Վստահելի խորհուրդներ երեխաներին դաստիարակելու համար

«ԻՐ ԱՌԱՋԻՆ հղիության մասին Ռութը պատմում է. «Ես 19 տարեկան էի, ապրում էի իմ ընտանիքից հեռու և բոլորովին անպատրաստ էի»։ Նա ինքը դեռևս երեխա լինելով՝ լիովին չէր գիտակցում, թե ինչ է նշանակում ծնող լինել։ Որտեղի՞ց նա կարող էր վստահելի խորհուրդներ ստանալ։

Իսկ Յանը, որն այժմ երկու չափահաս երեխաների հայր է, հիշում է. «Սկզբում ես շատ վստահ էի զգում ինձ։ Բայց շուտով հասկացա, որ չունեմ գործնական գիտելիքներ»։ Անկախ նրանից՝ ծնողները սկզբում են շփոթության մեջ ընկնում, թե երեխաներին դաստիարակելու ընթացքում՝ որտե՞ղից նրանք կարող են օգնություն ստանալ։

Այսօր գնալով ավելի շատ ծնողներ են դիմում Ինտերնետի օգնությանը։ Սակայն դուք միգուցե մտածեք, թե որքանով են այդ խորհուրդները վստահելի։ Զգույշ լինելու հիմնավոր պատճառներ կան։ Գիտե՞ք, թե ցանցում իրականում ով է խորհուրդներ տալիս։ Ի՞նչ հաջողությունների են նրանք հասել իրենց երեխաներին դաստիարակելու հարցում։ Դուք, անշուշտ, ցանկանում եք զգույշ լինել ձեր ընտանիքին վերաբերող հարցերում։ Ինչպես նշվեց նախորդ հոդվածում, երբեմն նույնիսկ մասնագետների կողմից տրված խորհուրդները կարող են հիասթափություն բերել։ Ուրեմն ո՞ւմ կարող եք դիմել։

Երեխաների դաստիարակության վերաբերյալ խորհուրդների լավագույն Աղբյուրը Եհովա Աստվածն է՝ ընտանիքի Հիմնադիրը (Եփեսացիս 3։15)։ Նա միակ լավագույն մասնագետն է։ Իր Խոսքում՝ Աստվածաշնչում, նա տալիս է վստահելի և գործնական խորհուրդներ, որոնք իսկապես արդյունավետ են (Սաղմոս 32։8; Եսայիա 48։17, 18)։ Սակայն մեզանից է կախված՝ կկիրառենք դրանք, թե՝ ոչ։

Մի քանի ամուսնական զույգի խնդրել էին պատմել, թե ինչ են նրանք սովորել իրենց երեխաներին որպես հավասարակշռված և աստվածավախ անհատներ մեծացնելու ընթացքում։ Նրանք ասացին, որ գլխավորապես իրենք հաջողության են հասել, քանի որ կիրառել են աստվածաշնչյան սկզբունքները։ Այդ ծնողները համոզվել էին, որ աստվածաշնչյան խորհուրդները վստահելի են այսօր, ինչպեսև Աստվածաշունչը գրվելու ժամանակներում։

Ժամանակ անցկացրու նրանց հետ

Երբ Կատրինին, որը երկու երեխաների մայր է, հարցրեցին, թե հատկապես որ խորհուրդն է նրան օգնել, նա անմիջապես մեջբերեց Բ Օրինաց 6։7 համարը։ Այնտեղ կարդում ենք. «Կրկնիր նորանք [աստվածաշնչյան սկզբունքները] քո որդկանցը, խօսիր նորանց վերայ քո տան մէջ նստած ժամանակդ եւ ճանապարհ գնացած ժամանակդ, եւ պառկելիս եւ վեր կենալիս»։ Կատրինը գիտակցում էր, որ այդ խորհրդին հետևելու համար նա պետք է ժամանակ անցկացներ իր երեխաների հետ։

Սակայն միգուցե մտածեք, որ դա ավելի հեշտ է ասել է, քան անել։ Ինչպե՞ս կարող են զբաղված ծնողներն ավելի շատ ժամանակ անցկացնել իրենց երեխաների հետ, երբ շատ ընտանիքներում երկու ծնողներն էլ աշխատում են ծայրը ծայրին հասցնելու համար։ Թորլիֆը, որի որդին արդեն իր ընտանիքն ունի, ասում է, որ շատ կարևոր է հետևել «Բ Օրինաց» գրքում գտնվող խորհրդին։ Երեխային ձեր հետ վերցրեք ուր որ գնում եք, և զրուցելու հնարավորությունը ինքնըստինքյան կառաջանա։ «Ես և որդիս միասին էինք կատարում տնային գործերը։ Մեր ընտանիքը միասին էր ճանապարհորդում։ Մենք միասին էինք ճաշում։ [Արդյունքում] մեր որդին միշտ ազատ էր արտահայտվում»,— պատմում է Թորլիֆը։

Իսկ ի՞նչ անել, եթե բաց հաղորդակցություն չկա և զրույցները լարված են ընթանում։ Այդպես պատահում է, երբ երեխաները սկսում են մեծանալ։ Կրկին ու կրկին կարող է օգնել նրանց հետ ավելի շատ ժամանակ անցկացնելը։ Կատրինի ամուսինը՝ Քենը, հիշում է, որ իրենց դուստրը պատանեկան հասակում գանգատվում էր, թե հայրը ուշադրությամբ չի լսում իրեն։ Անչափահասները հաճախ են գանգատվում դրանից։ Ի՞նչ կարող էր անել Քենը։ Նա ասում է. «Ես որոշեցի ավելի շատ ժամանակ անցկացնել աղջկաս հետ և խոսել նրա մտքերի, զգացմունքների և հիասթափությունների մասին։ Դա իրոք օգնեց» (Առակաց 20։5)։ Քենը համոզված է, որ այս մոտեցումը օգնեց այն պատճառով, որ հաղորդակցվելը իրենց ընտանիքում անսովոր բան չէր։ Նա ասում է. «Ես և աղջիկս միշտ լավ փոխհարաբերություններ ենք ունեցել, այդ պատճառով նա զգում էր, որ կարող է ազատ խոսել ինձ հետ»։

Վերջերս կատարված մի ուսումնասիրություն ցույց տվեց, որ անչափահասները ծնողներից երեք անգամ ավելի հաճախ են ասում, որ ծնողները երեխաների հետ բավական ժամանակ չեն անցկացնում։ Ուստի ինչո՞ւ չհետևել Աստվածաշնչի խորհրդին։ Հնարավորին չափ շատ ժամանակ անցկացրեք ձեր երեխայի հետ՝ հանգստի և աշխատելու ժամանակ, տանը և ճանապարհորդելիս, առավոտյան և երեկոյան քնելուց առաջ։ Եթե հնարավոր է, ձեզ հետ տարեք նրանց, ուր որ գնում եք։ Բ Օրինաց 6։7 համարը ցույց է տալիս, որ ոչինչ չի փոխարինի ձեր երեխայի հետ անցկացրած ժամանակին։

Ճիշտ արժեքներ սովորեցրեք նրանց

Մարիոն, որը երկու երեխաների հայր է, խորհուրդ է տալիս. «Երեխաներին շատ սեր տվեք, նաև նրանց համար ինչ–որ բան կարդացեք»։ Սակայն դա չպետք է անել զուտ երեխայի մտային ունակությունները զարգացնելու համար։ Դուք պետք է սովորեցնեք նրանց տարբերել ճիշտը սխալից։ Մարիոն ավելացնում է. «Նրանց հետ Աստվածաշունչ ուսումնասիրեք»։

Այդ նպատակով Աստվածաշունչը խորհուրդ է տալիս ծնողներին. «Մի բարկացնէք ձեր որդկանցը. այլ մեծացրէք նորանց խրատով եւ Տիրոջ ուսմունքովը» (Եփեսացիս 6։4)։ Այսօր շատ ընտանիքներում շեշտ չի դրվում բարոյական դաստիարակության վրա։ Ոմանք կարծում են, որ երբ երեխաները մեծանան, կկարողանան իրենք որոշել, թե ինչ արժեքներ ընտրեն։ Ձեր կարծիքով՝ դա խելամի՞տ է։ Ինչպես փոքրիկները առողջարար սննդի կարիք ունեն, որպեսզի ուժեղ և առողջ մեծանան, այնպես էլ երիտասարդների միտքն ու սիրտը կարիք ունի դաստիարակության։ Եթե ձեր երեխաները տանը չեն սովորում բարոյական արժեքներ, նրանք հավանաբար կորդեգրեն իրենց դասընկերների, ուսուցիչների կամ զանգվածային լրատվական միջոցներով գովազդվող բարոյական արժեքները։

Աստվածաշունչը կարող է օգնել ծնողներին սովորեցնել իրենց երեխաներին տարբերել ճիշտը սխալից (Բ Տիմոթէոս 3։16, 17)։ Ջեֆը՝ մի փորձառու քրիստոնյա երեց, որը երկու երեխա է մեծացրել, խորհուրդ է տալիս օգտագործել Աստվածաշունչը երեխաներին ճիշտ արժեքներ սովորեցնելու համար։ Նա ասում է. «Աստվածաշունչը օգնում է երեխաներին հասկանալ, թե որն է ինչ–որ բանի վերաբերյալ Ստեղծիչի և ոչ միայն մայրիկի ու հայրիկի տեսակետը։ Մենք նկատեցինք, որ Աստվածաշունչն առանձնահատուկ ազդեցություն է գործում մտքի ու սրտի վրա։ Որպեսզի սխալ վարքը կամ մտածելակերպը շտկեինք, մենք ժամանակ էինք տրամադրում համապատասխան սուրբգրային համարներ գտնելուն։ Այնուհետև թույլ էինք տալիս, որ երեխան կարդա սուրբգրային համարը։ Հաճախ նրանց աչքերից արցունքներ էին հոսում։ Մենք զարմանում էինք։ Աստվածաշունչն ավելի մեծ ազդեցություն էր թողնում, քան ցանկացած բան, որ մտածում էինք ասել կամ անել»։

Եբրայեցիս 4։12–ում ասվում է. «Աստուծոյ խօսքը կենդանի է եւ զօրաւոր.... եւ քննող է սրտի մտքերը եւ խորհուրդները»։ Աստվածաշնչի պատգամը ներկայացնում է ոչ թե զուտ Աստվածաշունչը գրի առնող մարդկանց տեսակետներն ու կյանքի փորձը, այլ Աստծու տեսակետը բարոյական հարցերի վերաբերյալ։ Ահա թե ինչով է տարբերվում Աստվածաշունչը խորհուրդներ պարունակող մյուս աղբյուրներից։ Աստվածաշնչի միջոցով կրթելով ձեր երեխաներին դուք կօգնեք նրանց Աստծու տեսակետը հաշվի առնել տարբեր հարցերում։ Ձեր տված ուսուցումը ավելի հիմնավոր կլինի, և դուք լավ հնարավորություն կունենաք հասնելու երեխայի սրտին։

Կատրինը, որի մասին արդեն նշվեց, համաձայն է այս մտքի հետ։ Նա ասում է. «Որքան դժվարանում էր իրավիճակը, այնքան ավելի շատ էինք առաջնորդություն փնտրում Աստծու Խոսքում, և դա օգնում էր»։ Կարո՞ղ եք Աստվածաշունչն ավելի շատ գործածել ձեր երեխաներին ճիշտն ու սխալը սովորեցնելու համար։

Խոհեմ եղեք

Պողոս առաքյալը մեկ այլ կարևոր սկզբունք է նշում, որն օգտակար է երեխային դաստիարակելու հարցում։ Նա հորդորում է քրիստոնյաներին. «Ձեր հեզութիւնը [«խոհեմությունը», ՆԱ] թող յայտնի լինի ամեն մարդկանց» (Փիլիպպեցիս 4։5)։ Դա նշանակում է օգնել երեխաներին տեսնել, որ խոհեմ եք։ Եվ մի մոռացեք, որ խոհեմությունը արտացոլում է «վերին իմաստութիւնը» (Յակոբոս 3։17)։

Սակայն ինչպե՞ս է խոհեմությունը կապված երեխաների դաստիարակության հետ։ Թեև մենք հնարավորին չափ օգնում ենք երեխաներին, բայց չենք կարող հսկել նրանց յուրաքանչյուր քայլը։ Օրինակ՝ Եհովայի վկա Մարիոն, որի մասին նշվեց սկզբում, պատմում է. «Մենք միշտ մեր երեխաներին քաջալերում էինք, որ մկրտվեն, ծառայեն լիաժամ և այլ հոգևոր նպատակներ ունենան։ Սակայն մենք բացատրում էինք, որ նրանք պետք է այդ ընտրությունը կատարեին, երբ ժամանակը գար»։ Արդյո՞ւնքը։ Նրանց երկու երեխաները այժմ ծառայում են որպես ընդհանուր ռահվիրաներ։

Աստվածաշունչը զգուշացնում է հայրերին. «Մի զայրացնէք ձեր որդկանցը, որ չ’վհատին» (Կողոսացիս 3։21)։ Կատրինը, որը Եհովայի վկա է, թանկ է գնահատում այս համարը։ Երբ ծնողի համբերությունը սպառվում է, հեշտ է բարկանալ կամ պահանջկոտ դառնալ։ Կատրինն ասում է. «Մի ակնկալեք ձեր երեխաներից այնքան, որքան ձեզանից եք ակնկալում»։ Նա շարունակում է. «Այնպես արեք, որ Եհովային ծառայելը հաճելի լինի ձեր երեխային»։

Ջեֆը, որի մասին արդեն խոսվեց, հետևյալ գործնական խորհուրդն է տալիս. «Երբ երեխաները դեռ փոքր էին, մեր մտերիմ ընկերներից մեկը ասաց, որ ինքը շատ հաճախ ստիպված է եղել մերժել իր երեխաների խնդրանքները։ Դա հիասթափեցրել է նրանց և ընկճել։ Դրանից խուսափելու համար նա ինձ խորհուրդ տվեց, որ մենք աշխատենք նրանց չմերժել»։

«Մեզ համար դա շատ լավ խորհուրդ էր,— ասում է Ջեֆը։— Մենք հնարավորություններ էինք ստեղծում, որպեսզի երեխաներն ուրիշների հետ այնպիսի բաներով զբաղվեին, որոնց մենք հավանություն էինք տալիս։ Ուստի մենք ասում էինք նրանց. «Գիտե՞ք, որ այսինչը կամ այնինչը այս բանն է անում։ Ինչո՞ւ դուք էլ չմիանաք նրանց»։ Կամ եթե երեխաները խնդրում էին մեզ մի տեղ տանել իրենց, մենք ջանում էինք գնալ, նույնիսկ եթե հոգնած էինք։ Մենք դա անում էինք, պարզապես որ չմերժեինք նրանց»։ Սա է խոհեմությունը՝ լինել անկողմնակալ, նրբազգաց և զիջող՝ առանց Աստվածաշնչի սկզբունքները խախտելու։

Օգուտներ քաղեք վստահելի խորհուրդներից

Այս զույգերից շատերը այժմ տատիկներ ու պապիկներ են։ Նրանք երջանիկ են՝ տեսնելով, որ աստվածաշնչյան միևնույն խորհուրդները օգնում են իրենց երեխաներին լինել հաջողակ ծնողներ։ Իսկ դուք կարո՞ղ եք օգուտներ քաղել աստվածաշնչյան խորհուրդներից։

Երբ Ռութը, որի մասին նշվեց սկզբում, երեխա ունեցավ, նա և իր ամուսինը ժամանակ առ ժամանակ իրենց անօգնական էին զգում։ Բայց նրանք անօգնական չէին։ Նրանք ունեին Աստծու Խոսքի՝ Աստվածաշնչի լավագույն խորհուրդները։ Եհովայի վկաները հրատարակել են Աստվածաշնչի վրա հիմնված բազմաթիվ հիանալի ձեռնարկներ, որոնք կարող են օգնել ծնողներին։ Դրանցից են՝ «Սովորիր Մեծ Ուսուցչից», «Աստվածաշնչի պատմությունների իմ ժողովածուն», «Երիտասարդների հարցերը. գործնական խորհուրդներ» և «Երբևէ ապրած մեծագույն Մարդը» գրքերը։ Թորլիֆը՝ Ռութի ամուսինը, ասում է. «Այսօր ծնողներն իրենց տրամադրության տակ Աստվածաշնչի վրա հիմնված առատ խորհուրդներ ունեն։ Եթե միայն նրանք օգտվեն դրանցից, օգնություն կգտնեն երեխայի դաստիարակության ամեն մի բնագավառում»։

[շրջանակ/նկար 5-րդ էջի վրա]

Ինչ են ասում ՄԱՍՆԱԳԵՏՆԵՐԸ... Ինչ է ասում ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉԸ

Սեր դրսևորելու վերաբերյալ

«Մանկան և երեխայի ֆիզիոլոգիական խնամքը» գրքում (1928 թ.) բժիշկ Ջոն Բ. Վաթսոնը ծնողներին հորդորում էր. «Երբեք մի գրկախառնվեք և համբուրեք» ձեր երեխաներին։ «Երբեք թույլ մի տվեք նրանց նստել ձեր ծնկների վրա» («The Psychological Care of Infant and Child»)։ Սակայն վերջերս բժիշկ Վերա Լեյնը և Դորոթի Մոլինոն «Մեր երեխաները» ամսագրում («Our Children», 1999 թ. մարտ) գրեցին. «Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ ֆիզիկական գուրգուրանքից և սիրուց զրկված երեխաները հաճախ լիարժեք չեն զարգանում»։

Ի տարբերություն վերոհիշյալի՝ Եսայիա 66։12–ում ասվում է, որ Աստված իր ժողովրդի հանդեպ ծնողի պես սեր է դրսևորում։ Նմանապես, երբ Հիսուսի աշակերտները փորձում էին խոչընդոտել մարդկանց, որ նրանք փոքրիկ երեխաներին չբերեն Հիսուսի մոտ, նա ուղղեց նրանց՝ ասելով. «Թոյլ տուէք երեխաներին ինձ մօտ գան, եւ մի արգիլէք դորանց»։ Այնուհետև «նորանց առաւ գիրկը, ձեռքը դրաւ նորանց վերայ, եւ օրհնեց նորանց» (Մարկոս 10։14, 16)։

Ճիշտ արժեքներ սովորեցնելու հարցում

1969 թ.–ին «Նյու Յորք Թայմս» օրաթերթում տպագրված հոդվածներից մեկում բժիշկ Բրունո Բեթլհայմը շեշտեց այն միտքը, որ երեխան «իրավունք ունի կազմելու իր սեփական կարծիքը, որի վրա ազդեցություն չեն գործել [նրա ծնողների] հեղինակավոր [խոսքերը], այլ նա այդ կարծիքը ձևավորել է իր կյանքի փորձի հիման վրա»։ Սակայն մոտ 30 տարի անց «Երեխաների բարոյական դաստիարակությունը» գրքի հեղինակ բժիշկ Ռոբերտ Քոլսը ընդունեց. «Երեխաները անչափ կարիք ունեն կյանքում ունենալու նպատակներ և առաջնորդություն, ինչպես նաև արժեքներ», որոնց հավանություն են տալիս նրանց ծնողները և այլ չափահասներ («The Moral Intelligence of Children», 1997)։

Առակաց 22։6–ը ծնողներին հորդորում է. «Կրթիր երեխային իր ճանապարհին համեմատ, որ ծերացած էլ՝ չի հեռանալ նորանից»։ «Կրթել» թարգմանված եբրայերեն բառը նաև նշանակում է «նախաձեռնություն վերցնել» և այստեղ այն կրում է մանկանը կրթել սկսելու իմաստ։ Այսպիսով ծնողներին հորդոր է տրվում ճիշտ արժեքներ ուսուցանել իրենց երեխաներին՝ սկսած մանկությունից (Բ Տիմոթէոս 3։14, 15)։ Այն, ինչ նրանք կսովորեն իրենց ձևավորման ընթացքում, ամենայն հավանականությամբ կմնա նրանց մեջ։

Խրատելու առնչությամբ

Բժիշկ Ջեյմս Դոբսոնը «Ուժեղ կամքի տեր երեխա» գրքում («The Strong-Willed Child», 1978) գրեց. «Սիրառատ ծնողի ձեռքով տրված մարմնական պատիժը մի գործիք է, որի միջոցով կանխվում է վնասակար վարքագիծը»։ Իսկ «Մանկան և երեխայի խնամքը» գրքի («Baby and Child Care», 1998) յոթերորդ հրատարակության հիման վրա գրված մի հոդվածում բժիշկ Բենջամին Սպոկը ասել էր. «Երեխաներին պատժելը նրանց ցույց է տալիս, որ տարիքով ավելի մեծ, ուժեղ անձնավորությունը կարող է անել ինչ ցանկանում է՝ անկախ այն բանից՝ նա ճիշտ է, թե ոչ»։

Խրատելու առնչությամբ Աստվածաշունչն ասում է. «Գաւազանը եւ յանդիմանութիւնը իմաստութիւն կ’տայ» (Առակաց 29։15)։ Սակայն ոչ բոլոր երեխաներին է անհրաժեշտ ֆիզիկապես պատժել։ Առակաց 17։10–ն ասում է. «Յանդիմանութիւնը աւելի է ազդում խոհեմին, քան թէ հարիւր հարուածը՝ յիմարին»։

[նկար]

Սրտին հասնելու համար օգտագործեք Աստվածաշունչը

[նկար 7-րդ էջի վրա]

Իմաստուն ծնողները իրենց երեխաների համար հանգիստ են կազմակերպում