Հռոմի պապը «սուրբ Պետրոսի ժառանգո՞րդն է»

ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՊՈՂՈՍ II պապը 2002​թ.-ին Լիմբուրգի (Գերմանիա) եպիսկոպոսին գրեց մի նամակ, որով չեղյալ հայտարարեց արհեստական վիժման վերաբերյալ վերջինիս որոշումը։ Նամակում նա ասում էր, որ ինքը պատասխանատու է «բոլոր եկեղեցիների բարօրության ու միասնության համար՝ համաձայն Հիսուս Քրիստոսի կամքի»։ Քանի որ պապը համարվում է «սուրբ Պետրոսի ժառանգորդ», նա իրեն իրավունք վերապահեց բեկանելու եպիսկոպոսի որոշումը։

Ըստ Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու՝ «Քրիստոսը սուրբ Պետրոսին նշանակեց բոլոր առաքյալների գլխավոր»։ Եկեղեցին պնդում է, որ «Քրիստոսի կամքն է եղել, որ Պետրոսը իրար հաջորդող ժառանգորդներ ունենա, և այդ ժառանգորդները Հռոմի եպիսկոպոսներն են» (New Catholic Encyclopedia, 2003​թ., հատոր 11, էջ 495, 496)։

Սրանք լուրջ պնդումներ են։ Հավանաբար դուք ծանոթ եք դրանց։ Ի՞նչ եք կարծում, հիմնավո՞ր են այս պնդումները։ Փորձե՞լ եք ստուգել։ Քննենք երեք հարց. 1) Աստվածաշունչը թիկունք կանգնո՞ւմ է այն պնդմանը, թե Պետրոսը առաջին պապն է եղել, 2) ի՞նչ է ասում պատմությունը պապության ծագման մասին, 3) պապերի վարքը և ուսմունքները թիկունք կանգնո՞ւմ են իրենց այն պնդմանը, թե իրենք Պետրոսի ժառանգորդներն են։

Պետրո՞սն էր առաջին պապը

Ցանկանալով ապացուցել, որ եկեղեցին հիմնադրվել է Պետրոսի վրա՝ կաթոլիկները երկար ժամանակ է, ինչ մատնացույց են անում Մատթեոս 16։18 համարը. «Դու Պետրոս ես, և ես այս ժայռի վրա կկառուցեմ իմ ժողովը»։ Այս խոսքերը լատիներենով նույնիսկ գրված են Հռոմի Սուրբ Պետրոս տաճարի գմբեթի ստորին հատվածում։

Օգոստինոսը, որը եկեղեցու ականավոր հայրերից է համարվում, մի ժամանակ կարծում էր, որ ժողովը կառուցվել է Պետրոսի վրա։ Սակայն կյանքի վերջում նա փոխեց իր տեսակետը։ «Վերանայումներ» աշխատության մեջ Օգոստինոսը փաստարկում էր, որ եկեղեցին, այսինքն՝ քրիստոնեական ժողովը, կառուցված է ոչ թե Պետրոսի, այլ Հիսուսի վրաa։

Անկասկած, Պետրոս առաքյալը Ավետարանների վառ կերպարներից է։ Նա այն երեք առաքյալներից մեկն էր, որոնց Հիսուսը առանձնացրեց մյուս առաքյալներից և նրանց հետ ներկա եղավ մի քանի ուշագրավ իրադարձությունների (Մարկոս 5։37, 38; 9։2; 14։33)։ Նա Պետրոսին վստահեց «երկնքի թագավորության բանալիները», որոնցով առաքյալը Թագավորություն մտնելու հնարավորություն բացեց նախ՝ հրեաների ու պրոզելիտների, հետո՝ սամարացիների և հեթանոսների առաջ (Մատթեոս 16։19; Գործեր 2։5, 41; 8։14–17; 10։45)։ Քանի որ Պետրոսը աշխույժ ու շփվող անձնավորություն էր, նա երբեմն առաքյալների համար ծառայում էր որպես խոսնակ (Գործեր 1։15; 2։14)։ Բայց արդյո՞ք այս փաստերից կարելի է եզրակացնել, որ Պետրոսը առաջին դարի ժողովի գլուխն էր։

Ճիշտ է, Պողոս առաքյալը գրեց, որ «Աստված Պետրոսին զորություն տվեց՝ թլփատվածներին առաքյալ լինելու» (Գաղատացիներ 2։8)։ Սակայն ինչպես երևում է համատեքստից, նա չի ասում, որ Պետրոսը ժողովի առաջնորդն է։ Պողոսը խոսում է հրեաներին քարոզելու հարցում Պետրոսի ունեցած դերի մասին։

Չնայած Պետրոսը մեծ պատասխանատվություն ուներ, սակայն Աստվածաշնչում ոչ մի տեղ չենք կարդում, թե նա պնդում է, որ ժողովի գլուխն է և որպես այդպիսին՝ աշակերտների անունից որոշումներ է կայացնում։ Իր նամակում Պետրոսն ինքն իրեն անվանեց «առաքյալ» ու «երեց» և ուրիշ ոչինչ (1 Պետրոս 1։1; 5։1)։

Ի՞նչ է ասում պատմությունը պապության ծագման մասին

Ե՞րբ և ինչպե՞ս է ծագել պապությունը։ Այն տեսակետը, որ մեկը կարող է բարձր լինել իր հավատակիցներից, սկիզբ առավ դեռևս առաքյալների օրոք։ Իսկ ինչպե՞ս էին այդ գաղափարին վերաբերվում նրանք։

Ինքը Պետրոս առաքյալը ժողովում առաջնորդություն վերցնող տղամարդկանց ասաց, որ «չիշխեն նրանց վրա, ովքեր Աստծու ժառանգությունն են». այդ տղամարդիկ պետք է միմյանց հանդեպ խոնարհամտություն դրսևորեին (1 Պետրոս 5։1–5)։ Պողոս առաքյալը նախազգուշացրեց, որ ժողովի միջից մարդիկ են ելնելու, ովքեր «ծուռումուռ բաներ են խոսելու աշակերտներին իրենց հետևից քաշելու համար» (Գործեր 20։30)։ Մ.թ. առաջին դարի վերջում Հովհաննես առաքյալը գրեց մի նամակ, որում խստորեն հանդիմանեց Դիոտրեփես անունով մի աշակերտի։ Ինչո՞ւ։ Պատճառներից մեկն այն էր, որ այս մարդը «սիրում էր առաջինը լինել» ժողովում (3 Հովհաննես 9)։ Առաքյալների տված այս խորհուրդները միառժամանակ զսպում էին այն մարդկանց, ովքեր ձգտում էին բարձր դիրքի (2 Թեսաղոնիկեցիներ 2։3–8)։

Վերջին առաքյալի մահից կարճ ժամանակ անց առանձին մարդիկ սկսեցին ավելի շատ աչքի ընկնել։ Մի աշխատության մեջ ասվում է. «Հավանաբար մինչև երկրորդ դարի կեսերը Հռոմում ոչ մի «միապետ» եպիսկոպոս չկար» (The Cambridge History of Christianity)։ Երրորդ դարում Հռոմի եպիսկոպոսը հռչակեց իրեն առնվազն մի քանի եկեղեցիների գերագույն առաջնորդb։ Նրա այս հավակնությանը կշիռ տալու համար ոմանք կազմեցին Պետրոսի ժառանգորդների մի ցուցակ։

Սակայն այս ցուցակը չի կարող մեծ կշիռ ունենալ։ Ինչո՞ւ։ Ցուցակի որոշ անունների ճշգրտությունը հնարավոր չէ ստուգել։ Բայց ավելի կարևոր փաստարկ է այն, որ հենց սկզբից ցուցակ կազմելու հիմքեր չկային։ Ինչո՞ւ ենք այդպես ասում։ Նույնիսկ եթե Պետրոսը քարոզել է Հռոմում, ինչպես որ առաջին և երկրորդ դարերից հասած որոշ աշխարհիկ աղբյուրներում է նշվում, ոչ մի ապացույց չկա, որ նա Հռոմի ժողովի գլուխն է եղել։

Այն, որ Պետրոսը Հռոմի ժողովի գլուխը չէր, երևում է Պողոս առաքյալի՝ հռոմեացիներին գրած նամակից։ Այս նամակում նա մի շարք քրիստոնյաների անուններ հիշատակեց, սակայն Պետրոսի անունը չնշեց (Հռոմեացիներ 16։1–23)։ Եթե Պետրոսը ժողովի գլուխ լիներ, ապա դժվար թե Պողոսն անտեսեր նրան։

Նկատենք նաև, որ մոտավորապես այն ժամանակ, երբ Պետրոսը գրեց իր առաջին նամակը, Պողոսը Տիմոթեոսին գրեց իր երկրորդ նամակը, որում հիշատակում էր Հռոմի մասին։ Իրողությունն այն է, որ Պողոսը Հռոմից գրել է վեց նամակ և ոչ մեկում չի նշել Պետրոսի անունը։

Պողոսի վերջին նամակից մոտ 30 տարի անց Հովհաննես առաքյալը գրեց երեք նամակ և «Հայտնություն» գիրքը։ Նա չնշեց, որ Հռոմի ժողովը ամենից ակնառուն է, ոչ էլ հիշատակեց եկեղեցու որևէ առաջնորդի մասին, որը զբաղեցնում է Պետրոսի ենթադրյալ ժառանգորդի բարձրագույն պաշտոնը։ Ո՛չ Աստվածաշունչը, ո՛չ էլ պատմությունը թիկունք չեն կանգնում այն պնդմանը, թե Պետրոսը իրեն Հռոմի ժողովում առաջին եպիսկոպոս է հայտարարել։

Պապերի վարքը և ուսմունքները թիկունք կանգնո՞ւմ են իրենց պնդմանը

Մենք բոլոր հիմքերն ունենք ակնկալելու, որ այն մարդը, ով իրեն հայտարարում է «սուրբ Պետրոսի ժառանգորդ» կամ «Քրիստոսի տեղապահ», վարքի և ուսմունքների հարցում հետևի Պետրոսին և Քրիստոսին։ Պետրոսը թույլ չէր տալիս, որ իր հանդեպ հատուկ վերաբերմունք ցույց տան կամ իրեն մեծարեն (Գործեր 10։25, 26)։ Ի՞նչ կարելի է ասել Հիսուսի մասին։ Նա եկավ, որ ծառայի ուրիշներին և ոչ թե ուրիշները ծառայեն իրեն (Մատթեոս 20։28)։ Իսկ ի՞նչ համբավ ունեն պապերը։ Խուսափո՞ւմ են նրանք ուշադրության կենտրոնում լինելուց, հրաժարվո՞ւմ են մեծ տիտղոսներից և հարստությունն ու իշխանությունը պարծենալով ցուցադրելուց։

Թե՛ Պետրոսը և թե՛ Հիսուսը բարոյապես մաքուր մարդիկ են եղել և իրենց գործերով նպաստել են խաղաղությանը։ Մի կաթոլիկական հանրագիտարան Լևոն X պապի մասին ասում է. «Լևոն X պապը մխրճված էր քաղաքականության մեջ, հաճախ զբաղված էր հարազատներին հովանավորելով և անհագորեն մարմնական հաճույքներին տրվելով՝ փոխանակ լուծելու հոգևոր բնույթի հրատապ հարցերը» (Lexikon für Theologie und Kirche)։ Կաթոլիկ քահանա և եկեղեցու պատմության պրոֆեսոր Կարլ Ամոնն ասում է, որ ըստ հավաստի աղբյուրների՝ Ալեքսանդր VI պապը «ծայրահեղ անսկզբունքային և անբարոյական մարդ է եղել, չարաշահել է իշխանությունը, դիմել է սիմոնականության»։

Իսկ ի՞նչ կարելի է ասել պապերի ուսմունքների մասին։ Ներդաշնա՞կ են դրանք այն ամենին, ինչ սովորեցնում էին Պետրոսն ու Քրիստոսը։ Օրինակ՝ Պետրոսը չէր հավատում, որ բոլոր լավ մարդիկ գնալու են երկինք։ Նա Դավթի մասին, որը լավ թագավոր էր, ասաց. «Դավիթը չէր, որ վեր ելավ երկինք» (Գործեր 2։34)։ Նաև Պետրոսը չէր ասում, որ մանուկներին պետք է մկրտել։ Ընդհակառակը՝ նա սովորեցնում էր, որ մկրտությունը մի քայլ է, որը մարդն անում է գիտակցաբար (1 Պետրոս 3։21)։

Հիսուսը սովորեցրեց, որ իր աշակերտներից ոչ ոք չպետք է փորձի բարձր լինել մյուսից։ Նա ասաց. «Եթե մեկն ուզում է առաջինը լինել, նա բոլորից վերջինը և բոլորի սպասավորը պիտի լինի» (Մարկոս 9։35)։ Իր մահից առաջ Հիսուսը հետևյալ պարզ հրահանգը տվեց իր հետևորդներին. «Դուք «Ռաբբի» մի՛ կոչվեք, որովհետև մեկն է ձեր ուսուցիչը, իսկ դուք բոլորդ եղբայրներ եք։ Երկրի վրա ոչ մեկին ձեզ «հայր» մի՛ կոչեք, որովհետև մեկն է ձեր Հայրը՝ Երկնայինը։ Ոչ էլ «առաջնորդներ» կոչվեք, որովհետև մեկն է ձեր Առաջնորդը՝ Քրիստոսը» (Մատթեոս 23։1, 8–10)։ Ի՞նչ եք կարծում, պապերը թիկունք կանգնո՞ւմ են Քրիստոսի և Պետրոսի ուսմունքներին։

Ոմանք ասում են, որ կարևոր չէ՝ պապերն ապրում են քրիստոնեական կյանքով, թե ոչ։ Ըստ ձեզ՝ տրամաբանակա՞ն է դա։ Հիսուսն ասաց. «Ամեն լավ ծառ լավ պտուղ է տալիս, իսկ ամեն փտած ծառ անպետք պտուղ է տալիս։ Լավ ծառը չի կարող անպետք պտուղ տալ, ոչ էլ փտած ծառը կարող է լավ պտուղ տալ»։ Հիմնվելով հոդվածում բերված փաստարկների վրա՝ ի՞նչ եզրահանգման եք գալիս. Պետրոսն ու Հիսուսը կցանկանայի՞ն որևէ առնչություն ունենալ պապերի հետ (Մատթեոս 7։17, 18, 21–23)։

[ծանոթագրություններ]

[նկարներ 25-րդ էջի վրա]

Փաստերը վկայո՞ւմ են, որ պապերը հետևել են Պետրոսի օրինակին