ԳԵՐԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

Գերազանցություն ուժի կամ ղեկավարման մեջ; իշխանի, թագավորի, կայսրի կամ նման մարդկանց ղեկավարությունը, տիրապետությունը; իշխանություն, որը վերջին հաշվով սահմանում է պետության կառավարման համակարգը։

Եբրայերեն Գրվածքներում Ադոնայ բառը հաճախ է հանդիպում։ Ադոնայ Յըհվի արտահայտությունը հանդիպում է 285 անգամ։ Ադոնայ-ը ադոն (տեր) բառի հոգնակի ձևն է։ Հոգնակիություն ցույց տվող մեկ այլ բառ է ադոնիմ-ը (տերեր), որը կիրառվում է մարդկանց առնչությամբ։ Սակայն Ադոնայ բառը՝ առանց վերջածանցի, Աստվածաշնչում միշտ օգտագործվում է Աստծու առնչությամբ, և հոգնակի թիվը մատնանշում է գերազանցություն, մեծություն։ Շատ թարգմանություններում այդ բառը թարգմանվում է «Տեր»։ Երբ այն հանդիպում է Աստծու անվան (Ադոնայ Յըհվի) հետ, ինչպես, օրինակ, Սաղմոս 73։28-ում, թարգմանվել է «Տեր Աստված» (ԱԹ), «Տեր, իմ Տեր» (ԱՆԹ), «Տեր Եհովա» (ԱԱ) և «Գերիշխան Տեր Եհովա» (ՆԱԹ)։ Մոֆաթի թարգմանության մեջ Սաղմոս 47։9; 138։5; 150։2 համարներում գործածված է «գերիշխան» բառը, բայց ոչ որպես Ադոնայ բառի համարժեք։

Հունարեն դեսպոտես բառը նշանակում է գերագույն իշխանություն ունեցող, մեկը, ով սեփականության բացարձակ իրավունք ունի և իշխում է առանց որևէ մեկի վերահսկողության (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, 1981, հտր 3, էջ 18, 46)։ Այդ բառը թարգմանվում է «տեր», «սեփականատեր»։ Աստծու առնչությամբ գործածվելիս Ղուկաս 2։29, Գործեր 4։24 և Հայտնություն 6։10 համարներում այն թարգմանվել է «Տեր» (ԱԹ, ԱԱ և ուրիշ թարգմանություններ) և «Գերիշխան Տեր» (ՆԱԹ)։

Եվ այսպես, թեև եբրայերեն և հունարեն տեքստերում «գերիշխան» նշանակությամբ առանձին բառ չկա, այդ իմաստը հաղորդում են Ադոնայ և դեսպոտես բառերը, երբ դրանք գործածվում են Եհովա Աստծու առնչությամբ, և ցույց են տալիս, որ նա գերագույն իշխանություն ունի։

Եհովայի գերիշխանությունը։ Եհովա Աստված տիեզերքի Գերիշխանն է, քանի որ նա է Արարիչը, միակ ճշմարիտ Աստվածը և Ամենակարողը, ով բարձրագույն դիրք ունի (Ծն 17։1; Ելք 6։3; Հտն 16։14)։ Նա է ամեն ինչի Տերը, գերագույն Ղեկավարը և ողջ իշխանության ու զորության Աղբյուրը (Սղ 24։1; Ես 40։21-23; Հտն 4։11; 11։15)։ Սաղմոսերգուն Աստծու մասին երգել է. «Եհովան իր գահը հաստատել է երկնքում, նրա թագավորական իշխանությունը ամեն ինչի վրա է տարածվում» (Սղ 103։19; 145։13)։ Իսկ Հիսուսի աշակերտները Աստծուն ուղղած իրենց աղոթքում հետևյալ խոսքերն են ասել. «Գերիշխա՛ն Տեր, դու ես ստեղծել երկինքը [և] երկիրը» (Գրծ 4։24)։ Իսրայելում իշխանության երեք ճյուղերը՝ դատական, օրենսդիր և գործադիր, անձամբ Եհովան էր իրականացնում։ Եսայիա մարգարեն ասել է. «Եհովան մեր Դատավորն է, Եհովան մեր Օրենսդիրն է, Եհովան մեր Թագավորն է, մեզ փրկողը Նա է» (Ես 33։22)։ Ուշագրավ է նաև այն, թե 2 Օրենք 10։17-ում Մովսեսն ինչպես է նկարագրում Եհովային որպես Գերիշխանի։

Լինելով բարձրագույն դիրքում՝ Եհովան իրավունք և իշխանություն ունի ղեկավարման լիազորություն տալու ուրիշներին։ Դավիթը նշանակվել էր Իսրայելի թագավոր, և Աստվածաշնչում Դավթի թագավորության մասին խոսվում է այնպես, ասես դա նրա թագավորությունն էր։ Բայց Դավիթն ընդունում էր, որ Եհովան է գերագույն Ղեկավարը։ Նա ասաց. «Քոնն են, ո՛վ Եհովա, մեծությունը, հզորությունը, գեղեցկությունը, վեհությունն ու մեծափառությունը, քանի որ երկնքում ու երկրի վրա եղած բոլոր բաները քոնն են: Քոնն է թագավորությունը, ո՛վ Եհովա: Դու բարձրացնում ես քեզ որպես գլուխ՝ բոլորից վեր» (1Տգ 29։11)։

Մարդկային ղեկավարներ։ Ազգերի ղեկավարները գործադրում են իրենց սահմանափակ իշխանությունը, քանի որ Գերիշխան Տեր Եհովան թույլ է տալիս և հանդուրժում է դա։ Քաղաքական ղեկավարները իրենց իշխանությունը Աստծուց չեն ստանում, հետևաբար նրանք չեն գործում աստվածատուր իշխանությամբ ու զորությամբ։ Դա են փաստում Հայտնություն 13։1, 2 համարները, որտեղ ասվում է, որ յոթ գլուխ և տասը եղջյուր ունեցող գազանը «զորություն, գահ և մեծ իշխանություն» ստացավ Վիշապից՝ Բանսարկու Սատանայից (Հտն 12։9; տես ԽՈՐՀՐԴԱՆՇԱԿԱՆ ԳԱԶԱՆՆԵՐ)։

Ճիշտ է, Աստված թույլ է տվել, որ երկրի վրա տարբեր կառավարություններ գոյություն ունենան, սակայն գերագույն իշխանությունը, միևնույն է, նրան է պատկանում։ Այս փաստն ընդգծել է մի հզոր թագավոր, ով, անձամբ համոզվելով դրանում, մղվեց ասելու. «Նրա իշխանությունը հավիտենական իշխանություն է, և նրա թագավորությունը հարատև է: Երկրի բոլոր բնակիչները ոչինչ են նրա համեմատ: Նա երկնքի զորքի ու երկրի բնակիչների հետ վարվում է այնպես, ինչպես կամենում է, և չկա մեկը, որ կարողանա կանգնեցնել նրան կամ ասել. «Ի՞նչ ես անում»» (Դն 4։34, 35)։

Քանի դեռ Աստված թույլ է տալիս, որ մարդկային ղեկավարներ իշխեն, քրիստոնյաները պետք է հնազանդվեն Պողոս առաքյալի հետևյալ հորդորին. «Թող ամեն անձ հպատակվի իշխանություններին, որովհետև ոչ մի իշխանություն գոյություն չէր ունենա, եթե Աստված թույլ չտար: Աստված գոյություն ունեցող իշխանություններին հարաբերական դիրք է տվել»: Առաքյալն այնուհետև ասում է, որ երբ այդ իշխանությունները, կամ՝ ղեկավարները, պատժում են չարն անողին՝ ցասում թափելով նրա վրա, ակամայից գործում են որպես Աստծու սպասավոր, թեև չեն պաշտում նրան (Հռ 13։1-6)։

Աստվածաշնչում ասվում է, որ «Աստված.... իշխանություններին հարաբերական դիրք է տվել», բայց դա չի նշանակում, որ նա է ձևավորել այդ իշխանությունները կամ որ սատարում է դրանց։ Նա այդ իշխանությունները ծառայեցնում է իր լավ նպատակներին, որպեսզի իրագործի իր երկրային ծառաների առնչությամբ իր կամքը։ Մովսեսն ասել է. «Երբ Բարձրյալը ազգերին ժառանգություն տվեց, երբ իրարից բաժանեց Ադամի որդիներին, այնպես հաստատեց սահմաններն ազգերի, որ Իսրայելին ըստ իր թվի բաժին տրվի» (2Օր 32։8)։

Աստծու Որդին՝ որպես Թագավոր։ Այն բանից հետո, երբ Երուսաղեմում «Եհովայի գահին» նստող վերջին թագավորը գահընկեց արվեց (1Տգ 29։23), Դանիել մարգարեին մի տեսիլք տրվեց, որում նա տեսավ ապագայում Աստծու Որդու թագադրումը։ Այդ տեսիլքից հստակ երևում է, թե ինչ դիրք է զբաղեցնում Եհովան. նա նկարագրվում է որպես Հինավուրց, ով իշխանություն է տալիս իր Որդուն։ Աստվածաշնչում կարդում ենք. «Հետո գիշերվա տեսիլքներում տեսա, որ երկնքի ամպերով գալիս էր մարդու որդու նման մեկը: Նրան թույլ տրվեց մոտենալ Հինավուրցին, և նա մոտ բերվեց նրան: Նրան տրվեց իշխանություն, պատիվ ու թագավորություն, որպեսզի տարբեր լեզուներով խոսող բոլոր ժողովուրդներն ու ազգերը ծառայեն նրան: Նրա իշխանությունը հավիտենական իշխանություն է, որը վերջ չի ունենա, և նրա թագավորությունը չի կործանվի» (Դն 7։13, 14)։ Երբ այս համարները համեմատում ենք Մատթեոս 26։63, 64-ի հետ, համոզվում ենք, որ Դանիելի տեսիլքում «մարդու որդին» Հիսուս Քրիստոսն է։ Նրան թույլ է տրվում մոտենալ Եհովային և իշխանություն ստանալ նրանից (հմմտ. Սղ 2։8, 9; Մթ 28։18)։

Եհովայի գերիշխանությանը մարտահրավեր է նետվում։  Չարությունը գոյություն ունի գրեթե այնքան ժամանակ, որքան, ըստ Աստվածաշնչի ժամանակագրության, մարդը ապրում է երկրի վրա։ Մարդիկ գնալով ավելի շատ մեղքեր ու հանցանքներ են գործում Աստծու դեմ, և բոլորը մահկանացու են (Հռ 5։12, 15, 16)։ Աստվածաշունչը հայտնում է, որ Աստված մարդուն կատարյալ էր ստեղծել։ Ուստի հարցեր են առաջանում՝ մեղքը, անկատարությունն ու չարությունը ինչպե՞ս ի հայտ եկան, Ամենակարող Աստված ինչո՞ւ է թույլ տալիս, որ դարերով դրանք գոյություն ունենան։ Բանն այն է, որ Աստծու գերիշխանությանը մարտահրավեր էր նետվել, ինչի հետևանքով հույժ կարևոր հարց էր առաջացել, որն առնչվում է ողջ մարդկությանը։

Ի՞նչ է Աստված ակնկալում իր ծառաներից։ Դարերի ընթացքում Եհովա Աստված իր խոսքերով ու գործերով փաստել է, որ սիրո Աստված է և անզուգական բարություն, գթասրտություն, կատարյալ արդարություն ու արդարադատություն է դրսևորում նրանց հանդեպ, ովքեր ձգտում են ծառայել իրեն (Ելք 34։6, 7; Սղ 89։14; տես ԳԹԱՍՐՏՈՒԹՅՈՒՆ; ԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆ)։ «Նա բարի է նույնիսկ անշնորհակալ ու չար մարդկանց հանդեպ» (Մթ 5։45; Ղկ 6։35; Հռ 5։8)։ Եհովային ուրախություն է պատճառում այն, որ նա իր գերիշխանությունը սիրով է գործադրում (Եր 9։24)։

Լինելով սիրո Աստված՝ Եհովան ցանկանում է, որ բանական արարածները սիրեն իրեն և իր հրաշալի հատկությունները ու սիրուց մղված ծառայեն իրեն։ Նրանք պետք է առաջին հերթին Աստծուն սիրեն և ապա՝ իրենց դրացուն (Մթ 22։37-39)։ Նրանք պետք է սիրեն Եհովայի գերիշխանությունը, փափագեն ապրել այդ իշխանության ներքո և այն գերադասեն մյուս բոլոր իշխանություններից (Սղ 84։10)։ Աստված ցանկանում է, որ նրանք, նույնիսկ եթե անկախ լինելու հնարավորություն ունենան, ընտրեն իր գերագույն իշխանությունը՝ վստահ լինելով, որ իր իշխելու կերպը ամենաիմաստունն է, ամենաարդարը և ամենալավը (Ես 55։8-11; Եր 10։23; Հռ 7։18)։ Նրանք Աստծուն չեն ծառայում նրա անսահման զորության հանդեպ վախից դրդված կամ շահադիտական նպատակներով, այլ ծառայում են, քանի որ սիրում են նրա արդարությունը, արդարադատությունն ու իմաստությունը և գիտեն, թե որքան վեհ է նա, և որքան մեծ է նրա անզուգական բարությունը (Սղ 97։10; 119։104, 128, 163)։ Նրանք համամիտ են Պողոս առաքյալի հետ, որն ասաց. «Որքա՜ն առատ են Աստծու օրհնությունները, որքա՜ն խորն են նրա իմաստությունն ու իմացությունը: Հնարավոր չէ լիովին ըմբռնել նրա որոշումները և հասկանալ նրա գործերը, ինչպես որ գրված է՝ «Ո՞վ կարող է իմանալ Եհովայի մտքերը, կամ ո՞վ կարող է նրա համար խորհրդատու լինել» և «Ո՞վ է երբևէ նրան մի բան տվել, որ նա էլ փոխհատուցի»: Չէ՞ որ ամեն ինչ Աստծուց է, Աստծու միջոցով և Աստծու համար: Նա հավիտյան արժանի է փառքի: Ամեն» (Հռ 11։33-36)։

Աստծու ծառաները ճանաչում են նրան, իսկ ճանաչել Աստծուն նշանակում է սիրել նրան և հավատարմորեն թիկունք կանգնել նրա գերիշխանությանը։ Հովհաննես առաքյալը գրել է. «Նա, ով միավորված է մնում նրա հետ, չի շարունակում մեղք գործել, իսկ ով շարունակում է մեղք գործել, ո՛չ տեսել է նրան և ո՛չ էլ ճանաչել»: «Ով չի սիրում, չի ճանաչում Աստծուն, որովհետև Աստված սեր է» (1Հվ 3։6; 4։8)։ Հիսուսը բոլորից լավ էր ճանաչում իր Հորը։ Նա ասաց. «Իմ Հայրը ամեն ինչ հանձնել է ինձ. ոչ ոք լիովին չի ճանաչում Որդուն՝ բացի Հորից, և ոչ ոք լիովին չի ճանաչում Հորը՝ բացի Որդուց, ինչպես նաև նրանցից, ում Որդին կամենա հայտնել Հոր մասին ճշմարտությունը» (Մթ 11։27)։

Նրանք չզարգացրին սեր ու գնահատանք։ Եհովայի գերիշխանությանը մարտահրավեր նետեց այն անձնավորությունը, ով թեև անձամբ զգացել էր այդ իշխանության բերած օգուտները, սակայն չգնահատեց Աստծու մասին գիտելիքները, չձգտեց ավելի լավ ճանաչել նրան և արդյունքում չխորացրեց իր սերը նրա հանդեպ։ Խոսքը Աստծու ոգեղեն արարածներից մեկի՝ մի հրեշտակի մասին է։ Երբ Եհովան երկրի վրա ստեղծեց առաջին մարդկային զույգին՝ Ադամին ու Եվային, այդ հրեշտակը տեսավ, որ իր առաջ հնարավորություն է բացվել ոտնձգություն անելու Աստծու գերիշխանության դեմ։ Սկզբում նա Եվային, իսկ հետո Ադամին փորձեց դրդել ըմբոստանալ Աստծու բարձրագույն իշխանության դեմ, և դա նրան հաջողվեց։ Այդ հրեշտակը հույս ուներ, որ կհաստատի իր գերագույն իշխանությունը, որը կմրցակցի Աստծու գերիշխանության հետ։

Եվան՝ առաջին անձնավորությունը, ում հետ խոսեց ըմբոստ հրեշտակը, ինչ խոսք, երախտագետ չէր իր Արարչին՝ Աստծուն, և չէր օգտվել նրան ճանաչելու հնարավորությունից։ Նա լսեց իրենից ստորադաս արարածի՝ օձի ձայնին, որի հետևում իրականում այդ ըմբոստ հրեշտակն էր կանգնած։ Աստվածաշնչում չի ասվում, որ Եվան զարմացավ, երբ օձը խոսեց իր հետ։ Այնտեղ պարզապես ասվում է, որ «օձը ամենազգուշավորն էր բոլոր վայրի կենդանիներից, որ Եհովա Աստված ստեղծել էր» (Ծն 3։1)։ Հայտնի չէ նաև, թե արդյոք օձը կերավ «բարին ու չարը որոշելու ծառի» արգելված պտղից՝ ստեղծելով այնպիսի տպավորություն, թե դրա շնորհիվ իմաստուն դարձավ և խոսելու ունակություն ձեռք բերեց։ Ըմբոստ հրեշտակը, օձի միջոցով դիմելով Եվային, նրա առաջ հրաշալի (ինչպես որ Եվան էր կարծում) հեռանկար բացեց՝ Աստծուց անկախանալ և նրա պես լինել՝ «որոշել, թե ինչն է բարի, ինչը՝ չար»։ Նրան նաև հաջողվեց համոզել Եվային, որ նա չի մեռնի (Ծն 2։17; 3։4, 5; 2Կթ 11։3)։

Երբ Ադամի ընտանիքում ըմբոստություն ծագեց, նա նույնպես երախտագիտություն ու սեր չդրսևորեց իր Արարչի հանդեպ, ով հոգ էր տանում իր կարիքների մասին, և փորձության ժամանակ, երբ Եվան համոզեց նրան ուտել պտղից, նվիրված չմնաց իր Աստծուն։ Ադամն ակներևաբար կորցրեց հավատը Աստծու և այն բանի հանդեպ, որ նա ոչ մի լավ բանից չի զրկի իր հավատարիմ ծառային (տես, թե 2Սմ 12։7-9-ում Եհովան ինչ ասաց Դավթին, երբ վերջինս մեղք գործեց Բերսաբեի հետ)։ Բացի այդ՝ դատելով Ադամի խոսքերից՝ նա թերևս վրդովվեց, քանի որ երբ Եհովան հաշիվ պահանջեց նրանից իր գործած մեղքի համար, սկսեց արդարանալ և ասաց. «Քո տված կինը՝ նա՛ տվեց ինձ ծառի պտղից, դրա համար էլ կերա» (Ծն 3։12)։ Ի տարբերություն Եվայի՝ Ադամը չհավատաց օձի ստին, թե ինքը չի մեռնի։ Այնուամենայնիվ, թե՛ Ադամը, թե՛ Եվան գիտակցաբար ընտրեցին անկախության ուղին և ըմբոստացան Աստծու դեմ (1Տմ 2։14)։

Ադամը չէր կարող ասել. «Աստծուց եմ փորձվում»։ Նրա պարագայում այս սկզբունքն էր գործում. «Ամեն մեկը փորձվում է իր ցանկություններով տարվելու և հրապուրվելու պատճառով: Երբ ցանկությունը հղիանում է, մեղք է ծնում, գործված մեղքն էլ՝ մահ» (Հկ 1։13-15)։ Փաստորեն, երեք ըմբոստները՝ հրեշտակը, Եվան և Ադամը, օգտագործելով իրենց ազատ կամքը, որով Աստված օժտել էր իրենց, գիտակցաբար թողեցին մեղքից զերծ ուղին և ընտրեցին մեղքի ճանապարհը (տես ԿԱՏԱՐԵԼՈՒԹՅՈՒՆ; ՄԵՂՔ I)։

Վիճաբանական հարցի էությունը։ Ի՞նչը հարցականի տակ դրվեց։ Ո՞ւմ զրպարտեց ու անարգեց այն հրեշտակը, որը հետագայում կոչվեց Բանսարկու Սատանա, և որի կողմը բռնեց Ադամը իր ըմբոստ արարքով։ Արդյո՞ք Սատանան կասկածի ենթարկեց Եհովայի գերակայությունը՝ նրա գերիշխան լինելը։ Աստծու գերիշխանությունը վտանգվա՞ծ էր։ Ո՛չ, քանի որ Եհովան բարձրագույն իշխանություն և անգերազանցելի զորություն ունի, և ոչ ոք թե՛ երկնքում, թե՛ երկրի վրա չի կարող նրանից խլել դրանք (Հռ 9։19)։ Հետևաբար հարցականի տակ դրվեց Աստծու գերիշխանության օրինական, արժանի և արդարացի լինելը, այսինքն՝ այն, թե արդյոք նա իր իշխանությունը գործադրում է արժանավայել կերպով, իրավացիորեն և հօգուտ իր հպատակների։ Այն, որ հարցը հենց դա էր, փաստում են Եվային ուղղված Սատանայի խոսքերը. «Աստված իսկապե՞ս ասել է, որ պարտեզի բոլոր ծառերից չէ, որ կարող եք ուտել»։ Սատանան ակնարկեց, որ Աստված անհավատալի բան էր արել՝ անտեղի սահմանափակել էր նրանց ազատությունը՝ զրկելով մի բանից, ինչը իրավամբ նրանց էր պատկանում (Ծն 3։1)։

Ի՞նչ էր «բարին ու չարը որոշելու ծառը»

Ուտելով «բարին ու չարը որոշելու ծառից»՝ Ադամն ու Եվան ըմբոստացան Աստծու դեմ։ Որպես Գերիշխան՝ Արարիչը իրավունք ուներ արգելք սահմանելու այդ ծառի վերաբերյալ։ Ինչ վերաբերում է Ադամին, լինելով ստեղծված և ոչ թե ինքնիշխան էակ՝ նա սահմանափակումներ ուներ և պետք է ընդուներ այդ փաստը։ Որպեսզի տիեզերքում խաղաղություն ու ներդաշնակություն տիրի, բոլոր բանական արարածները պետք է ընդունեն Արարչի գերիշխանությունը և թիկունք կանգնեն դրան։ Ադամը ցույց կտար, որ հասկանում է դա, եթե չուտեր այդ ծառի պտղից։ Որպես մարդկության ապագա նախահայր՝ նա պետք է հնազանդ ու հավատարիմ լիներ անգամ ամենափոքր բաներում։ Այդ իրավիճակում կիրառելի էր հետևյալ սկզբունքը. «Քչի մեջ հավատարիմը շատի մեջ էլ է հավատարիմ, և քչի մեջ անարդարը շատի մեջ էլ է անարդար» (Ղկ 16։10)։ Ադամը ունակ էր կատարյալ հնազանդություն դրսևորելու։ Ակներևաբար, այդ ծառի պտուղներն ինքնին վնասակար չէին։ (Ըստ Աստվածաշնչի՝ արգելքը վերաբերում էր իրական ծառի պտուղներին, ոչ թե սեռական հարաբերությանը, քանի որ Աստված ամուսնական զույգին պատվիրել էր «լցնել երկիրը» [Ծն 1։28])։ Այն, թե ինչ էր խորհրդանշում այդ ծառը, հստակ բացատրվում է «Երուսաղեմի Աստվածաշնչում» (1966)՝ Ծննդոց 2։17-ի ծանոթագրությունում.

«[Բարին ու չարը] որոշելու իրավունքը Աստծուն է պատկանում, բայց մարդը, մեղք գործելով, իրեն վերապահեց այն [Ծն] 3։5, 22։ Հետևաբար խոսքը ամենագիտության մասին չէ, որով մեղք գործած մարդը օժտված չէր, ոչ էլ չարը բարուց տարբերելու ունակության մասին է, քանի որ նախքան մեղք գործելը մարդն արդեն ուներ այդ ունակությունը, և Աստված բանական էակին չէր զրկի դրանից։ Խոսքը բարին ու չարը ինքնուրույն որոշելու ունակության և այդ որոշման համաձայն գործելու մասին է, բարոյական որոշումներ կայացնելու հարցում լիովին անկախ լինելու մասին է, ինչը պահանջելով՝ մարդը հրաժարվեց ընդունել, որ ինքը ստեղծված էակ է։ Առաջին մեղքը ոտնձգություն էր Աստծու գերիշխանության նկատմամբ, հպարտությունից ծնված մեղք»։

Աստծու ծառաները մեղադրվում են եսասեր լինելու մեջ։ Վիճաբանական հարցի մեկ այլ երեսակի մասին կարելի է իմանալ այն խոսքերից, որ Սատանան Աստծուն ասաց նրա հավատարիմ ծառա Հոբի մասին. «Ի՞նչ է, Հոբը առանց որևէ շահի՞ է աստվածավախ: Չէ՞ որ դու ամեն կողմից պատնեշել ես նրան, նրա տունն ու ողջ ունեցածը: Նրա ամեն արածը օրհնել ես, նրա հոտերն ու նախիրները տարածվել են երկրով մեկ: Բայց հիմա ձեռքդ մեկնիր ու զրկիր նրան իր ողջ ունեցածից, և նա հաստատ կանիծի քեզ հենց քո աչքի առաջ»: Սատանան ևս մի մեղադրանք ներկայացրեց. «Կաշի՝ հանուն կաշվի փրկության: Մարդն իր ողջ ունեցածը կտա, միայն թե իր կյանքը պահպանի» (Հոբ 1։9-11; 2։4)։ Այսպիսով Սատանան Հոբին մեղադրեց, որ նա անկեղծ սրտով չի ծառայում Աստծուն և շահից ելնելով է նրան հնազանդվում։ Փաստորեն, Սատանան զրպարտեց Աստծուն՝ մեղադրելով նրան իր գերիշխանությունը ոչ ճիշտ ձևով գործադրելու մեջ, ինչպես նաև կասկածի ենթարկեց մարդկանց նվիրվածությունը այդ իշխանության հանդեպ։ Ըստ էության՝ Սատանան ասաց, որ եթե իրեն թույլ տրվի փորձության ենթարկել մարդկանց, նրանցից ոչ մեկը նվիրված չի մնա Աստծու գերիշխանությանը։

Եհովան ընթացք տվեց հարցին՝ ընդունելով մարտահրավերը։ Սակայն դա չարեց այն պատճառով, որ վստահ չէր՝ արդարությամբ է գործադրում իր իշխանությունը, թե ոչ։ Նա ինքն իրեն որևէ բան փաստելու կարիք չուներ։ Իր ստեղծած բանական էակների հանդեպ սիրուց մղված էր, որ Եհովան թույլ տվեց՝ ժամանակ անցնի, որպեսզի հարցը լիարժեք լուծում ստանա։ Նա թույլատրեց Սատանային մարդկանց փորձության ենթարկել բոլոր բանական էակների առաջ։ Նա իր ստեղծած էակներին պատվեց՝ նրանց հնարավորություն տալով փաստելու, որ Բանսարկուն ստախոս է, և այդպիսով անհիմն մեղադրանքներից մաքրելու ոչ միայն Աստծու, այլև իրենց իսկ անունը։ Առաջնորդվելով եսասիրական ցանկություններով՝ Սատանան Աստծու համար «անընդունելի մտավիճակի տրվեց» (Հռ 1։28)։ Եվայի հետ զրուցելիս նա ակնհայտորեն հակասեց ինքն իրեն։ Սատանան Աստծուն մեղադրում էր իր գերիշխանությունը անարդարացիորեն գործադրելու մեջ, սակայն միևնույն ժամանակ իր հույսը Աստծու արդարության վրա էր դնում. նա թերևս կարծում էր, որ եթե ապացուցի, որ Աստծու ստեղծած էակների հավատարմության վերաբերյալ իր մեղադրանքը ճիշտ է, Աստված պարտավորված կզգա թույլ տալու, որ ինքը շարունակի ապրել։

Վիճաբանական հարցի լուծումը կենսական կարևորություն ունի։ Աստծու գերիշխանության վերաբերյալ վիճաբանական հարցի լուծումը չափազանց կարևոր է բոլորի համար, քանի որ եթե այդ հարցը մեկընդմիշտ լուծվի, ապագայում այլևս կարիք չի լինի անդրադառնալ դրան կամ նման հարցերի։ Ակնհայտ է, որ Եհովան ուզում էր, որ վիճաբանական հարցի հետ կապված բոլոր մանրամասները հայտնի լինեն բանական էակներին, որպեսզի նրանք լավ հասկանան դա։ Աստծու գործելակերպը վստահություն է ներշնչում այն բանի հանդեպ, որ նա չի փոխվում, ինչպես նաև պատկառանք է առաջացնում նրա գերիշխանության հանդեպ, այն ավելի ցանկալի և իրական է դարձնում բոլոր նրանց համար, ովքեր դրա կողմն են բռնում (հմմտ. Մղք 3։6)։

Բարոյական հարց։ Սատանան հարցականի տակ չդրեց Աստծու զորությունը, կամ՝ ուժը. նրա բարձրացրած հարցը գլխավորապես բարոյական բնույթ ուներ։ Սակայն քանի որ Աստված անտեսանելի է, և Սատանան ամեն ջանք գործադրում է, որ կուրացնի մարդկանց մտքերը, Նրա զորությունը, անգամ գոյությունը երբեմն կասկածի են ենթարկվում (1Հվ 5։19; Հտն 12։9)։ Մարդիկ ճիշտ չեն ընկալում, թե Աստված ինչու է համբերություն ու բարություն դրսևորում, և գնալով ավելի ու ավելի ըմբոստ են դառնում (Ժղ 8։11; 2Պտ 3։9)։ Այդ պատճառով Աստծուն անարատությամբ ծառայելու համար հարկավոր է հավատ ունենալ և պատրաստ լինել տառապանքներ կրելու (Եբ 11։6, 35-38)։ Եհովայի նպատակն է այնպես անել, որ բոլորը իմանան իր գերիշխանության և անվան մասին։ Ահա թե նա ինչ ասաց Եգիպտոսի փարավոնին. «Բայց հենց սրա համար եմ քեզ ողջ թողել, որ քեզ ցույց տամ իմ զորությունը, և որ իմ անունը հռչակվի ամբողջ երկրով մեկ» (Ելք 9։16)։ Նմանապես՝ Աստված թույլ է տվել, որ այս աշխարհն ու դրա աստվածը՝ Բանսարկու Սատանան, մի որոշ ժամանակ գոյություն ունենան և ավելի առաջ գնան չարության մեջ, բայց նաև ժամանակ է սահմանել նրանց կործանելու համար (2Կթ 4։4; 2Պտ 3։7)։ Սաղմոսերգուն իր աղոթքում ասել է հետևյալ մարգարեական խոսքերը. «Թող մարդիկ իմանան, որ դու, ում անունը Եհովա է, ամբողջ երկրին տիրող միակ Բարձրյալն ես» (Սղ 83։18)։ Եհովան անձամբ երդվել է. «Բոլորը իմ առաջ ծնկի կգան, բոլորը ինձ հավատարմության երդում կտան և կասեն. «Եհովան իսկապես արդար է ու զորեղ»» (Ես 45։23, 24)։

Է՞լ ում է առնչվում վիճաբանական հարցը։ Ուրիշ ովքե՞ր են ներգրավված վիճաբանական հարցում։ Քանի որ մարդուն մեղքի դրդեց հրեշտակը, որը նույնպես մեղք գործեց, հարցը համընդհանուր բնույթ կրեց՝ ներառելով Աստծու ստեղծած երկնային արարածներին, անգամ նրա միածին և ամենաթանկ Որդուն։ Այդ Որդին, որը միշտ անում էր այն, ինչը հաճելի է իր Հորը, անկասկած շատ էր ցանկանում արդարացնել նրա գերիշխանությունը (Հվ 8։29; Եբ 1։9)։ Աստված ընտրեց նրան այդ առաքելության համար՝ ուղարկելով երկիր, որտեղ նա ծնվեց որպես արու զավակ Մարիամ անունով կույսից (Ղկ 1։35)։ Նա կատարյալ էր և իր ողջ կյանքում կատարյալ մնաց՝ պահելով իր անարատությունը մինչև իսկ անարգալից մահ (Եբ 7։26)։ Նախքան մահանալը նա ասաց՝ «Հիմա այս աշխարհի դատն է, և այս աշխարհի իշխանը կվռնդվի», նաև՝ «Այս աշխարհի իշխանը գալիս է: Նա ոչ մի իշխանություն չունի ինձ վրա» (Հվ 12։31; 14։30)։ Սատանան չկարողացավ կոտրել Հիսուսի անարատությունը, և նա դատվեց որպես ձախողակ և պետք է «վռնդվի»՝ զրկվի այս աշխարհի իշխանը լինելու իր դիրքից։ Այո՛, Հիսուսը «հաղթեց աշխարհին» (Հվ 16։33)։

Հիսուս Քրիստոսը փաստում է, որ Եհովայի գերիշխանությունը արդարացի է և օրինական։ Եվ այսպես՝ Հիսուս Քրիստոսը մեկընդմիշտ փաստեց, որ Սատանան ստախոս է։ Նա սպառիչ պատասխան տվեց այն հարցին, թե արդյոք որևէ մարդ հավատարիմ կմնա Աստծուն փորձության կամ դժվարության բախվելիս։ Ուստի Գերիշխանը Հիսուսին լիազորեց իրագործելու իր նպատակները և տիեզերքից վերացնելու չարիքը, այդ թվում՝ Սատանային։ Երբ Հիսուսը գործադրի իրեն տրված այդ իշխանությունը, նրա «հեղինակության առաջ ծնկի կգան բոլորը», և «ամեն ոք հանրորեն կընդունի, որ Հիսուս Քրիստոսը Տեր է, և այդպիսով Աստված՝ Հայրը, կփառավորվի» (Փպ 2։5-11; Եբ 2։14; 1Հվ 3։8)։

Թագավորելով Հոր անունից՝ Որդին իրեն տրված իշխանությունը կգործադրի, որ ոչնչացնի Եհովայի գերիշխանությանը հակառակվող «բոլոր կառավարությունները, բոլոր իշխանությունները և ուժերը»։ Պողոս առաքյալը հայտնում է, որ «երբ ամեն բան հպատակեցվի Որդուն, այդ ժամանակ Որդին ինքն էլ կհպատակվի ամեն բան իրեն հպատակեցնողին՝ Աստծուն, որպեսզի Աստված ամեն ինչ լինի ամենքի համար». դա կլինի Հիսուս Քրիստոսի կողմից հարգանքի մեծագույն դրսևորումը Եհովայի գերիշխանության հանդեպ (1Կթ 15։24-28)։

«Հայտնություն» գիրքը տեղեկացնում է, որ Քրիստոսի Հազարամյա Իշխանության ավարտից հետո, երբ Քրիստոսը վերացրած կլինի Եհովայի գերիշխանության նկատմամբ ոտնձգություն անող ցանկացած իշխանություն, Բանսարկուն կարճ ժամանակով ազատ կարձակվի։ Նա կփորձի նորից բարձրացնել վիճաբանական հարցը, բայց քանի որ այն արդեն լուծված կլինի, նրան այլևս երկար ժամանակ չի տրվի։ Սատանան ու նրա հետևորդները վերջնականապես կոչնչացվեն (Հտն 20։7-10)։

Այլ մարդիկ, ովքեր Եհովայի գերիշխանության կողմն են բռնում։ Թեև Քրիստոսն իր հավատարմությամբ լիովին ապացուցեց, որ Աստված էր ճիշտ վիճաբանական հարցում, ուրիշներին էլ է թույլ տրվում ներգրավվել դրանում (Առ 27։11)։ Պողոս առաքյալը գրեց, թե ինչ արդյունքներ է բերում Քրիստոսի անարատ ընթացքը, այդ թվում՝ նրա զոհաբերական մահը. «Մեկ ճիշտ արարքի արդյունքում ամեն տեսակ մարդիկ կարող են արդար հայտարարվել և կյանք ստանալ» (Հռ 5։18)։ Քրիստոսը նշանակվել է «մարմնի»՝ ժողովի Գլուխ (Կղ 1։18), և այդ ժողովի անդամները նրա պես մինչև մահ պահում են իրենց անարատությունը։ Հիսուսը ուրախ է, որ նրանք հնարավորություն ունեն լինելու իր ժառանգակիցները և իր հետ իշխելու Թագավորության մեջ (Ղկ 22։28-30; Հռ 6։3-5; 8։17; Հտն 20։4, 6)։ Աստծու վաղեմի ծառաները, չնայած անկատարությանը, ողջ կյանքի ընթացքում պահել են իրենց անարատությունը և փափագով սպասել են ապագա օրհնություններին (Եբ 11։13-16)։ Ի վերջո բազմաթիվ այլ մարդիկ էլ ծնկի կգան ի նշան այն բանի, որ անկեղծորեն ընդունում են, որ Աստծու գերիշխանությունը արդար է և օրինական։ Այդ ժամանակ կկատարվեն սաղմոսերգուի մարգարեական այս խոսքերը. «Ամեն շնչավոր էակ թող գովաբանի Յահին: Գովաբանե՛ք Յահին» (Սղ 150։6)։