Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • g91 4/8 rau 30-31
  • Tanobada Amo Sivarai Idauidau

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Tanobada Amo Sivarai Idauidau
  • Noga!—1991
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • DRAG BRAZIL DEKENAI
  • BUKA LALONAI KERERE IDIA NOHO
  • ATAIAI MOMOKANI HODAHODA IDIA HAMIROA
  • BOROMAKAU NATUNA KAIVAKUKUNA IDIA DAVARIA
  • IDIA GINI DIBA LASI
  • SAIENS TAUDIA IDIA KWALIMU, A?
  • HEBOGAHISI KARANA IA BOIO, A?
  • IDIA GWAURAIA HEDINARAI IDIA KWALIMU DIBA LASI
  • GUBA PADANA IA ITAIA NAMONAMO LASI
  • IDIA HAGOREREA DIBA LASI RARANA?
  • DIBURA RUMADIA LALONAI HEKWAKWANAI BE MOMO
  • Rara Matauraia Karana
    1987 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
Noga!—1991
g91 4/8 rau 30-31

Tanobada Amo Sivarai Idauidau

DRAG BRAZIL DEKENAI

Brazil magasin Veja lalonai ia gwau: “Diba idia tahua taudia idia davaria idia hanai laganidia rua lalonai drag idia gaukaralaia Brazil student taudia edia namba be 24 pesen amo ia bada daekau.” Diba tahua taudia ese komiuniti sikuli bona haisikuli student taudia 30,000 idia stadilaia. “Unai student taudia idia henanadai henia bona edia haere iboudiai idia tahua neganai, gau dikana idia davaria. . . . Drag gaukaralaia karana ia bada ia lao haraga mauri laganidia 13 ia lao 15 memero kekenidia edia huanai.” Danu, idia davaria idia gaukaralaia momo drag be tranquilizers [taunimanima hamahutaia muramuradia] bona idia hiriria vareai diba drag (hegeregere tamaka karaia taudia edia kamoa tao gauna bona bonana namona muramurana). Ena be unai drag edia siahu be bada lasi, to idia gaukaralaia dainai dala idia kehoa tauanina idia hadikaia drag do idia gaukaralaidia totona. Profesa Elisaldo Carlini ia gwau: “Ai davaria gaudia dainai ai lalo-hekwarahi, badina idia gaukaralaia momo drag be gavamani ese ia taravatulaia lasi bona sitoa dekenai unai drag idia hoia diba.”

BUKA LALONAI KERERE IDIA NOHO

U.S. komiuniti sikuli dekenai idia gaukaralaia saiens bukadia momo lalonai kerere idia noho. Saiens taudia momo idia maumau. Newsweek magasin lalonai ia gwau physicist saiens tauna ta ia gwau: “Unai buka lalonai kerere momo idia noho, bona idia ese saiens ibounai ena anina idia gwauraia kerere.” Haheitalai haida be inai: Gravity ese guba padanai ia loaloa tauna [astronaut] ia veria lasi. (Koikoi. Bema guba padanai gravity be lasi, astronaut tauna be guba dekenai ia loaloa neganai ia be gabu tamona dekenai edena bamona ia gini diba?) Nemo ese taunimanima ia koria neganai, ena kununa dekenai ia noho gwadaia gauna ia gaukaralaia. (Koikoi. Nemo ese taunimanima ia koria neganai idia itaia taudia idia diba namonamo unai be ia koikoi.) Toana be unai buka idia do printaia lasi neganai, diba momo taudia ese idia sekedia lasi. Newsweek magasin be ma ia gwau: “Unai kerere idia momo haraga, gaigai maragimaragi bamona, badina buka ‘matamatadia’ kahirakahira iboudiai idia karaia neganai, taunimanima momo be guna idia hoia bukadia hegeregeredia ai idia karaia.”

ATAIAI MOMOKANI HODAHODA IDIA HAMIROA

West Germany ai idia noho saiens taudia idia gwau ataiai momokani idia roho peleini ese hodahoda idia hamiroa momokani. Australia ena magasin ta, ladana Profil, lalonai ia gwau bema peleini ia roho neganai mita 10,000 bona ma haida ataiai ia roho lao, bona hodahoda hamiroa muramuradia, hegeregere carbon monoxide, nitric oxide, bona lahi momoru ia halasia, unai muramura ese hodahoda idia hadikaia lao lagani haida lalonai, to bema tano dekenai idia noho dina haida murinai do idia ore. Lagani ta ta iboudiai taunimanima ese idia gaukaralaia peleini be tonnes 600,000 bamona nitric acid idia halasia; tuari peleini ese idia halasia muramuradia ese unai namba ia hanaia. Peleini idia roho gabuna be atai herea neganai, muramura ranu be edia ensin amo ia heau murinai, kara haraga ia be aisi dekenai ia lao bona ori mai aisi bona nitric acid idia vara. Taunimanima momo idia laloa unai ori ese tanobada planeti ena ozone kahana idia hadikaia.

BOROMAKAU NATUNA KAIVAKUKUNA IDIA DAVARIA

Time magasin lalonai ia gwau: “Kaivakuku maragina ta ese Mose bona kaivakuku tomadiho henia Israel taudia edia sivarai ia hamomokania.” Ema bona hari, Israel taudia be Aigupito amo do idia raka lasi neganai idia karaia boromakau tomadiho laulaudia be Kanaan tanona ena nadi gunadia bogaragidiai idia davaria lasi. To June 1990 ai, Israel lalonai, kone hanuana gunana Askelono dekenai, tano idia geia saiens taudia ese boromakau natuna kaivakukuna ta, idia davaria, iena lata be sentimita 12.5 bona idia be auri laboralabora, auri kakakakana, bona reana lead bona siliva amo idia karaia. Toana be auri laboralabora idia hadiaria, golo bamona ia diari totona. Lawrence Stager, unai saiens taudia edia biaguna, ia laloa unai boromakau laulauna be lagani 1550 B.C.E. ai, Israel taudia ese Kanaan taudia idia do halusia lasi neganai, idia karaia. Ia gwau reana taunimanima ese unai boromakau idia gaukaralaia, dirava koikoina El eiava iena natuna Baal idia tomadiho henia neganai, bona reana ia be Bible ese ia gwauraia golo boromakau kaivakukudia hegeregerena.

IDIA GINI DIBA LASI

Evolusen herevana idia abia dae taudia idia gwau gaigai be lizard [gesoa] oreana amo idia vara, to idia hekwarahi, badina idia hahedinaraia namonamo lasi dahaka dainai lizard ese edia aena idia haboioa. Lagani 1973 lalonai, Harvard University diba tahua taudia haida idia gwau gaigai be lizard amo idia vara badina idia raurau bona idia raka lasi neganai idia manoka haraga lasi. To, vanegai, saiens taudia University of California, Irvine dekenai, idia ura unai lalohadai idia tohoa, ia momokani eiava lasi. Gaigai koremadia haida, ladana racer gaigai, edia vairana dekenai oxygen mask haida idia atoa, bona treadmill dekenai idia atoa, bona idia tahua idia raurau neganai idia manoka haraga eiava lasi. Idia davaria gaigai bona lizard idia rau bona idia raka gabuna be tamona neganai, nega haida gaigai ese idia haorea goadana be lizard ese idia haorea goadana hegeregerena, to nega haida ia ese ia hanaia reana nega 7 bona ma kahana amo.

SAIENS TAUDIA IDIA KWALIMU, A?

Vanegai, Japan beibi ta ena rara ia goada lasi neganai, doketa taudia ese rara idia henia lasi. Unai beibi ia vara neganai ia maragi momokani badina ia be ena nega korikori ai ia vara lasi, to unai nega ia do mai lasi neganai, iena sinana ia mara. Doketa taudia ese erythropoietin idia henia beibi dekenai. Unai muramura be hormone muramurana bamona, bona tauanina ia durua rara cell ia havaraia totona. Unai beibi ia vara neganai, ena metau be 800 gram sibona; Asahi Shimbun niuspepa lalonai ia gwau, ena “rara ia manoka momokani; unai ia vara neganai, vaia edia kara doketa taudia idia gwau idia ese rara do idia henia.” To unai beibi ena tamana bona sinana be Iehova ena Witness taudia dainai, idia ura lasi doketa taudia ese rara be edia beibi idia henia. Unai dainai beibi ena mauri dinadia be 39 neganai, doketa taudia ese erythropoietin idia henia. Wiki tamona ia do ore lasi neganai, unai beibi ena rara cell edia namba ia bada daekau matamaia. Gabeai, ena rara lalonai hemoglobin ia bada daekau danu. Doketa edia biaguna ia gwau: “Ena be unai beibi ai durua dalana ai haidaua ena badina be tomadiho, to reana doketa taudia momo ese unai naria dalana do idia gaukaralaia, idia henia rarana ena dika, hegeregere gorere, do idia koua totona.”

HEBOGAHISI KARANA IA BOIO, A?

Lagani gunanai Italy taudia momo ese edia bese ena kara idia lalohisihisilaia badina mauri lagani 6 kekenina ta ese dika ia davaria dainai. Unai kekeni maragina, ladana Vanessa Moretti, bona iena tamana be motuka dekenai idia gui bona kone dekenai idia lao. Idia be tano lalonai dalana dekenai idia lao neganai, kara haraga iena tamana ena kudou ia dika. Ia do mase lasi neganai, iena natuna ia hamaoroa ruma dekenai ia giroa lao. Mai hekwarahi bada ida unai kekeni be dala ia rakatania, to motuka handred handred ese idia heau hanaia bona idia heau haraga dainai lai idia havaraia bona unai lai ese unai kekeni ia doria diho loulou. Kekeni ese bero ia abia, iena rara ia bubua bona ia taitai. Ia be dala badana dekenai ia raka lao hora kahana lalonai, to motuka handred handred idia heau lao. Holide totona idia lao taudia be unai motuka dekenai idia noho, to kekeni idia durua lasi. Dokonai, motuka ta ia gini. Italy niuspepa momo be edia editorial toretore dekenai henanadai badana idia henia, hegeregere, Italy taudia momo idia taga dainai edia hebogahisi bona lalokau idia haboioa eiava lasi. Nega daudau lalonai taunimanima idia laloa Italy taudia be hebogahisi bona lalokau idia goadalaia taudia.

IDIA GWAURAIA HEDINARAI IDIA KWALIMU DIBA LASI

Lagani 1990 ai, Common Cold Research Center Salisbury, England dekenai, idia koua. Lagani 44 lalonai dala ia tahua udu kurukuru gorerena haorea dalana idia tahua to idia davaria lasi. Idia davaria unai gaukara be auka herea. Unai oreana ena biaguna ia gwau: “Guna ai laloa udu kurukuru gorerena be tamona. To hari ai diba, udu kurukuru gorere idauidau kahirakahira 200 idia noho, unai dainai vaccine do ai davaria lasi.” Lagani haida lalonai, taunimanima 18,000 be unai center dekenai idia mai bona dina 10 lalonai ma taunimanima iboudiai amo idia parara, bona virus idauidau idia abia. Ena be unai taudia be mita 10 ma taunimanima haida amo idia gini siri (edia daiutu lalonai idia mahuta taudia, doketa bona sisita taudia amo idia gini siri lasi), to idia haida idia gwau unai dina 10 lalonai moale idia davaria. Unai gabu dekenai tau ta bona kekeni ta be nega ginigunana idia hedavari bona lagani gabenai idia giroa lao edia honeymoon idia abia totona. Tau ta be nega 26 ia giroa mai. To unai gabu biaguna ia gwau unai tau ena kara be “sisina idau.”

GUBA PADANA IA ITAIA NAMONAMO LASI

Guba idia stadilaia saiens taudia idia lalohisihisi badina idia laloa vanegai idia siaia daekau Hubble Space Telescope ese edia gaukara do ia durua momokani. Unai telescope ena davana be U.S. dola 1,600,000,000. Unai telescope badana lalonai hevarivari badadia idia atoa guba padana do idia itaia namonamo totona. Idia laloa tanobada ena hodahoda kahanai idia itaia diba dainai, guba gaudia do idia hedinarai goevagoeva. Idia laloa unai telescope ese taunimanima edia diba guba dekenai do ia habadaia Galileo ena telescope ese ia karaia hegeregerena. To tano dekenai idia noho guba tahua saiens taudia ese unai telescope idia gaukaralaia toho neganai, idia davaria idia hamaoromaoroa namonamo diba lasi. Toana be telescope ena hevarivari gauna ta idia karaia kerere, to idia diba lasi badina guna hevarivari gaudia idia sekea namonamo lasi.

IDIA HAGOREREA DIBA LASI RARANA?

West German doketa tauna Africa tanona dekenai be mai ena hekwarahi bada​—⁠idia noia AIDS gorerena lasi rara banika [rara haboua rumana] unuseniai do ia haginia. Unai tano ena hanua badana lalonai taunimanima ese idia henia rarana ena kahana 100 100 iboudiai amo AIDS virus be kahana 6 6 lalonai ia noho. Unai dainai, unai rara banika ia gwau rara idia sekea namonamo be gau badana. To, nega haida kerere idia vara. Hua ta ta iboudiai idia halasia magasin New African lalonai ia gwau: “Nega ta AIDS gorerena be rara haida dekenai ia noho; rara banika taudia idia diba lasi bona unai rara be beibi matamatadia idia henia.” Ena be rara banika taudia idia gwau edia banika ena rara lalonai AIDS gorerena be lasi, to rara idia sekea lasi malaria bona syphilis gorerena idia tahua totona. Doketa taudia idia diba unai gorere ese rara kahana 100 100 amo kahana 18 18 ia hamiroa.

DIBURA RUMADIA LALONAI HEKWAKWANAI BE MOMO

Vanegai, Australian Institute of Criminology ena ripoti ta lalonai, ia gwau Australia dibura rumadia lalodiai taunimanima momo herea idia noho. Ia gwau dibura rumadia lalonai dibura taudia edia gabu 100 100 iboudiai amo 85 85 sibona idia gaukaralaia be namo, to Australia dekenai averes be unai gabu 103 103 idia gaukaralaia. Unai kara dekenai, state haida ese ma state haida idia hanaia. Tasmania motumotuna sibona dekenai dibura taudia ta ta iboudiai be mai edia daiutu idia sibona edia. Lalo-hekwarahilaia gauna ma ta be inai: Australia ena dibura rumadia iboudiai be 88, to idia 23 be lagani 1900 ia do mai lasi neganai idia haginia. Unai dibura rumadia momo lalonai, mauri durua gaudia be momo lasi, bona “idia hegeregere lasi taunimanima ese idia noholaia totona.” Idia vara gaudia haida idia namo lasi dainai, toana be dibura rumadia do idia hanamoa lasi. Hegeregere, lagani 1982 ia lao 1986 lalonai, dibura ruma dekenai idia siaia hahinedia edia namba be 65 pesen amo ia bada daekau!

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2026)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia