Ստեղծիչը կարող է իմաստավորել ձեր կյանքը

«Թող Տիրոջ անունը օրհնեն. որովհետեւ նա հրամայեց եւ նորանք ստեղծուեցան» (Սաղմոս 148։5)։

1, 2. ա) Ի՞նչ կարևոր հարց մեզ պետք է հետաքրքրի։ բ) Ինչի՞ց ենք հասկանում, որ Եսայիա մարգարեի հարցը վերաբերում է արարչությանը։

«ՄԻ՞ԹԷ չ’գիտես»։ Շատերը կհամաձայնվեն, որ այս հարցը տրվում է սոսկ նրա համար, որպեսզի լսվի արձագանքը. «Ի՞նչ չգիտեմ»։ Սակայն սա կարևոր հարց է։ Եթե նկատի առնենք նրա աղբյուրը՝ Աստվածաշնչի Եսայիա գրքի 40–րդ գլուխը, ապա ըստ էության կըմբռնենք նրան տրված պատասխանը։ Հարցն ինքնին նոր չէ, քանի որ այն շատ վաղուց տվել է եբրայեցի Եսայիան։ Այնուամենայնիվ, հարցը, միևնույն ժամանակ, արդիական է և կապված է ձեր կյանքի բուն իմաստի հետ։

² Իր նշանակությամբ այս հարցը, որը գրված է Եսայիա 40։28 համարում, մեր լուրջ ուշադրությանն է արժանի։ «Մի՞թէ չ’գիտես, կամ չե՞ս լսել, որ յաւիտենական Աստուած է Եհովան երկրի ծայրերի ստեղծողը»։ Եվ այսպես, ‘գիտենալը’ վերաբերում է երկրի Ստեղծիչին, և ոչ միայն երկրի, ինչպես երևում է նախորդ խոսքերից։ Նույն գլխի 26 համարում ահա թե ինչ գրեց Եսայիան աստղերի մասին. «Վեր բարձրացրէք ձեր աչքերը եւ նայեցէք, ո՞վ է ստեղծել սորանց. նորանց զօրքերը թիւով հանողը, որ նորանց ամենին կանչում է անունով՝ մեծ իշխանութեամբը եւ սաստիկ զօրութեամբը. մէկը չի կորչիլ»։

3. Նույնիսկ եթե մեզ շատ բան հայտնի է Ստեղծիչի մասին, ինչո՞ւ պիտի ցանկանանք մեր գիտեցածից ավելին իմանալ։

³ Այո՛, «մի՞թէ չ’գիտես» հարցը, փաստորեն, վերաբերում է մեր Տիեզերքի Ստեղծիչին։ Ենթադրենք, թե դուք անձամբ համոզված եք, որ Եհովա Աստվածն է «Երկրի ծայրերի ստեղծողը»։ Միգուցե ձեզ շատ բան հայտնի է նաև նրա անձնավորության և վարվելակերպի մասին։ Սակայն ինչպե՞ս կարձագանքեք, եթե հանդիպեք մի մարդու, որը կասկածում է Ստեղծիչի գոյությանը և որոշակիորեն չգիտի, թե նա ինչպիսին է։ Մեզ դա չպետք է զարմացնի, քանի որ միլիոնավոր մարդիկ չեն ճանաչում Ստեղծիչին ու չեն հավատում նրան (Սաղմոս 14։1; 53։1)։

4. ա) Մեր օրերում ինչո՞ւ է տեղին Արարչի գոյության մասին մտածելը։ բ) Գիտությունը ո՞ր հարցերին չի կարողանում պատասխանել։

⁴ Ուսումնական հաստատությունները պատրաստում են թերահավատ շրջանավարտներ, ովքեր այն կարծիքն ունեն, թե Տիեզերքի և կյանքի ծագման մասին հարցերի պատասխանները տալիս է (կամ կարող է տալ) միայն գիտությունը։ «Անդրադառնալով կյանքի ծագմանը» վերնագրով գրքում հեղինակներ՝ Աժենը և Լընեյը, գրում են. «Քսանմեկերորդ դարի շեմին կյանքի ծագման հարցը դեռևս վեճի առարկա է։ Այդ բավականին դժվարալուծելի հարցը պահանջում է հետազոտություններ կատարել բոլոր բնագավառներում՝ սկսած Տիեզերքի անսահմանությունից մինչև անչափ փոքր նյութը»։ Բայց և այնպես, գրքի՝ «Հարցը վեճի առարկա է մնում» վերնագրով վերջին գլխում հեղինակներն ընդունում են. «Մենք ուսումնասիրել ենք գիտական մի քանի պատասխաններ «ինչպե՞ս է ծագել կյանքը երկրի վրա» հարցի վերաբերյալ։ Իսկ ինչո՞ւ է կյանքը ծագել։ Արդյոք այն իմաստ ունի՞։ Այս և նման հարցերին գիտությունը ի զորու չէ պատասխանել։ Այն սահմանափակվում է լոկ «ինչպե՞սը» փնտրելով։ Իսկ «ինչո՞ւն» և «ինչպե՞սը» բոլորովին տարբեր հարցեր են.... Ինչ վերաբերվում է «ինչո՞ւ» հարցին, ապա դրա պատասխանը գտնելը փիլիսոփայության, կրոնի և, որն ամենակարևորն է, յուրաքանչյուրիս պարտականությունն է»։

Գտնել պատասխանները և կյանքի իմաստը

5. Հատկապես ո՞ր մարդիկ օգուտներ կքաղեին Ստեղծիչի մասին ավելին իմանալուց։

⁵ Այո՛, մենք ուզում ենք հասկանալ, թե կյանքն ինչո՞ւ գոյություն ունի, և, մասնավորապես, թե ինչո՞ւ ենք ապրում։ Դեռ ավելին, մենք պիտի հետաքրքրվենք այնպիսի մարդկանցով, ովքեր դեռ համոզված չեն, որ գոյություն ունի Ստեղծիչ կամ, եթե անգամ հավատում են նրա գոյությանը, համարյա ոչինչ չգիտեն նրա վարվելակերպի մասին։ Մտածեք նաև այն մարդկանց մասին, որոնք այնպիսի միջավայրում են մեծացել, որտեղ Աստծո մասին ընդունված գաղափարը խիստ տարբերվում է Աստվածաշնչի ներկայացրած տեսակետից։ Միլիարդավորները մեծացել են Արևելքում կամ այնպիսի երկրներում, որտեղ մարդկանց մեծամասնությանը խորթ է Աստծո՝ որպես անհատապես գոյություն ունեցող անձի՝ գրավիչ հատկանիշների տեր իրական էակի գաղափարը։ «Աստված» բառն ասելով նրանք հասկանում են ինչ–որ անդեմ ուժ կամ վերացական պատճառ։ Նրանք ‘չգիտեն ստեղծողին’ և նրա ճանապարհները։ Եթե այդ մարդիկ կամ նման տեսակետ ունեցող միլիոնավոր ուրիշները համոզվեին, որ Ստեղծիչը կա և գոյություն ունի, ապա պատկերացրեք, թե ինչպիսի՜ օգուտներ դա կբերեր նրանց. նրանք կունենային հավիտենական կյանքի հույսը։ Միաժամանակ նրանք կկարողանային գտնել անչափ արժեքավոր մի բան՝ կյանքի բուն իմաստը, իրական նպատակը, ինչպես նաև հոգեկան հանգստություն։

6. Ինչո՞վ է նման մեր ժամանակակիցներից շատերի կյանքը Պոլ Գոգենի ու նրա վերջին նկարներից մեկում պատկերված մարդկանց կյանքին։

⁶ Բերենք այսպիսի օրինակ։ 1891 թ.–ին ֆրանսիացի նկարիչ Պոլ Գոգենը բովանդակալից կյանք գտնելու նպատակով ուղևորվեց դրախտային մի վայր՝ Ֆրանսիական Պոլինեզիա։ Բայց նրա ցոփ անցյալը հիվանդության պատճառ դարձավ թե՛ իր, և թե՛ ուրիշների համար։ Զգալով, որ մահը մոտ է, Գոգենը ստեղծեց մի կտավ, որի վրա նա «կյանքը պատկերեց որպես թե մեծ մի առեղծված»։ Գիտե՞ք, թե նա այդ նկարն ինչպես անվանեց. «Որտեղի՞ց ենք. ի՞նչ ենք. ո՞ւր ենք ընթանում»։ Հավանաբար, նման հարցեր լսած կլինեք նաև ուրիշներից։ Դրանք շատերին են հուզում։ Սակայն, եթե մարդիկ կյանքի իսկական իմաստի վերաբերյալ իրենց հարցերին սպառիչ պատասխաններ չեն գտնում, ապա ի՞նչ է մնում նրանց անել. թերևս, մնում է եզրակացնել, որ իրենց կյանքը շատ քիչ է տարբերվում կենդանիների կյանքից (Բ Պետրոս 2։12)։a

7, 8. Ո՞ր հարցերում են թերանում գիտական հետազոտությունները։

⁷ Ուստի հասկանալի է ֆիզիկոս Ֆրիմեն Դայսընի նման գիտնականների կարծիքը. «Ես արտահայտում եմ բազում հարգարժան մարդկանց մտքերը, երբ կրկնում եմ այն հարցերը, որոնք ժամանակին տվել է Հոբը՝ ինչո՞ւ ենք տանջվում, ինչո՞ւ է աշխարհն այսքան անարդար, ի՞նչ իմաստ ունեն ցավն ու դժբախտությունը»,— գրեց նա (Յոբ 3։20, 21; 10։2, 18; 21։7)։ Ինչպես արդեն նշվեց, իրենց հարցերի պատասխանները ստանալու համար շատերը դիմում են ոչ թե Աստծուն, այլ գիտությանը։ Կենսաբանները, օվկիանոսագետները և գիտության այլ բնագավառների աշխատողներ իրենց հայտնագործություններով երկրագնդի և նրա վրա եղած կյանքի մասին տեղեկություններին նոր գիտելիքներ են ավելացնում։ Մյուս կողմից՝ աստղագետներն ու ֆիզիկոսները շարունակ նոր բաներ են հայտնաբերում Արեգակնային համակարգի, աստղերի և նույնիսկ հեռավոր գալակտիկաների վերաբերյալ (համեմատեք Ծննդոց 11։6)։ Հայտնաբերված այս փաստերը տրամաբանական ի՞նչ եզրակացությունների են հանգեցնում։

⁸ Որոշ գիտնականներ ասում են, որ Տիեզերքում բացահայտ երևում է Աստծո «միտքը» կամ «ձեռագիրը»։ Սակայն գուցե մի կարևոր բան բա՞ց են թողնում։ «Սայենս» ամսագիրը գրում է. «Երբ հետազոտողներն ասում են, որ տիեզերաբանությունը բացահայտում է Աստծո «միտքը» կամ «ձեռագիրը», նրանք աստվածային ուժին վերագրում են այն, ինչը, վերջին հաշվով, Տիեզերքում նվազ կարևոր է, որն է՝ նրա ֆիզիկական կառուցվածքը»։ Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, ֆիզիկոս Ստիվեն Վայնբերգը հետևյալ միտքն է հայտնել. «Թվում է՝ որքան ավելի ենք ըմբռնում Տիեզերքը, այնքան քիչ ենք հասկանում նրա գոյության իմաստը»։

9. Ո՞ր փաստերը կարող են օգնել մեզ և ուրիշներին՝ ճանաչելու Ստեղծիչին։

⁹ Այնուամենայնիվ, գուցե դուք այն միլիոնավոր մարդկանցից մեկն եք, ովքեր լրջորեն ուսումնասիրում են այս խնդիրը և հասկանում են, որ կյանքի իրական իմաստը կապված է Ստեղծիչին ճանաչելու հետ։ Վերհիշենք Պողոս առաքյալի խոսքերը. «Արդարեւ ի սկզբանէ աշխարհի Աստծու աներեւոյթ յատկութիւնները, այն է՝ Նրա մշտնջենաւորութիւնը եւ զօրութիւնը եւ աստուածութիւնը, իմանալի կերպով տեսանելի են Նրա ստեղծածների մէջ» (Հռովմայեցիս 1։20)։ Արդարև, գոյություն ունեն փաստեր մեր և այս աշխարհի մասին, որոնք կարող են օգնել մարդկանց՝ ճանաչելու Ստեղծիչին և, նրա հետ կապված, գտնել կյանքի իմաստը։ Քննարկենք հետևյալ երեք բնագավառներին՝ մեզ շրջապատող Տիեզերքին, կյանքի ծագմանը և մեր մտավոր ընդունակություններին վերաբերող մի քանի փաստարկներ։

Հավատալու հիմքեր

10. Ինչո՞ւ մենք պետք է հետաքրքրվենք «Սկզբի» հարցով (Ծննդոց 1։1; Սաղմոս 111։10)։

¹⁰ Ինչպե՞ս է ծագել մեր Տիեզերքը։ Գուցե աստղադիտակների և ուղեծրակայանների տրված տեղեկություններից ձեզ հայտնի է գիտնականների մեծամասնության կարծիքը, որ մեր Տիեզերքը միշտ չէ, որ գոյություն է ունեցել։ Այն սկիզբ է ունեցել ու գնալով ընդարձակվում է։ Սրանից ի՞նչ կարելի է ենթադրել։ Աստղագետ Բեռնարդ Լովելը հարցը հետևյալ կերպ է ձևակերպում. «Եթե Տիեզերքը ինչ–որ ժամանակ գտնվել է անհավանական փոքր ու խիտ՝ «սինգյուլար» վիճակում, ապա ստիպված ենք հարցնել. «Իսկ ի՞նչ կար մինչ այդ».... Մենք դեմ առ դեմ բախվում ենք Սկզբին վերաբերվող խնդրին»։

11. ա) Տիեզերքը որքա՞ն ընդարձակ է։ բ) Տիեզերքում գոյություն ունեցող ճշգրտությունն ինչի՞ մասին է վկայում։

¹¹ Տիեզերքը, այդ թվում նաև մեր Երկիրը ապշեցուցիչ ճշգրտությամբ կարգավորված են։ Օրինակ՝ Արևի և մնացած աստղերի երկու աչքի ընկնող առանձնահատկություններն են նրանց աշխատանքի երկարատև արդյունավետությունը և կայունությունը։ Վերջին տվյալներով՝ տեսանելի Տիեզերքում հաշվարկվում է 50—125 միլիարդ գալակտիկա։ Իսկ միայն Ծիր Կաթինը՝ մեր Գալակտիկան, բաղկացած է հարյուր միլիարդավոր աստղերից։ Քննարկենք մի օրինակ. մեզ հայտնի է, որ ավտոմեքենայի շարժիչի էֆեկտիվ աշխատանքի համար պահանջվում է վառելիքի և օդի որոշակի հարաբերություն։ Եթե ավտոմեքենա ունեք, ապա, հավանաբար, երբեմն հարկ է լինում հմուտ արհեստավորի դիմել ավտոմեքենայի շարժիչը կարգի գցելու համար, որպեսզի այն ավելի սահուն և ապահով ընթանա։ Եթե մի պարզ շարժիչն է նման ճշգրտություն պահանջում, ապա ի՞նչ կարելի է ասել, օրինակ՝ արդյունավետ կերպով «այրվող» Արեգակի մասին։ Պարզ է, որ այդ այրման հիմքում ընկած հիմնական ուժերը այնքան ճշգրտորեն են կարգավորված, որպեսզի երկրի վրա հնարավոր լինի կյանքի գոյությունը։ Մի՞թե դա պատահականություն է։ Դեռևս հնում Հոբին հարց տրվեց. «Գիտե՞ս երկնքի կանոնները, կամ դո՞ւ ես դնում նորա իշխանութիւնը երկրի վերայ» (Յոբ 38։33)։ Մարդկանցից ոչ մեկն այդ բանն անելու ի վիճակի չէ։ Այդ դեպքում որտեղի՞ց է գալիս նման ճշգրտությունը (Սաղմոս 19։1)։

12. Ինչո՞ւ տրամաբանական է մտածելը, որ հզոր Բանականությունն է կանգնած ստեղծագործության ետևում։

¹² Դա կարո՞ղ էր առաջ գալ ինչ–որ բանից, թե՞ մեր աչքերին անտեսանելի ինչ–որ Մեկի կողմից։ Նկատի առնենք այս հարցը ժամանակակից գիտության լույսի ներքո։ Այսօր աստղագետներից շատերն ընդունում են բազմաթիվ հզոր երկնային մարմինների՝ սև խոռոչների գոյությունը։ Դրանք թեև անտեսանելի են, բայց գիտնականները համոզված են, որ այդ խոռոչներն իրականում գոյություն ունեն։ Նմանապես Աստվածաշունչը հաղորդում է մեկ այլ ոլորտում ապրող անտեսանելի, հզոր արարածների՝ հոգեղեն էակների գոյության մասին։ Եթե կան այդպիսի հզոր, աներևույթ արարածներ, ապա մի՞թե անհավանական է, որ ամբողջ Տիեզերքում երևացող ճշգրտությունը առաջացած լինի հզոր մի Բանականությունից (Նէեմիա 9։6)։

13, 14. ա) Ըստ էության, գիտությունն ի՞նչ վարկած ունի կյանքի ծագման մասին։ բ) Երկրի վրա կյանքի գոյությունն ի՞նչ է մատնանշում։

¹³ Մեկ ուրիշ բան, որը կարող է օգնել մարդկանց՝ ընդունելու Ստեղծիչի գաղափարը, դա կյանքի ծագմանը վերաբերող մի շարք փաստերի առկայությունն է։ Լուի Պաստյորի կատարած փորձերից ի վեր ընդունված է այն տեսակետը, թե կյանքը չէր կարող ինքաբերաբար ծագել։ Այդ դեպքում, ինչպե՞ս է կյանքն առաջացել երկրի վրա։ 1950–ական թթ.–ին գիտնականները փորձեցին ապացուցել, որ կյանքը կարող էր աստիճանաբար զարգանալ ինչ–որ նախասկզբնական ջրերում, երբ էլեկտրական պարպերը անդադար ճեղքել են նախնական մթնոլորտը։ Սակայն վերջին տվյալները ցույց են տալիս, որ երկրային կյանքի վերոհիշյալ սկիզբն անհնար էր, քանի որ նման մթնոլորտ երբեք չի եղել։ Այդ պատճառով որոշ գիտնականներ փնտրում են ճշմարտությանն ավելի մոտ բացատրություն։ Բայց արդյոք նրանք էլ բաց չե՞ն թողնում գլխավորը։

¹⁴ Տասնյակ տարիներ շարունակ Տիեզերքն ու այնտեղ եղած կյանքն ուսումնասիրելուց հետո բրիտանացի աստղագետ Ֆրեյդ Հոյլը հետևյալ մեկնաբանությունը տվեց. «Բնության կույր ուժերի ներքո կյանքի ծագման անսահման փոքր հավանականությունն ընդունելու փոխարեն՝ երևի թե ավելի լավ է ենթադրել, որ կյանքի ծագումը նպատակասլաց, իմաստալից գործողության արդյունք է»։ Այո՛, որքան ավելի ենք իմանում կյանքի հրաշքների մասին, այնքան ավելի տրամաբանական է դառնում, որ կյանքը ծագել է բանական Աղբյուրից (Յոբ 33։4; Սաղմոս 8։3, 4; 36։9; Գործք 17։28)։

15. Ինչո՞ւ կարող ենք ասել, որ մենք անզուգական ենք։

¹⁵ Այսպիսով՝ ապացույցների առաջին շղթան վերաբերվում է նախ՝ Տիեզերքի, ապա երկրի վրա կյանքի ծագման մասին փաստերին։ Այժմ նկատի առնենք երրորդ շղթան՝ փաստեր մեր անզուգական լինելու մասին։ Այս կամ այն կերպ բոլոր մարդիկ և յուրաքանչյուրս առանձին վերցրած անզուգական ենք։ Հատկապես ինչո՞վ։ Հավանաբար լսած կլինեք, որ ուղեղը համեմատում են հզոր համակարգչի հետ։ Սակայն, իրականում, վերջերս կատարված հայտնագործությունները ցույց են տալիս, որ դա չափազանց թույլ համեմատություն է։ Մասաչուսեթսի Տեխնոլոգիական ինստիտուտի գիտնականներից մեկն ասաց. «Ժամանակակից համակարգիչները տեսնելու, խոսելու, շարժվելու կամ առողջ դատողությամբ առաջնորդվելու ընդունակությամբ չի կարելի համեմատել նույնիսկ չորս տարեկան երեխայի հետ.... Գնահատումների համաձայն՝ նույնիսկ ամենահզոր գերհամակարգչի՝ ինֆորմացիա մշակելու կարողությունը համազոր է խխունջի նյարդային համակարգին, ինչը, մեր գլխի գերհամակարգչի հետ համեմատած, վերջինիս հզորության ընդամենը մի աննշան մասն է կազմում»։

16. Ի՞նչ է մատնանշում խոսելու ձեր ընդունակությունը։

¹⁶ Որևէ լեզվով խոսելու կարողությունը մի ընդունակություն է, որն ունեք ձեր գլխուղեղի շնորհիվ։ Ոմանք երկու, երեք և ավելի լեզուների են տիրապետում, սակայն թեկուզ մեկ լեզվով խոսելու ընդունակությունը ձեզ արդեն անկրկնելի է դարձնում։ Պրոֆեսորներ Ռ. Ֆաութսը և Դ. Ֆաութսը հարց տվեցին. «Արդյոք միայն մա՞րդն է.... լեզվով հաղորդակցվելու ընդունակ.... Բոլոր բարձրակարգ կենդանիները իրար հետ հաղորդակցվում են.... ժեստերով, հոտերով, կանչերով, բացականչություններով, ծլվլոցներով և նույնիսկ պարերով՝ ինչպես մեղուները։ Սակայն, ակնհայտ է, որ, ի տարբերություն մարդկանց, կենդանիները չունեն քերականական կառուցվածքով օժտված լեզու։ Բացի այդ, կենդանիները չեն կարող որևէ պատկեր արտահայտող նկար նկարել, ինչը խիստ աչքի ընկնող հանգամանք է։ Լավագույն դեպքում նրանք կարող են ընդամենը խզբզել»։ Իրականում միայն մարդն է ընդունակ իր ուղեղի շնորհիվ որևէ լեզվով խոսելու կամ իմաստավորված նկարներ նկարելու (համեմատեք Եսայիա 8։1; 30։8; Ղուկաս 1։3)։

17. Ի՞նչ էական տարբերություններ կան կենդանիների և մարդկանց միջև հայելու մեջ նայելու պահին։

¹⁷ Դեռ ավելին, դուք գիտակցում եք ձեր գոյությունը, դուք գիտակցությամբ եք օժտված (Առակաց 14։10)։ Երբևէ ձեզ հաջողվե՞լ է տեսնել որևէ թռչուն, շուն կամ կատու հայելու մեջ նայելիս. մեկը՝ կտցահարում է, մյուսը՝ գռմռում, երրորդը՝ հարձակվում հայելու վրա։ Նրանց թվում է, թե ուրիշ կենդանու են տեսնում իրենց դիմաց և չեն գիտակցում, որ իրենց են տեսնում։ Իսկ երբ դուք եք հայելու մեջ նայում, ի տարբերություն կենդանիների, գիտակցում եք, որ դա ինքներդ եք (Յակոբոս 1։23, 24)։ Հայելու առջև կանգնած՝ կարող եք ուղղել ձեր արտաքինը կամ մտովի պատկերացնել, թե ինչ տեսք կունենաք մի քանի տարի հետո։ Կենդանիները ընդունակ չեն նման բաներ անելու։ Այո՛, ձեր գլխուղեղի շնորհիվ եք դուք անզուգական։ Սրա համար ո՞ւմ ենք երախտապարտ։ Գլխուղեղը որտեղի՞ց առաջացավ, եթե այն Աստված չի ստեղծել։

18. Մտավոր ո՞ր ընդունակություններն են ձեզ տարբերում կենդանիներից։

¹⁸ Գլխուղեղը նաև հնարավորություն է տալիս ձեզ՝ գնահատելու արվեստը և երաժշտությունը, ինչպես նաև բարոյական բարձր չափանիշներ ունենալու (Ելից 15։20; Դատաւորաց 11։34; Գ Թագաւորաց 6։1, 29—35; Մատթէոս 11։16, 17)։ Բայց ինչու ձե՛զ, և ոչ՝ կենդանիներին։ Վերջիններս իրենց ուղեղն օգտագործում են հիմնականում իրենց հույժ կարևոր կարիքները հոգալու համար, այն է՝ սնունդ ճարել, զույգ գտնել կամ բույն շինել։ Միայն մարդն է, որ հեռուն է նայում։ Որոշ անհատներ մինչև անգամ մտահոգված են այն բանով, թե իրենց արարքներն ինչպե՞ս կանդրադառնան շրջապատի կամ հենց իրենց ժառանգների վրա հեռավոր ապագայում։ Իսկ ինչո՞ւ։ Պատասխանը կարդում ենք Ժողովող 3։11 համարում, որտեղ մարդկանց մասին ասվում է. «Նաեւ յաւիտենականութիւնը [Ստեղծիչը] դրել է նորանց սրտումը»։ Այո՛, հավիտենականության գաղափարի մասին խորհելու կամ անվերջ կյանքը պատկերացնելու կարողությունը միայն մարդուն է հատուկ։

Թող Ստեղծիչը իմաստավորի ձեր կյանքը

19. Ո՞ր երեք ոլորտներին վերաբերվող հարցերով կարող եք օգնել ուրիշներին՝ մտածելու Ստեղծիչի մասին։

¹⁹ Նախորդ պարբերություններում մենք համառոտակի շոշափեցինք միայն երեք ոլորտներ՝ ընդարձակ Տիեզերքում առկա ճշգրիտ կարգավորվածությունը, երկրի վրա կյանքի ծագումը և իր բազմազան ընդունակություններով մարդկային գլխուղեղի անժխտելիորեն անզուգական լինելը։ Այս ամենը ինչի՞ մասին է վկայում։ Բերենք խոսակցությունը սկսելու մի օրինակ, որով կարող եք օգնել ուրիշներին՝ որոշակի եզրակացության գալու։ Սկզբում դուք կարող եք հարցնել. «Տիեզերքն արդյոք սկիզբ ունեցե՞լ է»։ Մեծամասնությունը դրական պատասխան է տալիս։ Այնուհետև հարցրեք. «Իսկ եղե՞լ է սկզբնապատճառ, թե՝ ոչ»։ Շատերն են ընդունում, որ Տիեզերքը սկզբնապատճառ ունեցել է։ Այդ ժամանակ կարելի է տալ վերջին հարցը. «Սկզբնապատճառը հավիտենական ինչ–որ մի բա՞ն էր, թե՞ հավիտենական ինչ–որ Մեկն էր»։ Հստակ ու հետևողականորեն շարադրված նման հարցերից շատերը կարող են հասկանալ՝ պետք է որ գոյություն ունենա Ստեղծիչ։ Իսկ եթե դա այդպես է, այդ դեպքում մի՞թե հնարավոր չէ, որ կյանքը իմաստ ունենա։

20, 21. Ստեղծիչին ճանաչելն ինչո՞ւ է էական իմաստալից կյանքով ապրելու համար։

²⁰ Մեր գոյությունը, ներառյալ բարոյականության մեր ըմբռնումը և բարոյականությունն ընդհանրապես, պետք է կապված լինեն Ստեղծիչի հետ։ «Միակ պատշաճ բարոյագիտությունը բարոյական կանոնների այն համակարգն է, որը կառուցված է կյանքի բուն իմաստի վրա»,— գրել է հոգեբույժ Ռալլո Մեյը։ Իսկ որտե՞ղ այն գտնել։ Նա շարունակում է. «Բուն կառուցվածքը դա Աստծո էությունն է։ Արարչագործության սկզբից մինչև վերջ կյանքի հիմքում ընկած սկզբունքները Աստծո սկզբունքներն են»։

²¹ Հետևաբար հասկանալի է դառնում, թե ինչո՞ւ, Ստեղծիչին խնդրելիս, սաղմոսերգուն թե՛ իմաստություն, և թե՛ հեզություն է դրսևորում. «Ցոյց տուր ինձ, ով Տէր, քո ճանապարհները, սովորեցրու ինձ քո գնալու ճանապարհները։ Առաջնորդիր ինձ քո ճշմարտութիւնումը, եւ սովորեցրու ինձ, թէ դու ես իմ փրկութեան Աստուածը» (Սաղմոս 25։4, 5)։ Արարչին ավելի լավ ճանաչելով՝ սաղմոսերգուն, անշուշտ, զգում էր, որ իր կյանքը ավելի վեհ իմաստ ու նպատակաուղղվածություն է ձեռք բերել։ Նույնը կարող է տեղի ունենալ նաև յուրաքանչյուրիս հետ (Ելից 33։13)։

22. Աստծո «ճանապարհները» ճանաչելն իր մեջ ի՞նչ է բովանդակում։

²² Որպեսզի իրականում ավելի լավ ճանաչենք Ստեղծիչի «ճանապարհները», հարկավոր է ավելին սովորել նրա անձնավորության, հատկանիշների ու վարվելակերպի մասին։ Սակայն, ինչպե՞ս կարելի է նրան ավելի լավ ճանաչել, եթե նա աներևույթ է ու աներևակայելի հզոր։ Այս մասին կզրուցենք մեր հաջորդ հոդվածում։

[ծանոթագրություն]

Ինչպե՞ս կպատասխանեք

◻ Ինչո՞ւ բավական չէ Տիեզերքի մասին միայն գիտական ինֆորմացիա ստանալը։

◻ Ստեղծիչի մասին մտածելու ուղղությամբ ուրիշներին օգնելիս ի՞նչ բաներ կարող ենք մատնանշել։

◻ Ինչո՞ւ Ստեղծիչին ճանաչելը բովանդակալից և իմաստալի կյանք ունենալու բանալին է։

[Գծագիր/նկար 10–րդ էջի վրա]

Ի՞նչ եզրակացության եք հանգել

Մեր տիեզերքը

↓ ↓

Սկիզբ Սկիզբ է

չի ունեցել ունեցել

↓ ↓

Սկզբնապատճառ Սկզբնապատճառ է

չի ունեցել ունեցել

↓ ↓

Հավիտենական Հավիտենական ինչ–որ

ինչ–որ բանից մեկի կողմից

[նկար 9–րդ էջի վրա]

Տիեզերքի ընդարձակությունն ու ճշգրիտ կարգավորվածությունը շատերին մղել են մտածելու Ստեղծիչի մասին։

[թույլտվությամբ]

9 և 10 էջեր. Jeff Hester (Arizona State University) և NASA (ԱՄՆ–ի Օդագնացության և տիեզերագիտության ազգային կենտրոն)։