Dirava Ena Heduru amo Keristen Misinari Gaukara Ia Haheitalaia Tauna
“Lau karaia bamona do umui karaia, Keriso ena kara lau karaia bamona.”—1 KORINTO 11:1.
1. Edena daladia ai Iesu be haheitalai namona ta ia murinai idia raka taudia ese idia tohotohoa totona? (Filipi 2:5-9)
IESU be haheitalai namo hereana ta iena hahediba taudia dekenai! Mai moale danu iena guba hairaina ia rakatania bona tanobada dekenai ia diho mai, kara dika taudia bogaragidiai ia noho totona. Ia hegeregere hisihisi bada herea ia abia taunimanima edia hahemauri dalana ia kehoa totona, bona gau badana be iena guba Tamana ena ladana ia hahelagaia. (Ioane 3:16; 17:4) Ia idia kota henia neganai, gari lasi dekenai Iesu ia gwau: “Hereva momokani gwauraia hedinarai totona lau vara bona lau mai inai tanobada dekenai.”—Ioane 18:37.
2. Dahaka dainai ia toreisi lou tauna Iesu be iena hahediba taudia ia haganidia diba ia havaraia gaukarana idia karaia noho totona?
2 Ia do mase lasi neganai, Iesu be iena hahediba taudia ia hadibaia namonamo Basileia ena hereva momokani harorolaia gaukarana idia karaia noho totona. (Mataio 10:5-23; Luka 10:1-16) Unai dainai, iena toreisi lou murinai, Iesu be inai hahegani ia henia: “Umui lao, bese ibounai be diba tahua taudia do umui halaoa, bona Tamana, Natuna, Lauma Helaga ena ladanai do umui bapatiso henia idia dekenai. Bona idia dekenai do umui hadibaia, umui dekenai lau henia hereva ibounai be do idia badinaia.”—Mataio 28:19, 20.
3. Hahediba taudia karaia gaukarana be edena bamona ia bada ia lao, to edena gabudia ai idia karaia momo?
3 Gabeai lagani toi mai kahana lalodiai, Iesu ena hahediba taudia ese unai hahegani idia badinaia to Iuda taudia, Iuda tomadiho idia abia dae idau bese taudia, bona kopina utua Samaria taudia sibodia be hahediba taudia ai idia halaodia. Bena, lagani 36 C.E. ai, Dirava ia gwau sivarai namona be kopina utua lasi tauna, Korenelio, bona iena ruma bese taudia dekenai do idia harorolaia. Gabeai lagani 10 lalodiai, Idau Bese Taudia ma haida be kongregesen lalonai idia abia dae. To, Mediterranean ena east kahadia ai idia haroro momo.—Kara 10:24, 44-48; 11:19-21.
4. Dahaka anina bada gauna ia vara lagani 47-48 C.E. neganai?
4 Gabu daudau ai Iuda taudia bona Idau Bese Taudia be hahediba taudia ai idia halaodia totona ma gau ta idia karaia be namo. Unai dainai, lagani 47-48 C.E. ai bamona, Suria, Antioka, ena kongregesen elda taudia be Dirava ena amo inai hereva idia abia: “Banaba bona Saulo ruaosi umui abia siri, badina be gaukara ta lau abia hidi idia karaia totona.” (Kara 13:2) Umui laloa unai neganai Paulo be iena ladana gunana, Saulo, idia gwauraia. Umui laloa, danu, Dirava ese Banaba ia gwauraia guna, bena Paulo ia gwauraia gabeai, reana unai neganai idia laloa Banaba be badana.
5. Dahaka dainai Paulo bona Banaba edia misinari laolao ena sivarai be anina bada hari inai negai Keristen taudia dekenai?
5 Paulo bona Banaba edia misinari laolao ena sivarai ese Iehova ena Witness taudia ia hagoadaia, edia hanua idia rakatania bona idau tano ai Dirava idia hesiai henia misinari bona pioneer taudia ia hagoadaia bada. Ma danu, tadikaka ese Kara karoa 13 bona 14 edia hereva idia tahua neganai ma haida do ia veridia idia be Paulo bona Banaba bamona hahediba taudia karaia gaukara badana dekenai edia gaukara idia habadaia totona.
Kupro Motumotuna
6. Kupro dekenai misinari taudia be dahaka haheitalai idia karaia?
6 Haraga herea misinari taudia be Suria ena bouti kamokau gabuna, Seleukia, amo idia lao Kupro motumotuna dekenai. Salami dekenai idia ginidae murinai, ma gau ta idia laloa lasi, to “Dirava ena hereva Iuda taudia edia dubu haida lalonai idia harorolaia.” Keriso bamona, idia ura lasi unai hanua lalonai idia helai noho bona idia naria motumotu taudia be idia dekenai idia mai totona. Lasi, idia be ‘motumotu ibounai dekenai idia haroro.’ Sedira gabu momo ai idia raka lao bona gabu idauidau momo ai idia mahuta, badina Kupro be motumotu badana ta, bona edia laolao lalonai motumotu ena kahana badana dekenai idia lao.—Kara 13:5, 6.
7. (a) Pafo dekenai dahaka gau badana ia vara? (b) Unai sivarai ese ita ia hagoadaia edena bamona ita laloa totona?
7 Edia noho ena nega dokonai, Pafo hanua dekenai unai tatau rua be ekspiriens namona ta idia abia. Motumotu ena lohia tauna, Seregio Paulo, ese edia hereva ia kamonai henia bona “Keriso ia abidadama henia.” (Kara 13:7, 12) Gabeai, Paulo ia torea, ia gwau: “Lauegu varavara taudia e, Dirava ese umui ia boiria dalana mani umui laloa. Unai neganai umui momo lasi be mai aonega, inai tanobada ena aonega bamona. Bona umui momo lasi be mai siahu, inai tanobada ena siahu bamona. Umui momo lasi danu be lohia taudia.” (1 Korinto 1:26) To, ia kamonai siahu tauna ta be Seregio Paulo. Unai ekspiriens ese ita ibounai ia hagoadaia be namo, misinari taudia danu, idia be gavamani taudia idia haroro henidia neganai idia laloa goada totona, 1 Timoteo 2:1-4 ese ita ia hagoadaia hegeregerena. Siahu taudia be nega haida Dirava ena hesiai taudia idia durudia bada.—Nehemia 2:4-8.
8. (a) Banaba bona Paulo edia dagi be unai negana amo edena bamona idia idau? (b) Edena dala ai Banaba be haheitalai namona ta?
8 Iehova ena lauma helaga ena heduru amo, Paulo ena gaukara bada dainai Seregio Paulo ese hereva momokani ia abia dae. (Kara 13:8-12) Danu, unai negana amo, ia hedinarai Paulo ese gaukara ia gunalaia. (Kara 13:7 bona Kara 13:15, 16, 43 itaia danu.) Unai be hereva momokani ia abia dae neganai, Paulo be Dirava ena amo ia abia gaukarana hegeregerena. (Kara 9:15) Reana unai bamona ia vara neganai Banaba ena manau karana ia tohoa. Banaba ia badu lasi, to sedira iena ladana ena anina, “Heduru Ena Natuna,” hegeregerena ia karaia, unai misinari laolao lalonai bona gabeai danu, Iuda Keristen taudia idia badu neganai badina kopina utua lasi Idau Bese Taudia idia haroro henidia dainai, ia ese Paulo ia durua noho. (Kara 15:1, 2) Unai be haheitalai namo herea ita dekenai, bona misinari bona Betele rumadia ai idia noho taudia dekenai danu! Namona be nega ibounai tiokratik daladia idia hanamoa neganai ita abia dae bona ita idia gunalaia totona dagi idia henia taudia ita durudia bada.—Heberu 13:17.
Asia Minor Ena Ororo Gabuna
9. Paulo bona Banaba idia ura Pisidia Antioka dekenai idia lao sivaraina amo dahaka ita diba?
9 Kupro amo, Paulo bona Banaba be bouti dekenai idia lao mirigini kahanai, Asia dekenai. Ita diba lasi dahaka dainai misinari taudia be kone gabuna ai idia noho lasi to ia dika bona ia lao daudau dalana ai idia lao kilomita 180 Pisidia gabuna, Antioka, dekenai, unai be Asia Minor ena bogaraginai ia noho ororo gabuna ai. Unai idia karaia totona ororo idia hanaia bona idia diho lao kourana ta dekenai, unai be mita 1,100 davara ena maka ataiai. Bible ia tahua tauna J. S. Howson ia gwau: “Ororo kourana bona . . . diho kahanai konena edia kouradia idia hapararaia ororodia dekenai idia noho taudia edia taravatu utua karadia bona henao karadia be idau negai edia sivarai dekenai idia gwauraia momo.” Ma danu, misinari taudia be guba ena lai bona medu bona tanobada ena uda dekenai dika idia davaria diba. Howson be ma ia gwau: “Asia Minor ena gabu ibounai amo, Pisidia ena ororo gabudia dekenai ‘abata’ idia vara momo, sinavai be ororo latadia amo idia aru lao haraga, eiava koupa dobuna ai idia aru diho haraga.” Unai hereva ese ita idia durua ita diba sivarai namona idia harorolaia totona misinari taudia ese idia karaia laolao be edena bamona. (2 Korinto 11:26) Hari inai negai danu, Iehova ena hesiai taudia momo be gari lasi hekwakwanai momo idia hanaia taunimanima idia davaria bona idia dekenai sivarai namona idia harorolaia totona.
10, 11. (a) Paulo be edena dala ai iena kamonai taudia idia abia dae vadaeni gaudia ia herevalaia? (b) Sedira Iuda taudia momo be Mesia ena hisihisi ena sivarai idia kamonai neganai dahaka dainai idia hoa? (c) Paulo be iena kamonai taudia dekenai dahaka hahemauri dalana ia gwauraia?
10 Pisidia Antioka dekenai Iuda edia dubu ta ia noho dainai, misinari taudia idia lao guna unuseniai Dirava ena Hereva idia diba vadaeni taudia be sivarai namona idia abia dae totona. Ia hereva totona idia boiria neganai Paulo ia gini bona pablik tok goadana ta ia henia. Ia hereva lalonai, Iuda taudia bona Iuda tomadiho idia abia dae idau bese taudia idia abia dae vadaeni herevadia ia gwauraia. (Kara 13:13-16, 26) Iena hamatamaia hereva murinai, Paulo ese Iuda taudia edia idau negai sivarai namona ia gwauraia, ia hamaorodia lou Iehova ese edia sene taudia ia abia hidi bena Aigupito amo Ia hamauridia, bona Gwauhamata Tanona taudia idia hadareredia totona ia durudia. Bena Paulo ese Iehova ena kara David dekenai ia gwauraia hedinarai. Keristen ginigunadia edia negai Iuda taudia be unai gaudia idia laloa bada, badina idia naria gauna be Dirava be David ena bese tauna ta ia abia hidi hahemauri tauna ai ia lao bona do ia lohia ela bona hanaihanai. Unai hereva dekenai, gari lasi dekenai Paulo ia gwau: “[David] ena tubuna amo Dirava ese Israela edia Hahemauri Tauna Iesu ia havaraia, ena gwauhamata hegeregere.”—Kara 13:17-23.
11 To, Iuda taudia momo idia laloa tuari tauna goadana ta ese Roma ena dagedage lohiana amo do ia hamauridia bona bese iboudiai ataiai Iuda besena do ia abia isi. Unai dainai, sedira idia hoa badina Paulo ia gwau sibodia edia tomadiho gunalaia taudia ese Mesia idia hamasea. To gari lasi ida, Paulo ia gwau: “To Dirava ese mase dekena amo ia hamauria.” Iena hereva ena dokonai, idia kamonai taudia ia hamaorodia idia be hahemauri namo hereana ta idia abia diba. Ia gwau: “Namo umui diba inai tau dainai kara dika gwauatao ai haroro umui dekenai, bona ia dekenai abidadama taudia ibounai edia dika ibounai amo ia ese ia ruhaia. Mose ena taravatu henunai inai dika be huria diba lasi, to Iesu dainai do ia huria.” Paulo be iena hereva ena dokonai kamonai taudia ia hamaorodia namo lasi idia be Dirava ese ia perovetalaia taudia ai idia lao, ia gwau momo be unai hahemauri dalana namona do idia dadaraia.—Kara 13:30-41.
12. Paulo ena hereva dainai dahaka ia vara, bona edena dala ai unai ese ita ia hagoadaia be namo?
12 Unai be Bible amo ia gwauraia hereva namo hereana! Kamonai taudia be dahaka idia karaia? “Iuda taudia momo bona idau bese taudia, Iuda edia guriguri kara idia badinaia taudia, Paulo bona Banaba edia murinai idia raka.” (Kara 13:43) Hari inai negai unai ese ita ia hagoadaia! Ita lao haroro eiava kongregesen hebou dekenai haere ita henia neganai, namona be ita gaukara goada hereva momokani ita gwauraia namonamo totona.—1 Timoteo 4:13-16.
13. Badina be dahaka misinari taudia be Pisidia Antioka idia rakatania, bona hahediba taudia dekenai dahaka henanadai idia vara?
13 Pisidia Antioka dekenai kamonai matamata taudia idia ura lasi sibodia dekenai unai sivarai namona idia dogoatao. Unai dainai, “Gabeai Dina Helaga, hanua taudia momo herea Dirava ena hereva kamonai totona idia hebou.” Bona nega sisina murinai, unai hereva be hanua ena murimuri ai ia lao. Momokani, “Lohiabada ena hereva ia lao unai tano ena kahana ibounai dekenai.” (Kara 13:44, 49) Mama Iuda taudia be unai hereva idia abia dae lasi, to hanua ena murimuri ai misinari taudia idia luludia. (Kara 13:45, 50) Hahediba taudia matamatadia be unai kara dainai dahaka idia karaia? Idia lalo-manoka bona idia raka oho, a?
14. Dahaka dainai dagedage taudia be unai misinari taudia ese idia havaraia gaukarana idia koua diba lasi, bona unai sivarai dekenai dahaka ita diba?
14 Lasi, badina unai be Dirava ena gaukara. Danu, misinari taudia be ia toreisi lou Lohiabada Iesu Keriso dekenai abidadama karana idia hadibaia namonamo. Ia hedinarai unai hahediba taudia matamatadia idia laloa edia Hakaua Tauna be Keriso, ia be misinari taudia ta lasi, . Unai dainai, ita duahia idia “moale bada, bona Lauma Helaga dekenai idia honu.” (Kara 13:52) Unai danu ese hari inai negai misinari taudia bona hahediba gaukara idia karaia taudia ia hagoadaia! Bema mai manau ida ita gaukara goadagoada, Iehova Dirava bona Iesu Keriso ese iseda haroro gaukara do idia hanamoa.—1 Korinto 3:9.
Ikonio, Lustera, bona Derebe
15. Ikonio dekenai misinari taudia be edena dala ai idia gaukara, bona dahaka ia vara?
15 Paulo bona Banaba idia diho lao kilomita 140 mairiveina kahanai, Ikonio dekenai. Dagedage dainai idia gari lasi bona Antioka dekenai idia karaia bamona ma idia karaia. Unai dainai, Bible ia gwau: “Iuda taudia bona Helene taudia momo herea [be] abidadama taudia [ai] idia lao.” (Kara 14:1) Ma danu, sivarai namona idia abia dae lasi Iuda taudia ese idia dagedage henidia. To unai misinari taudia idia haheauka bona Ikonio dekenai idia noho sisina daudau hahediba taudia matamatadia idia durudia totona. Bena, idia kamonai dagedage Iuda taudia idia hegaegae nadi amo do idia hododia mase totona, mai edia aonega dainai Paulo bona Banaba idia heau lao, “Lustera bona Derebe hanua dekenai bona gabu haida unai kahana dekenai.”—Kara 14:2-6.
16, 17. (a) Lustera dekenai dahaka ia vara Paulo dekenai? (b) Dirava ena kara unai aposetolo tauna dekenai dainai Lustera tau matamatana ta be dahaka ia laloa?
16 Unai teritori matamatana dekenai “Sivarai Namona idia harorolaia” gari lasi dekenai. (Kara 14:7) Iuda taudia Pisidia Antioka bona Ikonio dekenai be unai idia kamonai neganai, Lustera dekenai idia mai bona taunimanima edia lalona idia ania Paulo idia hodoa mase totona. Nega be lasi ia heau oho totona bena Paulo be nadi amo idia hodoa, bona ena inai taudia idia laloa ia mase vadaeni. Idia veria bena hanua ena murimuri ai idia negea.—Kara 14:19.
17 Unai hahediba matamata taudia idia lalohisihisi bada, ani? To idia hoa bada badina Paulo idia gini hagegea neganai, ia gini toreisi! Bible ia gwau lasi unai hahediba matamata tauna ta be Timoteo o lasi. To momokani Dirava ena kara Paulo dekenai be guna ia diba bona ia laloa bada. Timoteo dekenai, Paulo be iena revareva iharuana lalonai ia torea, ia gwau: “Oi ese lauegu hadibaia hereva oi badinaia vadaeni. Bona lauegu kara . . . oi itaia vadaeni. . . . Oi diba danu, dagedage bona hisihisi momo ese lau idia hadikaia, Antioka dekenai, Ikonio dekenai, bona Lustera dekenai. Dagedage idauidau edia hisihisi lau abia, to Lohiabada ese idia ibounai dekena amo lau ia hamauria.” (2 Timoteo 3:10, 11) Lagani tamona eiava rua bamona Paulo idia hodoa murinai, Lustera dekenai ia giroa lou bona ia davaria matamata tauna Timoteo be haheitalai namona Keristen tauna, bona “varavara ibounai Lustera bona Ikonio dekenai, idia gwau Timoteo be tau namona.” (Kara 16:1, 2) Unai dainai, Paulo ese ia abia hidi ia ida idia loaloa totona. Unai ese Timoteo ia durua lauma dalana dekenai ia tubu totona, bona gabeai iena diba ia hegeregere dainai Paulo ese ia siaia kongregesen idauidau ia vadivadi henidia totona. (Filipi 2:19, 20; 1 Timoteo 1:3) Unai hegeregerena, hari inai nega lalonai, Dirava ena hesiai taudia goadadia ese matamata taudia idia durudia diba, idia momo be Timoteo bamona, idia bada neganai Dirava ena hesiai taudia namodia ai idia lao.
18. (a) Derebe dekenai dahaka ia vara misinari taudia dekenai? (b) Dahaka dala ia kehoa idia dekenai, to dahaka dala idia abia hidi?
18 Lustera dekenai kahirakahira ia mase ena dina murinai, daba kahanai Paulo be Banaba ida Derebe dekenai idia lao. Unai neganai, inai taudia idia mai lasi, bona Bible ia gwau “diba tahua taudia momo idia abia.” (Kara 14:20, 21) Derebe dekenai, Paulo bona Banaba be kongregesen ta idia haginia murinai idia laloa dahaka do idia karaia. Taunimanima momo idia rakalaia dalana ta be Derebe amo ia lao Taso dekenai. Unuseni amo idia giroa lou Suria Antioka dekenai be dala kwadogina. Sedira unai be dala namona idia giroa lou totona, bona reana unai misinari taudia idia laloa idia laga-ani be namo. To edia Biaguna bamona, Paulo bona Banaba idia diba gaukara badana ta ia do noho.—Mareko 6:31-34.
Dirava Ena Gaukara Idia Karaia Haorea
19, 20. (a) Misinari taudia be Lustera, Ikonio, bona Antioka dekenai idia giroa lou dainai Iehova be edena dala ai ia hanamodia? (b) Hari inai negai, unai ese Iehova ena taunimanima dahaka ia hadibadia?
19 Dala kwadogina idia abia hidi lasi, to misinari taudia be gari lasi dekenai guna idia mase diba hanuadia dekenai idia giroa lou idia vadivadi henidia totona. Sibodia edia ura idia tahua lasi to mamoe matamatadia idia laloa dainai Iehova ese idia ia hanamodia, a? Oibe, badina unai sivarai ia gwau “diba tahua taudia edia kudouna idia hagoadaia.” Dala maoronai, hahediba matamata taudia idia hamaorodia, idia gwau: “Hisihisi momo lalonai Dirava ena Basileia do ita raka vareai.” (Kara 14:21, 22) Danu, Paulo bona Banaba ese idia hamaorodia lou gabeai do ia mai Dirava ena Basileia lalonai ahuna do idia abia hebou. Hari inai negai, hahediba matamata taudia be unai bamona ita hagoadaia be namo. Paulo bona Banaba idia karaia bamona ita ese Dirava ena Basileia henunai mauri hanaihanai ena helaro ita harorolaia neganai, idia ita hagoadadia diba hahetoho idia haheaukalaia totona.
20 Hanua ta ta idia do rakatania lasi neganai, Paulo bona Banaba ese unai kongregesen taudia idia durua edia gaukara dalana idia hanamoa totona. Ia hedinarai idia hegeregere vadaeni taudia idia hadibaia bona idia abidia hidi gaukara idia gunalaia totona. (Kara 14:23) Reana unai dainai gaukara ia bada ia lao. Unai hegeregerena, hari inai negai, misinari taudia bona ma haida, be diba matamata taudia idia durudia ela bona maduna idia huaia diba, bena nega haida haroro taudia lasi gabudia ai idia lao edia gaukara namona idia karaia totona.
21, 22. (a) Paulo bona Banaba be edia misinari laolao idia haorea murinai dahaka ia vara? (b) Unai ese dahaka henanadai ia havaraia?
21 Misinari taudia be Suria Antioka dekenai idia giroa lou vadaeni neganai idia moale bada diba. Momokani, Bible ia gwau Dirava ese ia henidia gaukarana “idia haorea vadaeni.” (Kara 14:26) Momokani, edia sivarai idia gwauraia neganai “varavara ibounai idia moale bada.” (Kara 15:3) To gabeai negana be edena bamona? Idia karaia gaukarana sibona dainai idia laloa idia hegeregere vadaeni, a? Lasi momokani. Ierusalem dekenai idia lao hakaua oreana amo kopina utua herevana ena hereva dokona idia abia totona, bena murinai, unai taudia rua be misinari laolao idia karaia lou. To dala idaudia ai idia lao. Banaba ese Ioane Mareko ia abia lao Kupro dekenai, bona Paulo be hebamo tauna matamatana, Sila, ia abia bona Suria bona Kilikia dekenai idia lao. (Kara 15:39-41) Unai laolao dekenai tau matamatana Timoteo ia abia hidi bona ia abia lao danu.
22 Bible ia gwau lasi Banaba ena laolao iharuana be dahaka ia havaraia. To Paulo be teritori matamata ai ia lao bona hanua ima dekenai kongregesen ia haginidia—Filipi, Berea, Tesalonika, Korinto, bona Efeso. Dahaka dainai Paulo be iena gaukara dekenai anina bada ia havaraia? Hari inai negai hahediba taudia idia karaia Keristen taudia be ia karaia daladia bamona idia karaia neganai, idia danu be anina bada do idia havaraia, a?
Oi Laloatao, A?
◻ Badina be dahaka Iesu be haheitalai namona ita tohotohoa totona?
◻ Edena dala ai Banaba be haheitalai namona ta?
◻ Pisidia Antioka dekenai, Paulo ena hereva amo dahaka ita diba?
◻ Paulo bona Banaba be edena dala ai edia gaukara idia karaia haorea?
[Picture on page 15]
Aposetolo Paulo ese dagedage ia haheaukalaia dainai tau matamatana Timoteo ese ia laloa bada