Mauri Namo Hereana Lau Moalelaia
Herawati Neuhardt ese ia sivarailaia
Lau be Indonesia ena siti ta, Cirebon dekenai lau vara. Momo idia diba unai siti dekenai dabua mai hairaidia bona kala idauidau idia karaia. Dala haida ai egu misinari gaukara be unai dabua bamona—Sautist Asia bona South Pacific taudia edia mauri dala idauidau lau dibaia. Mani lau herevalaia.
LAGANI 1962 ai, egu mauri lagani be ten neganai, egu sinana be Iehova ena Witnes taudia ida Baibel ia stadilaia. Gabeai ia, egu tamana, bona ai natudia faiv be Witnes taudia ai ai lao. Egu tama sina be China taudia to Indonesia ai idia vara.
Misinari bona loaloa naria taudia be emai kongrigeisen hagoadaia totona idia vadivadi neganai, nega momo emai ruma dekenai idia noho. Edia haheitalai namodia bona hagoadaia herevadia ese lau idia durua bada. Egu mauri lagani be 19 neganai, egu lalona lau hadaia ful-taim haroro gaukara lau karaia totona. Lagani ta murinai, lau be Germany ena misinari tauna ta, Josef Neuhardt lau adavaia, ia be lagani 1968 ai, Indonesia dekenai ia mai. Emai headava ena holide murinai, ai be Sumatra dekenai ai lao, ia be Indonesia ena motumotu 17,000 amo motumotu badana ta. Unuseniai Josef lau bamoa ena loaloa naria gaukara dekenai, ai be Iehova ena Witnes taudia edia kongrigeisen ai vadivadi henidia.
Sumatra Dekenai Ai Haroro
Ai haroro gabudia be, Padang siti, West Sumatra dekenai, ia lao bona Lake Toba, Not Sumatra ena ororo gabudia dekenai. Gabeai ai be unai motumotu ena saut kahana dekenai idia siaia. Hanaihanai emai motuka gunana amo ai loaloa, dala be ia dika, nesehanai be niu audia amo idia karaia bona idia mareremarere, danu volkeino ororodia edia badina amo ai heau hanaia—unai volkeino haida be idia regerege, haida be lasi. Hanuaboi ai, ai be biri amo idia karaia rumadia dekenai ai mahuta, paua, toileti bona digu rumadia be lasi. Ai be gohu bona sinavai dekenai ai digu bona emai dabua ai huria. Unai noho dalana be auka lasi, bona taunimanima ai lalokau henidia. Idia ese ai idia welkam henia bona ai dekenai aniani idia henia, danu idia momo idia ura Baibel ena hereva idia kamonai.
Padang ai, Minangkabau taudia, idia momo be Muslim taudia, be idia hoa bona idia moale badina idia dekenai Baibel amo ai hahedinaraia Dirava be tamona—ia be Kerisendom ese idia hahedibalaia Toi Tamona Diravana lasi. (Deuteronomi 6:4) Momo ese Gima Kohorona bona Awake! magasin idia abia, bona kamonai taudia haida be gabeai Baibel idia stadilaia bona Dirava ena hesiai gaukara idia goadalaia. Lake Toba ai, Batak taudia momo be Keristani tomadihona idia badinaia, bona idia be Dirava ena ladana Iehova idia diba, badina edia Batak Baibel ai unai ladana idia itaia. (Salamo 83:18) To, namona be Dirava bona iena ura taunimanima totona idia lalopararalaia namonamo. Idia momo be Baibel idia stadilaia bona Keristani haroro gaukarana idia goadalaia.
Java Dekenai Ai Haroro
Lagani 1973 ai, lau bona Josef be Java motumotu dekenai idia siaia. Bema Great Britain tanona oi hapararaia kahana rua dekenai, Java motumotu be Great Britain ena kahana ta ena bada bamona. Bona taunimanima milioni 80 mai kahana idia noho.a Javanese, Sundanese, bona Chinese taudia dekenai sivarai namona ai harorolaia.
Egu tama sina be China taudia to Indonesia ai idia noho bona lau be unuseniai lau vara dainai, gado momo lau dibaia, haida be Javanese, Sundanese, Indonesian, bona English gado. Unai dainai, lau moale taunimanima edia gado korikori ai Baibel lau herevalaia.
Indonesia ena hanua badana, Jakarta, be Java ai ia noho. Unuseniai mauri lagani 19 kekeni ta dekenai tanobada paradaisona ai mauri hanaihanai helarona lau herevalaia, to iena toana be ia moale lasi. Baibel lau duahia lalonai ia tai matamaia. Bona mai hemataurai ida ia gwau: “Anti, tanikiu inai gaudia be lau dekenai oi herevalaia dainai.” Ma ia gwau: “Kerukeru lau ura ma 1.5 milioni rupiah [K420.00] lau abia iunivesiti ena davana henia totona, bona lau laloa sibona do lau hoihoilaia unai moni abia totona. To oi do mai lasi neganai, lau be Dirava lau guriguri henia heduru abia totona. Hari egu guriguri ena haere lau abia, bona egu lalona lau hadaia, gabeai do lau sikuli bona egu kara do ia goeva noho.” Unai kekeni be Baibel amo diba ma haida ia abia dainai ia moale bada.
Unai nega amo, Javanese, Sundanese bona Chinese taudia momo ese edia mauri idia haidaua bona Baibel ena taravatu idia badinaia. Unai ese idia dekenai lalomaino bona moale ia mailaia, Dirava ena gwauhamata hegeregerena.—Isaia 48:17, 18.
Kalimantan—Dayak Taudia Edia Gabu
Lau bona Josef be Java amo ai lao Kalimantan, Indonesia ena provinsi, Borneo dekenai, bona ia be tanobada hegegemadai ai motumotu badana ihatoina (Greenland be ginigunana bona New Guinea be iharuana). Unuseniai uda badadia, ororo momo, bona sinavai badadia idia noho, danu Borneo dekenai Chinese taudia, Muslim tomadiho idia badinaia Malay taudia, bona Dayak taudia idia noho. Dayak taudia be sinavai badana ta badinai idia noho, idia be guna taunimanima idia alaia bona edia kwarana idia utua.
Dayak taudia edia gabu ai lao totona, ai be bouti o vanagi ai abia bona uda sinavaidia edia huana amo ai lao. Huala be sinavai badinai idia hekure, maniki be au amo ai idia raraia, bona manu mai edia kala idauidau ai itaia. Oibe, unuseniai misinari gaukara be namo herea!
Dayak taudia edia famili momo be biri amo idia karaia rumadia ai idia noho. Ruma haida be maragi; ma haida be ruma latadia dainai, famili momo idia noho diba. Taunimanima be nega ta Europe taudia idia itaia lasi dainai, idia ura Josef idia itaia. Natudia be hanua lalonai idia heau lao, idia boiboi, “Pasto! Pasto!” Taunimanima ibounai idia lao Josef ena hereva idia kamonai totona. Josef ia hereva bona unai gabu ena Witnes tauna ta ese gado ai ia hahanaia, gabeai unai tauna ese dala ia karaia kamonai taudia momo dekenai Baibel stadi ia karaia totona.
Papua New Guinea Dekenai Ai Lao
Tomadiho taudia ese ai idia dagedage henia bada dainai, December 1976 ai, Indonesia gavamani ese Iehova ena Witnes taudia edia gaukara ia taravatua. Unai dainai, lau bona Josef be Papua New Guinea dekenai idia siaia.
Port Moresby dekenai ai ginidae murinai, hua rua lalonai Hiri Motu gado sikulina ai haorea. Bena Daru dekenai ai lao, ia be western provinsi ena motumotu maragina ta. Unuseniai Eunice lau davaria, iena tauanina be bada, bona ia be lalokau hahinena, danu ia be lagani momo lalonai buatau ia ania dainai ena isena be idia korema. Eunice ese Dirava ena ura—ena hesiai taudia be tauanina dalanai, kara ai, bona tomadiho dalanai idia goeva karana—ia dibaia neganai, buatau ania karana ia hadokoa bona Keristani hahine goadana ai ia lao. (2 Korinto 7:1) Ai itaia unai bamona manau taudia ese Baibel ena hereva momokani idia badinaia neganai, Salamo 34:8 (“BHğ.”) ena hereva ai laloa: “Oi mamia toho, bena do oi diba, Iehova be namo.”
Gabeai, Josef be loaloa naria gaukarana ia karaia lou, bona kahirakahira Papua New Guinea ena gabu ibounai dekenai ai loaloa, unai tano ena gado be 820 bamona. Taunimanima momo ai hereva henia totona, gado ma ta ai dibaia, unai be Tok Pisin, momo ese idia gaukaralaia gadona. Taoni bona hanua idauidau ai vadivadi henia totona, ai raka, o motuka, bouti, vanagi, o peleini maragidia amo ai lao, danu siahu, namo momo, bona malaria gorere ai haheaukalaia.
Lagani 1985 ai, misinari gaukarana ma ta karaia totona, ai idia siaia lao Solomon Islands dekenai, ia be Papua New Guinea ena ist kahanai ia noho. Unuseniai ai be Iehova ena Witnes taudia edia brens opesi dekenai ai gaukara, danu ai be motumotu haida dekenai ai lao, kongrigeisen ai hagoadaia bona hebouhebou ai karaia totona. Ai hekwarahi gado matamatana ma ta ai dibaia totona, unai be Solomon Islands Pidgin. To Solomon Islands taudia be Baibel idia ura henia bona idia ida ai herevahereva be moale gauna!
Nega Aukana
Lagani 2001 ai, Indonesia gavamani ese Iehova ena Witnes taudia edia gaukara dekenai idia atoa taravatu idia kokia, bona lau bona Josef be Jakarta dekenai ai giroa lou. To, daudau lasi murinai, egu adavana lalokauna be kopina dekenai kensa gorere ia abia. Medikol heduru abia totona, ai be Josef ena hanua, Germany dekenai ai lao. To madi, lagani 2005 ai, emai headava laganina 33 neganai, ia mase, bona ia be toreisi lou helarona tanobada paradaisona ai ia naria noho. (Ioane 11:11-14) Iena mauri lagani be 62, bona lagani 40 lalonai ful-taim hesiai gaukara ia karaia.
Lau be Jakarta dekenai misinari gaukara lau karaia noho. Egu adavana lau reaia bada. To ma haida dekenai Baibel ena hereva momokani hadibaia karana ese lau ia durua lau haheauka totona, badina haroro gaukara amo moale lau davaria bona egu mauri be mai anina bada. Oibe, lau gwau diba Iehova ese lau dekenai mauri namo hereana ia henia.
[Footnote]
a Hari Java ai idia noho taudia be milioni 120 ia hanaia.
[Map on page 25]
INDONESIA
Java
JAKARTA
Cirebon
Sumatra
Padang
Lake Toba
Borneo
PAPUA NEW GUINEA
PORT MORESBY
Daru
SOLOMON ISLANDS
[Picture on page 26]
Solomon Islands ai, Herawati bona iena Baibel stadi
[Picture on page 26]
Lagani 2005 ai Josef ida Holland dekenai, ia do mase lasi neganai