Հաղթանակ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում
ՀՈՒՆՎԱՐԻ 11–ին (2007 թ.) Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը (Ստրասբուրգ, Ֆրանսիա) միաձայն որոշում ընդունեց Ռուսաստանի Եհովայի վկաների օգտին Ռուսաստանի Դաշնության դեմ ուղղված դատական պրոցեսում։ Այդ որոշումը պաշտպանեց Եհովայի վկաների կրոնական ազատությունը և դատական գործը արդար ու անկողմնակալ ձևով լսելու նրանց իրավունքը։ Եկեք քննենք, թե ինչպես հարուցվեց այդ գործը։
Չելյաբինսկ քաղաքի (Ռուսաստան) Եհովայի վկաների ժողովը մեծամասամբ բաղկացած է խուլ անհատներից։ Նրանց ժողովի հանդիպումները անցկացվում էին մի շինության մեջ, որը նրանք վարձակալել էին մասնագիտացված ուսումնական քոլեջի շենքում։ 2000 թ. ապրիլի 16–ին՝ կիրակի օրը, նրանց հանդիպումը ընդհատվեց, երբ դահլիճ մտան Չելյաբինսկի մարզի Մարդու իրավունքների հանձնաժողովի նախագահը, ինչպես նաև ոստիկանության երկու ավագ ծառայողներ և քաղաքացիական հագուստով մի անձնավորություն։ Գլխավորապես հանձնաժողովի նախագահի կողմնապահ վերաբերմունքի պատճառով հավաքը ընդհատվեց հանդիպումների վերաբերյալ կեղծ մեղադրանքների հիման վրա, որոնք օրինական հիմքեր չունեին։ Իսկ 2000 թ. մայիսի 1–ից սկսած՝ դահլիճը վարձակալելու համար պայմանագիրը դադարեց ուժի մեջ լինելուց։
Եհովայի վկաները բողոք ներկայացրին Չելյաբինսկի դատախազին, սակայն առանց որևէ արդյունքի։ Ռուսաստանի Դաշնության սահմանադրությունը և Մարդու իրավունքների ու հիմնարար ազատությունների պաշտպանության կոմիտեն կրոնի ազատություն և միավորման ազատություն է երաշխավորում։ Ուստի շրջանային դատարան բողոքարկելուց հետո դատական գործը ներկայացվեց մարզային և գերագույն դատարաններ։ Դրանից առաջ 1999 թ. հուլիսի 30–ին գերագույն դատարանը մեկ ուրիշ առիթով վճիռ կայացրեց, ըստ որի՝ «Խղճի ազատության և կրոնական կազմակերպությունների վերաբերյալ Ռուսաստանի Դաշնության օրենքի մեջ «առանց արգելքի» արտահայտությունը նշանակում է, որ կարիք չկա թույլտվություն խնդրել կամ նախապես իրավասություն ունենալ իշխանություններից կրոնական արարողություններ անցկացնելու համար այն վայրերում, որոնք [այդ նպատակով] են վարձակալված»։ (Փակագծերը իրենցն է։) Չնայած դրան՝ շրջանի և տարածաշրջանի մյուս դատարաններին ուղղված բողոքները չեղյալ հայտարարվեցին։
2001 թ. դեկտեմբերի 17–ին գործը քննվեց Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում։ Դատավարությունը տեղի ունեցավ 2004 թ. սեպտեմբերի 9–ին։ Ստորև բերվում են դատարանի ընդունած վերջնական վճռից որոշ քաղվածքներ.
«Դատարանը գտնում է, որ հայցվորների կրոնական ազատության հետ կապված պետական պաշտոնյաների կողմից միջամտություն է եղել և արդյունքում 2000 թ. ապրիլի 16–ին նրանց կրոնական հավաքույթը իր ժամանակից շուտ է ընդհատվել»։
«Բացահայտորեն ոչ մի օրինական հիմք չկա ընդհատելու կրոնական հանդիպումը, որը անցկացվում է այդ նպատակով օրինական ձևով վարձակալված շենքում»։
«[Դատարանը] նշում է, որ Ռուսաստանի Դաշնության Գերագույն դատարանը հետևողականություն հանդես չի բերել դատական պրակտիկայում ընդունված օրենքը կիրառելու հարցում, որի համաձայն՝ կրոնական հավաքույթները և համաժողովները անցկացնելու համար կարիք չկա թույլտվություն ստանալ իշխանություններից»։
«Հետևաբար Մարդու իրավունքների հանձնաժողովի նախագահի և ոստիկանության աշխատողների կողմից 2000 թ. ապրիլի 16–ին կայացած հայցվորների կրոնական հավաքույթը ընդհատելու գործողությունը խախտել է Կոնվենցիայի ընդունած 9–րդ հոդվածի [կրոնի ազատության] պահանջը»։
«Դատարանը գտնում է, որ տեղական դատարանները իրենց պարտականությունները չեն կատարել.... ցույց տալու համար, որ կողմերը լսվել են արդար ու անաչառ կերպով։ Խախտվել է Կոնվենցիայի ընդունած 6–րդ հոդվածը [արդար դատաքննության իրավունք]»։
Եհովայի վկաները երախտապարտ են Աստծուն Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում իրենց հաղթանակ շնորհելու համար (Սաղմոս 98։1)։ Որքա՞ն մեծ ազդեցություն կունենա Դատարանի որոշումը։ Այս հարցի առթիվ Կրոնի և հանրային քաղաքականության ինստիտուտի նախագահ Ժոզեֆ Գրեբաուսկին նշում է. «Սա ևս մեկ նշանակալից ու կարևոր որոշում է, որը ազդեցություն կունենա ամբողջ Եվրոպայում կրոնի ազատություն ապահովելու հարցում, քանի որ այդ որոշումը կամրապնդի մարդկանց կրոնական իրավունքները Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանին ենթակա բոլոր պետություններում»։