Ibounai Eda Kara Ena Badina be Dirava Vairanai Do Ita Gwauraia
“Badina be ita ibounai ta ta ese, iseda kara ena badina, be Dirava ena vairana dekenai do ita gwauraia hedinarai.”—ROMA 14:12.
IEHOVA DIRAVA ese iseda tama sina ginigunadia, Adamu bona Heva, ia havaradia negana amo idia be ura kwalimu taudia. Ena be aneru ese idia hanaia sisina, to idia be aonega taudia dainai, aonega dalana idia abia hidi diba. (Salamo 8:4, 5) To, Dirava ese unai ura kwalimu ia henia be sibodia ese kara ta do idia gwauraia ia maoro eiava ia kerere totona lasi. Idia be idia ia Havaraia Tauna vairanai edia kara ena badina do idia gwauraia, bona unai be edia natudia ibounai dekenai danu ia hanaia karana.
2 Hari ita be inai nega ena oromana ena dokona kahirakahira ai dainai, kahirakahira Iehova ese tanobada ibounai do ia kota henia. (Roma 9:28 itaia.) Kahirakahira, kara dika taudia be Iehova ese do ia kota henidia, badina tanobada gaudia idia hadikaia, taunimanima edia mauri idia hadikaia, bona iena hesiai taudia idia dagedage henia dainai.—Apokalupo 6:10; 11:18.
3 Iseda lalona ai unai kara ita itaia noho dainai, Iehova ese ia havaraia taudia ia kara maoromaoro henidia dalana ita laloa be mai ena namo. Baibel ese ita ta ta be edena bamona ia durua diba, ita ia Havaraia Tauna vairana iseda kara ena badina maorona ita gwauraia totona? Edena haheitalai be ita idia durua diba, bona edena do ita tohotohoa lasi be namo?
Aneru ese Edia Kara Ena Badina Idia Gwauraia
4 Iehova ena aneru guba ai be ia dekenai edia kara ena badina do idia gwauraia danu. Noa ena nega lalonai Abata ia do ginidae lasi neganai, aneru haida be tanobada tauanina idia abia, hahine ida idia mahuta hebou totona. Idia be ura kwalimu laumadia dainai, kara ta idia abia hidi diba, to Dirava ese edia kara ena badina do ia tahua. Unai gwau-edeede anerudia be lauma edia gabu dekenai idia giroa lou neganai, Iehova ese ia abidia dae lasi, edia gabu gunana idia abia lou totona. Hahediba tauna Iuda ese ita ia hamaoroa, “noho hanaihanai auri seini dekena amo idia ia guia. Bona unai gabu dekenai do idia noho, ela bona Dirava ena Kota Bada Dinana.”—Iuda 6.
5 Unai gwau-edeede anerudia, o demoni, edia lohia tauna be Satani Diabolo. (Mataio 12:24-26) Inai aneru dikana be ia ia Havaraia Tauna ia tuari henia bona Iena lohia siahuna ena maoro ia hepapahuahulaia. Satani ese iseda tama sina ginigunadia be kara dika lalonai ia hakaudia vareai, bena dokonai idia mase. (Genese 3:1-7, 17-19) Ena be unai kara murinai nega sisina lalonai Iehova ese Satani be guba heboudia amo ia koua lasi, to Apokalupo bukana ese ia perovetalaia vadaeni Dirava ena nega korikori ai, unai kara dika aneruna do idia negea diho tanobada kahana dekenai. Idia vara gaudia ese idia hahedinaraia lagani 1914 ai, Iesu Keriso ese Basileia siahuna ia abia murinai, unai ia vara. Dokonai, Diabolo bona ena demoni do idia hadikaia ore vaitani. Lohia siahuna ena hepapahuahu do idia hamaoromaoroa neganai, gwau-edeede ena davana danu be mai maoro ida do idia henia.—Iobu 1:6-12; 2:1-7; Apokalupo 12:7-9; 20:10.
Dirava Ena Natuna ese Ena Kara Ena Badina Ia Gwauraia
6 Dirava ena Natuna, Iesu Keriso, be haheitalai hereadaena! Adamu hegeregerena, Iesu be tau goevadaena, bona Dirava ena ura ia moalelaia. Bona ia moale Iehova ena taravatu badinaia karana ai ena kara ena badina do ia gwauraia totona. Salamo torea tauna ese iena hereva ia perovetalaia maoro, ia gwau: “Lauegu Dirava e, lau ura dikadika oiemu ura do lau karaia. Oiemu taravatu be lauegu kudouna lalonai ia noho.”—Salamo 40:8; Heberu 10:6-9.
7 Ena be haida ese Iesu idia dagedage henia mai edia badu ida, to Dirava ena ura ia karaia bona ia kara maoromaoro ela bona satauro ai ia mase. Unai amo ia ese Adamu ena kara dika dainai ia havaraia mase bona dika idauidau amo taunimanima do ia hamauria davana ia henia. (Mataio 20:28) Unai dainai, ena mase dinana ai mai lalo-goada ida inai bamona ia guriguri: “Lau ese tanobada dekenai oi lau hanamoa vadaeni, lau dekenai gaukara oi henia danu be lau karaia haorea vadaeni. Egu Tamana e, harihari oiemu hairai dekena amo do oi hanamoa lau dekenai, tanobada do ia vara lasi neganai, oiemu vairana dekenai lau abia hairaina.” (Ioane 17:4, 5) Iesu be ena guba Tamana dekenai unai bamona ia hereva badina mai ena kwalimu ida ena maduna huaia karana idia tohoa gaudia ia hanaia bona Dirava ese ia abia dae dainai.
8 Ita be mai eda kara dika, tau goevadaena Iesu hegeregerena lasi. To, Dirava dekenai iseda kara edia badina do ita gwauraia. Aposetolo Paulo ia gwau: “To oi, dahaka dainai oiemu varavara tauna oi gwauraia kerere? Bona oi, dahaka dainai oiemu varavara oi gwauraia ia be anina lasi? Badina be ita ibounai Dirava ena Kota henia gabuna ena vairana dekenai do ita gini. Buka Helaga dekenai ia torea hegeregerena, ia gwau: ‘Lohiabada ia gwau, “Lau be mauri Diravana momokani dainai, tui ibounai lauegu vairana dekenai do idia tui diho, bona uduna ibounai ese do idia gwauraia hedinarai lau be Dirava.” ’ Badina be ita ibounai ta ta ese, iseda kara ena badina, be Dirava ena vairana dekenai do ita gwauraia hedinarai.” (Roma 14:10-12) Iseda kara ena badina ita gwauraia maoromaoro bona Iehova ese ita ia lalo-namo henia totona, ia ese mai ena lalokau ida iseda lalona ena hemami bona ena lauma amo ia havaraia Herevana, Baibel, ia henia, iseda kara bona hereva ai ita idia hakaua totona. (Roma 2:14, 15; 2 Timoteo 3:16, 17) Iehova ese ia henia lauma aniani edia namo ibounai ita abia bona iseda lalona ena hemami, Baibel amo ita hadibaia gauna, ita badinaia neganai, ita do idia durua Dirava ena lalo-namo ita abia totona. (Mataio 24:45-47) Iehova ena lauma helaga, o gaukara siahuna, be goada ia henia bona ita ia hakaua gauna ma ta. Bema unai lauma ena hakaua dalana bona iseda lalona, Baibel amo ita hadibaia gauna, ena hemami hegeregerena ita karaia, ita hahedinaraia ‘Dirava ita negea lasi,’ iseda kara ena badina do ia tahua Diravana unai.—1 Tesalonika 4:3-8; 1 Petero 3:16, 21.
Bese ese Edia Kara Ena Badina Idia Gwauraia
9 Iehova ese bese edia kara ena badina ia tahua. (Ieremia 25:12-14; Sepanaia 3:6, 7) Mani idaunegai basileiana Edoma oi laloa, Tadi Gohuna ena saut bona Gulf of Aqaba ena not kahanai ia noho hanuana. Edoma taudia be Heberu besena ta, Israela taudia edia varavara korikoridia. Ena be Edoma taudia edia tubuna badana be Aberahamo ena tubuna Esau, to Israela taudia dekenai gwaumaoro idia henia lasi “king ena dala” amo do idia hanaia totona bena Gwauhamata Tanona dekenai do idia lao. (Numera 20:14-21) Lagani handred momo lalonai Edoma ena badu ia bada ela bona Israela idia inai henia momokani. Bena, Edoma taudia be lagani 607 B.C.E. ai Ierusalema hadikaia totona Babulonia taudia idia hagoadaia dainai, edia karana ena davana idia abia. (Salamo 137:7) Lagani 600 B.C.E murinai, Babulonia ena tuari oreadia King Nabonidos henunai ese Edoma idia hamorua, bena taunimanima idia noho lasi gabuna ai ia lao, Iehova ena hereva hegeregerena.—Ieremia 49:20; Obadaia 9-11.
10 Moaba taudia danu be unai bamona dika idia davaria. Moaba basileiana be Edoma ena not kahana bona Tadi Gohuna ena ist kahana ai. Israela taudia be Gwauhamata Tanona ai idia do vareai lasi neganai, Moaba taudia be idia dekenai heabidae karana idia hahedinaraia lasi, to paraoa bona ranu idia henia moni abia totona. (Deuteronomi 23:3, 4) Moaba ena King Balaki ese peroveta tauna Balama ia hoia Israela latanai hahedika do ia gwauraia totona, bona Moaba hahine edia amo Israela tatau idia koia bena idia sihari kava bona kaivakuku idia tomadiho henia. (Numera 22:2-8; 25:1-9) To, Moaba ese Israela ia inai henia karana be Iehova ese ia itaia. Idia perovetalaia hegeregerena, Moaba be Babulonia taudia ese taunimanima noho lasi gabuna ai idia halaoa. (Ieremia 9:25, 26; Sepanaia 2:8-11) Oibe, Dirava ese Moaba ena kara ena badina ia tahua.
11 Moaba taudia sibona lasi, to Amono taudia danu be Dirava vairanai edia kara ena badina idia gwauraia be namo. Iehova ia peroveta vadaeni, ia gwau: “Moaba ese dika do ia davaria, Sodoma bamona, bona Amono ese dika do ia davaria, Gomora bamona. Moaba bona Amono ruaosi be ava ginigini, bona damena abia gabudia do idia lao. Anina lasi tanodia do idia lao ela bona hanaihanai.” (Sepanaia 2:9) Moaba bona Amono tanodia danu be idia hadikaia momokani, Dirava ese Sodoma bona Gomora hanuadia ia hadikaia ore bamona. Geological Society of London ia gwau, idia hadikaia hanuadia Sodoma bona Gomora idia haginia gabudia be tahua taudia ese idia davaria, Tadi Gohuna ena ist kahana ena kone ai. Reana gabeai hamomokania gaudia korikoridia do idia davaria, to idia be Baibel ena peroveta herevadia do idia hamomokania sibona; idia hahedinaraia Iehova Dirava ese inai nega ena oromana dikana ena kara do ia tahua.—2 Petero 3:6-12.
12 Ena be Israela taudia be Dirava ese ia hanamoa bada herea, to edia kara dika dainai Dirava vairanai edia kara ena badina do idia gwauraia. Iesu Keriso be Israela besena lalonai ia noho neganai, momo herea ese idia dadaraia. Orena taudia sibodia ese idia abidadama henia bona ena murinai idia raka taudia ai idia lao. Paulo ese peroveta herevadia haida amo unai Iuda orena taudia ia herevalaia, ia gwau: “Isaia danu Israela dekenai ia hereva henia, ia gwau: ‘Israela besena do idia momo herea, kone miri bamona, to haida sibona do idia mauri. Badina be Lohiabada ese karaharaga tanobada taunimanima ibounai do ia kota henidia haorea.’ Ma inai be guna Isaia ia hereva bamona, ia gwau: ‘Bema Siahu Ibounai Diravana ese iseda bese haida ia hamauridia lasi neganai, ita be Sodoma bona Gomora hegeregerena do ita lao.’ ” (Roma 9:27-29; Isaia 1:9; 10:22, 23) Aposetolo tauna ese Elia ena nega ai Bala idia tui diho henia lasi taudia 7,000 ia herevalaia, bena ia gwau: “Harihari inai nega danu be hegeregere, taunimanima momo lasi [“orena taudia,” NW] ese Dirava idia badinaia noho, iena bogahisihisi dekenai ia abidia hidi taudia sibona inai.” (Roma 11:5) Unai orena taudia be ta ta sibodia Dirava vairanai edia kara ena badina do idia gwauraia.
Ta Ta Ena Kara Ena Badina Ia Gwauraia Haheitalaidia
13 Iehova Dirava vairanai ta ta ena kara ena badina gwauraia sivaraidia be momo. Mani Adamu ena natuna ginigunana, Kaino, ita laloa. Ia bona ena tadina Abela be boubou gaudia idia henia Iehova dekenai. Dirava ese Abela ena boubou gauna ia abia dae, to Kaino ena ia abia dae lasi. Dirava ese Kaino ia boiria ena tadina ia alaia ena badina do ia gwauraia neganai, ia ese Dirava ia hamaoroa: “Lau be egu tadina ena naria tauna, a?” Kaino be ena kara dika dainai, “tano ladana Loa Kava, Eden ena dina ia daekau kahana dekenai,” idia lulua lao. Helalo-kerehai toana korikorina ia hahedinaraia lasi, to ena kerere ena davana maorona sibona ia lalohisihisilaia.—Genese 4:3-16.
14 Dirava vairanai ta ta ena kara ena badina gwauraia karana be Israela ena hahelaga tauna badana Eli ena sivarai ese ia hahedinaraia. Iena natuna tatau, Hopini bona Pineha, be hahelaga gaukara idia karaia taudia, to histori torea tauna Josephus ia gwau, idia “be taunimanima dekenai idia kara gageva, bona Dirava idia matauraia lasi, bona kara dika ibounai idia dadaraia lasi.” Unai “lebulebu taudia” be Iehova idia hanamoa lasi, helaga lasi karadia, bona matabodaga karadia idia karaia dainai idia kerere. (1 Samuela 1:3; 2:12-17, 22-25) Eli be edia tamana bona Israela ena helaga tauna badana dainai, iena maduna be idia do ia matahakani henia, to ia ese ia sisiba henidia sibona. Eli ese ena ‘natuna ia matauraia bada to Iehova ia matauraia maragi.’ (1 Samuela 2:29) Eli ena bese ese kerere davana idia abia. Unai tatau ruaosi be edia tamana ia mase dinana ai idia mase, bona gabeai edia bese ena hahelaga dagina be ia ore vaitani. Unai amo davana idia hamaoromaoroa.—1 Samuela 3:13, 14; 4:11, 17, 18.
15 To King Saulo ena natuna Ionatana ena haheitalai be idau momokani. Davida ese Goliata ia alaia murinai, ‘Ionatana ese Davida ia lalokau henia momokani,’ bona edia turana karana ena gwauhamata idia karaia. (1 Samuela 18:1, 3) Reana, Ionatana ia lalo-parara Dirava ena lauma ese Saulo ia rakatania, to Ionatana ese ena tomadiho momokani goadalaia karana ia hamanokaia lasi. (1 Samuela 16:14) Dirava ese Davida ia henia siahuna be Ionatana ese ia abia dae momokani, ia daradara lasi. Ionatana ia diba Iehova vairanai ena kara ena badina do ia gwauraia be maoro, bona Iehova ese ena kara namo ena davana ia henia; Ia ese iena amo idia vara besena be uru momo lalodiai ia naria.—1 Sivarai 8:33-40.
Keristani Kongregesen Lalonai Kara be mai Anina
16 Keristani Greek Revarevadia ese tatau bona hahine momo, edia kara idia namo taudia, ia herevalaia bada. Hegeregere, Greek Keristani tauna Tito. Haida idia laloa Paulo ena misinari laolao ginigunana ai, Kupro ia lao neganai, Tito be Keristani tauna ai ia lao. Iuda taudia bona Iuda tomadiho idia badinaia taudia Kupro amo be reana Pentekoste 33 C.E. ai Ierusalema dekenai idia noho dainai, reana unai nega sisina murinai Keristani tomadiho be unai motumotu ai idia abia dae. (Kara 11:19) To herevana, Tito be Paulo ida idia gaukara hebou tauna ta mai ena abidadama. Lagani 49 C.E. bamona ai Paulo bona Banaba be Ierusalema idia lao neganai, ia ese idia ia bamoa; kopina utua hepapahuahu idia hamaoromaoroa negana unai. Tito be kopina utua lasi tauna dainai, unai ese Paulo ena hereva, Keristani tomadiho idia abia dae taudia be Mose ena Taravatu henunai idia noho lasi herevana, ia hagoadaia. (Galatia 2:1-3) Tito ena hesiai gaukara namona be Baibel ese ia hamomokania, bona lauma helaga ena siahu amo Paulo ese ia dekenai revareva ta ia torea. (2 Korinto 7:6; Tito 1:1-4) Momokani, Tito be Dirava vairanai ena kara namo ia hahedinaraia ela bona ena tanobada maurina ena dokona.
17 Timoteo danu be gaukara goadagoada tauna ma ta, Iehova Dirava vairanai ena kara namo ia hahedinaraia tauna. Ena be Timoteo be mai ena gorere, to ia ese “abidadama momokani” ia hahedinaraia bona Paulo ida ‘sivarai namona dainai idia ruaosi idia gaukara hebou.’ Unai dainai aposetolo tauna be Keristani tadikaka Filipi dekenai ia hamaorodia diba: “Lau dekenai ta ia noho lasi Timoteo hegeregerena, iena laloa bona lauegu laloa be tamona. Bona ia ura bada umui do ia durua.” (2 Timoteo 1:5; Filipi 2:20, 22; 1 Timoteo 5:23) Iseda tauanina ia manoka bona hetoho ma haida ita abia neganai, ita danu be abidadama momokani, mai koikoi lasi, do ita hahedinaraia diba bona Dirava vairanai iseda kara namo ita hahedinaraia diba.
18 Lidia be Dirava badinaia hahinena ta, Dirava vairanai ena kara namo ia hahedinaraia hahinena. Lagani 50 C.E. bamona Filipi dekenai, Paulo ena gaukara dainai, ia bona ena ruma bese be Europe ai Keristani tomadiho idia abia dae taudia ginigunadia haida. Lidia be Tuatira hahinena, bona ia be reana Iuda tomadiho ia badinaia, to reana Filipi dekenai Iuda taudia be momo lasi bona dubu ta be lasi. Ia bona lalo-goada hahine ma haida be sinavai ta badinai idia hebou neganai Paulo ese ia hereva henidia. Unai amo, Lidia be Keristani hahinena ta ai ia lao bona Paulo bona ena bamoa taudia ia noia ia ida do idia noho. (Kara 16:12-15) Iena heabidae karana be vaia Keristani taudia momokanidia edia kara.
19 Doreka be Iehova Dirava vairanai ena kara namo ia hahedinaraia hahinena ma ta. Ia mase negana ai, Petero be Iopa dekenai ia lao, unuseniai idia noho hahediba taudia haida edia noinoi dainai. Petero danu idia hedavari tatau ruaosi ese “ataiai daiutu dekenai idia hakaua daekau. Vabu hahine ibounai be Petero kahirakahira idia gini, idia tai noho. Bona Doreka ia mauri noho neganai ia karaia dabua ibounai, kouti bona hetaru idia hedinarai henia.” Doreka be ia mauri lou. To Doreka be ena harihari bada karana sibona dainai idia laloatao, a? Lasi. Ia be “diba tahua hahine ta” bona vaia hahediba halaoa gaukarana ia karaia. Keristani hahine hari inai negai danu be unai hegeregerena, ‘kara namona bona hebogahisi kara dekenai idia goada.’ Bona idia moale bada Basileia sivaraina idia harorolaia bona hahediba halaoa gaukarana idia karaia diba.—Kara 9:36-42; Mataio 24:14; 28:19, 20.
20 Baibel ese ia hahedinaraia goevagoeva bese bona taunimanima ta ta danu be Atai Herea Lohiabadana Iehova vairanai edia kara ena badina do idia hahedinaraia. (Sepanaia 1:7) Bema ita be Dirava ita gwauhamata henia, reana ita sibona ita henanadai be namo, ‘Dirava ese lau ia henia hahenamo bona maduna be edena bamona lau laloa? Iehova bona Iesu Keriso vairanai egu kara ena badina be edena bamona lau hahedinaraia noho?’
Oiemu Haere be Dahaka?
◻ Edena bamona oi hahedinaraia diba aneru bona Dirava ena Natuna be mai edia maduna Iehova vairanai?
◻ Baibel lalonai dahaka haheitalai ese idia hahedinaraia Dirava ese bese edia kara hegeregerena davana do ia henia?
◻ Baibel be dahaka ia gwau Dirava vairanai ta ta ena kara ena badina gwauraia ena maduna dekenai?
◻ Baibel sivaraidia lalonai, Iehova Dirava vairanai edia kara namona idia hahedinaraia taudia haida be daika daika?
[Study Questions]
1. Adamu bona Heva edia ura kwalimu dekenai, Dirava ese ia atoa hetoana be dahaka?
2. Iehova be kahirakahira dahaka hahemaoro do ia karaia, bona dahaka dainai?
3. Dahaka henanadai do ita lalodia?
4. Edena bamona ita diba Dirava ese aneru edia kara ena badina ia tahua?
5. Satani bona ena demoni be edeseniai idia moru vadaeni, bona edia gwau-edeede karana ena davana be edena dala ai do idia abia?
6. Iesu ese ena kara ena badina ena Tamana dekenai ia gwauraia be edena bamona ia laloa?
7. Iesu be ia do mase hanuaboina ai, ia guriguri neganai, dahaka dainai Ioane 17:4, 5 ai ia noho herevana ia gwauraia diba?
8. (a) Paulo be edena bamona ia hahedinaraia Iehova Dirava vairanai iseda kara ena badina ita gwauraia be namo? (b) Dahaka ese ita do ia durua diba Iehova ese ita ia lalo-namo henia totona?
9. Edoma taudia be daidia, bona Israela taudia idia kara henia dalana dainai, idia dekenai dahaka ia vara?
10. Moaba taudia edia kara Israela taudia dekenai be edena bamona, bona Dirava ese edia kara ena davana be edena bamona ia henia?
11. Moaba bona Amono be edena hanua hegeregeredia ai idia lao, bona Baibel ena peroveta herevadia ese hari inai nega ena oromana dikana be edena bamona idia gwauraia?
12. Ena be Israela besena be edia kara dika dainai Dirava ese edia davana ia henia, to Iuda orena taudia be edena bamona ia perovetalaia?
13. Dirava ese Kaino ia boiria ena tadina ia alaia ena badina do ia gwauraia hedinarai neganai, dahaka ia vara ia dekenai?
14. Hahelaga tauna badana Eli bona ena natuna tatau edia sivarai ese edena bamona ia hahedinaraia Dirava vairanai ta ta ena kara ena badina gwauraia be mai anina?
15. Dahaka dainai King Saulo ena natuna Ionatana be ahuna namona ia abia?
16. Tito be daika, bona dahaka dainai ita gwau diba Dirava vairanai ena kara namona ia hahedinaraia?
17. Timoteo ese dahaka kara namo ia hahedinaraia, bona iena haheitalai be edena bamona do ita laloa?
18. Lidia be daika, bona dahaka kara ia hahedinaraia?
19. Doreka ese dahaka kara namodia amo ena kara Dirava vairanai ia hahedinaraia?
20. Ita sibona dekenai dahaka henanadai ita gwauraia diba?
[Picture on page 10]
Iesu Keriso ese ena kara namona be ena guba Tamana vairanai ia hahedinaraia
[Picture Credit Line on Page 13]
The Death of Abel/The Doré Bible Illustrations/Dover Publications, Inc.
[Picture on page 15]
Doreka hegeregerena, Keristani hahine hari inai negai be Iehova vairanai edia kara namo idia hahedinaraia