Յոյս ունենալը տարբերութիւն կ’ընէ՞
ՏԷՆԻԷԼԸ միայն 9 տարեկան էր, երբ սկսաւ քաղցկեղի դէմ պայքարիլ։ 10 տարեկանին, բժիշկները եւ մօտիկ պարագաներ արդէն իրենց յոյսերնին կտրած էին։ Բայց Տէնիէլին յոյսը դեռ զօրաւոր էր։ Ան կը հաւատար որ պիտի մեծնար, գիտնական դառնար եւ մասնակցէր քաղցկեղին բուժում գտնելու մէջ։ Տէնիէլը շատ մեծ յոյս դրած էր այն բժիշկին այցելութեան վրայ, որ իր ունեցած քաղցկեղի տեսակին մէջ մասնագիտացած էր։ Բայց այցելութեան օրը բժիշկը չեկաւ՝ գէշ օդին պատճառաւ։ Տէնիէլին հոգեկանը գետինն էր։ Առաջին անգամ ըլլալով, ան իր յոյսը կտրեց եւ քանի մը օր վերջ մեռաւ։
Տէնիէլին պատմութիւնը պատմեց առողջապահական բաժանմունքին մէջ աշխատող գործաւոր մը, որ կը սերտէր առողջութեան վրայ յոյսի եւ յուսահատութեան ազդեցութիւնը։ Թերեւս դուն ալ լսած ես Տէնիէլին պատմութեան նման պատմութիւններ։ Օրինակ, թերեւս քեզի պատմած են տարեց մարդու մը մասին, որ ինչպէս կեանքին կապուած կ’ըլլայ՝ յուսալով որ ներկայ ըլլայ յատուկ առիթի մը կամ սիրելիի մը այցելութեան, որուն երկար ժամանակէ ի վեր կը սպասէ։ Եւ թէ այդ առիթին ներկայ ըլլալէ ետք կը մահանայ։ Լաւ ասանկ պարագաներու, յոյսը դեր մը կը խաղա՞յ, ինչպէս որ ոմանք կ’ըսեն։
Երթալէն մեծ թիւով բժշկական մասնագէտներ կ’ըսեն որ դրական ըլլալը, յոյսը ունենալը եւ ուրիշ դրական զգացումներ ունենալը մէկու մը կեանքին եւ առողջութեան վրայ շատ մեծ ազդեցութիւն ունին։ Բայց շատեր այս գաղափարին հետ համաձայն չեն։ Անոնք կ’ըսեն որ ասանկ գաղափարներ եւ պատմութիւններ գիտական գետնի վրայ ճշգրիտ չեն։ Անոնք կը նախընտրեն սեպել որ հիւանդութիւններուն պատճառը բառացի մարմինին եւ անոր օրկաններուն ձախողութեան արդիւնքն է։
Անշուշտ, նորութիւն չէ որ շատեր կասկածներ ունին յոյսին լաւ ազդեցութիւն ունենալուն նկատմամբ։ Հազարաւոր տարիներ առաջ, յոյն փիլիսոփայ Արիստոտէլ յոյսի մասին ըսաւ. «Ատիկա արթուն վիճակի մէջ երազ տեսնել է»։ Իսկ յետագային ամերիկացի դիւանագէտ՝ Պենճըմըն Ֆրենքլին ըսաւ. «Ան որ յոյսով կ’ապրի, անօթի պիտի մեռնի»։
Լաւ, ճիշդ ի՞նչ է յոյսը։ Երազային աշխարհի մէջ ապրի՞լ է, կամ կապուիլ է երազներու, որոնք անկարելի է որ իրականանան, բայց եւ այնպէս մարդիկը կը մխիթարեն։ Տրամաբանական պատճառ կա՞յ յոյսը սեպելու զօրաւոր հիմ եւ իսկական օգուտներ բերող բան մը՝ որուն բոլորս պէտք ունինք, որ առողջ եւ ուրախ ըլլանք։