Մահուան ժամանակ ի՞նչ կը պատահի հոգիին

«Մարդկային հոգիին անմահ ըլլալու վարդապետութիւնը եւ մարդուն մահուընէ ու մարմնին տարանջատումէն ետք անոր գոյատեւումը, քրիստոնէական փիլիսոփայութեան եւ աստուածաբանութեան անկիւնաքարերէն մէկն է»։—«ԿԱԹՈՂԻԿԷ ՆՈՐ ՀԱՄԱՅՆԱԳԻՏԱՐԱՆ»։

1. Կաթողիկէ Նոր Համայնագիտարան–ը մահուընէ ետք հոգիին վերապրելուն շուրջ ի՞նչ կ’ընդունի։

ՍԱԿԱՅՆ այս նոյն տեղեկատուական երկը կ’ընդունի որ «մահուընէ ետք վերապրող հոգիի մը ըմբռնումը իսկոյն չի տեսնուիր Աստուածաշունչին մէջ»։ Արդ, Աստուածաշունչի համաձայն, մահուան ատեն հոգիին ի՞նչ կը պատահի։

Մեռելները Անգիտակից Են

2, 3. Մեռելներու վիճակը ի՞նչ է, եւ ո՞ր համարները ասիկա ցոյց կու տան։

² Մեռելներու վիճակին մասին յստակ տեղեկութիւն կը գտնենք Ժողովողի 9։5, 10–ի մէջ, ուր կը կարդանք. «Մեռելները բան մը չեն գիտեր . . . գերեզմանիդ մէջ գործ, խորհուրդ, գիտութիւն ու իմաստութիւն չկայ»։ Ուստի, մահը չգոյութիւն մըն է։ Սաղմոսերգուն գրեց որ երբ անհատ մը մահանայ, «անիկա իր հողը կը դառնայ։ Նոյն օրը անոր խորհուրդները կը կորսուին»։—Սաղմոս 146։4

³ Ուրեմն, մեռելները անգիտակից եւ անգործունեայ են։ Երբ Ադամը կը դատապարտէր, Աստուած նշեց. «Հող էիր դուն ու հողի պիտի դառնաս»։ (Ծննդոց 3։19) Աստուած զինք հողէն շինելէն եւ անոր կեանք տալէն առաջ, Ադամ գոյութիւն չունէր։ Մեռնելէ ետք, ան նոյն վիճակին վերադարձաւ։ Անոր պատիժը մահ էր եւ ոչ թէ՝ ուրիշ ոլորտ մը փոխադրուիլ։

Հոգին Կրնայ Մեռնիլ

4, 5. Աստուածաշունչէն օրինակներ տուէք, որոնք ցոյց կու տան թէ հոգին կը մեռնի։

⁴ Երբ Ադամ մեռաւ, անոր հոգին ի՞նչ եղաւ։ Մի՛ մոռնաք որ յաճախ Աստուածաշունչին մէջ «հոգի» բառը պարզապէս անձին կ’ակնարկէ։ Ուստի երբ կ’ըսենք որ Ադամ մեռաւ, ուրիշ խօսքով ըսել կ’ուզենք որ, Ադամ կոչուած հոգին՝ մեռաւ։ Հոգիի անմահութեան հաւատացողի մը համար ասիկա անսովոր կրնայ թուիլ։ Բայց Աստուածաշունչը ինք կ’ըսէ. «Այն անձը [«հոգին», ՆԱ], որ մեղք կը գործէ, պիտի մեռնի»։ (Եզեկիէլ 18։4) Ղեւտացւոց 21։1–ը (ՆԱ) կը խօսի «մահացած հոգի»ի մը մասին («դիակ»ի մը, Երուսաղէմի Աստուածաշունչը)։ Իսկ ուխտեալներուն ըսուած էր որ «մեռած մարմնի մը [«մեռած հոգիի մը», ՆԱ]» չմօտենան։—Թուոց 6։6

⁵ Հոգիի մասին նման ակնարկութիւն մը կը գտնենք Գ. Թագաւորաց 19։4–ի մէջ։ Ծայր աստիճան ընկճուած Եղիան Աստուծմէ խնդրեց որ ‘իր հոգին առնէ’։ Նոյնպէս Յովնան, «իրեն [«իր հոգիին», ՆԱ] մահը ուզելով՝ ըսաւ. ‘Մեռնիլս ապրելէս աղէկ է’»։ (Յովնանու 4։8) Իսկ Յիսուս խօսեցաւ «հոգի մը . . . մեռցնել»ու մասին։ (Մարկոս 3։4) Հետեւաբար, հոգիի մը մահը կը նշանակէ՝ անհատին մահը։

«Ելլել» եւ ‘Դառնալ’

6. Աստուածաշունչը ի՞նչ ըսել կ’ուզէ, երբ կ’ըսէ որ Ռաքէլի հոգին «կ’ելլէր»։

⁶ Արդ, ի՞նչ կրնայ ըսուիլ իր երկրորդ տղուն ծնունդ տուած ատեն մահացած Ռաքէլի եղերական մահուան մասին։ Ծննդոց 35։18–ի մէջ կը կարդանք. «Երբ անոր հոգին կ’ելլէր, (քանզի մեռաւ,) անոր անունը Բենօնի դրաւ. բայց անոր հայրը Բենիամին կոչեց զանիկա»։ Այս համարէն կրնա՞նք հասկնալ որ Ռաքէլ ներքին էութիւն մը ունէր, որ իր մահուան ժամանակ անկէ դուրս ելաւ։ Բնա՛ւ։ Յիշեցէք որ «հոգի» բառը կրնայ նաեւ ակնարկել անձի մը ունեցած կեանքին։ Ուստի, այս պարագային, Ռաքէլի «հոգի»ն պարզապէս կը նշանակէր իր «կեանքը»։ Անոր համար կարգ մը ուրիշ Աստուածաշունչերու մէջ «անոր հոգին կ’ելլէր»ը թարգմանուած է, որպէս՝ «անոր կեանքը ետ կը քաշուէր» (Նոգս), «ան կը մեռնէր» (Երուսաղէմի Աստուածաշունչը), եւ՝ «անոր կեանքը կ’ելլէր իր մէջէն» (Հիմնական Անգլերէնով Աստուածաշունչ)։ Ո՛չ մէկ նշում կայ թէ Ռաքէլէն խորհրդաւոր մաս մը վերապրեցաւ իր մահուընէ ետք։

7. Այրի կնոջ յարուցեալ տղուն հոգին ի՞նչ կերպով «իր մարմնին դարձաւ»։

⁷ Նոյնն է պարագան Գ. Թագաւորաց 17–րդ գլուխին մէջ արձանագրուած այրի կնոջ մը զաւկին յարութեան հետ։ 22–րդ համարին մէջ կը կարդանք որ Եղիա տղեկին վրայ աղօթեց, «Տէրը Եղիային ձայնը լսեց ու տղուն հոգին իր մարմնին դարձաւ եւ անիկա կենդանացաւ»։ Անգամ մը եւս՝ «հոգի» բառը «կեանք» կը նշանակէ։ Անոր համար Նիու Էմէրիքըն Սթենտըրտ Պայպըլ կ’ըսէ. «Տղուն կեանքը իրեն դարձաւ ու ան վերակենդանացաւ»։ Այո, կեանքն էր որ վերադարձաւ տղուն եւ ոչ թէ ստուերային բան մը։ Ասիկա համաձայն է տղուն մօրը ըսած Եղիայի խօսքերուն հետ. «Նայէ՛, տղադ [ամբողջ անձը] կենդանի է»։—Գ. Թագաւորաց 17։23

«Միջանկեալ Վիճակ»ի Երկսայրաբանութիւնը

8. Դաւանեալ Քրիստոնեաներէն շատեր կը հաւատան թէ ի՞նչ տեղի պիտի ունենայ յարութեան ժամանակ։

⁸ Քրիստոնէութիւն դաւանողներէն շատեր կը հաւատան որ ապագային յարութիւն մը տեղի պիտի ունենայ, որու ընթացքին մարմինները պիտի միանան անմահ հոգիներու։ Անկէ ետք, յարուցեալները իրենց ճակատագրին պիտի յանձնուին. անոնք որոնք բարի կեանք մը վարած են՝ պիտի վարձատրուին, իսկ անոնք որոնք չար եղած են՝ պիտի պատժուին։

9. «Միջանկեալ վիճակ» արտայայտութիւնը ի՞նչ կը նշանակէ, եւ ըստ ոմանց այս միջոցին հոգիին ի՞նչ կը պատահի։

⁹ Այս գաղափարը պարզ կը հնչէ։ Բայց հոգիի անմահութեան կառչողները դժուարութիւն ունին բացատրելու թէ հոգիին ի՛նչ կը պատահի մահուան եւ յարութեան միջեւ եղող ժամանակամիջոցին։ Արդարեւ, այս «միջանկեալ վիճակը»՝ ինչպէս կը կոչեն՝ դարեր շարունակ վարկածներու դուռ բացած է։ Ոմանք կ’ըսեն որ այս միջոցին, հոգին կ’երթայ քաւարան, ուր ներելի մեղքերէն կը մաքրուի, որպէսզի երկնքի արժանի գտնուի։a

10. Ինչո՞ւ սուրբ գրային չէ հաւատալ որ հոգիները մահուընէ ետք քաւարանին մէջ կը տնտնան, եւ Ղազարոսի փորձառութիւնը ի՞նչպէս կը հաստատէ ասիկա։

¹⁰ Սակայն, տեսանք թէ հոգին պարզապէս անձն է։ Երբ անձ մը մեռնի, հոգին ալ կը մեռնի։ Հետեւաբար, մահուընէ ետք գիտակից գոյութիւն մը չկայ։ Արդարեւ, երբ Ղազարոս մեռաւ, Յիսուս չըսաւ որ ան քաւարանի, Լիմպոյի կամ ուրիշ «միջանկեալ վիճակի» մը մէջ կը գտնուէր։ Այլ պարզապէս ըսաւ՝ ‘Ղազարոս քնացած է’։ (Յովհաննու 11։11) Բացայայտօրէն, Յիսուս, որ գիտէր թէ մահուընէ ետք հոգիին ինչ կը պատահի, պարզապէս կը հաւատար որ Ղազարոս անգիտակից էր ու՝ գոյութենէ դադրած։

Ոգին Ի՞նչ Է

11. Ինչո՞ւ «ոգի» բառը մահուընէ ետք անհատէ մը վերապրող անմարմին մասի մը չ’ակնարկեր։

¹¹ Աստուածաշունչը կ’ըսէ որ երբ անհատ մը մահանայ, «անոր հոգին [«ոգին», ՆԱ] կ’ելլէ, անիկա իր հողը կը դառնայ»։ (Սաղմոս 146։4) Ասիկա կը նշանակէ՞ թէ անձի մը մահուընէ ետք անձեւ ոգի մը բառացիօրէն կը մեկնի ու կը շարունակէ ապրիլ։ Ասիկա կարելի չէ, քանի որ սաղմոսերգուն շարունակելով կ’ըսէ. «Նոյն օրը անոր խորհուրդները կը կորսուին»։ Արդ, ի՞նչ է ոգին, եւ ան ի՛նչպէս մահուան ժամանակ անձէ մը «կ’ելլէ»։

12. Աստուածաշունչին մէջ «ոգի» թարգմանուած Եբրայերէն եւ Յունարէն բառերուն իմաստը ի՞նչ է։

¹² Աստուածաշունչին մէջ, «ոգի» (Եբրայերէն ռուախ, Յունարէն փնէօմա) թարգմանուած բառերը հիմնականօրէն կը նշանակեն «շունչ»։ Հետեւաբար, փոխանակ՝ «անոր ոգին կ’ելլէ» ըսելու, Ռ. Ա. Նոգսի թարգմանութիւնը կը գործածէ՝ «շունչը իր մարմինը կը ձգէ» նախադասութիւնը։ (Սաղմոս 145։4, Նոգս) Բայց «ոգի» բառը շնչելէն շատ աւելիին կ’ակնարկէ։ Օրինակ, երկրածաւալ Ջրհեղեղի ժամանակ մարդկային եւ անասնական կեանքին կործանումը նկարագրելով, Ծննդոց 7։22–ը կ’ըսէ. «Ցամաքի վրայ եղողներէն անոնք՝ որ ռնգունքներուն մէջ կենդանութեան շունչ [կամ ոգի. Եբրայերէն՝ ռուախ] ունէին, ամէնքն ալ մեռան»։ Ուստի, «ոգի»ն կրնայ ակնարկել կեանքի ոյժին, որ բոլոր կենդանի արարածներու՝ թէ՛ մարդու եւ թէ անասունի՝ մէջ կը գործէ եւ այդ ոյժը շնչառութեամբ կը պահպանուի։

13. Ի՞նչ կերպով կարելի է ոգին նմանցնել ելեկտրական հոսանքի։

¹³ Բացատրենք. Ելեկտրական հոսանքը գործիք մը կ’աշխատցնէ։ Եթէ հոսանքը կենայ, գործիքը կը դադրի աշխատելէ։ Հոսանքը ինքնին կեանք չունի։ Նմանապէս, երբ անձ մը կը մեռնի, իր ոգին մարմնի բջիջները ողջ պահելէ կը դադրի։ Ան մարմինը ձգելով ուրիշ ոլորտ չի փոխադրուիր։—Սաղմոս 104։29

14, 15. Մահուան ժամանակ ի՞նչ կերպով ոգին Աստուծոյ կը դառնայ։

¹⁴ Արդ, Ժողովողի 12։7–ն ինչո՞ւ կ’ըսէ որ երբ անձ մը մեռնի, «հոգին [«ոգին», ՆԱ] Աստուծոյ պիտի դառնայ, որ զանիկա տուաւ»։ Ասիկա կը նշանակէ՞ թէ ոգին բառացիօրէն կը ճամբորդէ, անջրպետէն անցնելով Աստուծոյ առջեւ կը ներկայանայ։ Այսպիսի բան մը գոյութիւն չունի։ Յիշեցէք որ ոգին՝ կեանքի ոյժն է։ Անգամ մը որ կեանքի ոյժը ելլէ, միայն Աստուած կարողութիւնը ունի զայն վերահաստատելու։ Ուստի՝ «ոգին Աստուծոյ պիտի դառնայ» այն իմաստով որ այլեւս այդ անձին համար ապագայ կեանքի որեւէ յոյս՝ ամբողջովին Աստուծմէ կախեալ կ’ըլլայ։

¹⁵ Միայն Աստուած կրնայ ոգին՝ կամ կեանքի ոյժը՝ վերահաստատել, պատճառ ըլլալով որ անհատը կեանքի վերադառնայ։ (Սաղմոս 104։30) Բայց Աստուած մտադրա՞ծ է ասիկա ընել։

[Ստորանիշ]

[Շրջանակ՝ էջ 23]

Նախկին կեանքէն յիշատակներ

ԵԹԷ մարմինը մեռնելէ ետք բան մը չի վերապրիր, ի՞նչ կրնայ ըսուիլ ոմանց դաւանած նախկին կեանքի յիշատակներուն մասին։

Հինտու ուսումնական Նիգիլանընտա կ’ըսէ թէ ‘մահուընէ ետք եղած փորձառութիւնները կարելի չէ բանաւոր կերպով ապացուցանել’։ «Կրօնքներու Մէջ Յաւիտենականութեան Հաւատացող Տիպարներ» բնաբանով իր բանախօսութեան մէջ, աստուածաբան Հէնզ Գիւնկ կը նշէ. «Սովորաբար երախաներէն կամ հոգեփոխութեան հաւատացող երկիրներէն եկած, նախկին կեանքի մասին եղած պատմութիւններէն ո՛չ մէկը կարելի է ստուգել»։ Ան կ’աւելցնէ. «[Այս մարզին մէջ լրջօրէն եւ գիտականօրէն աշխատող հետազօտողներուն] գրեթէ բոլորը կ’ընդունին որ անոնց պատմած փորձառութիւնները, երկրային կեանքի կրկնումի մը մասին համոզիչ փաստ մը չեն ներկայացներ»։

Ի՞նչ է պարագան, երբ կը խորհիք որ նախկին կեանքի մասին անձնական յիշատակներ ունիք։ Այսպիսի զգացումներ տարբեր ազդակներու հետեւանքն են։ Մեր ստացած տեղեկութիւններէն շատեր մեր ենթագիտակցութեան մէկ անկիւնը կը կուտակուին, քանի որ անոնց անմիջական կամ ուղղակի կարիքը չունինք։ Երբ մոռցուած յիշատակներ արթննան, ոմանք զանոնք կը թարգմանեն որպէս նախկին կեանքի ապացոյց մը։ Այսուհանդերձ, իրողութիւնը այն է թէ չենք կրնար ստուգել որ մեր ներկայ կեանքէն տարբեր կեանքի մը փորձառութիւնը ունեցած ենք։ Երկրի վրայ ապրող մարդոց մեծամասնութիւնը նախկին կեանքի յիշատակներ բնաւ չունին, ոչ ալ կը խորհին թէ նախապէս ուրիշ կեանքեր ապրած են։