Պատանի զաւակիդ հետ առանց վիճելու խօսակցէ

Եթէ պատանի զաւակ ունիս, բախումները կրնան ծնողական հմտութիւնդ եւ համբերութիւնդ փորձի ենթարկել։ Մարիան, որ Պրազիլի մէջ կ’ապրի եւ 14 տարեկան աղջիկ ունի, կ’ըսէ. «Երբ աղջիկս հեղինակութիւնս հարցականի տակ դնէ, ջիղերս կը խանգարուին։ Ա՛յնքան բարկացկոտ կը դառնանք, որ կը սկսինք իրարու վրայ պոռալ–կանչել»։ Իտալիոյ մէջ, Գարմէլան համանման մարտահրաւէր կը դիմագրաւէ։ Ան կ’ըսէ. «Տղուս հետ միշտ տաք վիճաբանութիւններ կ’ունենամ, եւ վերջաւորութեան ան ինքզինք իր սենեակին մէջ կը բանտարկէ»։

Ինչո՞ւ այնպէս կը թուի, թէ կարգ մը պատանիներ վիճասէր են։ Իրենց ընկերնե՞րն են պատճառը։ Թերեւս։ Աստուածաշունչը կ’ըսէ, թէ անհատին ընկերակիցները կրնան զօրաւոր ազդեցութիւն ունենալ անոր վրայ՝ լաւ թէ գէշ (Առակաց 13։20. Ա. Կորնթացիս 15։33)։ Ասկէ զատ, այժմու ժամանցին մեծ մասը, որ պատանիները կը հրապուրէ, ցցուն կ’ընէ թէ ըմբոստութիւնն ու անարգանքը ընդունելի են։

Բայց նկատի առնելիք ուրիշ ազդակներ կան, որոնց հետ գլուխ ելլելը դժուար բան չէ, մէյ մը որ հասկնաս ինչպէ՛ս կ’ազդեն պատանիիդ։ Նկատի առ կարգ մը օրինակներ։

ՊԱՏԱՆԻՆ ԻՐ ԲԱՆԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ԿԸ ԶԱՐԳԱՑՆԷ

Պօղոս առաքեալ գրեց. «Երբ տղայ էի, տղայի պէս կը խօսէի, տղայի պէս կը խորհէի, տղայի պէս համարում ունէի. բայց երբ այր եղայ, տղայութեան բաները մէկդի ձգեցի» (Ա. Կորնթացիս 13։11)։ Ինչպէս որ Պօղոսի խօսքերը ցոյց կու տան, անչափահասները եւ չափահասները տարբեր կերպերով կը մտածեն։ Ինչպէ՞ս։

Անչափահասները սապէս կը մտածեն. բան մը կրնայ կա՛մ ճերմակ ըլլալ եւ կամ սեւ։ Առ ի հակապատկեր, չափահասները յաճախ աւելի կարող են պատճառաբանել անյստակ կամ մոխրագոյն հարցերու շուրջ եւ երբ եզրակացութիւններու պիտի հասնին կամ որոշումներ պիտի կայացնեն, աւելի խոր կերպով կը մտածեն։ Օրինակի համար, չափահասները նկատի կ’առնեն խնդրի մը բարոյական հարցերը եւ կը մտածեն թէ իրենց արարքները ինչպէ՛ս պիտի ազդեն ուրիշներուն։ Անոնք թերեւս այդպէս մտածելու վարժուած են, մինչդեռ պատանիները այս մէկը նոր–նոր կը սորվին։

Աստուածաշունչը կը քաջալերէ պատանիները որ իրենց խորհելու կարողութիւնը մշակեն (Առակաց 1։4)։ Իրականութեան մէջ, Աստուածաշունչը բոլոր քրիստոնեաները կը յորդորէ, որ իրենց բանականութիւնը գործածեն (Հռովմայեցիս 12։1, 2. Եբրայեցիս 5։14)։ Ատեններ սակայն, պատանիիդ պատճառաբանելու հմտութիւնը պատճառ կը դառնայ, որ նոյնիսկ աննշան հարցերու համար քեզի հետ վիճաբանի։ Կամ, կրնայ ըլլալ որ ան արտայայտէ տեսակէտ մը, որ յստակ կերպով ցոյց կու տայ թէ լաւ դատողութեան պակաս ունի (Առակաց 14։12)։ Եթէ այսպիսի պարագայ դիմագրաւես, վիճաբանելու տեղ՝ ինչպէ՞ս կրնաս անոր հետ պատճառաբանել։

Զգո՛յշ եղիր։ Երբ պատանի զաւակիդ հետ կը պատճառաբանես, մի՛ ջանար փաստել թէ դո՛ւն ճիշդ ես։ Նոյնիսկ երբ այնպէս թուի, թէ ան ըսածիդ ականջ չի կախեր, իրականութեան մէջ ան խօսակցութենէն դասեր քաղած պիտի ըլլայ, առանց այս մէկը արտայայտելու։ Մի՛ զարմանար, եթէ քանի մը օր ետք ան քու տեսակէտդ որդեգրէ, նոյնիսկ դաւանելով որ ատիկա ի՛ր տեսակէտն է։

«Ատեններ տղաս եւ ես պզտիկ բաներու շուրջ կը վիճաբանէինք,– օրինակ՝ ժամանակը չվատնել կամ պզտիկ քոյրը չնեղել։ Բայց շատ մը պարագաներուն, այնպէս կը թուէր թէ ան կ’ուզէր հարցնէի թէ ինք ի՛նչ կը մտածէր եւ հասկացողութիւն ցուցաբերէի, ըսելով. ‘Ո՜հ, ուրեմն այդպէս է պարագան’, կամ, ‘Ուրեմն, ա՛յս է ինչ որ կը մտածես’։ Ետեւ նայելով, կը զգամ որ եթէ այդպիսի արտայայտութիւններ ընէի, հաւանաբար շատ մը վիճաբանութիւններէ պիտի խուսափէինք» (Քենճի, Ճափոն)։

ՊԱՏԱՆԻՆ ԻՐ ՀԱՄՈԶՈՒՄՆԵՐԸ Կ’ՈՐՈՇԷ

Պատանի մը մեծցնելու կարեւոր մէկ մասն է զինք պատրաստել այն օրուան, երբ տունը պիտի ձգէ եւ որպէս պատասխանատու չափահաս կեանք վարէ (Ծննդոց 2։24)։ Ասիկա կը պարփակէ այնպիսի ինքնութիւն մը կազմել, որ իր ո՛վ ըլլալը կը սահմանէ, այսինքն՝ բնաւորութեան գիծեր, հաւատալիքներ եւ արժանիքներ։ Երբ սխալը ընելու ճնշումին տակ գտնուի, զօրաւոր ինքնութեան տէր պատանի մը աւելի՛ն պիտի ընէ, քան՝ հետեւանքներուն մասին մտածել։ Ան նաեւ հարց պիտի տայ. ‘Ես ինչպիսի՞ անձ մըն եմ։ Ինչպիսի՞ արժանիքներ ունիմ։ Այս պարագային մէջ, այդ արժանիքները ունեցող անհատը ի՞նչ պիտի ընէր’ (Բ. Պետրոս 3։11)։

Աստուածաշունչը կը խօսի Յովսէփին մասին, որ զօրաւոր ինքնութեան տէր պատանի էր։ Օրինակ, երբ Պետափրէսին կինը զինք կը մղէր որ իրեն հետ սեռային յարաբերութիւն ընէ, Յովսէփ պատասխանեց. «Ես ի՜նչպէս այս մեծ չարութիւնը ընեմ ու Աստուծոյ դէմ մեղանչեմ» (Ծննդոց 39։9)։ Թէեւ շնութիւնը արգիլող օրէնք մը տակաւին չէր տրուած իսրայէլացիներուն, Յովսէփ ըմբռնած էր հարցին նկատմամբ Աստուծոյ տեսակէտը։ Ասկէ զատ, «ես ի՜նչպէս» արտայայտութիւնը կը յայտնէ, թէ ան Աստուծոյ տեսակէտը որդեգրած էր,– իր ինքնութեան մէկ մասը դարձուցած էր (Եփեսացիս 5։1)։

Պատանիդ ալ ինքնութիւն կազմելու ընթացքին մէջ է։ Ասիկա լաւ բան է, քանի որ իր համոզումները իրեն պիտի օգնեն, որ հասակակիցներու ճնշումին հետ գլուխ ելլէ եւ դիրք բռնէ (Առակաց 1։10-15)։ Միւս կողմէ, այդ նոյն ինքնութեան զգացումը կրնայ զինք մղել, որ քեզի դէմ դիրք բռնէ։ Եթէ ասիկա պատահի, ի՞նչ կրնաս ընել։

Ինքնութիւն զարգացնելը ոչ միայն բնական է, այլեւ՝ օգտակար։ Վերջ ի վերջոյ, քրիստոնեաները պէտք չէ ըլլան դեռատիներու նման, որոնք «երերած ու վարդապետութեան ամէն հովերէ ասդին անդին տարուբերուած» կ’ըլլան (Եփեսացիս 4։14)։ Ուստի, թոյլ տուր եւ նոյնիսկ քաջալերէ պատանիդ, որ ինքնութիւն մշակէ՝ հաստատ համոզումներով մէկտեղ։

«Երբ աղջիկներուս ցոյց տամ, թէ պատրաստ եմ իրենց մտիկ ընելու, աւելի հակամէտ կ’ըլլան տեսակէտս նկատի առնելու, նոյնիսկ եթէ իրենց տեսակէտէն տարբեր է։ Ուշադիր կ’ըլլամ որ իմ մտածելակերպս իրենց չպարտադրեմ, այլ՝ թոյլ տամ անոնց որ իրենց անձնական համոզումները կազմեն» (Իվանա, Չեխիայի Հանրապետութիւն)։

ԾՆՈՂՆԵՐԸ ՊԷՏՔ Է ԸԼԼԱՆ ՀԱՍՏԱՏ ԲԱՅՑ ՏՐԱՄԱԲԱՆՈՂ

Փոքրիկներու նման, կարգ մը պատանիներ սովորութիւն ունին հարց մը կրկին անգամ իրենց ծնողքին առջեւ դնել, մինչեւ որ անոնք զիջին։ Եթէ տանդ մէջ ասիկա յաճախ կը պատահի, ուշադի՛ր եղիր։ Թէեւ տեղի տալը կրնայ քեզի վայրկենական հանգստութիւն տալ, բայց պատանիիդ կը սորվեցնէ, որ վիճիլը կերպ մըն է, որով կրնայ իր ուզածը ձեռք ձգել։ Լուծումը ի՞նչ է։ Յիսուսի յորդորին հետեւէ. «Ձեր խօսքը ըլլայ այոն՝ այո, եւ ոչը՝ ոչ» (Մատթէոս 5։37)։ Պատանին քեզի հետ աւելի քիչ պիտի վիճաբանի, երբ գիտէ որ հաստատ ես։

Միեւնոյն ժամանակ՝ տրամաբանող եղիր։ Օրինակ, թոյլ տուր պատանիիդ որ բացատրէ ինչո՛ւ կը զգայ որ որոշ առիթի մը համար, տուն վերադառնալու սահմանուած ժամանակը պէտք է ճշդուի։ Այսպէս ընելով, ոչ թէ ճնշումի տեղի կու տաս, հապա պարզապէս Աստուածաշունչի յորդորին կը հետեւիս. «Ձեր քաղցրութիւնը [«խոհեմութիւնը», ՆԱ] ամէն մարդու թող յայտնի ըլլայ» (Փիլիպպեցիս 4։5)։

Անշուշտ, ո՛չ մէկ ծնող կատարեալ է։ Աստուածաշունչը կ’ըսէ. «Բոլորս ալ կը սայթաքինք շատ բաներու մէջ» (Յակոբոս 3։2, ԱԾ)։ Եթէ նկատես, որ առնուազն մասամբ դո՛ւն պատասխանատու ես տեղի ունեցած վիճաբանութեան, մի՛ վարանիր ներողութիւն խնդրելու։ Սխալդ ընդունիլը խոնարհութեան լաւ օրինակ կը հանդիսանայ եւ ճամբան պիտի հարթէ որ պատանիդ ալ համանման կերպով վարուի։

«Վիճաբանութենէ մը ետք երբ հանդարտեցայ, պոռթկումիս համար տղայէս ներողութիւն խնդրեցի։ Ասիկա իրեն օգնեց, որ ինք եւս հանդարտի եւ դիւրաւ ինծի մտիկ ընէ» (Քենճի, Ճափոն)։