Hari Iboudiai be Hegeregere Lasi Ena Dika
“Ai abia dae momokani, Dirava ese taunimanima iboudiai ia havaraia hegeregere, edia Havaraia Tauna ese idia dekenai Maoro idauidau ia henia bona ta ese ia kokidia be maoro lasi, unai maoro haida be Mauri, Ura-Kwalimu bona Moale.”—Lagani 1776 ai, United States ese ia abia dae Declaration of Independence.
“Taunimanima iboudiai be ura-kwalimu lalonai idia vara bona idia abia maoro idauidau be hegeregere.”—Lagani 1789 ai, France ena National Assembly ese ia abia dae Declaration of the Rights of Man and of the Citizen.
“Taunimanima iboudiai be ura-kwalimu lalonai idia vara bona idia abia hemataurai bona maoro idauidau be hegeregere.”—Lagani 1948 ai, United Nations General Assembly ese ia abia dae Universal Declaration of Human Rights.
ITA daradara lasi. Tanobada hegegemadai taunimanima iboudiai idia ura idia hegeregere. To madi, taunimanima iboudiai be hegeregere lalohadaina idia gwauraia loulou dainai ita diba idaunegai amo ema bona hari taunimanima iboudiai be hegeregere lasi.
Ta ia gwau diba hari lagani 2000 be kahirakahira neganai, gau momo idia namo idia lao, a? United States bona France eiava United Nations ena memba tanodia 185 edia taunimanima iboudiai be idia vara negana amo idia moalelaia maoro idauidau be hegeregere, a?
Ena be taunimanima iboudiai be hegeregere lalohadaina idia “abia dae momokani,” to taunimanima iboudiai edia maoro “Mauri, Ura-Kwalimu bona Moale abia totona” be hegeregere lasi. Mani oi laloa, Africa dekenai natuna ta ia naria doketa tauna ese ma taunimanima 2,569 ia naria danu, to Europe dekenai natuna ta ia naria doketa tauna ese taunimanima ma 289 sibona ia naria. Vadaeni, ita gwau diba unai natudia rua edia maoro mauri dekenai be hegeregere, a? Danu, India dekenai memero toi toi amo ta ta bona kekeni toi toi amo rua rua be idia duahia diba lasi, to tano haida, hegeregere Japan, Germany, bona Great Britain ai, natudia ta ta iboudiai ese edukeisen idia abia. Vadaeni, ita gwau diba unai natudia edia maoro ura-kwalimu bona moale abia totona be hegeregere, a?
Central America ena tano lalodiai, taunimanima ta ta idia abia moni ena averes be $1,380, to France dekenai unai averes be $24,990. Ita gwau diba unai taudia iboudiai ta ta ese idia moalelaia “hemataurai bona maoro” be hegeregere, a? Danu, Africa dekenai beibi kekeni do ia mauri noho ela bona reana mauri lagani 56 ia abia, to North America dekenai beibi kekeni be ia mauri noho ela bona ena mauri lagani be reana 79 bamona. Unai kekeni rua ese reana do idia abia mauri lagani ita hahegeregerea neganai, ita gwau diba edia mauri be hegeregere, a?
Taunimanima iboudiai be dala idauidau ai idia hegeregere lasi, bona unai dala ibounai idia dika. Idia haida be taunimanima iboudiai edia noho dalana, medikol heduru, bona edukeisen be hegeregere lasi. Nega haida taunimanima edia politikol lalohadai, edia bese, eiava edia tomadiho be idau dainai, hemataurai bona ura-kwalimu idia abia lasi. Ena be iboudiai be hegeregere idia herevalaia momo, to iseda tanobada lalonai taunimanima iboudiai be hegeregere lasi. Dika badana bamona iboudiai be hegeregere lasi karana ese taunimanima iboudiai ia hadikaia. Ia dainai taunimanima momo ese ogogami, gorere, diba bona gaukara idia abia diba lasi, bona ma haida dadaraia kava karadia idia vara maurina idia lalohisihisilaia.
“Dirava ese taunimanima iboudiai ia havaraia hegeregere.” Unai be lalohadai namo hereana! To madi, hari ia guguru lasi!
[Picture Credit Line on page 3]
UN PHOTO 152113/SHELLEY ROTNER