Karoa 10
Ta ena Toana be Gau Badana Eiava?
OI GWAU oiemu tauanina ena toana oi moalelaia lasi, a? Reana ita ibounai ta ta be ena toana ena toana ita moalelaia momokani lasi. Ita haida be iseda laulau galasi ai ita itaia neganai ita lalohisihisi.
Kekeni badana ta ladana Maria ia gwau: ‘Lau laloa lauegu tauanina ena toana be namo lasi.’ Mero badana ta ladana Bob ia gwau: ‘Lauegu huina ena toana lau moalelaia lasi.’ Memero kekeni badadia edia toana ia idau ia lao haraga diba. Unai dainai idia momo be edia vairana, edia huina, bona edia tauanina edia toana idia moalelaia lasi.
Momokani, Dirava ese hairai ia moalelaia. Kohelete 3:11 ia gwau: “[Dirava] ese gau iboudiai ia hahairaidia vadaeni, ta ta ena nega ena nega ai.” Oiemu toana dainai reana taunimanima ese oi do idia ura henia eiava oi do idia ura henia lasi. Doketa James P. Comer ia gwau: “Taunimanima ta ena tauanina ena toana hegeregerena ena lalona do ia goada eiava do ia manoka; unai hegeregerena ena mauri lalonai do ia kwalimu eiava do ia lusi.” Unai dainai namona be oiemu toana oi laloa namonamo. To, oiemu toana oi moalelaia lasi dainai taunimanima dekedia amo oi siri be maoro lasi.
Daika Ia Gwau Oi be Hairai Lasi?
Ena be haida edia tauanina edia toana idia dika momokani lasi, to idia moalelaia lasi. Kekeni ta ia moale lasi iena tauanina ia maragi dainai, to ma kekeni ta ia moale lasi iena tauanina ia bada dainai. Idia moale lasi ena badina korikorina be dahaka? Dahaka dainai edia tauanina edia toana idia namo memerodia bona kekenidia haida idia gwau idia be hairai lasi?
Profesa ta ladana Richard M. Sarles ia gwau: “Memero kekeni edia mauri laganidia be 13 ia lao 19 neganai, edia tauanina idia idau idia lao. . . . Unai idia haheaukalaia totona, edia bamodia dekenai idia tabekau.” To, emu turadia edia lalohadai oiemu toana dekenai—oi lata, o oi kwadogi, o oi bada, o oi maragi, o emu udu baubauna o emu taiana ena toana be edena bamona—be oi laloa momo diba. Taunimanima ese haida idia laloa bada bona oi idia laloa maragi neganai, eiava oiemu toana idia gwauraia dika neganai, oiemu toana do oi lalohisihisilaia diba.
TV, buka, bona muvini piksa ese iseda lalona idia ania diba. TV bona magasin momo ai idia hedinarai taudia haida be mai edia hairai bada. Unai dainai kekeni idia laloa bema idia be hairai lasi bona memero idia laloa bema edia tauanina idia goada lasi, taunimanima ese do idia ura henidia lasi bona moale do idia davaria diba lasi.
Edia Lalohadai Oi Abia Dae Kava Lasi!
Oiemu toana be emu lalona dekenai oi do gwauraia dika lasi neganai, inai oi laloa namonamo: Emu tauanina ena toana be momokani ia dika a, eiava oi sibomu oi laloa ia dika, a? Oiemu vairana ena toana, oi lalohisihisilaia (eiava idia hevasehalaia) gauna, be ia dika momokani a, eiava haida ese emu lalona idia ania dainai oi laloa ia dika, a?
Inai mani oi laloa: Daika ia gwau taunimanima ese oi do idia ura henia totona, eiava do oi kwalimu totona, eiava do oi moale totona, namona be oiemu toana be inai bamona o unai bamona? Kopina ena toana hanamoa muramuradia idia karaia taudia bona idia hoihoilaia taudia ese, badina unai amo moni momo idia abia diba, ani? Oiemu lalona idia biagua be namo lasi, ani? Bema emu bamodia ese oiemu toana ena kerere idia gwauraia, unai bamona idia hereva oi idia durua totona, eiava oi idia hahemaraia totona, a? Bema edia hereva amo oi idia hadikaia, idia be emu turadia korikoridia lasi.
Baibel ia gwau namona be “oiemu kudouna ese lalo-parara ia ura henia.” (Hereva Lada-isidia 2:2) Lalo-parara ese oi do ia durua, oiemu tauanina ena toana do oi laloa namonamo totona, bona TV bona buka idauidau edia lalo-ani herevadia do oi abia dae kava lasi totona. Taunimanima ta ta sibodia be hairai momo taudia bona “hairai be anina lasi.” (Hereva Lada-isidia 31:30) Idia be mai edia hairai dainai moni idia abia taudia be nega kwadogi murinai idia hadokodia, bena ma hairai taudia haida ese edia gabu idia abia. Idia momo ese edia vairana idia penia dainai edia toana be namo, to idia penia lasi neganai edia toana be namo lasi.
Unai dainai, bema oiemu toana be TV bona buka dekenai idia hedinarai taudia edia toana bamona lasi, oi lalohisihisi lasi be namo. Reana oiemu bamodia idia gwau oiemu tauanina ena lata bona ena bada be inai bamona o unai bamona be namo, to unai oi laloa momo lasi be namo. Bema oiemu toana oi moalelaia, emu bamodia edia lalohadai oiemu toana dekenai be oi laloa momo lasi. Reana oiemu tauanina ena kahana ta ena toana oi moalelaia lasi, to taunimanima haida ese unai gau ena toana dainai oi idia mama henia.
Oiemu Toana Hanamoa!
Memero kekeni haida edia vairadia be mai edia boroboro, o edia tauanina idia bada, o edia udu baubaudia idia gageva, o edia taiadia idia bada, o edia tauanina idia kwadogi herea. Edia mauri laganidia be 13 ia lao 19 neganai, memero kekeni ese unai dika idia davaria diba edia toana idia idau idia lao dainai, to gabeai unai dika haida idia ore.
To haida idia ore lasi. Bona memero kekeni momo edia toana be hairai lasi, bona unai idia haidaua vaitani diba lasi. Buka torea tauna ta ladana John Killinger ia gwau: “Hairai lasi taudia momo ese edia toana idia lalohisihisilaia edia mauri ibounai lalonai.” To, oiemu toana oi hanamoa diba!
Tauanina ena toana be opereisini amo hanamoa karana be mai davana bada bona reana mai ena dika danu.a To hagoevaia namonamo karana be davana bada lasi, bona oiemu toana ia hanamoa diba. Bema oiemu huina, emu vairana, emu imadia, bona emu ima kwakikwakidia edia kahaudia idia goeva, oiemu toana do ia namo. Bema emu isedia oi hagoevadia namonamo do idia kurokuro, bena do oi kiri neganai taunimanima ese edia toana do idia moalelaia. Oiemu tauanina ia bada momokani, a? Bema emu aniani karana oi naria namonamo bona eksasais oi karaia, reana do oi hamaragia diba. Unai kara be doketa ta ena sisiba hegeregerena oi karaia be namo reana.
Bema emu tamana sinana edia lalona be hegeregere, reana namona be dabua mai ena sitailo idauna oi karaia bona emu huina be sitailo idauna ta ai oi karaia, oiemu tauanina ena kahana namodia edia namo habadaia totona bona ena kahana dikadia edia dika hamaragia totona. Buka torea hahinena ta ladana Sharon Faelten ia gwau, bema kekeni ta ena udu baubauna ia bada, ena toana hamaragia totona namona be ena huina ia kwatua auka masemase lasi, to ia habadaia be namo. Dabua ta oi hoia gwauraia neganai, ena kala ese emu toana do ia hanamoa gauna oi abia hidi. Dabua ena sitailo danu oi laloa—haida ese tauanina ena toana idia hamaragia bona haida ese idia habadaia.
Oibe, ena be reana oi be hairai lasi, to bema dala oi tahua goadagoada bona oi laloa namonamo, oiemu toana do oi hanamoa diba.
Namona be Oi Laloa Namonamo
Oiemu toana oi laloa be gau badana, to namo lasi unai sibona oi laloa. Baibel ese taunimanima edia toana ia herevalaia momo lasi, ani? Dahaka dainai Baibel ese Abraham, Maria, eiava Iesu edia toana ia herevalaia lasi? Badina be Dirava ia laloa unai be anina bada lasi.
Idau negai Dirava ese tauhau ta ladana Eliab ia dadaraia; ena be ena toana be namo herea, to pavapava dagina ia henia lasi! Iehova Dirava ese peroveta tauna Samuel ia hamaoroa, ia gwau: “Ena toana eiava ena lata oi laloa lasi . . . Badina be Iehova ese gau ia itaia lasi taunimanima ese idia itaia hegeregerena; taunimanima ese ena toana idia itaia, to Iehova ese ena lalona ia itaia.” (1 Samuel 16:6, 7) Ita moale badina be ita diba, ita ia hahemaoro henia Diravana ese iseda toana ia laloa lasi! Iseda “lalona ia itaia.”
Inai mani oi laloa danu: Oiemu turadia momo bona reana oiemu tamana bona sinana danu edia toana be namo momokani lasi, ani? To, edia kara namodia oi diba dainai, edia toana oi laloa lasi! Oi danu be mai emu kara namodia; edia anina ese emu tauanina ena dika ena anina ia hereaia.
To, oiemu bamodia ese taunimanima edia toana idia laloa bada, bona reana oiemu lalona idia ania toho edia dabua bona edia huina karaia dalana do oi tohotohoa totona. Unai ia vara neganai, dahaka oi karaia be namo? Unai oi diba totona, karoa gabena mani oi duahia.
[Footnote]
a Memero kekeni edia isedia gagevadia be doketa ese idia hamaoromaorodia diba. Unai ese edia uduna edia toana danu ia hanamoa.
Inai Henanadai Herevalaia
◻ Dahaka dainai memero kekeni ese edia toana idia laloa momo? Emu toana be edena bamona oi laloa?
◻ TV bona magasin bona oiemu bamodia ese emu lalona be edena bamona idia veria, hairai do oi laloa bada totona? Edia lalo-ani be edena bamona oi laloa be namo?
◻ Bema oiemu vairana dekenai boroboro be momo, dahaka oi karaia diba?
◻ Oiemu toana be edena bamona oi hanamoa diba? Unai oi karaia neganai, dahaka dainai oi laloa namonamo be namo?
[Blurb on page 82]
‘Lau laloa lauegu tauanina ena toana be namo lasi’
[Blurb on page 88]
Oi danu be mai emu kara namodia; idia ese emu tauanina ena dika idia hereaia
[Box/Picture on page 84, 85]
‘Egu Boroboro Do Lau Hanamodia Diba, A?’
Memero kekeni badadia momo edia vairadia be mai edia boroboro (toto maragimaragi). Unai boroboro be mai edia toana idauidau bona idia haida be nega daudau lalonai idia noho. Taunimanima iboudiai idia abidia diba, to memero kekeni badadia idia abidia momo.
Memero kekeni 2,000 idia nanadaidia, edia tauanina dekenai dahaka idia moalelaia lasi momokani. Idia momo idia gwau, gauna be edia kopina edia toana. Kekeni ta ladana Sandra be haisikuli dekenai ia sikuli neganai, ena vairana be mai ena boroboro momo; ia gwau: “Unai boroboro be dika momokani dainai, nega ibounai egu vairana lau hunia. Lauegu toana lau hemarailaia. . . . Ia dika momokani.”—Co-Ed magasin.
Dahaka dainai ta ena mauri laganidia be 13 ia lao 19 neganai, ia ura ena toana do ia namo neganai, unai boroboro ia abidia? Badina unai nega lalonai ena tauanina bona ena kopina idia idau idia lao.
Dahaka ia vara? The World Book Encyclopedia ia gwau, taunimanima ena kopina dekenai, oela be huihui ta ta iboudiai edia badina amo ia lasi hanaihanai. To nega haida gau ta ese kopina ena matu maragimaragina ta ia koua bena oela ia lasi haraga diba lasi. Unai neganai kopina ena matu maragina ia koremakorema ia lao. Eiava hura ia vara bena boroboro maragina mai hurana be kopina dekenai ia hedinarai, eiava gorere havaraia gaudia maragimaragidia be oela lalonai idia momo idia lao bena boroboro badana ia hedinarai. Namo lasi unai gau oi gigidia, kipara do oi abia garina.
Lalo-hekwarahi, o lalohisihisi, o gari dainai unai oela ia bada ia lao. Memero kekeni haida be dina badana ta totona eiava eksam totona idia hegaegae neganai, edia vairana dekenai boroboro dikana ta ia hedinarai. Unai dainai Iesu ena hereva be mai anina; ia gwau: “Umui emui lalona do idia hekwarahi lasi kerukeru totona. Badina be kerukeru sibona ena hekwarahi do ia abia.”—Mataio 6:34.
Madi, unai boroboro hanamodia haraga dalana be lasi. To, sitoa haida amo unai boroboro hanamoa muramuradia idauidau oi hoia diba. Memero kekeni momo idia davaria, bema edia kopina be sopu mai ena muramura ladana benzoyl peroxide amo idia huria namonamo, unai ese edia boroboro ia hanamodia sisina. To, namona be sopu mai ena oela amo oi huria lasi.
Memero kekeni haida idia davaria inai danu ese edia boroboro ia hanamodia sisina: eksasais momo idia karaia, murimuri ai hodahoda namona idia abia, bona nega korikori ai idia mahuta. Namona be tauanina hagoadaia anianidia idauidau oi ania bona aniani dikadia oi ania lasi.
Vadaeni, namona be oi haheauka. Mani inai oi laloa: Unai boroboro be metairametaira idia hedinarai, unai dainai hanuaboi tamona lalonai do idia ore lasi. Ai gwauraia vadaeni kekenina, Sandra, ia gwau: “Ena be egu kopina ena boroboro idia ore lasi ela bona lagani ta bamona ia ore, to pura 6 sibona murinai egu kopina ia namo ia lao matamaia.” Bema nega taina daudau lalonai oiemu boroboro oi hanamodia toho, reana haida do idia ore.
To, unai nega lalonai unai boroboro dainai oi hemarai lasi. Ena be reana oiemu kopina ena toana dainai oi laloa momo, to reana ma haida ese idia laloa momo lasi. Unai dainai namona be oiemu lalona dekenai oi goada toho bona oi moale toho. Danu, oiemu kopina ena boroboro hanamoa karana be harihari oi goadalaia noho!
[Picture on page 83]
Reana oiemu tauanina ena kahana ta oi moalelaia lasi, to ma haida ese unai gau ena toana dainai oi idia mama henia
[Pictures on page 86]
Edia laulau be magasin lalodiai idia hedinarai taudia momo be orea ta ese idia hahairaidia guna