Այրիներ. ինչի՞ կարիք ունեն նրանք։ Ինչպե՞ս կարող ենք օգնել նրանց

Իր փոքրիկ բնակարանի՝ աղոտ լուսավորված խոհանոցում Ժաննան ճաշի սեղան է գցում։ Հանկարծ նրա հայացքն ընկնում է երկու ափսեների վրա, և... աչքերը լցվում են արցունքով։ Սովորության համաձայն՝ նա երկու հոգու համար էր սեղան գցել։ Մինչդեռ արդեն երկու տարի է, ինչ նրա ամուսինը մահացել է։

ՈՎՔԵՐ այսպիսի կորուստ չեն ունեցել, չեն կարող պատկերացնել, թե ինչ ցավ է բերում կողակցի մահը։ Մարդու ուղեղը աստիճանաբար է ընկալում սոսկալի իրականությունը։ 72–ամյա Բերիլը, որը չէր կարողանում հաշտվել իր ամուսնու հանկարծահաս մահվան հետ, ասում է. «Ես չէի հավատում, որ նա այլևս դռնից ներս չի մտնելու»։

Հետաքրքիրն այն է, որ երբեմն անդամահատվելուց հետո մարդիկ «զգում են» իրենց վերջույթները։ Նմանապես, վշտահար կողակիցները երբեմն ամբոխի մեջ «տեսնում են» իրենց սիրելիին կամ հանկարծ սթափվում են ու հասկանում, որ խոսում էին իրենց կողակցի հետ, որն այլևս կենդանի չէ։

Ընտանիքի անդամներն ու ընկերները շատ հաճախ չեն իմանում, թե ինչ կարող են անել այրիացած կողակցի համար։ Ճանաչո՞ւմ ես ինչ–որ մեկին, ով կորցրել է իր կողակցին։ Եթե այո, ապա ինչպե՞ս կարող ես օգնել նրան հաղթահարելու վիշտը և աստիճանաբար վերագտնելու իր ուրախությունը։ Ի՞նչ պետք է իմանաս դրա համար։

Ինչ չպետք է անել

Տեսնելով հարազատի տառապանքները՝ ընկերներն ու ընտանիքի անդամները, գուցե լավ միտումներից ելնելով, փորձեն այնպես անել, որ նա երկար չմնա վշտահար վիճակում։ Սակայն մի հետազոտող, որը հարցում է անցկացրել 700 այրիների հետ, նշում է. «Վշտի համար ժամկետ չկա»։ Ուստի հարկավոր է թույլ տալ, որ այրին արտահայտի իր վիշտը (Ծննդոց 37։34, 35; Յոբ 10։1)։

Քո օգնությունը կարող ես ցույց տալ, եթե ինքդ զբաղվես թաղման հետ կապված հարցերով, սակայն ամեն բան քո հսկողության տակ մի՛ վերցրու։ Օրինակ՝ 49–ամյա Փոլը, որը այրի է, ասում է. «Թեև մարդիկ առաջարկում էին իրենց օգնությունը, սակայն թույլ էին տալիս, որ կարևոր որոշումները ես կայացնեմ։ Շատ էի ուզում, որ կնոջս թաղումը պատշաճ անցնի. դա վերջին բանն էր, որ կարող էի անել նրա համար»։

Իհարկե, մարդիկ գնահատում են, երբ օգնության ձեռք են մեկնում իրենց։ 68–ամյա այրի էյլինը ասում է. «Քանի որ չէի կարողանում սթափ մտածել, ինձ համար դժվար էր թաղման հետ կապված գործերով զբաղվել։ Բարեբախտաբար, որդիս ու հարսս շատ օգնեցին ինձ»։

Լավ կլինի, որ չխուսափես մահացածի մասին խոսելուց։ Բերիլը, որի մասին արդեն խոսվել է, ասում է. «Իմ ընկերները շատ էին օգնում ինձ։ Սակայն նրանցից շատերը չէին խոսում ինձ հետ ամուսնուս՝ Ջոնի մասին, ասես նա երբեք գոյություն չէր ունեցել։ Դա ինձ ցավ էր պատճառում»։ Ժամանակ առ ժամանակ այրիները գուցե ցանկանան խոսել իրենց մահացած կողակցի մասին։ Հիշո՞ւմ ես որևէ բարի գործ, որ արել է մահացածը, կամ նրա հետ կապված զավեշտալի պատմություն։ Մի՛ վարանիր պատմել այդ մասին։ Եթե տեղին է, ասա, թե ինչն էիր գնահատում մահացածի մեջ կամ ինչն ես կարոտով հիշում։ Դա կօգնի վշտահար կողակցին տեսնելու, որ ուրիշները ցավում են իր հետ (Հռոմեացիներ 12։15)։

Օգնություն առաջարկելիս խուսափիր չափից շատ խորհուրդներ տալուց։ Ճնշում մի՛ բանեցրու այրու վրա, որ արագ որոշումներ կայացնիa։ Ընդհակառակը՝ եղիր խորաթափանց։ Հարցրու ինքդ քեզ. «Ի՞նչ քայլեր կարող եմ ձեռնարկել, որ օգնեմ ընկերոջս կամ հարազատիս իր կյանքի այս ամենածանր ժամանակահատվածում»։

Ինչ կարող ես անել

Սիրելի մարդու մահից անմիջապես հետո այրին հավանաբար օգնության կարիք կունենա։ Կարո՞ղ ես կերակուր պատրաստել նրա համար, հյուրընկալել հյուրերին կամ ուղղակի լինել նրա կողքին։

Պետք է նաև հաշվի առնել, որ տղամարդիկ ու կանայք տարբեր կերպ են տանում վիշտը։ Օրինակ՝ որոշ երկրներում այրի տղամարդկանց մեծ մասը կնոջ մահից հետո 18 ամիսների ընթացքում նորից ամուսնանում է, ինչը շատ հազվադեպ է պատահում այրի կանանց հետ։ Ո՞րն է պատճառը։

Հակառակ տարածված կարծիքի՝ տղամարդիկ միշտ չէ որ նորից ամուսնանում են իրենց ֆիզիկական կամ սեռական կարիքները բավարարելու համար։ Նրանցից շատերը մտերիմ են լինում միայն իրենց կանանց հետ և նրանց մահից հետո շատ միայնակ են իրենց զգում։ Ու որպեսզի մենակ չմնան, այրի տղամարդիկ շատ արագ նոր հարաբերություններ են հաստատում և վերամուսնանում են։ Իսկ այրի կանայք, ընդհակառակը, ավելի արագ են կարողանում բավարարել իրենց էմոցիոնալ կարիքները և ավելի հեշտ են տանում միայնությունը, թեև ամուսնու հարազատները երբեմն անտեսում են նրանց։

Անկախ նրանից՝ ընկերդ կամ հարազատդ կին է, թե տղամարդ, ի՞նչ կարող ես անել, որ նա իրեն միայնակ չզգա։ 49–ամյա այրի Հելենը ասում է. «Շատերը լավ մղումներ ունեն, բայց նախաձեռնություն չեն վերցնում։ Նրանք հաճախ ասում են. «Եթե օգնելու բան լինի, ասա»։ Բայց ես շատ եմ գնահատում, երբ ինձ առաջարկում են. «Ես գնում եմ գնումներ կատարելու։ Կգա՞ս ինձ հետ»»։ Փոլը, որի կինը մահացել է քաղցկեղից, ասում է, որ ուրախանում է, երբ իրեն ինչ–որ տեղ են հրավիրում։ «Լինում են պահեր, երբ չես ուզում որևէ մեկի հետ շփվել կամ խոսել քո մասին։ Բայց երբ երեկոն ընկերներիդ հետ ես անցկացնում, քեզ ավելի լավ ես զգում, միայնության զգացումը այդքան էլ չի ճնշում։ Հասկանում ես, որ մարդիկ հոգ են տանում քո մասին, և դա, ինչ խոսք, թեթևացում է բերումb»։

Շարունակիր կարեկցանք դրսևորել

Հելենը պատմում է, որ հատկապես էմոցիոնալ աջակցության կարիք ուներ այն ժամանակ, երբ իր բարեկամներից շատերը վերադարձել էին իրենց առօրյա գործերին։ «Ընտանիքի անդամներն ու ընկերները սկզբում քեզ հետ են,— ասում է նա,— սակայն հետո յուրաքանչյուրը շարունակում է ապրել իր հոգսերով։ Իսկ դու մնում ես քո վշտի հետ մենակ»։ Ուստի իսկական ընկերները հաշվի են առնում այս հանգամանքը, շարունակում են լինել այրիների կողքին ու աջակցել նրանց։

Գուցե այրին կարիք ունենա, որ մեկը իր կողքին լինի տարեդարձերի ժամանակ, օրինակ՝ ամուսնության կամ սիրելիի մահվան օրը։ էյլինն ասում է, որ իր չափահաս որդին է լրացնում այն դատարկությունը, որը նա զգում է իր ամուսնության տարելիցին։ «Ամեն տարի,— ասում է նա,— որդուս՝ Քեվինի հետ ինչ–որ տեղ ենք գնում։ Միասին ճաշում ենք։ Դա հատուկ օր է մեզ համար»։ Կարող ես քեզ մոտ նշել այսպիսի օրերը, որ այրի հարազատիդ կամ ընկերոջդ կողքին լինես (Առակաց 17։17)։

Մխիթարական կարող է լինել նաև նրանց ներկայությունը, ովքեր նույնպես կողակից են կորցրել։ Աննան, որը արդեն ութ տարի է, ինչ այրի է, մի այրի կնոջ մասին հետևյալն է ասում. «Նրա վճռականությունը մեծ տպավորություն թողեց ինձ վրա, և ես էլ որոշեցի առաջ նայել»։

Այո՛, վիշտը հաղթահարելուց հետո այրիները կարող են քաջալերանքի և հույսի աղբյուր լինել ուրիշների համար։ Աստվածաշնչում հիշատակվում է մի հուզիչ պատմություն երկու այրիների՝ երիտասարդ Հռութի ու իր սկեսուր Նոեմիի մասին, որոնք, իրար օգնելով, հաղթահարեցին վիշտը և դուրս եկան դժվարին իրավիճակից (Հռութ 1։15–17; 3։1; 4։14, 15)։

Թույլ տուր՝ վերքդ սպիանա

Կրկին լիարժեք կյանքով ապրելու համար այրիները պետք է հավասարակշռված լինեն թե՛ սիրելիի հիշատակը պահելու, թե՛ առօրյա հոգսերը հոգալու հարցում։ Իմաստուն թագավոր Սողոմոնն ասաց, որ «լալու ժամանակ» կա։ Բայց նաև նշեց, որ կա «բժշկելու ժամանակ» (Ժողովող 3։3, 4)։

Փոլը նկարագրում է, թե որքան դժվար է հրաժարվել անցյալի հուշերից։ Նա պատկերավոր ձևով ասում է. «Միաձուլված դալար ծառերը երկար տարիներ ապրում են միասին։ Բայց հանկարծ ծառերից մեկը չորանում է՝ թողնելով մյուսին մենակ։ Ես ու կինս էլ ապրեցինք իրար միաձուլված, բայց երբ նա մահացավ, ես էլ այդ ծառի պես մենակ մնացի»։ Որոշ զույգեր շատ կապված են լինում իրար հետ, այդ պատճառով, երբ կողակիցը մահանում է, այրու համար դժվար է լինում մոռանալ անցյալը։ Մյուսներն էլ մտածում են, թե կդավաճանեն կողակցին, եթե շարունակեն վայելել կյանքը, ուստի հրաժարվում են որևէ տեղ գնալուց և մարդկանց հետ շփվելուց։ Ինչպե՞ս կարող ենք օգնել այրիներին, որ թույլ տան՝ վերքը սպիանա և հասկանան, որ կյանքը շարունակվում է։

Առաջին քայլը, որ կարող ես անել հետևյալն է. լսիր, երբ այրին արտահայտում է իր զգացմունքները։ Հերբերտը, որը արդեն վեց տարի է, ինչ այրի է, ասում է. «Սիրտս ջերմանում է, երբ հիշում եմ, թե ինչպես էին մարդիկ նստում կողքիս ու լուռ լսում, երբ պատմում էի այն, ինչ հուզում էր ինձ այդ պահին։ Գուցե այդքան էլ հաճելի զրուցընկեր չէի։ Այդ պահերին, սակայն, գնահատել եմ իմ հանդեպ դրսևորած կարեկցանքը»։ Իսկ Փոլը նշում է, որ իր համար մեծ օգնություն էր այն, որ իր ընկերը միշտ հարցնում էր, թե ինչպես է կարողանում հաղթահարել էմոցիոնալ ճնշվածությունը։ «Նրա անկեղծ ու մեղմ վերաբերմունքը մղում էր ինձ բացելու սիրտս իր առաջ»,— ավելացնում է նա (Առակաց 18։24)։

Երբ այրին արտահայտում է իր զգացմունքները՝ մե՛րթ ափսոսանք, մե՛րթ մեղավորության զգացում, մե՛րթ զայրույթ, նոր է սկսում գիտակցել, թե ինչ է կատարվել իր հետ։ Դավիթ թագավորն էլ է ունեցել ծանր ապրումներ։ Բայց երբ իր սիրտը թափեց Եհովայի առաջ, նորից ուժ գտավ, «վեր կացավ» և ընդունեց դառը իրականությունը՝ իր երեխայի մահը (Բ Թագաւորաց 12։19–23)։

Ճիշտ է, սկզբում դժվար կլինի, սակայն հետագայում այրին պետք է ուժ գտնի և վերադառնա առօրյա գործերին։ Կարո՞ղ ես առաջարկել նրան միասին գնումներ կատարել կամ զբոսնել։ Գուցե խնդրես նրան, որ օգնի քեզ որևէ հարցում՝ խնամի երեխաներին, քեզ հետ ճաշ պատրաստի կամ տանը որևէ բան վերանորոգի։ Եթե այրուն ներգրավես առօրյա գործերի մեջ, նա իրեն մենակ չի զգա և կհասկանա, որ կյանքն ավարտված չէ։

Բաց հաղորդակցություն պահելով՝ այրին կվերագտնի կյանքի նկատմամբ հետաքրքրությունը և հնարավորություն կունենա նոր նպատակներ դնելու իր առջև։ Այդպես պատահեց Յոնեթի հետ, որը 44–ամյա այրի է և ունի երեք երեխա։ Նա հիշում է. «Ինձ համար իսկապես դժվար էր առօրյա գործերին վերադառնալ՝ տուն հավաքել, ֆինանսական հարցերով զբաղվել, երեխաներիս հոգ տանել»։ Սակայն ժամանակի ընթացքում Յոնեթը հավաքեց իրեն և սկսեց ավելի շատ ժամանակ տրամադրել երեխաներին։ Նա նաև սովորեց ընդունել մտերիմ ընկերների օգնությունը։

«Կյանքը շարունակվում է»

Ընկերներն ու ընտանիքի անդամները պետք է իրատես լինեն։ Ամիսներ, նույնիսկ տարիներ շարունակ այրու տրամադրությունը կարող է կտրուկ փոխվել։ Նա մե՛րթ կարող է հանգիստ լինել, մե՛րթ ընկնել դեպրեսիայի մեջ։ Պատճառն այն է, որ «սրտի ցաւը» շատ ուժեղ է (Գ Թագաւորաց 8։38, 39)։

Հենց այս պահերին այրիները ունեն քաջալերության կարիք, որպեսզի չմեկուսանան։ Այսպիսի աջակցությունը օգնել է շատերին և կյանքի կոչել։ 60–ամյա այրի Կլոդը, որն այժմ լիաժամ քարոզիչ է Աֆրիկայում, ասում է. «Կյանքը շարունակվում է նույնիսկ այն ժամանակ, երբ սիրելիդ կողքիդ չէ»։

Անշուշտ, կողակցի մահից հետո կյանքի ընթացքը փոխվում է։ Սակայն այրիները դեռ շատ բան կարող են անել ուրիշների համար (Ժողովող 11։7, 8)։

[Ծանոթագրություններ]

[Մեջբերում 11–րդ էջի վրա]

Իսկական ընկերները քո կողքին կլինեն և կաջակցեն քեզ

[Շրջանակ/​Նկար 12–րդ էջի վրա]

Թանկ հուշե՞ր, թե՞...

«Ես պահել եմ ամուսնուս անձնական իրերից շատերը»,— պատմում է Հելենը, որի ամուսինը մահացել է մի քանի տարի առաջ։ «Այդ իրերն իմ մեջ լավ հիշողություններ են արթնացնում։ Ես չէի ուզում դրանցից անմիջապես ձերբազատվել, որ հետո չափսոսամ»։

Իսկ Կլոդը, որն իր կնոջը կորցրել է հինգ տարի առաջ, հակառակն է ասում. «Նրա հիշատակը միշտ վառ է իմ մեջ, դրա համար չեմ կարծում, որ անպայման պետք է պահեմ նրա իրերը։ Կարծում եմ, որ դրանց բացակայությունն օգնեց ինձ ընդունելու իրականությունը և ավելի հեշտ տանելու վիշտը»։

Այս խոսքերը ցույց են տալիս, թե ինչ տարբեր վերաբերմունք կարող են ունենալ կողակիցները մահացածի իրերի նկատմամբ։ Ուստի խորաթափանց ընկերներն ու հարազատները չեն փորձի այս հարցում իրենց կարծիքը պարտադրել այրիներին (Գաղատացիներ 6։2, 5)։

[Նկարներ 9–րդ էջի վրա]

Հատկապես հատուկ օրերին հիշիր նրանց

[Նկար 9–րդ էջի վրա]

Հրավիրիր նրանց որևէ տեղ

[Նկարներ 10–րդ էջի վրա]

Այրիների հետ ժամանակ անցկացրու և զբաղվիր որևէ գործով