Tomadiho Bona Nazi Oreadia
“Hitler . . . ena gavamani lalonai dagi bada tauna ta (Vice-Chancellor) be Katolik tauna, ena ladana be Franz von Papen, bona gavamani idia haginia dinana amo ia ese Katolik orea taudia iboudiai ia hasiahudia unai Reich gavamani matamatana idia durua totona. Unai Reich gavamani lalonai hari tau von Papen ese nega ibounai taunimanima ia hagoadadia Adolf Hitler ena hereva idia badinaia kava totona.”
“Lagani 1933 matamanai, Germany lalonai, Katolik edia kara bona lalohadai idia biagua oreana ta ena hakaua taudia ese hereva ta idia halasia, bona hari tau [Franz] von Papen ese unai hereva ia abia dae, ia gwau: ‘Ita German Katolik taudia do ita gini goada, iseda mauri bona lalohadai ibounai dekenai, Adolf Hitler bona ena Gavamani do ita abia dae. Ita hoa badina iseda bese ia lalokau henia bada, bona iena goada bona aonega gavamani hakaua dalana dekenai be ia bada, unai dainai . . . German Katolik Oreana ese inai taravatu idia badinaia . . . ena taunimanima ese inai Reich Gavamani Ihatoina do idia durua bona idia hagoadaia.’ ”
Franz von Papen be Germany ena Nazi gavamani tauna ta, bona iena siahu dainai gavamani bona Rome ena Vatican ese gwauhamata herevana idia karaia. Unai gwauhamata be July 20, 1933 ai idia sainia idia hamomokania totona. Leta ta lalonai ia gwau: “Kadinal bona Gavamani ena Seketere tauna, Pacelli [gabeai Pope Pius XII ai ia lao] ese hari dina ai Vice-Chancellor von Papen dekenai dagi badana ia henia, ena ladana be Grand Cross of the Order of Pius . . . bona Vice-Chancellor von Papen ese Kadinal bona Gavamani ena Seketere tauna dekenai harihari gauna ta, Madonna of White Meisen Porcelain Reich Gavamani Ihatoina ena amo ia henia. . . . Unai harihari gaudia iboudiai dekenai idia torea hereva be inai: ‘Inai harihari gauna be ai henia Reich Gavamani ena gwauhamata 1933 laloa tao totona.’ ”—Inai hereva iboudiai be Franz von Papen—His Life and Times, by H. W. Blood-Ryan amo ai abia.