Հիւանդութեան եւ մահուան դէմ պայքարը շահուա՞ծ է

ԱՅԼԵՒՍ ո՛չ հիւանդութիւն եւ ոչ մահ պիտի ըլլայ։ Շատերուն համար ասիկա միայն ըղձալի խորհուրդ մըն է։ Ինչպէս բժիշկ եւ ուսուցչապետ Ուէյտ Օլիվըր գրեց. «Արձանագրուած պատմութեան սկիզբէն ի վեր, հիւանդութիւնը անհաշուելիօրէն ձեւաւորած է մարդկութեան ճակատագիրը։ ... Մեծ համաճառակները մարդը հարուածած են ահաւոր արագութեամբ։ ... Հիւանդութիւնը միշտ մօտէն հետեւած է անոր քայլերուն»։

Որեւէ պատճառ ունի՞նք հաւատալու որ ամբողջական փոփոխութիւն մը գալու վրայ է։ Բժշկական գիտութիւնը բոլոր հիւանդութիւնները եւ նոյնիսկ մահը սրբելու վրա՞յ է։

Աներկբայելիօրէն, բժիշկները եւ հետախոյզները արտակարգ աշխատանք մը տարած են ախտերու դէմ պայքարելու մէջ։ Ո՞ր տեղեակ անհատը կրնայ թերգնահատել ԺԹ. դարու վերջաւորութեան ժանտախտի վրայ տարուած յաղթանակը, կամ մահացու ծաղկախտի դէմ գտնուած պատուաստը։ Այդ պատուաստը 1796–ին գտնուեցաւ, Էտուարտ Ճէննըրի կողմէ, աւելի նուազ մահացու ծաղկափշտիկ կեղէն։ 1806–ին, Միացեալ Նահանգներու նախագահ՝ Թոմաս Ճէֆըրսըն, շատերուն զգացումը արտայայտեց երբ Ճէննըրի գրեց. «Մխիթարութիւն է ձեզի համար մտածել որ մարդկութիւնը բնաւ պիտի չմոռնայ որ դուք ապրած էք. ապագայ ազգերը միայն պատմութեան ընդմէջէն պիտի գիտնան թէ զզուելի ծաղկախտը գոյութիւն ունեցած է»։

Ասկէ զատ, կեղծմաշկի եւ մանկական անդամալուծութեան նման հիւանդութիւններու կապակցաբար կատարուած բժշկական փնտռտուքներուն վրայ տարուած յաղթանակներն ալ պէտք է երախտագիտութեամբ յիշուին։ Իսկ ոմանք հիմա կրնան գովաբանել սրտի հիւանդութեան եւ քաղցկեղի առնչութեամբ կատարուած վերջին յառաջդիմութիւնները, թէեւ մարդիկ տակաւին կը շարունակեն մեռնիլ սրտի հիւանդութենէ եւ քաղցկեղէ։ Բոլոր ախտերը եւ հիւանդութիւնները սրբելու նպատակակէտը շատ խաբուսիկ կը թուի ըլլալ։

«Նոր» Ախտերը

Յարակարծականօրէն, այս դարաշրջանը որ տեսաւ CAT ճառագայթներով զննումներ եւ վերակառոյց վիրաբուժումը, տեսաւ նաեւ «նոր» ախտերու ծաղկիլը, ինչպէս Լեգէոնական ախտը, թունաւոր ցնցումի ախտանշանը եւ ԱԴԱ (AIDS) հանրածանօթ սպաննիչը։

Ճիշդ է որ շատեր կը հարցնեն թէ այս շատ մը հիւանդութիւնները որքան նոր են։ Մ.Ն. Լուրեր եւ Աշխարհի Տեղեկագրութիւնը կը բացատրէ, թէ կարգ մը պարագաներու, երկար ատենէ գոյատեւող հիւանդութիւնները աւելի լաւ կերպով ախտաճանաչուած են եւ անոնց նոր անուններ տրուած են։ Լեգէոնական ախտը առաջին անգամ բնորոշուեցաւ 1976–ին, բայց հաւանաբար անիկա նախապէս սխալ կերպով ախտաճանաչուած էր որպէս ժահրային թոքատապ։ Նմանապէս, թունաւոր ցնցումի ախտանշանը թերեւս նախապէս շփոթուած էր կարմրախտի հետ։

Այսուհանդերձ, շատ մը հիւանդութիւններ աներկբայելիօրէն նոր կը թուին։ Անոնցմէ ամենէն ծանօթը ԱԴԱ–ն (AIDS) է։ Անդամալուծող եւ աղիտալի այս հիւանդութիւնը առաջին անգամ 1981–ին բնորոշուեցաւ եւ անուանուեցաւ։ Ուրիշ աւելի նուազ ճանչցուած «նոր» հիւանդութիւն մըն է Պրազիլիական կարմրային տենդը։ Անիկա Պրազիլիոյ մէջ բնորոշուեցաւ 1984–ին եւ 50 առ հարիւր մահացու է։

Ո՛չ Մէկ Բուժում կը Տեսնուի

Ուստի, հակառակ մարդուն լաւագոյն ջանքերուն, մարդկային ցաւերուն համար ամբողջական եւ մնայուն բուժում մը չի տեսնուիր հորիզոնին վրայ։ Ճիշդ է որ 1900–էն ի վեր, մարդոց կեանքը 25 առ հարիւր երկարած է։ Բայց այս փոփոխութիւնը գլխաւորաբար բժըշկական հմտութիւններու պատճառով, մանուկներուն կամ երախաներուն մահուան վտանգին նուազումով է։ Մարդուն կեանքի երկարութիւնը հիմնականօրէն մնացած է «եօթանասուն տարի», ինչպէս կը նշէ Աստուածաշունչը։—Սաղմոս 90։10

Անոր համար երբ Աննա Ուիլիըմզ 1987–ի Դեկտեմբերին մահացաւ 114 տարեկանին, մեծ աղմուկ հանեց։ Տիկին Ուիլիըմզի մահուան մասին խօսելով, սիւնակագիր մը գրեց. «Գիտնականներ կը հաւատան թէ մարդուն երկարակեցութեան սահմանն է 115–120 տարի։ Բայց ինչո՞ւ այսպէս պէտք էր ըլլայ։ Ինչո՞ւ մարդկային մարմինը պիտի սպառի 70, 80 կամ 115 տարի ետք»։

1960–ական տարիներուն, գիտնականները երեւան հանեցին թէ երեւութապէս մարդուն բջիջները միայն 50 անգամ նորոգուելու կարողութիւնը ունին։ Երբ այս սահմանին հասնի, այնպէս կը թուի թէ ոչ մէկ բան կրնայ բջիջը ողջ պահել։ Ասիկա կը հակասէ գիտական այն նախկին տեսութիւնը, թէ մարդկային բջիջը կրնայ անվերջ վերապրիլ, եթէ յարմար պայմաններ ունենայ։

Ասոր վրայ աւելցուցէք այն իրողութիւնը թէ մարդոց տառապանքին մեծամասնութեան պատճառը մարդը ինքն է։ Ասիկա ըմբռնելով, հետազօտող մը եզրակացուց. «Հիւանդութիւնները միայն կենսա–բժշկական կանոններով չեն նուաճուիր։ Հիւանդութեան պատմութիւնը սերտօրէն կապուած է ընկերային եւ բարոյական ազդակներուն հետ»։

Աշխարհի Առողջապահական Կազմակերպութիւնը դիտել տուաւ. «Մենք մեզի վէրքեր տուած ենք, հաւատալով որ գիտութիւնը, բժիշկները եւ հիւանդանոցները դարման մը պիտի գտնեն, փոխանակ նախ հիւանդութեան առաջքը առնելու։ Անշուշտ, չենք կրնար ապրիլ առանց բժշկական խնամքի հիմնարկներուն, որոնք իրապէս կեանք կը փրկեն, բայց կ’ընդունինք որ անոնք մեր ‘առողջութիւնը’ չեն աւելցներ, այլ՝ մեզի արգելք կը հանդիսանան որ մեռնինք, ... ծխողին, խմողին ինքնակործանումը եւ անգործութեան ունեցած ազդեցութիւնը մտքին եւ մարմնին վրայ, կարգ մը ‘նոր հիւանդութիւններու’ մաս կը կազմեն։ Ինչո՞ւ ‘ճամբու արկածներու համաճառակը’ կը թոյլատրենք, որ կեանքեր կը քայքայէ եւ մեր դրամական աղբիւրները կը ցամքեցնէ»։

Ախտը, հիւանդութիւնը, տառապանքը եւ մահը տակաւին մեր անբաժան ընկերներն են։ Սակայն եւ այնպէս, պատճառ ունինք վստահութեամբ սպասելու այն ժամանակին, երբ այլեւս ո՛չ հիւանդութիւն եւ ո՛չ մահ պիտի ըլլայ։ Իսկ լաւագոյն բանը այդ է, թէ այդ ժամանակը շատ մօտ է։

[Շրջանակ՝ էջ 4]

«ԵԳԻՊՏՈՍԻ ՀԻՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆՆԵՐ»Ը

Նոյնիսկ Աստուածաշունչը կը նշէ թէ երբեմնի ժամանակներէն ի վեր, մարդիկ զուր տեղը պայքարած են հիւանդութիւններու դէմ։ Մովսէս, զոր օրինակ, հետաքրքրականօրէն ակնարկում մը ըրաւ «Եգիպտացիներուն գէշ ցաւեր»ուն։—Բ. Օրինաց 7։15

Ասիկա երեւութապէս կը բովանդակէր ելեփանտական ախտը, թանչախտը, ծաղկախտը, ելնդական պատուհասը, ակնաբորբոքումը։ Մովսէսի ժողովուրդը զերծ էր այսպիսի ախտերէ, իրենց վրայ պարտադրուած Օրէնքի ուխտին յառաջացած սովորութիւններուն պատճառաւ։

Եգիպտական մոմեաները մօտէն քննելով, սակայն, երեւան բերուած են «Եգիպտական հիւանդութիւններ»ու շատ մը տարբեր տեսակներ։ Անոնց մէջ կայ յօդատապը, ողնոսկրատապը, ակռաներու եւ կզակներու հիւանդութիւնները, կուրաղիքը եւ սրտի կաթուածը։ Աշխարհային բժշկական գրութիւն մը, որ ճանչցուած է որպէս Եբերի Մագաղաթը, կը յիշէ նաեւ կարգ մը ուրիշ հիւանդութիւններ, ինչպէս ուռ, ստամոքսի եւ լեարդի ցաւեր, շաքարախտ, բորոտութիւն, ակնազօդի բորբոքում եւ խլութիւն։

Վաղեմի Եգիպտացի բժիշկները իրենց լաւագոյն միջոցներով պայքարեցան այս հիւանդութիւններուն դէմ, անոնցմէ ոմանք իրենց մարզին մէջ բաւական մասնագիտացան։ Հերոտոդոս Յոյն պատմաբանը գրեց. «Երկիրը [Եգիպտոսը] լեցուն է բժիշկներով. մէկը միայն աչքի հիւանդութիւնները կը բուժէ. ուրիշ մը գլուխի, ակռայի, փորի, կամ ներքին գործարաններու»։ Այսուհանդերձ, Եգիպտական «դեղերուն» շատերը իրապէս կրօնական կեղծ բժշկութիւններ էին եւ գիտական ըլլալէ շա՜տ հեռու էին։

Արդի բժիշկները շատ աւելի մեծ յաջողութիւն մը ձեռք ձգած են հիւանդութիւններու դէմ իրենց պայքարին մէջ։ Հակառակ ասոր, բժշկական հետազօտ Ճէսի Տոպսըն միտք գրգռող հետեւեալ եզրակացութիւնը ըրաւ. «Անցեալ դարերու հիւանդութիւններու սերտողութենէն ի՞նչ կրնանք սորվիլ։ Իրողութիւններու փորձագիտանքէ մը ետք, ընդհանուր եզրակացութիւնը այդ է թէ, ըստ երեւոյթին, հեռաւոր անցեալի ախտերը եւ ցաւերը, ներկայիս գոյութիւն ունեցողներէն շատ մեծ տարբերութիւն մը չունին։ ... Երեւութապէս, համբերատար փնտռտուքներու բոլոր հմտութիւնները եւ ջանքերը շատ քիչ բան կրցած են ընել հիւանդութիւնները արմատախիլ ընելու մէջ»։—Վաղեմի Մարդուն Հիւանդութիւնը