, 7.
Kon magsinggit kita kag magtiyabaw sa kaakig, masami nga indi naton matigayon ang mga resulta nga ginalauman naton bangod ang aton ginaakigan nga tawo masami nga mapukaw sa pagbalos. Halimbawa, ibutang ta nga samtang nga ginapadalagan mo ang imo salakyan, ang isa ka tsuper may ginahimo sa pagpainit sa imo. Bilang reaksion, nagsinggit ka kag ginpatunog mo ang imo busina. Ang imo pagpangakig madali nga makapukaw sa imo ginaakigan sa pagbalos. Kon kaisa ini nga kahimtangan nagdul-ong sa trahedya. Halimbawa, ang isa ka tawo sa Brooklyn, Nueva York, pinatay samtang nagapakigbais tuhoy sa palarkingan nga lugar sa kalye. Ginapatalupangod sang Biblia ang problema nga nagasiling: “Ang tawo nga naakig nagapainit sing kaawayon, kag ang tawo nga masingkal nagabugana sa paglalis.” (Hulubaton 29:22) Daw ano ka maalamon nga sundon ang laygay: “Dili magbayad sa bisan kay sin-o sing malaut sa malaut. . . Kon mahimo, sa masarangan ninyo, magpakighidait sa tanan nga tawo”!—Roma 12:17, 18.
Busa, ang pagpautwas sa aton kaakig indi makabulig sa aton kaangtanan sa katilingban. Apang maayo bala ini sa aton lawas? Madamo nga manugbulong ang naghinakop nga indi ini maayo. Ginpakita sang pagtuon nga ang mga tawo nga madali maakig amo ang may pinakamataas nga presyon sang dugo. Ang iban nagreport nga ang kaakig nagapatubas sing reaksion sa tagipusuon, sakit sang ulo, sunggo, paglingin sang ulo, ukon indi makahambal. Sa pihak nga bahin, ang Manughatag sang aton kabuhi nagapaathag: “Ang malinong nga tagipusuon amo ang kabuhi sang unod.” (Hulubaton 14:30) Si Jesus nagsiling: “Malipayon ang mga mahidaiton, kay tawgon sila nga ‘mga anak sang Dios.’”—Mateo 5:9.
Kabangdanan sang Kaakig
Ang iban nga mga kabangdanan sang kaakig amo ang mga atake sa aton kadungganan, mulay sa aton kaugalingon, insulto, indi makatarunganon nga pagtrato, kag indi makatarunganon nga kapaslawan. Kon akig ang mga tawo, nagapaalinton sila sing mabaskog nga mensahe: “Ginabutang mo sa peligro ang akon kalipay kag kalig-onan! Ginasaklaw mo ang akon bugal! Ginakuha mo ang pagtahod sa akon kaugalingon! Ginabentahaan mo ako!”
Kon kaisa ginagamit sang mga tawo ang kaakig subong tabon para sa lain nga butang. Halimbawa, ang isa ka 14 anyos nga bata nga lalaki sa Siudad sang Nueva York pirme lang nagapangakig kag nagapakig-away. Paagi sa bulig sang isa ka doktor, ginbaton sang ulihi sang bata nga lalaki: “Wala gid ako nagasiling nga kinahanglan ko ang bulig, nga kinahanglan nga may makahambal ako . . . Nahadlok ka nga indi ka maluyagan sang mga tawo.” Gani ang ginakinahanglan gid niya amo ang igtalupangod kag gugma.
Ang isa ka mag-asawa sa California nagasinggitanay sa kada tion nga magduaw ang asawa sa iya amiga. Ang pagpangakig sang bana nagapukaw sing amo man nga reaksion sa asawa. Sang sila ginalaygayan, may ginsugid sang ulihi ang bana sa iya asawa nga wala pa gid niya masugid kay bisan sin-o. Kon maglakat ang iya asawa nga indi sia kaupod, bisan sa makadali lamang, sa sulod niya nahadlok sia nga basi biyaan sia sang iya asawa bangod ginbiyaan sia sang iya amay sang bata pa sia. Sang mahangpan sang asawa ang kabangdanan sang pagpangakig sang iya bana—ang kahadlok nga biyaan sia—nakabulig ini sa pagdula sang iya kaakig sa iya kag ginapasalig niya ang iya bana sang iya gugma sa iya.
Sa amo, ang kaakig mahimo nga isa ka sintoma. Sa sina nga mga kaso, paagi sa paghibalo sang kabangdanan, makatuon kita sa pag-atubang sa sini sing nagakaigo.
[Laragway sa pahina 4]
Madamo nga manugbulong ang naghinakop nga ang pagpautwas sing kaakig malain sa lawas