Հիսուսի առաքյալներից սովորիր արթուն լինել

«Ինձ հետ արթո՛ւն եղեք» (ՄԱՏԹ. 26։38)։

1-3. Հիսուսի երկրային կյանքի վերջին գիշերը ի՞նչ սխալ թույլ տվեցին առաքյալները, և ի՞նչն է ցույց տալիս, որ նրանք դասեր քաղեցին իրենց սխալից։

ՀԻՍՈՒՍԻ երկրային կյանքի վերջին գիշերն է։ Նա եկել է իր սիրած վայրերից մեկը՝ Գեթսեմանիի պարտեզ, որը գտնվում է Երուսաղեմի արևելքում։ Նա այստեղ է իր հավատարիմ առաքյալների հետ։ Քանի որ Հիսուսի սիրտն ու միտքը ծանրացած են կարևոր բաներով, նա կարիք ունի առանձնանալու, որ աղոթի (Մատթ. 26։36; Հովհ. 18։1, 2)։

² Առաքյալներից երեքը՝ Պետրոսը, Հակոբոսն ու Հովհաննեսը, ուղեկցում են Հիսուսին՝ մտնելով պարտեզի խորքը։ «Այստե՛ղ մնացեք և ինձ հետ արթո՛ւն եղեք»,— ասում է Հիսուսը նրանց ու փոքր-ինչ հեռանում, որ աղոթի։ Երբ վերադառնում է, տեսնում է, որ նրանք խոր քուն են մտել։ Կրկին նա խնդրում է նրանց. «Արթո՛ւն մնացեք»։ Սակայն ևս երկու անգամ նրանք քնով են ընկնում։ Ավելի ուշ այդ գիշեր առաքյալներից ոչ մեկը չի կարողանում պահպանել իր հոգևոր զգոնությունը։ Նրանք նույնիսկ լքում են Հիսուսին ու փախչում (Մատթ. 26։38, 41, 56)։

³ Ինչ խոսք, առաքյալներն ափսոսացին, որ արթուն չէին մնացել։ Այդ հավատարիմ մարդիկ արագ դասեր քաղեցին իրենց սխալից։ Աստվածաշնչի «Գործեր» գիրքը ցույց է տալիս, որ արթուն լինելու հարցում նրանք առանձնահատուկ օրինակ թողեցին։ Նրանց հավատարիմ ընթացքը հավանաբար մեծ ազդեցություն թողեց իրենց հավատակիցների վրա, որպեսզի արթուն լինեն։ Հիմա ավելի քան երբևէ մենք պետք է արթուն մնանք (Մատթ. 24։42)։ Տեսնենք, թե արթուն լինելու վերաբերյալ ինչ երեք դաս կարող ենք սովորել «Գործեր» գրքից։

ԱՐԹՈՒՆ ԷԻՆ՝ ՏԵՍՆԵԼՈՒ ԱՌԱՋՆՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԹԵ ՈՐՏԵՂ ՔԱՐՈԶԵԼ

4, 5. Ինչպե՞ս Պողոսն ու իր ընկերակիցները զգացին սուրբ ոգու առաջնորդությունը։

⁴ Նախևառաջ, առաքյալներն արթուն էին, որ տեսնեն առաջնորդությունը, թե որտեղ քարոզեն։ Աստվածաշնչյան մի արձանագրությունից իմանում ենք, թե Հիսուսն ինչպես օգտագործեց Եհովայից ստացած սուրբ ոգին, որ առաջնորդի Պողոս առաքյալին ու նրա ընկերակիցներին մի շատ արտասովոր ճանապարհորդության ժամանակ (Գործ. 2։33)։ Եկեք մտովի ճանապարհորդենք նրանց հետ (կարդա՛ Գործեր 16։6–10)։

⁵ Պողոսը, Շիղան ու Տիմոթեոսը հեռացել էին Լյուստրա քաղաքից, որը գտնվում էր Գաղատիայի հարավում։ Մի քանի օր անց նրանք դուրս եկան հռոմեական մի մայրուղի, որը տանում էր դեպի արևմուտք՝ Ասիայի ամենախիտ բնակեցված տարածքը։ Նրանք ուզում էին այդ ճանապարհով գնալ, որպեսզի այցելեին տարբեր քաղաքներ, որտեղ հազարավոր մարդիկ կարիք ունեին լսելու Քրիստոսի մասին։ Սակայն ճանապարհին մի բան կանգնեցրեց նրանց։ 6-րդ համարում կարդում ենք. «Նրանք անցան Փռյուգիայի ու Գաղատիայի երկրի միջով, որովհետև սուրբ ոգին նրանց արգելել էր խոսքը քարոզել Ասիայում»։ Հայտնի չէ, թե սուրբ ոգին ինչպես արգելեց ճամփորդներին քարոզել Ասիայի պրովինցիայում։ Ակներևաբար, Հիսուսը Աստծու ոգու միջոցով ցանկանում էր առաջնորդել Պողոսին ու նրա ընկերակիցներին, որ այլ ուղղությամբ գնան։

6, 7. ա) Ի՞նչ եղավ Պողոսի ու նրա ընկերակիցների հետ Բութանիայի մոտակայքում։ բ) Ի՞նչ որոշում կայացրին աշակերտները, և արդյունքն ի՞նչ եղավ։

⁶ Ո՞ւր գնացին այդ նախանձախնդիր ճամփորդները։ 7-րդ համարը բացատրում է. «Այնուհետև երբ հասան Մյուսիա, նրանք ջանք արեցին, որ գնան Բութանիա, բայց Հիսուսի ոգին թույլ չտվեց նրանց»։ Քանի որ Պողոսին ու իր ընկերակիցներին թույլ չտրվեց քարոզել Ասիայում, նրանք գնացին դեպի հյուսիս՝ նպատակ ունենալով քարոզել Բութանիայի քաղաքներում։ Սակայն երբ մոտենում էին այդ պրովինցիային, Հիսուսը կրկին սուրբ ոգու միջոցով արգելեց նրանց։ Նրանք հավանաբար տարակուսանքի մեջ էին։ Այդ մարդիկ գիտեին՝ ինչ և ինչպես քարոզել, բայց չգիտեին՝ որտեղ։ Կարող ենք այսպես ասել. նրանք թակել էին Ասիա տանող դուռը, սակայն իզուր։ Թակել էին Բութանիա տանող դուռը, կրկին իզուր։ Դադարեցի՞ն թակելուց։ Ո՛չ, այս նախանձախնդիր քարոզիչները շարունակեցին թակել։

⁷ Այդ ժամանակ նրանք մի որոշում կայացրին, որը գուցե մի քիչ տարօրինակ թվա։ 8-րդ համարում կարդում ենք. «Մյուսիայով անցան և իջան Տրովադա»։ Փաստորեն, նրանք շրջվեցին դեպի արևմուտք և գնացին մոտ 550 կիլոմետր՝ անցնելով մի քաղաքը մյուսի հետևից, և հասան Տրովադա նավահանգիստ, որտեղից կարող էին գնալ Մակեդոնիա։ Երրորդ անգամ այստեղ էր, որ Պողոսն ու իր ընկերակիցները թակեցին դուռը, և այս անգամ նրանց առջև լայն դուռ բացվեց։ 9-րդ համարում ասվում է, թե ինչ եղավ հետո. «Գիշերը մի տեսիլք երևաց Պողոսին. մի մակեդոնացի մարդ կանգնած աղաչում էր նրան. «Անցիր Մակեդո՛նիա և օգնի՛ր մեզ»»։ Ի վերջո, Պողոսն իմացավ, թե որտեղ պետք է քարոզի։ Առանց հետաձգելու՝ նրանք նավարկեցին դեպի Մակեդոնիա։

8, 9. Ի՞նչ կարող ենք սովորել Պողոսի ճանապարհորդության մասին արձանագրությունից։

⁸ Ի՞նչ կարող ենք սովորել այս արձանագրությունից։ Ուշադրություն դարձրու, որ Աստծու ոգին միջամտեց միայն այն բանից հետո, երբ Պողոսը ճանապարհ ընկավ դեպի Ասիա։ Հիսուսը միջամտեց միայն այն բանից հետո, երբ Պողոսը մոտեցավ Բութանիային։ Եվ ի վերջո, Հիսուսը Պողոսին առաջնորդեց գնալ Մակեդոնիա միայն այն բանից հետո, երբ վերջինս հասավ Տրովադա։ Որպես ժողովի Գլուխ՝ Հիսուսը նույն կերպ կարող է վարվել մեզ հետ (Կող. 1։18)։ Թերևս մտածել ես ռահվիրա ծառայելու կամ այնպիսի տարածք տեղափոխվելու մասին, որտեղ քարոզիչների կարիքն ավելի մեծ է։ Սակայն գուցե միայն այն բանից հետո Հիսուսը Աստծու ոգու միջոցով առաջնորդի քեզ, երբ քայլեր ձեռնարկես հասնելու նպատակիդ։ Բերենք մի օրինակ։ Վարորդը կարող է մեքենան աջ կամ ձախ թեքել միայն այն ժամանակ, երբ մեքենան ընթացքի մեջ է։ Նմանապես, հնարավոր է, որ Հիսուսը միայն այն ժամանակ առաջնորդի մեզ ընդլայնելու ծառայությունը, երբ առաջ շարժվենք՝ ջանքեր թափենք, որ հասնենք մեր նպատակին։

⁹ Իսկ ի՞նչ կարող ես անել, եթե ջանքերդ անմիջապես հաջողությամբ չպսակվեն։ Պե՞տք է հանձնվես՝ եզրակացնելով, որ Աստծու ոգին չի առաջնորդում քեզ։ Հիշիր, որ Պողոսը նույնպես խոչընդոտների հանդիպեց։ Այդուհանդերձ, նա շարունակեց փնտրել ու թակել, մինչև որ գտավ մի դուռ, որը բացվեց իր առաջ։ Եթե շարունակ փնտրես «գործունեության լայն դուռ», դու էլ կվարձատրվես (1 Կորնթ. 16։9)։

ՄԻՇՏ ԱՂՈԹՈՒՄ ԷԻՆ

10. Ի՞նչն է ցույց տալիս, որ արթուն մնալու համար շատ կարևոր է միշտ աղոթել։

¹⁰ Հիմա տեսնենք, թե արթնության վերաբերյալ որն է երկրորդ դասը, որ կարող ենք սովորել առաջին դարի մեր քրիստոնյա եղբայրներից. նրանք միշտ աղոթում էին (1 Պետ. 4։7)։ Արթուն մնալու համար շատ կարևոր է աղոթքում հարատևել։ Հիշիր, որ իր ձերբակալությունից անմիջապես առաջ Գեթսեմանիի պարտեզում Հիսուսն առաքյալներից երեքին ասաց. «Արթո՛ւն մնացեք և շարունակ աղո՛թք արեք» (Մատթ. 26։41)։

11, 12. Ինչո՞ւ և ինչպե՞ս էր Հերովդեսը հալածում քրիստոնյաներին, այդ թվում նաև Պետրոսին։

¹¹ Պետրոսը, որը ներկա էր այդ ժամանակ, հետագայում զգաց ջերմեռանդ աղոթքների ուժը (կարդա՛ Գործեր 12։1–6)։ Այս արձանագրության առաջին համարներից իմանում ենք, որ հրեաների հաճությունը շահելու համար Հերովդեսը հալածում էր քրիստոնյաներին։ Հավանաբար նա գիտեր, որ Հակոբոսն առաքյալ է և մտերիմ է եղել Հիսուսի հետ։ Ուստի նրան «սրով սպանեց» (2-րդ համար)։ Այսպիսով ժողովը կորցրեց իր սիրելի առաքյալին։ Ի՜նչ մեծ փորձություն էր դա եղբայրների համար։

¹² Ի՞նչ արեց Հերովդեսը դրանից հետո։ 3-րդ համարը հայտնում է. «Տեսնելով, որ դա հրեաներին հաճելի է՝ նա Պետրոսին էլ ձերբակալեց»։ Ավելի վաղ առաքյալները, այդ թվում նաև Պետրոսը հրաշքով ազատ էին արձակվել բանտից (Գործ. 5։17–20)։ Հերովդեսը թերևս գիտեր այդ մասին։ Խորամանկ թագավորը փորձեց կանխել դա։ Նա Պետրոսին «հանձնեց չորս զինվորներից բաղկացած չորս հերթափոխների, որ հսկեն նրան, որովհետև մտադիր էր Պասեքից հետո նրան ժողովրդի առաջ բերել» (4-րդ համար)։ Միայն պատկերացրու. Հերովդեսի հրամանով Պետրոսին շղթայով կապել էին ու դրել 2 զինվորների մեջտեղում։ 16 պահապաններ, օր ու գիշեր հերթափոխով աշխատելով, հսկում էին, որ առաքյալը չփախչի։ Թագավորը մտադիր էր Պասեքից հետո նրան ժողովրդի առաջ բերել և մահապատժի ենթարկելով՝ հաճեցնել ամբոխին։ Ի՞նչ կարող էին անել Պետրոսի հավատակիցները այս զարհուրելի իրավիճակում։

13, 14. ա) Ինչպե՞ս արձագանքեց ժողովը, երբ իմացավ Պետրոսի բանտարկության մասին։ բ) Աղոթքի վերաբերյալ ի՞նչ կարող ենք սովորել Պետրոսի հավատակիցների օրինակից։

¹³ Ժողովը հստակ գիտեր, թե ինչ պետք է անի։ 5-րդ համարում կարդում ենք. «Պետրոսը բանտում էր, իսկ ժողովը նրա համար ջերմեռանդորեն աղոթք էր անում Աստծուն»։ Այո՛, այդ քրիստոնյաները ջերմեռանդորեն աղոթում էին ու սրտանց աղաչանք անում իրենց սիրելի եղբոր համար։ Փաստորեն, Հակոբոսի մահը հուսահատության մեջ չէր գցել նրանց, և նրանք չէին կարծում, թե աղոթելը զուր է։ Ընդհակառակը՝ այդ անհատները գիտեին, որ հավատարիմ ծառաների աղոթքները մեծ նշանակություն ունեն Եհովայի համար։ Եթե այդպիսի աղոթքները ներդաշնակ են իր կամքին, նա պատասխանում է դրանց (Եբր. 13։18, 19; Հակ. 5։16)։

¹⁴ Ի՞նչ կարող ենք սովորել Պետրոսի հավատակիցների արձագանքից։ Արթուն լինել նշանակում է աղոթել ոչ միայն մեզ համար, այլև մեր քույրերի ու եղբայրների համար (Եփես. 6։18)։ Ճանաչո՞ւմ ես այնպիսի հավատակիցների, ովքեր փորձությունների մեջ են։ Ոմանք գուցե հալածանքի են ենթարկվում, ապրում են այնպիսի երկրներում, որտեղ իրենց գործունեությունը արգելքի տակ է, կամ տուժել են բնական աղետներից։ Կարո՞ղ ես ջերմեռանդորեն աղոթել նրանց մասին։ Կամ թերևս ճանաչում ես ոմանց, ովքեր այնպիսի դժվարությունների են բախվում, որոնք այդքան էլ նկատելի չեն։ Հնարավոր է՝ ընտանեկան խնդիրներ ունեն, վհատված են կամ վատառողջ։ Մտածիր կոնկրետ անհատների մասին և անունով հիշատակիր նրանց, երբ խոսում ես Եհովայի՝ «աղոթքներ Լսողի» հետ (Սաղ. 65։2)։

15, 16. ա) Նկարագրի՛ր, թե ինչպես Եհովայի հրեշտակը ազատեց Պետրոսին բանտից (տե՛ս ներքևի նկարը)։ բ) Ինչո՞ւ ենք մխիթարվում, երբ խորհում ենք այն բանի շուրջ, թե ինչպես Եհովան փրկեց Պետրոսին։

¹⁵ Իսկ ի՞նչ եղավ Պետրոսի հետ։ Գիշերը, երբ առաքյալը խորը քնած էր երկու զինվորների մեջտեղում, մի զարմանալի բան տեղի ունեցավ (կարդա՛ Գործեր 12։7–11)։ Հանկարծ բանտախցում պայծառ լույս շողաց։ Մի հրեշտակ, որը հավանաբար տեսանելի չէր զինվորների աչքերին, կանգնեց այնտեղ ու շտապ արթնացրեց Պետրոսին։ Շղթաներն ընկան նրա ձեռքերից։ Այնուհետև հրեշտակը առաջնորդեց առաքյալին ու հանեց բանտախցից։ Պետրոսն անցավ դրսում կանգնած պահակների կողքով ու երկաթե մեծ դարպասի միջով, որն «ինքնիրեն բացվեց»։ Երբ նրանք դուրս եկան, հրեշտակն անհետացավ։ Պետրոսն ազատված էր։

¹⁶ Մի՞թե չի զորանում մեր հավատը, երբ խորհում ենք իր ծառաներին փրկելու Եհովայի զորության շուրջ։ Իհարկե, մենք չենք ակնկալում, որ հիմա Եհովան հրաշքով կազատի մեզ։ Սակայն անվերապահորեն հավատում ենք, որ այսօր նա օգտագործում է իր զորությունը հանուն իր ժողովրդի (2 Տար. 16։9)։ Սուրբ ոգով նա կարող է զորացնել մեզ, որ դիմադրենք ցանկացած փորձության (2 Կորնթ. 4։7; 2 Պետ. 2։9)։ Եվ շուտով Եհովան կլիազորի իր Որդուն, որ միլիոնավոր մարդկանց ազատի ամենասարսափելի բանտից՝ մահվան զնդանից (Հովհ. 5։28, 29)։ Աստծու խոստումների հանդեպ ունեցած մեր հավատի շնորհիվ մեծ խիզախությամբ ենք լցվում, երբ բախվում ենք փորձությունների։

ՀԻՄՆՈՎԻՆ ՎԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆ ԷԻՆ ՏԱԼԻՍ՝ ՉՆԱՅԱԾ ԽՈՉԸՆԴՈՏՆԵՐԻՆ

17. Ինչպե՞ս Պողոս առաքյալը հրաշալի օրինակ թողեց նախանձախնդրաբար և հրատապության ոգով քարոզելու հարցում։

¹⁷ Այժմ տեսնենք, թե որն է երրորդ դասը, որ սովորում ենք առաքյալներից արթուն լինելու մասին։ Նրանք հիմնովին վկայություն էին տալիս՝ չնայած խոչընդոտներին։ Նախանձախնդրաբար և հրատապությամբ քարոզելը կարևոր է արթուն լինելու համար։ Պողոս առաքյալը հրաշալի օրինակ է այս հարցում։ Նա նախանձախնդիր էր, շատ էր ճամփորդում և բազմաթիվ ժողովներ էր հիմնում։ Առաքյալը բազում դժվարությունների էր բախվում, բայց երբեք չէր կորցնում իր եռանդն ու հրատապության զգացումը (2 Կորնթ. 11։23–29)։

18. Ինչպե՞ս Պողոսը շարունակեց վկայություն տալ, երբ բանտարկված էր Հռոմում։

¹⁸ Քննենք «Գործեր» գրքի 28-րդ գլխում Պողոսի մասին արձանագրված վերջին հիշատակումը։ Առաքյալը ժամանում է Հռոմ, որտեղ պետք է ներկայանա Ներոնի առաջ։ Նա հսկողության տակ է, հավանաբար շղթայված է զինվորներին։ Սակայն ոչ մի շղթա չի կարող լռեցնել այս եռանդուն առաքյալին։ Պողոսը շարունակում է վկայություն տալու առիթներ փնտրել (կարդա՛ Գործեր 28։17, 23, 24)։ Երեք օր հետո առաքյալը իր մոտ է կանչում հրեաների ազդեցիկ մարդկանց, որ վկայություն տա։ Այնուհետև մեկ ուրիշ որոշված օր ավելի մեծ վկայություն է տալիս։ Այդ մասին կարդում ենք 23-րդ համարում. «[Տեղի հրեաները] նրա հետ մեկ օր որոշեցին ու շատ մարդկանցով եկան նրա մոտ՝ իր բնակության վայրը։ Առավոտից մինչև երեկո նրանց բացատրում էր իր հետ պատահածը՝ հիմնովին վկայություն տալով Աստծու թագավորության մասին, նաև համոզիչ փաստարկներ էր բերում Հիսուսի մասին ինչպես Մովսեսի օրենքից, այնպես էլ Մարգարեներից»։

19, 20. ա) Ի՞նչը Պողոսի վկայությունը արդյունավետ դարձրեց։ բ) Ինչպե՞ս արձագանքեց Պողոսը, երբ ոչ բոլորն ընդունեցին բարի լուրը։

¹⁹ Ի՞նչը Պողոսի վկայությունը այդքան արդյունավետ դարձրեց։ Ուշադրություն դարձրու, որ 23-րդ համարը ընդգծում է մի քանի առանձնահատկություն։ 1) Նա կենտրոնանում էր Աստծու Թագավորության և Հիսուս Քրիստոսի վրա։ 2) Դիմում էր իր ունկնդիրներին՝ «համոզիչ փաստարկներ բերելով»։ 3) Տրամաբանում էր Աստծու Խոսքի հիման վրա։ 4) Անձնազոհ ոգի էր դրսևորում՝ «առավոտից մինչև երեկո» վկայություն տալով։ Պողոսը զորեղ վկայություն տվեց, բայց ոչ բոլորը արձագանքեցին։ «Ոմանք սկսեցին հավատալ ասված խոսքերին, իսկ մյուսները չհավատացին»,— կարդում ենք 24-րդ համարում։ Տարաձայնություն առաջացավ, և մարդիկ սկսեցին հեռանալ։

²⁰ Արդյոք Պողոսը հիասթափվե՞ց, երբ ոչ բոլորը արձագանքեցին բարի լուրին։ Ո՛չ։ Գործեր 28։30, 31 համարներում ասվում է. «Ամբողջ երկու տարի նա իր վարձված տանն էր մնում՝ սրտաբաց ընդունելով բոլորին, ովքեր իր մոտ էին գալիս։ Առանց որևէ արգելքի, խոսելու մեծ ազատությամբ նրանց Աստծու թագավորությունն էր քարոզում ու սովորեցնում էր Տեր Հիսուս Քրիստոսի մասին»։ Եվ հենց այս ոգևորիչ խոսքերով էլ ավարտվում է «Գործեր» գիրքը։

21. Ի՞նչ կարող ենք սովորել Պողոսի օրինակից, երբ նա տնային կալանքի տակ էր։

²¹ Ի՞նչ կարող ենք սովորել Պողոսի օրինակից։ Երբ նա տնային կալանքի տակ էր, չէր կարողանում տնետուն վկայություն տալ։ Սակայն առաքյալը դրական տրամադրվածություն էր պահպանում և վկայություն էր տալիս բոլոր նրանց, ովքեր գալիս էին իր մոտ։ Նմանապես, Աստծու ժողովրդից շատերն այսօր պահպանում են իրենց ուրախությունը և շարունակում են քարոզել, չնայած որ իրենց հավատի համար անարդարացիորեն բանտարկված են։ Մեր սիրելի քույրերից ու եղբայրներից ոմանք հնարավորություն չունեն տանից դուրս գալու, ոմանք էլ տարիքի կամ հիվանդության պատճառով ապրում են ծերանոցներում։ Բայց երբ ի վիճակի են լինում, նրանք քարոզում են բժիշկներին, մյուս աշխատողներին և այցելուներին։ Նրանց սրտերը վառվում են Աստծու Թագավորության մասին հիմնովին վկայություն տալու ցանկությամբ։ Որքա՜ն ենք գնահատում նրանց օրինակը։

22. ա) Ինչպե՞ս կարող ենք օգուտներ քաղել «Գործեր» գրքից (տե՛ս վերևի շրջանակը)։ բ) Ի՞նչ ես վճռել անել, մինչ սպասում ես այս համակարգի վերջին։

²² Իսկապես, արթուն լինելու առնչությամբ շատ բան ունենք սովորելու առաքյալներից և առաջին դարի մյուս քրիստոնյաներից, որոնց մասին հիշատակված է «Գործեր» գրքում։ Մինչ սպասում ենք այս համակարգի վերջին, եկեք վճռենք ընդօրինակել առաջին դարի քրիստոնյաներին և համարձակորեն ու նախանձախնդրորեն վկայություն տանք։ Չէ՞ որ մեր օրերում Աստծու Թագավորության մասին «հիմնովին վկայություն տալուց» ավելի մեծ առանձնաշնորհում չկա (Գործ. 28։23)։

[շրջանակ 13-րդ էջի վրա]

««ԳՈՐԾԵՐ» ԳԻՐՔԸ ԵՐԲԵՔ ՉԻ ԿԱՐՈՂ ՆՈՒՅՆԸ ԼԻՆԵԼ ԻՆՁ ՀԱՄԱՐ»

««Հիմնովին վկայություն տանք» Աստծու Թագավորության մասին» գիրքն ընթերցելուց հետո մի շրջագայող վերակացու հետևյալն ասաց. ««Գործեր» գիրքը երբեք չի կարող նույնը լինել ինձ համար։ Ես բազմիցս «քայլել» եմ այդ գրքի էջերով, բայց «քայլել» եմ՝ մոմը ձեռքիս և կեղտոտ ակնոցով։ Հիմա ինձ օրհնված եմ զգում, քանի որ տեսնում եմ դրա փառքը արևի պայծառ լույսի ներքո»։

[նկար 12-րդ էջի վրա]

Հրեշտակը Պետրոսին ազատում է՝ անցկացնելով երկաթե մեծ դարպասի միջով