Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w95 6/15 rau 5-8
  • Tanobada ai Inai Henia Karana Ena Dokona

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Tanobada ai Inai Henia Karana Ena Dokona
  • 1995 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Dibura Kamepa Dekenai Inai Heheni Karana Idia Halusia
  • Badu Henia Ena Nega
  • Inai Heheni Lasi Tanobadana
  • Ma Ta Inai Henia Karana Do Ia Ore, A?
    1995 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Dahaka Dainai Inai Heheni Karana ia Bada ia Lao?
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia (Pablik)—2022
  • Inai Henia Karana Do ia Ore Momokani Negana!
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia (Pablik)—2022
  • Inai Heheni Karana Ita Hadokoa Diba!
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia (Pablik)—2022
Ma Haida Itaia
1995 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
w95 6/15 rau 5-8

Tanobada ai Inai Henia Karana Ena Dokona

LAGANI 2,000 bamona gunanai, orea maragina ta idia inai henia. Tertullian ese Roma taudia edia kara Keristani ginigunadia dekenai inai bamona ia gwauraia: “Bema guba ese medu ia henia lasi, bema tano ia mareremarere, bema doe eiava daihanai gorere ia vara, kara haraga do idia gwau, ‘Keristani taudia abidia lao leona dekenai!’ ”

Ena be haida ese idia inai henidia, Keristani ginigunadia ese kara dika davana idia henia lou lasi. Ororo dekenai ia haroro lalonai, Iesu ia gwau: “Umui kamonai vadaeni, guna idia gwau, ‘Emui turadia dekenai umui lalokau henia, to badu henia taudia dekenai do umui badu henia.’ To lau ese umui lau hamaoroa, umui dekenai idia badu henia taudia do umui lalokau henia, bona umui dekenai idia dagedage henia taudia dainai do umui guriguri.”​—Mataio 5:​43, 44.

Iuda taudia edia sene lalohadaina be edia ‘inai taudia idia inai henia’ be maoro. To Iesu ia gwau, iseda inai tauna do ita lalokau henia, iseda turana sibona lasi. Unai be auka to ia vara diba. Iseda inai tauna ita lalokau henia ena anina be ita gwau lasi iena kara ibounai do ita ura henia. Mataio ena sivarai lalonai idia gaukaralaia Greek hereva a·gaʹpe, anina be lalohadai maoromaoro dainai ia vara lalokauna. Ena be ena inai tauna ese ia kara dika henia, a·gaʹpe, eiava lalohadai maoromaoro lalokauna ia hahedinaraia tauna ese do ia lalokau henia. Dahaka dainai? Badina unai be Keriso tohotohoa dalana, bona inai henia karana koua dalana. Greek ia stadilaia diba momo tauna ia gwau: “[A·gaʹpe] ese ita ia durua ita dekenai ia noho badu bona lalo-dika urana ita koua totona.” To hari inai nega ena inai heheni karana amo ia honu tanobadana lalonai, unai do ia vara diba, a?

To madi, sibodia idia gwauraia Keristani taudia haida be Keriso ena kara idia tohotohoa lasi. Vanegai, Rwanda dekenai ia vara ala-ala dika rohoroho be sibodia idia gwauraia Keristani bese taudia ese idia karaia. Lagani 20 lalonai Rwanda dekenai ia gaukara Roman Katolik sista, Pilar Díez Espelosín, ese ia vara gauna ta ia kikilaia. Ena dubu dekenai ia raka lao tauna ta ese io ta ia dogoatao, bona toana be unai io ia gaukaralaia vadaeni. Unai sista ese ia nanadaia: “Dahaka dainai oi lao taunimanima oi aladia noho? Oi be Keriso oi laloa o lasi?” Ia gwau ia be Keriso ia laloa bena dubu lalonai ia vareai, ia tui diho bona mai lalona ibounai ida Rosary ena guriguri ia gwauraia. To unai ia karaia murinai, ia lao ia ala-ala lou totona. Unai sista ia gwau: “Ia hahedinaraia evanelia edia hereva ita hadibaia namonamo lasi.” To unai bamona kara idia vara dainai, do ita gwau lasi Iesu ena hereva be siahu lasi. Keristani kara korikorina idia badinaia taudia ese inai heheni lalohadaina idia koua diba.

Dibura Kamepa Dekenai Inai Heheni Karana Idia Halusia

Max Liebster be Holocaust ena dika ia mamia bona ia roho mauri Iuda tauna ta. Ena be iena tamana ena ladana be “lalokau tauna,” ia ese inai heheni kara badana ia itaia vadaeni. Ia ese Nazi Germany dekenai, lalokau bona inai heheni karana dekenai dahaka ia dibaia ia gwauraia.

“Lagani 1930 murinai, lau be Mannheim kahirakahira, Germany dekenai lau bada. Hitler ia gwau Iuda taudia iboudiai ese Germany taudia idia koidia bona idia be moni idia tahua goadagoada taga taudia. To hereva momokanina be, lauegu tamana be tamaka karaia tauna sibona bona ia be taga tauna lasi. To herevana, Nazi edia hereva dainai, emai dekena taudia ese ai idia lalo-dika henia matamaia. Lau be maragi neganai, hanua tauna ta ese egu baguna dekenai boroma ena rara ia dahua. Unai hahemaraia kara dikana be gabeai do idia vara dika badadia edia matamana sibona. Lagani 1939 ai, Gestapo taudia ese lau idia abia bona egu kohu ibounai idia abia oho.

“January 1940 ela bona May 1945 lalonai, dibura kamepa idauidau ima dekenai lau hekwarahi lau mauri totona. Idia be: Sachsenhausen, Neuengamme, Auschwitz, Buna, bona Buchenwald. Tamagu danu be Sachsenhausen dekenai idia siaia lao, bona 1940 ena keru negana ai ia mase. Mase tauanidia idia haboua bona idia gabua rumana dekenai lau ese egu tamana ena mase tauanina lau huaia lao. Egu ruma bese taudia ibounai 8 be dibura kamepa dekenai idia mase.

“Dibura taudia ese SS gadi taudia idia inai henidia to kapos taudia idia inai henidia bada. Kapos be dibura taudia, to SS gadi idia durudia dainai, hahenamo haida idia moalelaia. Idia ese aniani haria gaukara idia naria, bona dibura taudia ma haida idia kwadidia. Nega momo, edia ura hegeregerena ai, dibura taudia ma haida idia kara dika henidia. Lau laloa, egu dibura dinadia lalonai, lau ese SS gadi bona kapos taudia lau inai henidia diba edia kara dainai, to lalokau ese inai heheni karana ena siahu ia hanaia, lau dibaia.

“Unai neganai, Iehova ena Witness dibura taudia idia lalo-goada dainai, lau diba edia abidadama ena badina be Baibel dekenai​—bona lau be Witness ta ai lau lao. Neuengamme dibura kamepa dekenai lau davaria Witness tauna, Ernst Wauer ese lau ia hagoadaia Iesu ena lalohadai lau abia totona. Baibel ia gwau, ‘idia hereva dika henia, to ia hereva dika henia lou lasi. Hisihisi ia abia neganai ia dagedage lasi. To mai abidadama danu, sibona ena mauri be Dirava ena imana dekenai ia henia. Badina Keriso ia diba Dirava be Kota Biaguna maoromaorona.’ (1 Petero 2:23) Lau be unai bamona lau karaia toho, kara dika davana henia lou karana be Dirava, iboudiai edia Kota Biaguna ena imana lalonai lau atoa.

“Kamepa dekenai lau noho lagani lalodiai, lau davaria nega momo, taunimanima ese kara dika idia karaia badina ma haida idia diba namonamo lasi dainai. SS gadi taudia ibounai be idia dika lasi​—ta ese lau ia hamauria. Nega ta lau be kukuri ranu gorere dikana lau davaria bona lau goada lasi egu gaukara gabuna amo lau raka lao kamepa dekenai totona. Dabai, Auschwitz ena hamasea hodahoda dikana gabuna dekenai lau idia siaia lao gwauraia, to guna gabu tamona dekenai ai noho SS gadi ta ena hereva dainai, lau idia siaia lasi. Dala ia karaia SS edia aniani gabuna dekenai metau lasi gaukara lau karaia, ela bona lau namo. Dina ta lau dekenai ia gwau: ‘Max, egu mamina be hegeregere ta ese ia naria lasi bona haraga momokani ia heau tereini dekenai lau guia. Bema lau roho, do lau mase. To bema lau do noho, do lau bampa!’

“Unai taudia be lau hegeregerena, lalokau idia abia be namo. Momokani, lalokau, hebogahisi, bona Dirava dekenai lau abidadama dainai lau goada, unai noho dikana bona dina ta ta ena mase garina lau haheaukalaia diba. Bema lau gwau bero lau abia lasi, lau koikoi. To hari, lau lalohisihisi bada lasi.”

Lagani 50 idia ore vadaeni bona Max ena lalokau bona kara namo ese ena hereva idia hamomokania. Max sibona dekenai unai ia vara lasi. Unai neganai, ia be mai ena badina namona inai heheni karana ia koua totona​—ia ura Keriso ia tohotohoa. Baibel ena sisiba be edia mauri lalonai idia badinaia taudia danu be unai bamona idia karaia. France dekenai ia noho Iehova ena Witness hahine ta, Simone, ese haida lalokau henia karana ena anina be edena bamona ia dibaia ia gwauraia.

Ia gwau: “Egu sinana Emma, tanobada ibounai tuarina iharuana ia do vara lasi lalonai Witness ai ia lao, ese lau ia hadibaia taunimanima ese kara dika idia karaia badina haida idia diba namonamo lasi dainai. Ia gwau bema ita idia inai henia taudia ita inai henidia, ita be Keristani momokani lasi, badina Iesu ia gwau iseda inai taudia do ita lalokau henidia bona ita idia hahisia taudia totona do ita guriguri.​—Mataio 5:44.

“Unai kara namo ia tohoa bada kara dika ta ia vara, lau do laloatao. Nazi taudia ese France tano idia abia neganai, emai dekena hahinena ese egu sinana ia hahisia bada. Ia ese Gestapo taudia dekenai Sinagu ia samania dainai, egu sinana be Germany dibura kamepa dekenai lagani rua ia noho bona kahirakahira ia mase. Tuari ia ore murinai, unai hahine be Germany taudia danu ia gaukara hahedinaraia totona, French pulisi idia ura Sinagu ese pepa ta do ia sainia. To egu sinana ia ura lasi, ia gwau ‘Dirava be Kota Biaguna bona kara namo bona dika edia Davana Henia Tauna.’ Lagani haida murinai, unai dekena hahine be mase ia havaraia kensa gorerena ia abia. Sinagu be unai ia moalelaia lasi, to hua haida lalonai unai hahine ia do mauri noho neganai, egu sinana ese hora momo lalonai ia naria bona ia durua. Unai nega ai, lalokau ese inai heheni karana ia halusia vaitani do lau laloaboio diba lasi.”

Unai haheitalai rua ese idia hahedinaraia ena be kara dika ia vara, lalohadai maoromaoro lalokauna ena siahu be bada herea. To Baibel ia gwau “ura henia ena nega be ia noho, badu henia ena nega danu be ia noho.” (Hadibaia Tauna 3:​1, 8) Edena bamona unai ia vara diba?

Badu Henia Ena Nega

Dirava be inai henia karana ibounai ia gwauraia dika lasi. Baibel ese Iesu Keriso inai bamona ia gwauraia: “Oi ese kara maoromaoro oi ura henia, to kara dika be oi badu henia.” (Heberu 1:9) Kara dika bona kara dika ia karaia tauna inai henia karana be idia idau.

Iesu ese lalokau bona inai henia karana badinaia maoromaoro karana ia hahedinaraia namonamo. Ia ese koikoi karana ia inai henia, to koikoi taudia ia durua edia laloa dalana idia haidaua totona. (Mataio 23:​27, 28; Luka 7:​36-50) Kara dika ia gwauraia dika, to ia idia hamasea taudia totona ia guriguri. (Mataio 26:52; Luka 23:34) Bona ena be tanobada ese ia inai henia kava, to ena mauri ia henia tanobada taudia idia roho mauri totona. (Ioane 6:​33, 51; 15:​18, 25) Ia ese lalohadai maoromaoro lalokauna bona Dirava ena inai henia karana ia hahedinaraia namo herea ita dekenai.

Iesu bamona, kara dika ese ita ia habadua diba. (Luka 19:​45, 46) To Keristani taudia be gwaumaoro idia abia lasi kara dika davana henia lou totona. Paulo ese Roma Keristani taudia ia sisiba henia, ia gwau: “Tau ta ese umui dekenai ia kara dika henia neganai, iena kara dika davana do umui henia lasi, taunimanima ibounai edia vairana dekenai kara namo sibona do umui karaia. Maino karaia daladia umui tahua dala idauidau ibounai dekenai, taunimanima danu mai maino danu do umui noho totona. Lauegu lalokau taudia e, dika ena davana do umui henia lasi . . . Namo lasi dika ese umui do ia halusia, to umui ese kara namo dekena amo dika do umui halusia.” (Roma 12:​17-21) Inai henia karana eiava dika ena davana henia lou karana ita dadaraia neganai, lalokau ia kwalimu.

Inai Heheni Lasi Tanobadana

Tanobada hegegemadai, inai heheni karana ia doko totona taunimanima ese idia abia dae momokani lalohadai idia haidaua be namo. Unai be edena bamona do ia vara diba? Profesa Ervin Staub ena lalohadai be inai: “Ita kara dika henidia taudia ita lalodia bada lasi, bona ita durudia taudia ita lalodia bada. Ita durudia taudia ita lalodia bada bona ita durudia dainai ita moale neganai, ita be haida ita laloa bada bona heduru taudia ai ita lao. Namona be ita ura karaia gauna ta be taunimanima edia orea momo lalonai haida durua karana ita habadaia.”​—The Roots of Evil.

Unai hereva ena anina be, inai heheni karana hadokoa totona, taunimanima ese lalokau idia dibaia be namo heduru heheni karana amo. Bese ta ura henia lasi karana dainai, tano abia isi karana dainai, kopi idauidau inai henia karana dainai, eiava iduhu idauidau inai henia karana dainai idia kara dika taudia edia dika idia laloaboio. Unai bamona idia karaia taudia idia noho, a? China dekenai ia vara Cultural Revolution lalonai inai heheni karana ia itaia tauna ena sivarai mani oi laloa.

“Cultural Revolution ia vara neganai, ai idia hadibaia taga taudia ese ogogami taudia idia biagua karana do ai dadaraia vaitani. Inai heheni karana be bada herea. Red Guard tauna ta ai lau lao bona Maoist politikol pati ena inai taudia be gau ibounai dekenai ai tahudia​—egu ruma bese lalonai danu. Ena be lau matamata sibona, to haida edia ruma lalonai ai vareai bona Maoist pati idia ‘hadikaia gaudia’ ai tahua. Bona lau ese hebouhebou ta lau gunalaia bona Maoist pati ia ‘dagedage henia’ taudia lau hagaria. Oibe, nega haida unai samania hereva be politikol lasi dainai, to sibodia edia badu dainai taunimanima ese idia karaia.

“Matamata taudia bona buruka taudia, tau bona hahine, lau itaia idia panisidia, bona unai kara ena dika be ia bada ia lao. Egu sikuli tisa ta be tau namona, to dala ai idia abia loaloa, raskol tauna ta bamona. Hua rua murinai, idia matauraia bada tisa tauna ma ta ena mase tauanina idia davaria Suzhou Sinavai lalonai, bona egu tisa ta, nao gado hadibaia tauna be idia doria bona sibona ena aiona ia kwatua bona ia mase. Lau hoa dikadika bona lau daradara. Unai taudia be hebogahisi taudia. Unai bamona ai kara henidia be maoro lasi! Unai dainai Red Guard amo lau doko.

“Lau laloa unai dagedage karana be China sibona dekenai gauna ia vara lasi. Lagani 1900 ema bona hari, inai heheni karadia momo idia vara. To lau abia dae momokani, lalokau ese inai henia karana ia halusia diba. Unai bamona ia vara lau itaia vadaeni. Lau be Iehova ena Witness taudia lau bamodia matamaia neganai, edia lalokau kopi idauidau taudia bona hanua idauidau taudia dekenai lau hoalaia. Baibel ena gwauhamata hegeregerena, taunimanima ibounai be do idia lalokau heheni negana be mai egu ura bada ida lau naria noho.”

Oibe, tanobada hegegemadai Iehova ena Witness taudia edia kara ese ia hahedinaraia inai heheni karana ia ore vaitani diba. Ena be edia hanua be idauidau, Witness taudia ese ma haida ura henia lasi karana idia hahedinaraia lasi, to hemataurai idia hahedinaraia. Bona idia hekwarahi, iduhu ta inai henia karana, kopi idauidau inai henia karana, eiava tano abia isi karana idia rakatania totona. Idia kwalimu ena badina ta be idia ura Iesu Keriso ena lalohadai maoromaoro lalokau karana idia tohotohoa. Badina ma ta be, idia ese Dirava ena Basileia idia naria, idia hisihisilaia kara dikana do ia haorea momokani totona.

Dirava ena Basileia sibona ese inai heheni karana ia noho lasi tanobadana ia havaraia diba, unai tanobada lalonai dika ta do ia noho lasi ita inai henia totona. Baibel ese ia gwauraia “guba matamata,” unai guba gavamani ese kara dika ia noho lasi tanobadana do ia havaraia momokani. Ia ese “tanobada matamata” do ia lohiaia, unai tanobada matamata taudia ese lalokau heheni karana do idia dibaia vadaeni. (2 Petero 3:13; Isaia 54:13) Max, Simone, bona ma taunimanima momo ese idia hereva bamona, unai lalokau hadibaia karana be ia matamaia vadaeni. Unai hadibaia gaukara be gabeai, tanobada hegegemadai do idia karaia inai heheni karana bona ena dika kokia ena toana.

Unai gaukara ena anina be Iehova ese ena peroveta tauna Isaia amo ia gwauraia: “Siona, Dirava ena ororo helagana dekenai, dika ta, o hadikaia gauna ta do ia noho lasi. Badina be tanobada ibounai, be Lohiabada ena diba maoro dekena amo do ia honu momokani, davara be ranu dekenai ia honu bamona.” (Isaia 11:9) Dirava sibona ese inai heheni karana do ia hadokoa. Unai nega ai do ita lalokau heheni momokani.

[Picture on page 7]

Nazi taudia ese Max Liebster ena imana dekenai dibura namba revarevana idia karaia

[Picture on page 8]

Inai henia karana be kahirakahira do ia ore vaitani

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2026)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia