Karoa 28
Dagedage Gaudia Rua Tuari Henidia
Matahanai 8—Apokalupo 13:1-18
Anina: Mai ena kwara 7 dagedage gauna, mai ena doana rua dagedage gauna, bona dagedage gauna ena laulau
Hagugurua negana: Nimrod ena nega amo ia lao hisihisi bada herea ena nega
HUALA badana be tanobada dekenai idia negea diho vadaeni! Apokalupo bukana ita stadilaia dainai, ita diba Gaigai bona ena demoni hahediba taudia be guba dekenai do idia giroa lou diba lasi. To “iena ladana be Diabolo bona Satani. Ia be tanobada taudia ibounai ia koia noho” tauna ena sivarai haida ita do kamonaia lasi. Satana ese ‘hahine mai ena garana’ ia tuari henia totona ia gaukaralaia daladia be inai sivarai lalonai idia hedinarai namonamo. (Apokalupo 12:9, 17) Ioane ese unai gaigai bamona hualana be inai bamona ia gwauraia: “Vadaeni huala ese davara ena kone dekenai ia gini.” (Apokalupo 12:18) Vadaeni, mani huala ese ia gaukaralaia karadia ita laloa.
2 Satana bona ena demoni ese guba taudia edia noho idia hadikaia noho diba lasi. Unai lauma dikadia be guba amo idia luludia bona inai tanobada kahirakahira dekenai idia guia. Momokani, unai badina dainai hari inai nega lalonai babalau bona meamea karadia idia bada daekau. Mai ena aonega ida, Gaigai ese ena lauma orea mirona ia gaukaralaia noho. To taunimanima hakaudia kerere totona, ia ese tanobada oreana ta ia gaukaralaia danu, a? Ioane ia gwau: “Dagedage gauna ta lau itaia, davara dekena amo ia daekau, iena doana be 10, bona iena kwarana be 7. Iena doana edia duduna dekenai be kwara gaudia, dagi toana, idia noho, ibounai 10. Bona iena kwarana ta ta dekenai Dirava hadikaia ladana idia torea. Inai dagedage gauna lau itaia, iena toana be lepadi bamona, to iena aena be bea ena aena bamona. Iena uduna be leona ena uduna bamona. Huala ese sibona ena siahu inai dagedage gauna dekenai ia henia. Ma sibona ena helai gabuna badana bona ena goada bada herea danu ia henia.”—Apokalupo 13:1, 2.
3 Unai toana dika dagedage gauna be dahaka? Baibel ia haere. Babulono be lagani 539 B.C.E. ai ia do moru lasi neganai, Iuda peroveta tauna Daniel ese matahanai lalonai dagedage gaudia ia itaia. Daniela 7:2-8 lalonai ia gwau dagedage gaudia 4 be davara amo idia daekau, ginigunana ena toana be leona ena toana bamona, iharuana ena toana be bea ena toana bamona, ihatoina ena toana be lepadi ena toana bamona bona “animal namba 4 . . . mai garina bona mai kudou hetahana, ia goada dikadika danu . . . bona ia be mai ena doana 10.” Unai dagedage gauna ena toana be lagani 96 C.E. ai Ioane ia itaia dagedage gauna ena toana hegeregerena. Unai dagedage gauna danu be leona bamona, bea bamona, bona lepadi bamona, bona ia be mai ena doana 10. Daniel ese ia itaia dagedage gaudia badadia be dahaka? Daniel ia gwau: “Inai animal badadia haniosi be pavapava 4, tanobada ai do idia toreisi.” (Daniela 7:17) Oibe, unai dagedage gaudia ese “pavapava,” eiava tanobada ena politikol gavamanidia, idia laulaulaia.
4 Ma matahanai ta lalonai Daniel ese mai doana rua mamoe maruanena ta ia itaia. Nanigosi ta mai ena doana badana ta ese mamoe maruanena ia botaia. Aneru Gabriel be Daniel dekenai unai matahanai ena anina ia gwauraia, ia gwau: “Hari mamoe maruanena oi itaia mai ena doana rua, unai be Media bona Parasa edia pavapava. Bona huina bada nanigosi maruanena anina be Greece ena pavapava.” Bena Gabriel ia gwau nanigosi maruanena ena doana badana do idia makohia, bona ia murinai doa 4 do idia toreisi. Lagani 200 murinai, Alesana Badana ia mase neganai, unai peroveta herevana ia guguru. Iena basileia be kahana 4 ai idia haria bona ena tuari biagudia 4 ese idia biagua.—Daniela 8:3-8, 20-25.a
5 Unai dainai ita diba, ena lauma siahu amo Baibel ia Havaraia Tauna ia laloa inai tanobada ena politikol gavamanidia be dagedage gaudia bamona. Edena bamona dagedage gaudia? Baibel ia herevalaia tauna ta ia gwau Apokalupo 13:1, 2 ai ia gwauraia dagedage gauna be “animal dikana,” bona ia be ma ia gwau: “Inai hereva θηρίον [the·riʹon, Greek gado ai “dagedage gauna”] ena anina ibounai ai laloa, anina be ia dagedage, dika bona gari ia havaraia, gau momo ia ania ore, ia be toana dika gauna.”b Rara momo ia bubua vadaeni politikol orea badana ena toana ia gwauraia goevagoeva unai! Unai amo taunimanima ia biagudia. Ema bona Ioane ena negai, tanobada basileia badadia 6—Aigupito, Asuria, Babulono, Mede-Parasa, Greece, bona Roma—be inai tanobada dekenai idia vara. Baibel lalonai unai basileia ia gwauraia momo. Unai dagedage gauna ena kwarana 7 ese unai basileia badadia 6 bona gabeai do ia vara basileia badana namba 7 idia laulaulaia.—Apokalupo 17:9, 10 itaia.
6 Momokani, unai basileia 7 sibodia lasi to ma basileia haida danu be tanobada dekenai idia vara. Unai hegeregerena, dagedage gauna be mai ena kwarana 7 bona doana 10 sibodia lasi, to ia be mai ena tauanina danu. To kwarana 7 ese tanobada basileia badadia 7 idia laulaulaia, idia ta ta be ena nega ena nega ai Dirava ena orea taudia ia dagedage henidia. Lagani 33 C.E. ai, Roma basileiana ena siahu ia bada daekau neganai, Satana ese unai kwarana ia gaukaralaia Dirava ena Natuna do ia hamasea totona. Unai neganai, Dirava ese kara dika Iuda oreana ia rakatania, bena gabeai lagani 70 C.E. ai, dala ia kehoa Roma ese Iuda besena ena davana do ia henia. Gau namona be Dirava ena Israel korikorina be unai gau dekenai idia hadibaia vadaeni, bona Ierusalem bona Iudea lalonai idia noho Iuda taudia idia heau oho Ioridane Sinavaina unukahana dekenai.—Mataio 24:15, 16; Galatia 6:16.
7 Lagani 100 C.E. kahirakahira ai, Keristen taudia ginigunadia haida ese tomadiho momokanina idia rakatania, bona ava dikadia, “Satani ena taunimanima,” ese Keristen uiti korikorina, “Basileia ena taunimanima,” idia koua. To nega dokona ia ginidae neganai, horoa Keristen taudia be orea ta bamona idia hedinarai lou. Lohiabada ena dina lalonai, kara maoromaoro taudia “do idia diaridiari, dina bamona.” Unai dainai, Keristen kongregesen taudia be gaukara totona idia hegaegae. (Mataio 13:24-30, 36-43) Unai neganai, Roma Basileiana ia ore vadaeni. Britain Basileiana badana, bona mai siahu bada besena, United States of America, ese tanobada idia biagua. Unai bese badadia rua be basileia badana ta, dagedage gauna ena kwarana namba 7 unai.
8 Harihari idia lohia noho politikol gavamanidia ita gwauraidia dagedage gau ta bamona be dika, a? Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana negana lalonai, taunimanima haida be unai bamona idia hereva, bona idia gwau Iehova ena Witness taudia edia orea bona Iehova ena Witness taudia ta ta be Keristen oreana bona Keristen taudia korikoridia lasi. To mani oi laloa namonamo! Bese badadia ese dagedage gaudia bona animal idauidau idia abia, edia bese edia laulau bamona, ani? Haheitalai be inai: Britain ena leona, America ena ugava, bona China ena huala. Unai dainai, Baibel Helaga ena Havaraia Tauna danu ese tanobada besedia badadia ia laulaulaidia totona dagedage gaudia ia gaukaralaidia neganai, bema taunimanima ta ia maumau, unai be maoro lasi.
9 Danu, Baibel ia gwau Satana ese siahu be dagedage gauna dekenai ia henia neganai, dahaka dainai ta ese unai hereva ia badulaia? Dirava be unai hereva ena Havaraia Tauna, bona ia vairanai ‘bese badadia be baketi lalona amo idia bubua ranu sisina hegeregerena bona sikeili latanai ia noho kahu sisina hegeregerena.’ Aonega dalana be inai: Namona be unai bese ese Dirava idia hamoalea dalana idia tahua bona ena peroveta Herevana lalonai Dirava ese idia ia gwauraia dalana idia badulaia lasi. (Isaia 40:15, 17; Salamo 2:10-12) Satana be gori tauna sibona lasi; hel ena lahi lalonai taunimanima edia souli ia hahisia lasi. Hel mai ena lahi ia noho lasi. To Revareva Helagadia ese Satana ia gwauraia: “Diari aneruna”—koikoi karana ia diba momo tauna, ia be mai ena siahu badana politikol karadia lalonai.—2 Korinto 11:3, 14, 15; Efeso 6:11-18.
10 Dagedage gauna be mai ena doana 10 bona mai ena kwarana 7. Reana kwarana 4 be mai edia doana ta ta, bona kwarana toi be mai edia doana rua. Danu, ena doana dekenai kwara gaudia 10, dagi toadia, idia noho. Daniel bukana lalonai, dagedage gaudia dikadia ia sivarailaidia. Edia doana edia namba be namba korikori. Unai dainai, mamoe maruanena ena doana rua ese tanobada basileiana ta mai ena kahana rua, Mede bona Parasa, idia laulaulaia. Nanigosi ena doana 4 ese nega tamona idia lohia basileia 4, Alesana Badana ena Greek basileiana amo idia mai basileia, idia laulaulaia. (Daniela 8:3, 8, 20-22) To, Ioane ese ia itaia dagedage gauna dekenai, doana edia namba be namba korikori lasi. (Daniela 7:24; Apokalupo 17:12 itaia danu.) Laulau ai ena anina be tanobada gavamanidia iboudiai be Satana ena politikol oreana lalonai idia noho. Unai doana iboudiai idia dagedage, to kwarana 7 ese ia laulaulaia hegeregerena, edia kwarana dagina be tanobada basileiana tamona bona nega tamona lalonai ia noho diba. Unai hegeregerena, edia kwara gaudia, dagi toadia, idia hahedinaraia tanobada basileia badana ta ia lohia noho neganai, tanobada gavamanidia ma iboudiai danu ese lohia siahuna idia abia.
11 Dagedage gauna ena “kwarana ta ta dekenai Dirava hadikaia ladana idia torea.” Sibona ena dagi ia herevalaia neganai, dagedage gauna ese Iehova Dirava bona Iesu Keriso ia matauraidia lasi. Iehova Dirava ena ladana bona Iesu Keriso ena ladana ia gaukaralaia, sibona ena ura gaudia politikol karadia lalonai do ia abia totona; tomadiho koikoi danu ia gaukara hebou, bona dubu gunalaia taudia dekenai dala ia henia idia be politikol karadia lalonai do idia vareai totona. Unai dainai, England dekenai bisop taudia be House of Lords dekenai idia noho. France bona Italy dekenai, Katolik kadinal taudia ese politikol dagi badadia idia abia. Hari inai negai, Latin America dekenai pris taudia ese politikol dagi idia abia. Edia moni pepadia dekenai gavamani ese tomadiho herevadia, hegeregere “DIRAVA ITA TABEKAU HENIA,” idia printaia, bona edia moni dekenai idia atoa herevadia idia gwau Dirava ese edia lohia taudia ia lalo-namo henidia. Idia gwau edia dagi idia abia “Dirava ena heduru amo.” Unai kara bona hereva iboudiai ese Dirava ena ladana idia hadikaia badina dala idia tahua Dirava be edia politikol karadia lalonai idia veria totona.
12 Dagedage gauna be “davara dekena amo” ia daekau. Davara ese idia heiriheiri taunimanima hutuma ia laulaulaia. Taunimanima edia gavamani be unai davara amo idia mai. (Isaia 17:12, 13) Nimrod ena negai (lagani 2100 B.C.E. bamona), dagedage gauna be davara amo ia daekau matamaia. Unai neganai, Abata Badana ia ore murinai, Iehova dadaraia tanobadana ena oromana ia vara matamaia. (Genese 10:8-12; 11:1-9) To, ena kwarana namba 7 ia hedinarai goevagoeva lasi ela bona Lohiabada ena dina ia mai. Danu, huala ese “siahu inai dagedage gauna dekenai ia henia. Ma sibona ena helai gabuna badana bona ena goada bada herea danu ia henia.” (Luka 4:6 itaia.) Dagedage gauna be Satana ena politikol gauna, taunimanima hutuma bogaragidiai ia karaia gauna. Momokani, Satana be “inai tanobada ena lohia.”—Ioane 12:31.
Mase Berona
13 Lohiabada ena dina ia matamaia murinai, dagedage gauna ese dika ia davaria. Ioane ia gwau: “Iena kwarana ta lau itaia, iena toana be idia haberoa dikadika, mase berona bamona, to unai bero be ma ia namo lou vadaeni. Tanobada taudia ibounai ese inai dagedage gauna dekenai idia hoa bada, bona iena murinai idia raka.” (Apokalupo 13:3) Unai siri ia gwau dagedage gauna ena kwarana ta lalonai mase berona ia abia, to Apok 13 siri 12 ena hereva be hegeregere dagedage gauna ibounai ia hisihisi. Dahaka dainai? Dagedage gauna ena kwarana iboudiai ese edia siahu idia habadaia nega tamona lasi. Idia ta ta be ena nega ena nega dekenai tanobada taudia ia biagudia, bona Dirava ena orea taudia danu ia biagudia auka. (Apokalupo 17:10) Unai dainai, Lohiabada ena dina ia mai kahirakahira neganai, kwarana tamona sibona, kwarana namba 7 unai, be basileia badana tanobada dekenai. Unai kwarana dekenai mase berona ese dagedage gauna ena tauanina ibounai ia hahisia.
14 Mase berona be dahaka? Gabeai, idia gwau unai bero be tuari kaia amo idia henia. Tuari kaia ese tuari ia laulaulaia. Lohiabada ena dina ena matamanai tuari kaia ese dagedage gauna ia haberoa, badina tanobada ibounai tuarina ginigunana ese Satana ena politikol dagedage gauna ia hadikaia bona ia hamanokaia. (Apokalupo 6:4, 8; 13:14) Toretore tauna Maurice Genevoix be unai tuari lalonai tuari oreana ta ia biagua. Ia gwau: “Taunimanima iboudiai idia abia dae, tanobada taudia edia sivarai ibounai lalonai, August 2, 1914, be dina badana. Europe tanodia be unai tuari dika herea lalonai idia vareai guna, bena gabeai taunimanima kahirakahira iboudiai idia vareai danu. Sene karadia, gwauhamata, mauri ena kara goeva taravatudia, taunimanima edia noho daladia iboudiai idia mareremarere. Dina ta ta iboudiai, gau iboudiai idia henanadailaia. Unai dika ese taunimanima idia gari henia gaudia bona idia lalohadailaia gaudia edia dika ia hanaia. Unai tuari ia bada herea, mai ena heiriheiri badana danu, bona ia dika herea momokani. Ema bona hari iseda mauri ia hadikaia.”—Maurice Genevoix, Académie Française oreana tauna, ena hereva be Promise of Greatness (1968) bukana lalonai idia torea.
15 Dagedage gauna ena kwarana namba 7 dekenai, unai tuari be dika herea momokani. Europe besedia ma haida hegeregerena, Britain ena tatau matamatadia momo herea idia mase. Lagani 1916 ai, Somme Sinavaina ena Tuari lalonai, Britain tuari taudia 420,000, France tuari taudia 194,000 bona Germany tuari taudia 440,000 bamona idia mase—taunimanima 1,000,000 bona ma haida idia mase unai! Britain bona Europe tanodia oredia ese edia moni kahirakahira ibounai idia haboioa. Britain Basileiana badana ese ena goada ia haboioa, bona ema bona hari guna ia goada hegeregerena ia goada lou lasi. Momokani, bese badadia 28 be unai tuari lalonai idia vareai, bona unai ese tanobada ibounai ia hahisia, mase berona ia abia hegeregerena. August 4, 1979 dekenai, Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana ia matamaia ena lagani 65 murinai, London, England, ena niuspepa ta, The Economist, ia gwau: “Lagani 1914 ai, tanobada ese ena goada ia haboioa bona ema bona hari unai goada ia abia lou lasi.”
16 Danu, unai tuari, unai negai ena ladana idia hatoa Tuari Badana, ese dala ia kehoa United States be Anglo-America Basileia Badana lalonai ia hedinarai bada totona. Tuari laganidia ginigunadia lalonai, ena taunimanima edia ura dainai United States be tuari lalonai ia vareai lasi. To, histori toretore tauna Esmé Wingfield-Stratford ia hereva hegeregerena, “henanadai badana be inai: Hekwakwanai bada herea negana lalonai, Britain bona United States be [edia] lalo-tamona bona [edia] maduna tamona idia diba dainai, edia hepapahuahu do idia koua, eiava?” Momokani, edia hepapahuahu idia koua. Lagani 1917 ai, United States ese moni bona tuari taudia ia henia, Britain bona ena turadia be tuari lalonai ia durudia totona. Unai dala amo, kwarana namba 7, Britain bona United States, be tuari dekenai ia kwalimu.
17 Tuari ia ore neganai, tanobada be idau momokani. Ena be mase berona ese Satana ena tanobada oreana ia hadikaia, to ia mauri lou. Unai neganai, ena siahu ia bada herea, guna ia abia siahuna ia hanaia. Ia goada lou dainai, taunimanima momo ese idia matauraia bada.
18 Histori toretore tauna Charles L. Mee, Jr. ia gwau: “[Tanobada ibounai tuarina ginigunana] dainai mauri dala gunana ia moru. Unai dainai bese momo idia ura idia sibodia idia lohiaia, bona bese matamatadia bona orea matamatadia ese ruhaia maurina idia abia bona sibodia idia lohiaia.” Tanobada ibounai tuarina ginigunana ia ore murinai, dagedage gauna ena kwarana namba 7 ia namo lou bena ia ese siahu bada ia abia tanobada dekenai. United States of America ena siahu ia bada ia lao. Unai mai kahana rua basileia badana ese League of Nations bona United Nations havaraia dalana ia gunalaia. Lagani 2005 ai, United States ena politikol siahuna dainai taga tanodia edia mauri dalana ia namo, bona gorere momo idia koua bona saiens amo gau namodia haida idia karaia. Tatau 12 be hua dekenai idia atoa danu. Unai dainai, taunimanima momo herea be “inai dagedage gauna dekenai idia hoa bada, bona iena murinai idia raka.”
19 Taunimanima be dagedage gauna dekenai idia hoa sibona lasi, to ena kara idia karaia danu. Ioane ia gwau: “Bona tanobada taudia ibounai ese huala idia tomadiho henia, badina be ia ese unai dagedage gauna dekenai iena siahu ia henia dainai. Dagedage gauna danu idia tomadiho henia, idia gwau, ‘Daika be inai dagedage gauna hegeregerena? Daika ese ia tuari henia diba?’ ” (Apokalupo 13:4) Iesu be tanobada dekenai ia noho neganai, Satana ia gwau ia ese tanobada ena basileia iboudiai ia biagua. Iesu ese ena hereva ia koua toho lasi, to ia sibona ia gwau Satana be inai tanobada ena lohia bona ia ura lasi iena negai idia noho politikol karadia lalonai do ia vareai. Gabeai, Ioane ese Keristen taudia korikoridia ia gwauraia inai bamona: “Ita diba danu, ita be Dirava ena natuna taudia, bona Satani ese tanobada taudia ibounai ia gunalaia noho.” (1 Ioane 5:19; Luka 4:5-8; Ioane 6:15; 14:30) Satana ese siahu be dagedage gauna dekenai ia henia, bona tanobada besedia ta ta dekenai ia henia. Unai dainai, taunimanima be Dirava ena lalokau lalonai idia lalo-tamona lasi, to idia parara, bona sibodia edia iduhu o bese idia abia isi. Taunimanima momo herea ese dagedage gauna ena kahana, edia hanua dekenai ia lohia gauna unai, idia tomadiho henia. Unai dala amo taunimanima ese dagedage gauna ibounai idia hanamoa bona idia tomadiho henia.
20 Edena bamona idia tomadiho henia? Anina be edia bese idia ura henia bada, to Dirava idia ura henia maragi. Taunimanima momo ese edia vara tanona idia ura henia. Keristen korikori taudia be kara namo taudia; unai dainai, lohia taudia bona idia noholaia tanona ena pepe idia matauraia. Gavamani ena taravatu idia badinaia, bona edia gabu naria taudia bona edia dekena taudia idia durudia. (Roma 13:1-7; 1 Petero 2:13-17) To, tano tamona sibona idia abia isi lasi. Idia gwau diba lasi unai tano ese ma tano iboudiai ia hanaia. “Aiemai tano be namo, herevana ia maoro eiava ia kerere” be Keristen hahediba herevana lasi. Unai dainai Iehova Dirava idia tomadiho henia Keristen taudia be mai heagi ida dagedage gauna ena kahana ta idia tomadiho henia diba lasi. Bema unai bamona idia karaia, anina be idia ese huala idia tomadiho henia, badina ia ese siahu be dagedage gauna ia henia. Mai edia hoa ida idia henanadai diba lasi: “Daika be inai dagedage gauna hegeregerena?” Lasi, to Mikael ena haheitalai namona idia tohotohoa—ena ladana ena anina be “Daika be Dirava Bamona?”—bena Iehova ena lohia siahuna idia abia isi. Dirava ese ia abia hidi neganai unai tau, Mikael, Keriso Iesu unai, ese dagedage gauna do ia tuari henia bona do ia halusia, Satana be guba amo ia lulua neganai ia kwalimu hegeregerena.—Apokalupo 12:7-9; 19:11, 19-21.
Helaga Taudia Ia Tuari Henidia
21 Satana be mai ena aonega ida palani ia karaia dagedage gauna do ia biagua, ena ura do ia karaia totona. Ioane ese unai kara ia gwauraia hedinarai, ia gwau: “Dagedage gauna [mai ena kwarana 7 dagedage gauna] ese iena uduna dekenai Dirava hadikaia hereva momo herea ia gwauraia. Unai bamona siahu Dirava ese ia henia dainai, tanobada ia gunalaia hua 42 lalonai. Unai dagedage gauna ese iena uduna ia kehoa, Dirava ia hereva dika henia. Dirava ena ladana, bona Dirava ena noho gabuna, bona guba dekenai idia noho taudia ibounai be dagedage gauna ese ia hadikaia dikadika. Dirava ese ia koua lasi dainai dagedage gauna ese Dirava ena taudia ia tuari henia, bona idia [dekenai] ia kwalimu. Siahu danu ia abia iduhu ibounai, bese ibounai, gado ibounai, bona kopina ibounai taudia, ia ese idia ia gunalaia. Tanobada noho taudia ibounai, edia ladana be mauri buka dekenai idia torea lasi taudia ese, unai dagedage gauna do idia tomadiho henia. Inai mauri buka be Mamoe ena Natuna ena. Tanobada ia do karaia lasi neganai unai Mamoe ena Natuna be idia alaia mase.”—Apokalupo 13:5-8.
22 Unai siri lalonai hua 42 ia gwauraia. Daniel ena peroveta herevana lalonai ia gwauraia dagedage gauna ta ena doana ta ese helaga taudia ia hahisia lagani toi mai lagani kahana lalonai. Unai hua 42 bona unai lagani toi mai lagani kahana edia anina be gau tamona. (Daniela 7:23-25; Apokalupo 11:1-4 itaia danu.) Unai dainai, lagani 1914 ena dokona amo ia lao lagani 1918 ai, idia tuari hebou besedia idia hadikaia heheni, dagedage gaudia edia kara hegeregerena. Unai negai, unai bese taudia idia doridia, dagedage gauna do idia tomadiho henia totona, edia bese abia isi tomadihona do idia badinaia totona, bona edia lalona ai idia hegaegae edia bese totona do idia mase. Unai bamona idia doridia auka dainai, horoa taudia momo ese hisihisi idia abia, badina idia laloa gau badana be Iehova Dirava bona ena Natuna, Keriso Iesu, idia kamonai henia guna. (Kara 5:29) June 1918 ai, edia hahetoho idia bada daekau, badina be haida ese idia halusidia. United States lalonai, Watch Tower Society ena dagi bada taudia bona edia gaukara taudia haida be dibura rumana ai idia negea kerere, bona edia Keristen tadikaka edia haroro gaukara momo idia koua. Dagedage gauna ese “siahu danu ia abia iduhu ibounai, bese ibounai, gado ibounai, bona kopina ibounai taudia, ia ese idia ia gunalaia.” Unai dainai tanobada ibounai lalonai Dirava ena hesiai gaukara ia koua.
23 Toana be Satana bona ena orea idia kwalimu. To edia kwalimu ia ore haraga, badina Satana ena tanobada oreana lalonai taunimanima ta lasi ena ladana be ‘Mamoe ena Natuna ena mauri bukana’ lalonai idia torea. Laulau dalana ai, unai buka lalonai Iesu ida iena guba Basileia lalonai do idia lohia hebou taudia edia ladadia idia noho. Unai ladana ginigunadia be Pentekoste 33 C.E. ai idia torea vareai. Bona unai nega amo idia hanaia laganidia lalodiai, ladana ma momo idia torea danu. Lagani 1918 amo, Basileia taudia 144,000 edia orena taudia ese maka idia abia. Kahirakahira idia iboudiai edia ladana be Mamoe ena Natuna ena mauri bukana lalonai idia torea. To, dagedage gauna idia tomadiho henia taudia amo, ta lasi ena ladana be unai buka lalonai do idia torea. Unai dainai, bema toana be dagedage gauna ese “Dirava ena taudia” ia halusidia, unai kwalimu be anina lasi.
24 Ioane ia ura mai edia aonega taudia be ena hereva dekenai do idia kamonai namonamo. Ia gwau: “Mai ena taiana tauna, be mani do ia kamonai!” Bena ia be ma ia gwau: “Bema Dirava ena ura be tau ta dibura rumai do idia atoa, . . . idia ese dibura rumai do idia atoa. Bona bema Dirava ena ura be tau ta tuari kaia dekena amo do idia alaia mase, ia be tuari kaia dekena amo do idia alaia mase. To hisihisi inai bamona ia vara neganai, Dirava ena bese taudia ese edia haheauka bona edia abidadama do idia dogoatao auka noho be namo.” (Apokalupo 13:9, 10) Ieremia be lagani 607 B.C.E. do lasi neganai unai bamona hereva ia torea. Unai amo ia hahedinaraia Iehova ese ena hahemaoro kara dika hanuana Ierusalem dekenai do ia haidaua lasi. (Ieremia 15:2; Ieremia 43:11; Sekaraia 11:9 itaia danu.) Iesu ese hahetoho badana ia davaria neganai, ia hahedinaraia gau badana be ia murinai idia raka taudia ese dala maorona idia rakatania lasi. Ia gwau: “Tuari kaia idia abia taudia ibounai be tuari kaia dekenai do idia mase.” (Mataio 26:52) Unai hegeregerena, hari, Lohiabada ena dina lalonai, Dirava ena orea taudia ese Baibel ia gwauraia dala maorodia idia badinaia be gau badana. Nega dokonai, dagedage gauna idia tomadiho henia taudia, idia helalo-kerehai lasi taudia, do idia roho mauri diba lasi. Gau badana be ita ibounai ita haheauka bona iseda abidadama ita hagoadaia, idia mai kahirakahira dagedage bona hahetoho edia amo do ita roho mauri totona.—Heberu 10:36-39; 11:6.
Doana Rua Dagedage Gauna
25 To dagedage gauna ma ta ia hedinarai. Ioane ia gwau: “Vadaeni dagedage gauna ma ta lau itaia, tano ena lalona dekena amo ia daekau mai. Iena doana be rua, mamoe ena natuna ena doana toana bamona. To iena gadona be huala badana ena gadona bamona. Inai dagedage gauna iharuana ese dagedage gauna ginigunana ena siahu ibounai ia gaukaralaia, ia vairanai. Ia ese danu tanobada, bona tanobada noho taudia ibounai ia oda henidia, unai dagedage gauna ginigunana do idia tomadiho henia. Unai dagedage gauna be iena mase berona ia namo lou gauna. Dagedage gauna iharuana ese hoa kara badadia ia karaia. Ia be lahi guba dekena amo ia hadihoa taunimanima ibounai edia vairanai.” (Apokalupo 13:11-13) Hari dagedage gauna be mai ena doana rua; idia hahedinaraia politikol gavamani rua idia gaukara hebou. Bona siri lalonai ia gwau ia be tanobada amo ia daekau mai, davara amo lasi. Unai dainai, ia be Satana ena tanobada oreana amo ia mai. Ia be basileia badana ta, ia vara vadaeni gauna, bona Lohiabada ena dina lalonai ena kara be mai anina bada.
26 Unai dagedage gauna be dahaka? Ia be Anglo-America Basileia Badana—dagedage gauna ginigunana ena kwarana namba 7 unai, to ia be gaukara idauna ta ia karaia! Matahanai lalonai unai kwarana be dagedage gauna ta bamona ia hedinarai. Unai dainai ena kara tanobada dekenai ita itaia namonamo diba. Unai doana rua dagedage gauna lalonai politikol gavamanidia rua idia noho. Edia lohia siahuna be tamona lasi, to idia gaukara hebou. Iena doana rua be “mamoe ena natuna ena doana toana bamona.” Anina be ia kara hegeregere ia be manau bona dagedage lasi gauna, bona ia gwau tanobada taudia iboudiai ese ena gavamani dalana aonegana idia abia dae be namo. To ena hereva be “huala badana ena gadona bamona,” anina be taunimanima ia doridia, bona ia hagaridia, bona ia dagedage henidia ena gavamani dalana idia abia dae lasi neganai. Ia ura lasi taunimanima be Dirava ena Basileia henunai do idia mai bona Dirava ena Mamoe Natuna ena siahu henunai do idia noho. Lasi, to taunimanima ia hagoadaia, Satana, huala badana, ena ura do idia karaia totona. Taunimanima ia veria, bese idauidau do idia parara, bona do idia inai heheni totona. Unai dala amo, idia ese dagedage gauna ginigunana idia tomadiho henia.c
27 Unai dagedage gauna mai ena doana rua ese hoa karadia badadia ia karaia. Lahi be guba ena amo ia hadihoa danu. (Mataio 7:21-23 itaia.) Unai hoa karana dainai Elia, idaunegai ia noho peroveta tauna, ena kara ita laloatao. Ia be Baal ena peroveta taudia ida idia hepapahuahu. Iehova ena ladana dekenai lahi be guba dekena amo ia hadihoa neganai, ia hamomokania ia be peroveta tauna momokanina bona Baal ena peroveta taudia idia koikoi. (1 King Taudia 18:21-40) Unai Baal peroveta taudia hegeregerena, doana rua dagedage gauna ia laloa ia be peroveta tauna. (Apokalupo 13:14, 15; 19:20) Ia gwau tanobada ibounai tuaridia rua lalonai kara dika ia haorea, bona Dirava idia dadaraia Komiunis gavamanidia ia halusidia vaitani! Momokani, taunimanima momo idia laloa doana rua dagedage gauna ese taunimanima edia ruhaia mauri namona ia naria bona kohu namodia ia henidia.
Dagedage Gauna Ena Laulau
28 Unai doana rua dagedage gauna ena doana be mamoe ena natuna ta ena doana bamona. Unai dainai, toana be ia kara dika diba lasi. To, unai be momokani, a? Dirava be ma ia gwau: “Unai ia abia siahuna dekenai ia ese hoa karadia dagedage gauna ginigunana ena vairanai ia karaia. Bona unai hoa karadia dainai ia ese tanobada taudia ibounai ia koia momokani. Ia ese tanobada taudia ia hamaoroa, unai dagedage gauna, mai ena mase berona, to ia mauri noho gauna, iena laulau do idia karaia, iena ladana hanamoa totona. Bona siahu ia abia, vadaeni dagedage gauna iharuana ese unai dagedage gauna ena laulauna dekenai mauri ena lagana ia henia, vadaeni ia hamauria, bona ia hereva diba. Siahu danu unai laulau dekenai ia henia, vadaeni laulau do idia tomadiho henia lasi taudia ibounai, be ia ese do ia aladia mase.”—Apokalupo 13:14, 15.
29 “Dagedage gauna ena laulauna” be dahaka, bona dahaka totona ia vara? Taunimanima ia hagoadaia, kwarana 7 dagedage gauna do idia tomadiho henia totona, ia ese unai gau ia laulaulaia, bona unai dala amo dagedage gauna ena noho ia naria. Tuari kaia amo dagedage gauna idia haberoa bena ia mauri lou murinai, anina be, tanobada ibounai tuarina ginigunana ia ore murinai, ena laulau idia karaia. Nebukadnesara be Dura taorana dekenai mauri lasi kaivakukuna ta ia karaia, to unai laulau be idau, ia be mauri gauna ta. (Daniela 3:1) Mai ena doana rua dagedage gauna ese mauri ena laga unai laulau lalonai ia atoa vareai, unai dainai unai laulau ia mauri diba bona tanobada dekenai gau haida ia havaraia diba.
30 Tanobada dekenai idia vara gaudia ese idia hahedinaraia unai laulau be orea ta. Britain bona United States ese unai orea idia haginia, idia hagoadaia, bona idia durua. Guna, ena ladana be League of Nations. Gabeai, Apokalupo karoa 17 lalonai, unai laulau do ia hedinarai lou, to ena toana be idau, ia be dagedage gauna kakakakana ta bamona do ia hedinarai, mai sibona ena siahu. Unai bese ibounai amo ia mai oreana ia “hereva.” Mai ena heagi ida ia gwau ia sibona ese maino bona noho namona be taunimanima dekenai do ia henia diba. To momokani ia ese dala ia kehoa ena memba besedia idia heai heheni totona. Ia gwau, bema gavamani ta eiava bese ta ese ena siahu ia abia dae lasi, reana unai bese do idia dadaraia diba. Anina be, ena be unai bese ia mauri noho, to ia be mase gauna bamona. League of Nations ese ena hereva idia badinaia lasi besedia do ia luludia. Hisihisi bada herea ia matamaia neganai, unai laulau ena “doana” do idia dagedage bada.—Apokalupo 7:14; 17:8, 16.
31 Tanobada Ibounai Tuarina Iharuana ena nega amo, dagedage gauna ena laulau—hari ia be United Nations oreana ia hedinarai unai—ese taunimanima haida ia hamasedia vadaeni. Hegeregere, lagani 1950 ai United Nations tuari oreana be North Korea bona South Korea edia tuari lalonai ia vareai. Haida idia gwau, United Nations tuari oreadia, mai South Korea tuari oreadia danu, ese North Korea bona China taudia 1,420,000 idia aladia mase. Unai hegeregerena, lagani 1960 amo ia lao lagani 1964, United Nations tuari oreadia be Congo (Kinshasa) tanona ai idia tuari. Danu, tanobada ena gunalaia taudia, pope Paul Namba 6 bona John Paul Iharuana danu, idia gwau dagedage gauna ena laulau sibona ese maino ia havaraia diba. Idia gwau, bema taunimanima ese unai laulau idia hesiai henia lasi, idia ese sibodia do idia hamasea ore. Unai dala amo, laulau dalanai unai laulau idia badinaia lasi bona idia tomadiho henia lasi taudia iboudiai idia aladia mase.—Deuteronomi 5:8, 9.
Dagedage Gauna Ena Maka
32 Bena Ioane ia itaia edena dala ai Satana ese ena tanobada oreana ena politikol karadia ia gaukaralaia, Dirava ena hahine ena orena taudia do ia hahisidia bada herea totona. (Genese 3:15) “Dagedage gauna” ena toana ia gwauraia: “Vadaeni dagedage gauna iharuana ese, taunimanima ibounai, maragidia bona badadia, kohu momo taudia bona ogogami taudia, hesiai mai guia taudia bona ura kwalimu taudia, maka ta idia dekenai ia atoa. Ia oda henidia, inai maka be edia imana idiba kahana dekenai o edia baguna dekenai do idia atoa. Vadaeni bema tau ta ese inai dagedage gauna ena maka iena ladana o iena namba, ia abia lasi neganai, unai tau be gau ta ia hoia mai o hoia lao diba lasi. Umui ese inai hereva do umui laloa namonamo. Mai ena aonega tauna ese inai dagedage gauna ena namba do ia duahia namonamo, badina inai namba be tau ta ena ladana. Iena namba be inai: 666.”—Apokalupo 13:16-18.
33 Dagedage gauna be mai ena ladana, unai ladana be namba ta: 666. Namba 6 ese Iehova ena inai taudia ia laulaulaidia. Filistia tauna ta, Refaim iduhuna amo, be tau “bada herea momokani,” bona iena “ima kwakikwaki bona ena aena kwakikwaki be 6 6 amo.” (1 Sivarai 20:6) Pavapava Nebukadnesara ese golo kaivakukuna mai ena lababana kiubit 6 bona mai ena latana kiubit 60 ia haginia, iena politikol hesiai taudia be tomadiho tamona lalonai ia hatamonaia totona. Dirava ena hesiai taudia be unai golo kaivakukuna dekenai idia tomadiho lasi neganai, pavapava be lahi siahu herea dekenai ia negedia. (Daniela 3:1-23) Namba 7 ena anina be, Dirava ena matana ai gau ta idia hagugurua, namba 6 be namba 7 ia reaia bamona. Unai dainai, namba 666 ena anina be gau ta ia goevadae lasi momokani.
34 Ladana amo tau ta ita gwauraia diba. Unai dainai unai namba be edena bamona dagedage gauna ia hahedinaraia? Ioane ia gwau, ia “be tau ta ena ladana” ia be lauma tauna ta ena ladana lasi. Unai dainai ita diba, dagedage gauna be tanobada gauna ta, ia ese taunimanima edia gavamani ia laulaulaia. Namba 6 ese namba 7 ia reaia hegeregerena, tanobada ena politikol oreana badana ena ladana idia hatoa 666 be maoro, badina ia be Dirava ena dala goevadaena hegeregerena lasi. Tanobada ena politikol dagedage gauna, ena ladana be 666, ia lohia noho, bona politikol oreadia badadia, tomadiho badadia, bona bisinesi oreadia badadia ese dagedage gauna idia durua taunimanima ia biagudia noho totona bona Dirava ena orea taudia ia dagedage henidia noho totona.
35 Dagedage gauna ena maka be edia baguna dekenai eiava edia imana idibana dekenai idia abia ena anina be dahaka? Iehova ese ena taravatu be Israel besena ia henia neganai, ia hamaorodia: “Lauegu hereva be emui kudouna dekenai bona emui lalona dekenai oi atoa be gau badana bona emui imana dekenai oi kwatua toa bamona, bona emui matana vairanai emui baguna dekenai umui atoa.” (Deuteronomi 11:18) Anina be, Israel taudia ese unai Taravatu idia laloatao hanaihanai, edia kara bona lalohadai iboudiai ia hanamoa totona be gau badana. Horoa taudia 144,000 edia baguna dekenai Tamana ena ladana bona Iesu ena ladana idia noho. Unai ese ia hahedinaraia idia be Iehova Dirava bona Iesu Keriso edia. (Apokalupo 14:1) Satana ese unai kara ia tohotohoa dainai dagedage gauna ena maka ia gaukaralaia. Bema tau ta ia ura gau ta ia hoia eiava ia hoihoilaia, eiava ma kara ta ia karaia, idia ese unai tau idia doria, dagedage gauna ena kara, hegeregere ena holide hahelagaia karadia, do ia karaia hegeregere totona. Idia laloa taunimanima iboudiai ese dagedage gauna idia tomadiho henia bona dagedage gauna ese taunimanima edia mauri ia biagua be namo, idia ese ena maka do idia abia totona.
36 Dagedage gauna ena maka idia dadaraia taudia ese hekwakwanai momo idia davaria. Lagani 1930 murinai, nega momo kota lalonai idia samania, bona taunimanima hutuma idia dagedage henidia bona idia dekenai ma dagedage karadia haida idia karaia. Dagedage gavamanidia edia tano dekenai, dibura kamepadia lalonai idia negea, unuseniai idia momo idia mase. Tanobada ibounai tuarina iharuana negana amo, tatau matamatadia momo herea be nega daudau lalonai dibura rumana lalonai idia noho, idia haida idia hahisia bada bona idia hamasedia, badina edia Keristen karana idia rakatania lasi bona gavamani idia tomadiho henia lasi dainai. Ma tano haida dekenai Keristen taudia ese gau ta idia hoia diba lasi bona gau ta idia hoihoilaia diba lasi. Keristen taudia haida dekenai taravatu idia atoa, idia gwau idia ese sibodia edia ruma idia abia diba lasi. Keristen hahinedia haida idia hadikadia, Keristen taudia haida idia alaia mase eiava edia hanua amo idia luludia. Dahaka dainai? Badina be edia lalona ai do idia goeva noho totona, politikol pati ena kadi idia hoia lasi.d—Ioane 17:16.
37 Tano haida lalonai taunimanima edia mauri lalonai tomadiho be mai anina bada herea dainai, Baibel ena hereva momokanina ia gwauraia tauna ena ruma bese taudia bona turadia ese idia dadaraia. Gau badana be iena abidadama ia hagoadaia, do ia haheauka totona. (Mataio 10:36-38; 17:22) Inai tanobada dekenai taunimanima momo ese kohu bona moni idia tomadiho henia bona momo idia kara gagevagageva. Unai dainai nega momo gau badana be Keristen tauna ia abidadama goadagoada, Iehova ese do ia durua bona do ia naria, ia ese kara maoromaoro do ia badinaia totona. (Salamo 11:7; Heberu 13:18) Inai tanobada lalonai momo idia sihari kava. Unai dainai Keristen taudia ese edia lalona idia hadaia, idia goeva noho totona be gau badana. Doketa bona sisita momo ese gorere Keristen taudia idia doridia Dirava ena taravatu rara dekenai do idia utua totona. Nega momo, kota edia hahegani ese edia Keristen tomadihona idia hadikaia dainai, idia ese unai hahegani idia dadaraia. (Kara 15:28, 29; 1 Petero 4:3, 4) Bona, hari inai negai, taunimanima momo be moni gaukara lasi dainai, Keristen korikori tauna ese ena abidadama do ia hadikaia moni gaukarana ia dadaraia be auka.—Mika 4:3, 5.
38 Oibe, dagedage gauna ena maka idia abia lasi taudia edia mauri inai tanobada dekenai be auka. Ena be hahine ena garana taudia oredia bona edia bamodia milion 6 mai kahana idia doridia Iehova ena taravatu idia utua totona, to idia gini goada noho. Unai dainai ia hedinarai goevagoeva Iehova be mai ena siahu bona ena orea taudia ia hanamodia. (Apokalupo 7:9) Dagedage gauna ena maka ita dadaraia noho neganai, namona be tanobada ibounai dekenai ita ibounai be mai eda lalo-tamona danu Iehova bona ena kara maoromaorodia ita abia isi.—Salamo 34:1-3.
[Footnotes]
a Unai peroveta hereva ena anina do oi tahua namonamo totona, mani Iehova ena Witness taudia ese idia karaia bukana, Daniela Ena Peroveta Herevana!, ena rau 165-79 oi itaia.
b The Interpretation of St. John’s Revelation, R. C. H. Lenski ese ia torea bukana, rau 390-1.
c Taunimanima haida idia gwau bese abia isi karana be tomadiho karana ta. Unai dainai, edia bese idia abia isi taudia ese dagedage gauna ena kahana, idia noholaia besena unai, idia tomadiho henia. Bese abia isi karana United States dekenai be inai bamona idia gwauraia: “Bese abia isi karana, hegeregere ia be tomadiho ta bamona, be tomadiho badadia ma haida hegeregerena . . . Hari inai negai ena bese ia tomadiho henia tauna ia diba unai bese ia tabekau henia, dirava ta ia tabekau henia hegeregerena. Ia laloa Ena Bese ena heduru ia abia be gau badana. Ia laloa Ena Bese dainai ia goevadae bona ia moale. Tomadiho dalana ai, Ena Bese ia matauraia. . . . Ia laloa ena bese be hanaihanai do ia noho, bona ena lalokau natudia idia mase neganai, unai ese ena bese ena ladana ia abia isi bona ia hahairaia.”—Carlton J. F. Hayes ena hereva be J. Paul Williams ena buka, What Americans Believe and How They Worship, rau 359 dekenai idia torea.
d Mani inai oi itaia: The Watchtower, September 1, 1971, rau 520; Gima Kohorona, December 1, 1975, rau 282; November 1, 1976, rau 256; August 1, 1980, rau 15, 16; The Watchtower, June 1, 1979, rau 20; Gima Kohorona, November 1, 1980, rau 7.
[Study Questions]
1, 2. (a) Ioane ese huala edena bamona ia gwauraia? (b) Haheitalai hereva amo, Ioane be huala ese ia gaukaralaia tanobada oreana edena bamona ia gwauraia?
3. (a) Daniel ese dahaka dagedage gaudia be matahanai lalodiai ia itaia? (b) Daniel karoa 7 lalonai ia gwauraia dagedage gaudia badadia ese dahaka idia laulaulaia?
4. (a) Daniel karoa 8 lalonai, mamoe maruanena bona nanigosi maruanena ese dahaka idia laulaulaia? (b) Nanigosi maruanena ena doana badana idia makohia neganai bona ena gabu ai doana 4 idia vara neganai, unai ese dahaka ia hahedinaraia?
5. (a) Greek gado hereva “dagedage gauna” ena anina ma haida be dahaka? (b) Apokalupo 13:1, 2 lalonai ia hedinarai dagedage gauna, mai ena kwarana 7, ena anina be dahaka?
6. (a) Dagedage gauna ena kwarana 7 be dahaka kara idia gunalaia? (b) Iehova ese Roma basileiana be edena bamona ia gaukaralaia, sibona ena hahemaoro Iuda oreana dekenai ia karaia totona? Bona Ierusalem dekenai idia noho Keristen taudia ese dahaka idia karaia?
7. (a) Nega dokona ia ginidae bona Lohiabada ena dina ia matamaia neganai, dahaka ia vara gwauraia? (b) Apokalupo 13:1, 2 lalonai ia hedinarai dagedage gauna ena kwarana namba 7 be dahaka?
8. Dahaka dainai Anglo-America basileia badana be dagedage gauna bamona idia gwauraia dainai ita hoa be maoro lasi?
9. (a) Baibel ia gwau Satana ese siahu bada be dagedage gauna dekenai ia henia. Dahaka dainai unai hereva dekenai ita badu be maoro lasi? (b) Baibel lalonai Satana be edena bamona idia gwauraia, bona edena dala ai ia ese gavamani ia biagudia?
10. (a) Doana 10 ta ta dekenai kwara gauna ta ta, dagi toadia idia noho; ena anina be dahaka? (b) Doana 10 bona kwara gaudia, dagi toadia 10, ese dahaka idia laulaulaidia?
11. Dagedage gauna ena “kwarana ta ta dekenai Dirava hadikaia ladana idia torea.” Unai ese dahaka ia hahedinaraia?
12. (a) “Davara” dekena amo ia daekau dagedage gauna ese dahaka ia laulaulaia, bona edena negai ia daekau matamaia? (b) Huala be haheitalai dagedage gauna dekenai ena siahu bada herea ia henia karana ese dahaka ia hahedinaraia?
13. (a) Lohiabada ena dina ia matamaia neganai, dagedage gauna ese dahaka dika ia davaria? (b) Dagedage gauna ena kwarana ta idia haberoa neganai, dahaka dainai ena tauanina ena kahana ibounai ia hisihisi?
14. Edena negai mase berona idia henia, bona tuari oreana biaguna ta be edena bamona Satana ena dagedage gauna dekenai ia vara gauna ia herevalaia?
15. Dagedage gauna ena kwarana namba 7 be edena bamona ena mase berona ia abia?
16. Tanobada ibounai tuarina ginigunana lalonai, United States be edena bamona ia hahedinaraia ia be mai kahana rua basileia badana lalonai ia noho?
17. Tuari murinai, Satana ena tanobada oreana dekenai dahaka ia vara?
18. Dahaka dainai ita gwau diba, taunimanima momo herea be “inai dagedage gauna dekenai idia hoa bada, bona iena murinai idia raka”?
19. (a) Edena dala amo taunimanima momo herea be dagedage gauna dekenai idia hoa sibona lasi, to ena kara idia karaia danu? (b) Daika ese tanobada basileia iboudiai ia lohiadia, bona edena bamona unai ita diba? (c) Satana be edena dala amo dagedage gauna dekenai siahu ia henia, bona unai dainai taunimanima momo herea dekenai dahaka ia vara?
20. (a) Edena dala ai taunimanima ese dagedage gauna idia tomadiho henia? (b) Iehova Dirava idia tomadiho henia Keristen taudia be unai dagedage gauna tomadiho henia karana lalonai idia vareai lasi ena badina be dahaka, bona daika ena haheitalai idia tohotohoa?
21. Ioane be edena bamona ia hahedinaraia Satana ese dagedage gauna ia biagua?
22. (a) Hua 42 be edena nega? (b) Hua 42 lalonai, horoa Keristen taudia be edena bamona idia halusidia?
23. (a) ‘Mamoe ena Natuna ena mauri bukana’ be dahaka, bona lagani 1918 amo dahaka ia vara, unai kara be kahirakahira do idia karaia ore? (b) Bema toana be Satana ena tanobada oreana ese “Dirava ena taudia” ia halusidia, dahaka dainai unai kwalimu be anina lasi?
24. Ioane ia ura mai edia aonega taudia be dahaka dekenai do idia kamonai namonamo, bona idia kamonai herevadia edia anina Dirava ena orea taudia dekenai be dahaka?
25. (a) Ioane be edena bamona tanobada dekenai ia hedinarai dagedage gauna ma ta ia gwauraia? (b) Unai dagedage gauna matamatana ena doana rua ese dahaka idia hahedinaraia bona tanobada dekena amo ia daekau ena anina be dahaka?
26. (a) Mai ena doana rua dagedage gauna be dahaka, bona dagedage gauna ginigunana ida edena bamona ita hahegeregerea? (b) Mai doana rua dagedage gauna ena doana be edena bamona idia be mamoe natuna ena doana bamona, bona edena bamona ena gadona be “huala badana ena gadona bamona”? (c) Sibodia edia bese idia abia isi taudia be dahaka dekenai idia tomadiho, bona bese abia isi karana be dahaka kara bamona? (Futnout itaia.)
27. (a) Mai ena doana rua dagedage gauna ese lahi be guba amo ia hadihoa neganai, ia hahedinaraia ena lalohadai be dahaka? (b) Hari inai negai taunimanima momo be edena bamona doana rua dagedage gauna idia laloa?
28. Ioane be edena bamona ia hahedinaraia mai ena doana rua dagedage gauna ena toana namona, mamoe ena natuna ena toana bamona, be koikoi?
29. (a) Dagedage gauna ena laulau ena badina be dahaka, bona unai laulau be edena negai idia karaia? (b) Dahaka dainai dagedage gauna ena laulau be mauri gauna ta, bona mauri lasi kaivakukuna ta bamona lasi?
30, 31. (a) Tanobada dekenai idia vara gaudia idia hahedinaraia unai laulau be dahaka? (b) Taunimanima haida ia alaia mase badina unai laulau idia tomadiho henia lasi dainai, a? Anina gwauraia.
32. Satana ese Dirava ena hahine ena garana taudia oredia ia hahisidia totona iena tanobada oreana ena politikol oreadia ia gaukaralaia. Ioane be edena bamona unai ia gwauraia?
33. (a) Dagedage gauna ena ladana be daika? (b) Namba 6 ese dahaka ia laulaulaia? Anina gwauraia.
34. (a) Dagedage gauna ena namba “be tau ta ena ladana”; unai ese dahaka ia hahedinaraia? (b) Dahaka dainai Satana ena tanobada politikol oreana ena ladana idia hatoa 666 be maoro?
35. Dagedage gauna ena ladana ena maka be baguna dekenai bona imana idibana dekenai idia abia ena anina be dahaka?
36. Dagedage gauna ena maka idia dadaraia taudia ese dahaka hekwakwanai idia abia?
37, 38. (a) Dahaka dainai dagedage gauna ena maka idia abia lasi taudia edia mauri inai tanobada dekenai be auka? (b) Daika idia gini goada, bona idia ese edia lalona idia hadaia dahaka do idia karaia totona?
[Picture on page 195]
Dagedage gauna ena laulau dekenai mauri ena laga ia henia