Ɔya Ɔmɛta

Ɛcɛ ɛyipɛ a i wa ɛ ŋ. Amáŋ, gbɛla lɛyikwu aɔdā ōhī nōo yɛ jila alɔ ta a, bɛɛka ainyilɔwɔ, aɔcí, aɛ́bɛ́ mɛmla alɛɛcɛ bɛɛka alɔ a. Naana nōó lɛ eko nɛ aɔdā nōo ba nyā i yɔ ŋ ma a, ó lɛ ɔcɛ duuma babanya nōo géē taafu ku aɔdā nyā i yɔ ɔkwɔɔkwɛyi ŋ. É kē yɔ babanya ohigbu ku Ujehofa ya uwa a. (Ohút. 1:1, 26, 27) Ɔwɔico ku alɔ klla lɛ okonu ce lɛ alɔ ɛ, ka anuɔ géē ya ɛcɛ ɛyipɛ. Ó kē géē ya okonu ō ce ɔɔma jila. Ipu ɛcɛ ɛyipɛ a, ācɛ géē jɔɔnyɛ oyeeyi opiyoo, é klla géē lɔfu iyē. Alɔ jé kpɔcii ka ɛcɛ ɛyipɛ a géē wa ɛ̄cī nɛ Ɔwɔico le miya taajɛ ɛ má yiili. (Ayis. 65:17; Mafú 21:3, 4) Abɔ ɛcɛ ɛyipɛ a i wa ɛ ŋ ma, bēē ya ɛjɛɛji ɔdā nɛ a ya gla, o ya ɛɛ ku ɔtu okpoce ku uwɔ kóō lɔfu. Ikwū nɛ Ujisɔsi kwū a kóō wɛ ɔdā nōo géē yɔ i jɛ uwɔ eyī eko doodu. Bēē gbɛla lɛyikwu ɛdɔ ɔfu nɛ Ujehofa lɛ a. Bēē ya ɔdā nōo géē yɔ i pi uwɔ bla Ujehofa ajaajɛ. Ɔdaŋ ku a gē ya ɛnyā, a géē wɛ ipu ācɛ “nēe cɛ̄ɛ̄lā ā nēe klla lɔtūlé, anɔ́ɔ é mīyɛ ɔdā nɛ̄ Ɔwɔicō cokónu ō je lɛ uwá ā.”—Uhíb. 6:11, 12. w23.04 31 ¶18-19

Ujisɔsi lɛ eyī je gico gbɔɔ ō gbɔɔkɔ tɛɛcɛ. Ó dɔka ku ō cɛtra ku ɔdā nɛ ó gáā ya a kóō gā ɛgiyi Ujehofa. Oŋma ɔɔma, Ujisɔsi gáā dɛgba tɛɛcɛ kahinii: “Ulásārɔ̄si, gā ɛcɛ!” (Ujɔ́n. 11:43) Anu Ulasarɔsi bɛɛcɛ ŋma unoji a! Ɔdā nɛ Ujisɔsi ya nyā, wɛ ɔdā nɛ ācɛ ōhī gbɛla ka ó gáā tɔɔtɛ ō ya gboogboo gla ŋ. Ɔ̄kā nyā ya ku eyiyoce ku oheyi ŋma ɔlekwu nɛ alɔ lɛ a kóō lɔfu fiyɛ. Ɛgɛnyá a? Bla ku Ujisɔsi cokonu lɛ Umata kahinii: “Ɔyínɛ́ uwɔ géē héyī.” (Ujɔ́n. 11:23) Bɛɛka Adā nu a, ō ya okonu ō ce ɔɔma jila yɔ i ŋmo Ujisɔsi unwu. Ó kē lɛ ɔfu nɛ ó géē bi le ya ɔ gla. Ikwu nɛ ó je a mafu ka ó yɔ i ŋmo ɔ unwu nɛɛnɛhi ō je ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlekwu, klla ya ku ɔnɔ nɛ ācɛ gē má ohigbu ikwū a kóō mɛ. Abɔ Ulasarɔs bɛɛcɛ ŋma ipu unoji a, Ujisɔsi le mafu kpɔ ka ó lɛ ɔfu ō je ācɛ heyi ŋma ɔlekwu ɔkwɔɔkwɛyi. Ɔdā ɔhá kpɔ, blakwu ɔdā nɛ Ujisɔsi tu Umata ɛlá kwu ɔ néē kɛla lɛyikwu ɔ ipu ɛga ku Ubáyíbu icɛ a. Alɔ lɛ ɔdā olɔhi nōo ya nɛ alɔ cika ō kpɔtuce, ka Ujehofa géē ya okonu ō ce ku nu jila lɛyikwu ō je ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlekwu. w23.04 11-12 ¶15-16

Alɔ lɔfu cɛgbá ō ya opiyabɔ lɛyikwu ɔdā nɛ alɔ gē gbɔɔkɔ lɛyikwu ɔ a, eko duuma nɛ ɔdā nōo wɛ ococɛ ku Ujehofa a le ta alɔ eyī peee fiyɛ. Alɔ bla ka Ujehofa lɛ ɔda nɛ ó bi ɔtu nɛ ó géē ya jila eko kpaakpa nɛ ó miya taajɛ a. Ɔdā nɛ ó kē bi ɔtu ō ya jila ɔɔma lɛ ō ya ku ɛjɛɛji unwalu nɛ alɔ gē má icɛ a kóō mɛ. Unwalu bɛɛka amiya nōo gē ya abɔyi uwa, ōcē, mɛmla ikwū. Ujehofa géē ya ɔdā nɛ ó bi ɔtu a jila o bu ipu Ajɔɔcɛ ku nu. (Udán. 2:44; Mafú 21:3, 4) Amáŋ jaa gbeeko ɔɔma, Ujehofa yɔ i jɛga lɛ Usetan kóō lé ɔcɛ́ ku ɛcɛ nyā. (Ujɔ́n. 12:31; Mafú 12:9) Ɔdaŋ ka Ujehofa ya ku ɛjɛɛji unwalu nɛ alɛɛcɛ yɔ i má a kóō mɛ babanya, ó lɔfu lɛbɛɛka Usetan yɔ i ya lɔhi ɔwɛ nɛ ó yɔ i lé ɔcɛ́ ku ɛcɛ nyā a. Ohigbu ɛnyā, naana nɛ alɔ géē cɛgbá ō gbeyi ku Ujehofa kóō lɛ okonu ō ce ku nu ya jila a, ɛnyā i wɛ ka ó habɔ alɔ ta lɛ a nóó. Ujehofa géē ta alɔ abɔ. w23.05 8 ¶4; 9-10 ¶7-8

Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā lɔfu je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá kéē lɛ itene ŋma Oblatu a? Ikpo aflɛyi nɛ alɔ lɔfu fu a, wɛ ō hi uwa igwú. Ó wɛ ācɛ nɛ alɔ gē má eko nɛ alɔ gē tɔɔna ŋma ɔlɛ gā ɔlɛ a foofunu nɛ alɔ cika ō higwu a ŋ, alɔ cika ō lɛ ōmiya ya cɛɛ ku alɔ lɛ ācɛ nɛ alɔ jé a higwu duu. Ɛnyā lɔfu lɛ ō ya mla aɔmaapu alɔ, ācɛ nɛ alɔ gē yuklɔ tɔha mla uwa, ayipɛ inɔkpa ku alɔ, mla ācɛ ɔhá nɛ alɔ jé. Ɔdaŋ ka ɔkpá ō higwu nɛ alɔ lɛ a i kóō jɛ ŋ naana, alɔ lɔfu tu ɛ̄nɛ̄ o gē yɔ ipu ɔdā ō le gwo uwaya ku alɔ a ɛhɔ fu uwa ō bi le hi uwa igwú. Ó géē hɛ alɔ idaago nɛhi ō má ācɛ alɛwa nōo lɔfu wa a! (Ɔ̄cok. 11:6) Bi ipu ɔtu ku ācɛ nɛ alɔ gē higwu a lɔfu lɛ aɔka ō da, ofiyɛ duu ɔdaŋ ka é wa ōjila ku ujɔ ku alɔ duuma jejee ɛ ŋ. Ohigbu ɛnyā, alɔ cika ō gbɛla lɛyikwu aɔka néē lɔfu da a klla le tutu ō cila uwa. Igbihi néē gā Oblatu Ku Ikwū ku Ujisɔsi a, ācɛ nɛ ɛlā a he uwa ɔtu a lɔfu lɛ aɔka ōhī ō da kpɔ. Alɔ dɔka ō ya ɔdā duuma nɛ alɔ ya gla gbɔbu lɛ ɛ̄cī ku Oblatu a, ɛpleeko ku Oblatu a, mla igbihi ku Oblatu a, ō je otabɔ lɛ “odúúdú ācɛ nēé fu kéē lɛ oyēeyī” a, kéē lɛ itene ŋma Oblatu a.—Ācot. 13:48. w24.01 12 ¶13, 15; 13 ¶16

Ipu Ubáyíbu, ó lɛ ɔ̄kā ku ācɛ ahata néē heyi ŋma ɔlekwu wa ipu ɛcɛ cigbihi. Ya oklɔcɛ ku aɔ̄kā nyā lɔɔlɔhi. Abɔ a yɔ i ya lɛ a, dɔka aɛlā nɛ a lɔfu nwu ŋma anu a. Gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ eyeeye ku aɔ̄kā a mafu ɛgɛ nōó yɔ i ŋmo Ɔwɔico unwu, ō je ācɛ heyi ŋma ɔlekwu mla ɛgɛ nɛ ó lɛ ɔfu ō bi le ya ɔ a. Ya ku a gbɛla lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu ku Ujisɔsi lɔɔlɔhi duu, nōo wɛ oheyi ŋma ɔlekwu nōo cɛgbá fiyɛ duu nōo ya ɛ ma. Bla ka ācɛ alɛwa cijali lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu ku nu. Ɛnyā kē wɛ ɔdā olɔhi nōo ya nɛ alɔ kpɔtuce ɔ a. (1 Ukɔ́r. 15:3-6, 20-22) Alɔ ta Ujehofa ahinya nɛhi ohigbu okonu ō ce ku oheyi ŋma ɔlekwu a! Alɔ jé ka okonu ō ce nyā géē ya jila ɔkwɔɔkwɛyi, ohigbu ka ó yɔ i ŋmo Ujehofa unwu ō ya ɔ, ó klla lɛ ɔfu nɛ ó géē bi le ya ɔ gla. Alɔ kóō lɛ ɔtu ku alɔ ya ekponu, ō gɔbu kpɔtuce ɛnɛɛnɛ eyiyoce nyā lɔfu lɔfu. Ɔdaŋ ku alɔ gē ya lɛ a, alɔ géē yɔ i tubla Ɔwɔico ajaajɛ nōo cokonu lɛ eyeeye ku alɔ kahinii: ‘Ācɛ nɛ a yihɔtu uwa a géē héyī!’—Ujɔ́n. 11:23. w23.04 8 ¶2; 12 ¶17; 13 ¶20

Ō tu iyi ɔcɛ waajɛ wɛ ɛnɛɛnɛ uce ō ya. Ɔdaŋ ku alɔ wɛ ācɛ ō tu iyi alɔ waajɛ, alɔ i gáā gbɛla iyi alɔ fiyɛ ɔfu ŋ, alɔ klla géē jé duu ka ó lɛ aɔdā ōhī nɛ alɔ i gáā lɔfu ya gla ŋ. Ɔdaŋ ku alɔ tu iyi alɔ waajɛ, alɔ géē lɛ ojilima ce ācɛ ɔhá klla géē leyi má uwa ká é cɛgbá fiyɛ alɔ. (Ufíl. 2:3) Ugidiyɔn wɛ ɔcɛ ō tu iyi nu waajɛ. Eko nɛ alelekwu otɛhɔ ku Ujehofa wa gáā da Ugidiyɔn ka é lɛ ɔ fu, kóō lɛ ācɛ ku Isrɛlu hɛta ŋma ipu abɔ ku ācɛ Umidiya nōo lɔfu nɛhi a, ó tu iyi nu waajɛ kahinii: “Ipɔ́ɔma kú um í lɔfú ŋ́ fíyɛ́ dúú ipú aípɔ́ɔma kú Umanásɛ á. Ami í kē cɛgbá ŋ́ fíyɛ́ dúú ipɔ́ɔnū kú ɔlɛ́ ádā um á.” (Ācoh. 6:15) Ɔtu ya ɔ bɛɛka ó cika jɛ lɛ uklɔ néē je lɛ ɔ a ŋ ma, amáŋ Ujehofa jé ka ó ya ɔ gla. Mla otabɔ ku Ujehofa, Ugidiyɔn lɛ uklɔ néē je lɛ ɔ a ya mɛɛlɛ. Anyakwɔcɛ ku ujɔ gē ceyitikwu lɔfu lɔfu ō tu iyi uwa waajɛ ipu ɔdā doodu. (Ācot. 20:18, 19) É gē gwo ohigbu ɔdā néē lɔfu ya amāŋ ɛ̄nɛ̄ é ya ɛ ma ŋ. É kē i gbɛla ka é tiile gɛ ŋ ohigbu inyileyi ōhī néē ya a ŋ. w23.06 3 ¶4-5

Ō je ikpɛyi ku ɛgwa a cataajɛ wɛ ɔdā nōo géē ya ihayi nōo fiyɛ utajan éyi gā ɛcɔbu kpɔ ɛ. (Mafú 20:7-10) Gbɔbu ɛɛ ku ɔɔma kóō ya, Ubáyíbu le ka taajɛ ɛ ka aɔdā nɛhi nyā géē ya. Aflɛyi, é géē ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ éyi nōo kahinii: “Ɔdā dóódu í je unwalu lɛ alɔ gɛ ŋ́, alɔ kē bá ɛbɔ́!” (1 Utes. 5:2, 3) “Cɛ́ɛ́ igbɛ ékpónú,” owe nɛhi a géē gbɔɔ eko néē géē ca ɛjɛɛji ɛ̄gbā ō gba ku ɛkɛmgbɛ taajɛ a. (Mafú 17:16) Igbihi ɔɔma, Ujisɔsi géē kɛpɔ tu alɛɛcɛ, klla géē kpo aala ŋma ipu aɛwu a. (Umát. 25:31-33, 46) Ɛpleeko ɔɔma, Usetan géē gɔbu yɔ i bɛyikwu Ujehofa. Ohigbu ka ó gē wɔtu ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico nɛɛnɛhi a, ó géē lɛ abɔ kwu opiyatɔha ku aéwo nɛ Ubáyíbu hi ka Ugɔgu ku Umagogɔ a kéē bɛyikwu ācɛ ɔlɛ Ujehofa. (Isík. 38:2, 10, 11) Ɛpleeko ɔɔma, é géē lɛ ācɛ ohile néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi nōo yɔ ipu ɛcɛ a kpo gā ɔkpanco kéē nyɔ gáā ba Ukraist mɛmla alelekwu otɛhɔ nōo yɔ ɔkpanco a iye, o ya ɛɛ kéē kpo ɛfú ku Amagɛdɔn nōo géē wɛ oŋmɛyi ku owe nɛhi a. (Umát. 24:31; Mafú 16:14, 16) Oŋma ɔɔma, Ɔcɛ́ ō lé ku Ukraist Ihayi Ula Ɛpa Ce Ofu Igwo ikpɛyi ku ɛcɛ nyā a géē gbɔɔ.—Mafú 20:6. w23.10 20-21 ¶9-10

Icɛ, alɛwa ku ācɛ nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā a lā ɛga néē lɛ uklɔ ku alɔ ci. Bɛɛka Obadiya a, ayinɛ alɔ nōo he alɔ ɔtu nyā i lɛ abɔ ci ō gba Ujehofa ɛ̄gbā ŋ, naana néē gɔbu yɔ i lɛ ojilima ce ācɛ nōo lɛ íkwu a! (Umát. 22:21) É mafu ka é lɛ ufi okpaakpa a lɛ Ɔwɔico ŋma lɛ ō lɛyitaajɛ lɛ ɔ ikɔkɔ alɛɛcɛ. (Ācot. 5:29) É gē ya ɛnyā ŋma lɛ ō tɔɔna mla ō ya ōjila ku ujɔ gɔbu nɛ ācɛ i gáā jé lɛyikwu ɔ ŋ. (Umát. 10:16, 28) É gē ceyitikwu lɔfu lɔfu kéē má ku ayinɛ uwa lɛ ɔdā néē cɛgbá o ya ɛɛ kéē yɔ kwu Ujehofa ajaajɛ a. Leyi yɛ ocabɔ ku Henri nōo lā ipu ajɛ éyi ku Africa ɛga néē lɛ abɔ ci uklɔ ku alɔ eko kpii a. Eko néē lɛ abɔ ci uklɔ ku alɔ a, Henri lɛ iyi nu fu tɛɛcɛ ō bi aɔkpá ku alɔ gē lɛ ayinɛ alɔ ɔhá. Ó kahinii: “N wɛ ɔcɛ nōo gē ya uweyi nɛhi. . . . Ujehofa . . . je ɔtu ō lɛ nɛ um cɛgbá a gā um a.” A lɛ ɛdɔ ɔtu ō lɛ nɛ u Henri lɛ a gla a? A ya lɛ a gla ɔdaŋ ku a lɛ ufi okpaakpa a lɛ Ɔwɔico. w23.06 16 ¶9, 11

Eko nɛ Adam mla Iifu lɛ ikpɛyi olɔfu ya ta Ɔwɔico a, ó gáā lɛbɛɛka ó gáā tɔɔtɛ lɛ alɛɛcɛ nōo jila iyē nōo lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa a kéē nyila tu ipu ɛcɛ a gla gɛ ŋ ma. Ɔtu lɔfu ya Usetan ka Ujehofa i gáā lɛ aokonu ō ce ku nu tu ŋ. Ó klla lɔfu gbɛla ka Ɔwɔico géē je Adam mɛmla Iifu ŋmo, cɛɛ ó lɛ ɔba mla ɔnyā ɔhá nōo jila iyē ya, o ya ɛɛ kéē lɛ ɔdā nōo wɛ ococɛ ku nu lɛyikwu alɛɛcɛ a ya jila. Amáŋ ɔdaŋ ka Ɔwɔico géē yɛ i lɛ ɔɔma ya nɛ, Ebilii géē yɛ i lɛ ije ce ba ɔ ka ó wɛ ɔcɛ ō kɛmgbɛ. Ɔdiya a? Ohigbu ka ɛgɛ nōó yɔ ipu ɔkpá ku Ohútu 1:28 a, Ujehofa le da Adam mla Iifu ka ayi uwa géē nyila tu ipu ɛcɛ a. Á jé ŋ, Usetan klla lɔfu gbɛla ka Ujehofa géē jɛga lɛ Adam mɛmla Iifu kéē ma ayi, amáŋ ayi nyā i gáā jila iyē gboogboo gla ŋ. (Ɔ̄cok. 7:20; Uróm 3:23) Ɔdaŋ ka ayi ku Adam mla Iifu i wɛ ācɛ nōo gáā jila iyē gboogboo gla ŋ, ó gē yɛ i le tɔɔtɛ lɛ Ebilii ō ka ka Ujehofa kwu iyi nu abɔ i gaajɛ ɛ, ohigbu ka ó ya ɔdā nɛ ó bi ɔtu a jila ɔkwɔɔkwɛyi ŋ. Alɛɛcɛ nōo jila iyē i gáā nyila tu ipu ɛcɛ a gla ŋ. w23.11 6 ¶15-16

Ujehofa gē ma ɔwɛ fu lɛ alɔ, ɔwɛ nōo teyi peee o bu ipu Ɛlā ku nu mla ɔwa ku nu. Alɔ i lɛ ɔdā duuma nōo ya nɛ alɔ cika ō lɛ íne ku abɔyi alɔ kwaajɛ batɔ ɛ̄nɛ̄ Ujehofa je lɛ alɔ a ŋ. (Aíit. 3:5-7) Ohigbu ɛnyā, alɔ i gē ya fiyɛ ɛlā néē ta taajɛ ipu Ubáyíbu, amāŋ lɛ íne ku abɔyi alɔ kwaajɛ lɛ ayinɛ alɔ kéē yɛce lɛyikwu aɛlā nɛ Ubáyíbu i ka ŋ ma ŋ. Usetan gē “bī ɛlā icííci” mla “ɔdōnwū kú ɔlɛɛcɛ nōo ŋmá ɛgiyí aálelékwū nēe yɔ̄ ī gbō ɛcɛ ā,” le pla ācɛ amāŋ je ācɛ kɔ. (Ukól. 2:8) Ɛpleeko ku ikee a, aɛlā ō nwu nyā lɛ ō ya mla ɛlá ō gbo ku alɛɛcɛ ɛ̄nɛ̄ ó kpaakpa ŋ. Aɛlā ō nwu ku ācɛ Ujiyi ɛ̄nɛ̄ ó yɔ ipu Ubáyíbu ŋ, mla ɛlā ō nwu ka Ācɛ O Yɛce Ukraist cika ō lɛyitaajɛ lɛ Íne ku Umosisi a piii. Aɛlā iciici nyā gē plla ācɛ, ohigbu ka é gē je ācɛ ɛlá ŋma ɛgiyi Ujehofa nɛ ijeeyi ɔkwɛyi a ŋma ɛgiyi nu a. Icɛ, Usetan gē bi intanɛt amāŋ ɛga ō ka ɔka le ya ku aɛlā ɛkɛmgbɛ kóō nyila ɛbɛɛbɛ, ācɛ imeli kē i lɛ abɔ ipu aɛlā ɛkɛmgbɛ nyā ō ka duu. w23.07 16 ¶11-12

Usetan i kóō gbɛla ɔdā okpaakpa nɛ Ujehofa gáā ya a gla ŋ. Ujehofa jé ɔwɛ olɔhi fiyɛ duu ō bi le ya ɔdā nɛ ó bi ɔtu a jila, naana nɛ Usetan, Adam mɛmla Iifu lɛ ikpɛyi olɔfu ya ta ɔ a. Ujehofa jɛga lɛ Adam mɛmla Iifu kéē ma ayi, o bu ɔwɛ nyā aɛla ku Ujehofa kē le ya jila. Ó wɛ ɔcɛ ō kɛmgbɛ ŋ. Ujehofa klla le mafu ka ɔdaŋ nɛ ó ka ka anuɔ géē ya odee, ɔdā duuma i gáā ci ɔ ŋma ō ya ɔdā ɔɔma jila ŋ. Ó le má ka ɔdā nɛ ó bi ɔtu a géē ya jila ɔkwɔɔkwɛyi, ŋma lɛ ō je “ɔyí” nōo géē nya ayi ku Adam mɛmla Iifu nōo lɛyitaajɛ lɛ ɔ a ta. (Ohút. 3:15; 22:18) Ɔyi nyā géē je oyeeyi ku nu gwɛɛya kwɛyi alɛɛcɛ o ya ɛɛ kéē lɛ onyata lɛ. Usetan i kóō leyice ka Ujehofa géē ya ɛnyā gboogboo gla ŋ! Ɔdiya a? Ohigbu ka ofula a wɛ ōmiya ku ihɔtu nōó lɛ ɛdɔ ŋ. (Umát. 20:28; Ujɔ́n. 3:16) Usetan i lɛ ɛnɛɛnɛ uce ō ya nyā ŋ. Ó wɛ ɔcɛ nōo gē gbɛla iyi nu foofunu. Ó lɛ a, ɔdi gáā ya ohigbu ōmiya kóō ofula nyā a? Oŋmɛyi ku Ihayi Ula Ɛpa Ce Ofu Igwo nɛ Ujisɔsi géē wɛ Ɔcɛ́ a, ayi ku Adam nōo géē je jila iyē a géē lugwu ku ɛcɛ nyā, nōo géē je piya Uparadais ɛgɛ nɛ Ujehofa bi ɔtu yiili a. w23.11 6 ¶17

Alɔ gē lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa lɛyikwu ō leyi má oyi ka ó wɛ ɔdā otiihɔ. Ɔdiya a? Ohigbu ka Ujehofa ka ka oyi kwɛyi oyeeyi nōo wɛ ɛnɛɛnɛ ɛhi nōo ŋma ɛgiyi nu a. (Ulīf. 17:14) Eko nɛ Ujehofa jɛga lɛ alɛɛcɛ kéē lé ɛbɛ́ a, ó da uwa ka é hii lé oyi a ŋ. (Ohút. 9:4) Ó klla kɛla lɛyikwu íne nyā piii eko nɛ ó je Íne igwo a lɛ ācɛ ku Isrɛlu o bu ipu Umosisi a. (Ulīf. 17:10) Ó klla bi alelekwu ihɔ ku nu le da ígwu nōo gē leyikwu ɔwa ku Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a, kéē le da ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist kē hii “lé ɔdā dúúmā mla oyī kú nū ŋ́.” (Ācot. 15:28, 29) Alɔ gē lɛ ɔtu ya ekponu ō yɛce íne nyā eko duuma nɛ alɔ gáā ya ōmiya lɛyikwu ɛdɔ ɛcí nɛ alɔ lɔfu miyɛ a. Alɔ klla gē lɛyitaajɛ lɛ íne ku Ujehofa lɛyikwu ō kwu ŋma aja ō gbo amāŋ ikpo ɔnyā ō ce. Ɔyikpo Upɔlu tu alɔ ukɔ́ kahinii: “Aá lɛ ɛgbá kú aɔ́dā kú ɛcɛ nēe bá ī yúklɔ́ ipú ɔtū kú áa ā kpó bónū.” Ɛnyā wɛ ku alɔ géē ya ɔdā duuma nɛ alɔ ya gla ō lɛ unwu obɔbi duuma fu ŋma ipu ɔtu ku alɔ. Alɔ gē ta ō má ɔdā duuma amāŋ ō ya ɔdā duuma nōo lɔfu ya ku alɔ nyɔ i gbo aja amāŋ ce ikpo ɔnyā a.—Ukól. 3:5; Ujób. 31:1. w23.07 15 ¶5-6

Á jé ŋ, ohigbu ka Usamsin yihɔtu ku Udelila nɛɛnɛhi a, ó lɔfu jé ɔdā nɛ ó dɔka ō ya a ŋ. Udelila gɔbu yɔ i junwalu lɛ Usamsin nɛɛnɛhi kóō le da ɔ ɛga nɛ ɔfu ku nu gē ŋma a, Usamsin kē gáā le da ɔ. Ó wɛ ɔdā okwiye ka inyileyi nɛ Usamsin ya a, ya ku ɔfu ku nu kóō mɛ, ó klla teyi olɔhi ku Ujehofa gɛ ŋ eko kpii. (Ācoh. 16:16-20) Usamsin má owe nɛhi ohigbu ka ó kpɔtuce Udelila ikɔkɔ ō kpɔtuce Ujehofa. Ācɛ Ufilistiya a lɛ Usamsin kwu klla kwu ɔ ikpeyi u kpo pu. É gáā kwu ɔ u ta agba ipu igeli ku Ugasa. Ācɛ a kwu ɔ i piya ɔfiyɛ kóō yɔ i gba umu mla ɛgɔ ipu inu agba a. Ācɛ Ufilistiya a kwu Usamsin i bi wa ɛga néē jila tɔha kéē gwɛɛya lɛ ɛcí ku uwa a. É lɛ ɛya gwo lɛ ɛcí ku uwa nōo lé ka Udegɔn a, ohigbu ka é kpɔtuce ka anu ta uwa abɔ kéē kwu Usamsin a. É lɛ Usamsin bi wa ōjila ku uwa ŋma inu agba o ya ɛɛ “kóō hiijā” lɛ uwa, cɛɛ kéē bi ɔ le ya ɔdā ɛhɛ.—Ācoh. 16:21-25. w23.09 5-6 ¶13-14

Á jé ŋ, ɔcɛ nɛ alɔ gē yuklɔ tɔha mla ɔ amāŋ ɔyipɛ inɔkpa ku alɔ lɔfu da alɔ ɔka, ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ alɔ gē lɛyitaajɛ lɛ ɔwɛ nɛ Ubáyíbu da alɔ ku alɔ lā oyeeyi a. Alɔ géē ya ɔdā nɛ alɔ ya gla ō lɛ ɔ teyi peee, ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ alɔ kpɔtuce ka ɔwɛ nɛ Ubáyíbu dɔka ku alɔ lā oyeeyi a lɔhi fiyɛ duu a. Amáŋ alɔ lɔfu mafu ojilima lɛ ɔcɛ ɔɔma ŋma lɛ ō ya kóō jé ka ó lɔfu ya ōmiya ku abɔyi nu. (1 Upít. 3:15) Ikɔkɔ ō gbɛla ka ó yɔ i da ɔka ɔɔma o ya ɛɛ kóō ŋmo uwɔ okonu a, ceyitikwu ku a gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔka nɛ ó da ɔɔma lɔfu ta uwɔ abɔ ō nwu ɛlā lɛyikwu ɔdā nōo cɛgbá lɛ ɔ fiyɛ duu. Ɔdā duuma nōo ya ɛɛ nōó da ɔka ɔɔma a, alɔ cika ō leyi kwɛɛcɛ ku alɔ toohi ɔwɛ ogbonɛnɛ. Ohi nɛ alɔ ta ɔ a lɔfu ya kóō gbɛla lɛyikwu ōmiya ku nu. Ocabɔ mafu, ɔdaŋ ku ɔcɛ nɛ a gē yuklɔ tɔha mla ɔ a lɛ ɔka da uwɔ ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ alɔ i gē ya oblatu ku ɛ̄cī néē ma ɔcɛ ŋ ma, gbɛla tu ɛlā nyā: Ó lɔfu yɔ i gbɛla ka é jɛga lɛ alɔ ō jɔɔnyɛ iyi alɔ ŋ nɛɛ? Alɔ lɔfu ta ɔcɛ nɛ alɔ gē yuklɔ tɔha mla ɔ a ahinya ku ɛgɛ nōó lɛ ɛlá wu ācɛ ɔhá a. Ɔɔma lɔfu je ɛnɛɛnɛ ɛga lɛ alɔ ō kɛla ŋma ipu Ubáyíbu lɛyikwu ɔdā nōó ka lɛyikwu ō ya oblatu ku ɛ̄cī néē ma ɔcɛ a. w23.09 17 ¶10-11

Ó wɛ ɛnɛɛnɛ ɛga lɛ alɔ ō bi eko nōo hile a le tɔɔna lɛ ācɛ nōo yɔ ipu oduudu ɛcɛ a. Upita ta alɔ ɔtu kwu ɔtu ō “gbēyī ɛ̄cī kú Óndú ā [klla bi ɔ ipu ɔtu].” (2 Upít. 3:11, 12) Ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu ya ɔɔma a? Ɛ̄cī doodu, alɔ lɔfu ceyitikwu ō gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ oyeeyi géē lɔɔnyɛ lɛ ipu ɛcɛ ɛyipɛ a. Má iyi uwɔ ku a yɔ i fu ɛnɛɛnɛ owu ipu ɛcɛ ɛyipɛ a, yɔ i lé ɛnɛɛnɛ ɔdole, klla yɔ i ya ācɛ apɔlɛ ku uwɔ mla aɔkpa ku uwɔ nōo heyi ŋma ɔlekwu a omaaba, mla ō nwu ācɛ nōo lā eko ku ikee a lɛyikwu ō ya jila ku aakacɛ nōo yɔ ipu Ubáyíbu a. Ɔdaŋ ku a gbɛla lɛyikwu aɔdā nōo ba nyā, ó géē ta uwɔ abɔ ō gbeyi ɛ̄cī ku Ondu a mla ɔtu caca, mla ō jé kpɔcii ka oŋmɛyi ku ɛcɛ a i gáā gboji gɛ ŋ. Abɔ “[alɔ] lɛ aɔ́dā nēe bá nyā jé gbɔbū ɛ́ɛ́ mā” lɛyikwu ɛcɔbu a, alɔ i gáā cɛ ku aɛlā ō nwu ɛkɛmgbɛ ‘kóō plla alɔ ŋ́.’ w23.09 27 ¶5-6

Aɛdrɔ ku alɔ le yɛ jila ta mla aɛdrɔ ɔhá nōó gē lɛ “ojīlīmā ce ádā mɛ́mla ɛ́nɛ́ [uwa] ŋ́.” (2 Utím. 3:1, 2) Ɔdiya nɛ ɛyinɛhi ku uwa gē ta ō lɛyitaajɛ lɛ adā mɛmla ɛ́nɛ́ uwa a? Aɛ́nɛ́ mla aadā ōhī gē ya ɔdā nōo wɛ ɛyɛɛyi kpanaa gwu ɔdā néē gē da ayipɛ ɔlɛ uwa kéē ya a. Ɛnyā kē i ya ku ɔtu kóō ya ayipɛ ɔlɛ uwa ka ó kpaakpa lɛ a ŋ. Ɔtu kē i ya ācɛ ɔhá ka ohigbu ku ɛcɛ a le piyabɔ nɛɛnɛhi a, ka ukɔ́ nɛ ɛ́nɛ́ amāŋ adā uwa gē tu uwa a i tiile gɛ ŋ, ka ó klla le lɔnɔ nɛhi ō bi uwa le yuklɔ. Ɔdaŋ ku a wɛ ɛdrɔ, ɔtu ya uwɔ lɛ a jejee ɛ? Ó gē lɔnɔ lɛ ɛyinɛhi ku ācɛ ō lɛyitaajɛ lɛ ɔ́da ku Ujehofa nōo yɔ ipu ɛga ku Ubáyíbu ku icɛ a. Ɔdi gáā lɔfu ta uwɔ abɔ ō lɛyitaajɛ lɛ adā mɛmla ɛ́nɛ́ uwɔ a? A lɔfu nwu ō wɛ ɔcɛ nōo gē lɛyitaajɛ ŋma ɛnɛɛnɛ ocabɔ ku Ujisɔsi. (1 Upít. 2:21-24) Ó wɛ ɔcɛ nōo jila iyē, amáŋ ɛ́nɛ́ mla adā nu wɛ ācɛ nōó jila iyē ŋ. Amáŋ Ujisɔsi lɛ ojilima ce ɛ́nɛ́ mɛmla adā nu, naana néē gē ya inyileyi ekoohi klla gē ya aɔdā nōo gē kwu ɔ iyē a.—Oyɛb. 20:12. w23.10 7 ¶4-5

Ɔyikpo Upɔlu lɛ ɔ teyi peee ka ɛya ō gwo nɛ Íne ku Umosisi cɛgbá a, i gáā je íne obiya ku uwa ŋmonyi duudu gla ŋ. Ohigbu ɛnyā “é le íne nɛ̄ncɛ̄ ā ŋmónyí.” Ohigbu ɛnyā, Upɔlu gɔbu nwu uwa aɛlā ɔkwɛyi olipu a. Ó ta Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔmpa nu ɛlá kwu eyiyoce “nōo lɔhi fíyɛ́” duu, oŋma lɛ ɛya nɛ Ujisɔsi gwo nōo lɔfu ta uwa abɔ kéē “túblá Ɔwɔicō” ajaajɛ a. (Uhíb. 7:19) Upɔlu lɛ ɔ ta ayinɛ nu nōo wɛ ācɛ Uhibru a eyī peee ka ɔwɛ néē gē gba Ujehofa ɛ̄gbā abɔ é wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a, lɔhi kɔɔ fiyɛ ɔwɛ nɛ ācɛ Ujiyu a gba Ɔwɔico ɛ̄gbā a. Ɔwɛ nɛ ācɛ Ujiyu a gba Ɔwɔico ɛ̄gbā ɛgɛ nɛ Íne ku Umosisi a cɛgbá lɛ a, “wɛ ofu kú aɔ́dā nēe géē wā ā, amáŋ ɔdā nōo wɛ ɔkwɛ̄yi ā wɛ Ohɔ́nyɛtá.” (Ukól. 2:17) Ofu ku odee wɛ ɔdā ocabɔ ku ɔdā ɔɔma, ó wɛ ɔdā ɔɔma piii nōó wɛ a ŋ. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, ɔwɛ nɛ ācɛ Ujiyu a gba Ɔwɔico ɛ̄gbā eko ikee a, wɛ ofu ku aɔdā nōo géē wa a, ohigbu ka ɔwɛ olɔhi fiyɛ duu ō gba Ɔwɔico ɛ̄gbā géē wa. Alɔ cɛgbá ō jɛyi ōmiya nɛ Ujehofa le kwaajɛ ō je íne ō biya ku alɔ ya alɔ ɛhi, o ya ɛɛ ku alɔ gba ɔ ɛ̄gbā ɔwɛ nɛ ó tine a. w23.10 25 ¶4-5

Ɔkpá ku Udánīyɛ̄lu ɛyi 11 kɛla lɛyikwu aɔcɛ́ ɛpa nōo gē kweyi ku ɔfu mla iyi uwa. Ɔdaŋ ku alɔ lɛ akacɛ nyā miya mla aakacɛ ɔhá nōo yɔ ipu Ubáyíbu a, alɔ géē má peee ka ‘ɔcɛ́ ku ɛhico a’ wɛ u Russia mla aéwo nōo gē ta ɔ abɔ a, ‘ɔcɛ́ ku ɛhaajɛ’ a ké wɛ Íkwu Ku Ɔcɛ́ Ō Ce Ku America Mla u Britain. ‘Ɔcɛ́ ku ɛhico’ nyā gē ya ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico nōo lā ɔwɛ abɔɔ a ŋmo. É gē ŋmo Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa ōhī ije klla gē kpo ōhī ku uwa gā inu agba ohigbu ɔtu ō kpoce ku uwa. Ikɔkɔ nɛ ayinɛ alɔ nyā géē gbɔɔ ō yuufi a, o ya ŋmo ŋma ɛgiyi ɔcɛ́ ku ɛhico nyā ya ku ɔtu ō kpoce ku uwa lɛ Ujehofa mla ɛlā ku nu kóō lɔfu fiyɛ. Ɔdiya a? Ohigbu ku ayinɛ alɔ nyā jé ka o ya ŋmo néē gē ya ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico a gē ya akacɛ nōo yɔ ipu ɔkpá ku Udaniyɛlu a jila. (Udán. 11:41) Ō jé ɛnyā lɔfu ta alɔ abɔ ō lɛ abɔ bi eyiyoce ku alɔ lɔfu, mla ō hayi kpaakpa lɛ Ujehofa gā ajaajɛ. w23.08 11 ¶15-16

Ohigbu ka Ujehofa yihɔtu alɔ a, ó gē kwu ɔ iyē nɛhi eko duuma nɛ alɔ yɔ i má owe, ó klla le tutu ō je ogbotu lɛ alɔ. Ó gē kwu ɔ iyē nɛhi eko duuma nɛ ɔdobɔbi le ya alɔ. Ohigbu ɛnyā, alɔ lɔfu gbɔɔkɔ mla ɔtu ō ce kahinii: “Gbō um, ɛ́gɛ́nɛ̄ a gē gbō īkpēyí kú īyī uwɔ ā.” (Aíjē 17:8) Ujehofa lɛ alɔ gbla ikpeyi ku nu. Ikpeyi ku alɔ wɛ aya nōo cɛgbá nɛhi, klla wɛ aya nōo cɛgbá ku alɔ je ogbotu lɛ ɔ lɔɔlɔhi. Ohigbu ɛnyā, ó lɛbɛɛka Ujehofa yɔ i ka kahinii: ‘Ɔcɛ duuma nōo lɛ agbe ya a ācɛ ɔlɛ um, lɛ agbe ya ɔdā nōo cɛgbá gā um nɛhi a.’ Ujehofa dɔka ku alɔ le jé kpɔcii ka ó yihɔtu eyeeye ku alɔ. Amáŋ ó jé ka ohigbu aɔdā nɛ alɔ má ipu oyeeyi ɛ ma, alɔ lɔfu lɛ aafu ɔdaŋ ka ó yihɔtu alɔ. Amāŋ alɔ lɔfu yɔ i má unwalu éyi babanya nōo lɔfu yɔ i cɛ lɛ alɔ lɛ aafu ipu ɔtu ɔdaŋ ka Ujehofa yihɔtu alɔ. Ɔdi gáā cɛ lɛ alɔ jé kpɔcii ka Ujehofa yihɔtu alɔ a? Ŋma lɛ ō nwu ɛlā lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa mafu ihɔtu lɛ Ujisɔsi, ācɛ néē lɛ anɔ tu uwa ɛyi, mla ɛjɛɛji alɔ a. w24.01 27 ¶6-7

Ɛsra má ɛgɛ nɛ Ujehofa je otabɔ lɛ ācɛ ɔlɛ nu ɛpleeko ku ojama a. Ihayi ōhī gbɔbu lɛ ihayi ku 484 Gbɔbu Lɛ Eko Ku Ukraist, á jé ŋ Ɛsra lɔfu lā ipu Ubabilɔn eko nɛ Ɔcɛ́ nōo lé ka u Ahasɛrɔsi a je ɔ́da, kéē lɛ ɛjɛɛji ācɛ Ujiyu nōo yɔ ɛhaajɛ ɔcɛ́ ō lé ku ācɛ Upɛsiya a kpo ŋmo a. (Ɛ́sta 3:7, 13-15) Oyeeyi ku Ɛsra mla oduudu ācɛ Ujiyu a kwu ikwū ajaajɛ! Eko néē lɛ ɔ́da nɛ ɔcɛ́ nyā je a po a, ɔtu biya lɛ uwa nɛɛnɛhi néē lɛ abɔ ci ō lé ɔdole, klla yɔ i jikwu abɔ é yɔ i gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa ku otabɔ a. (Ɛ́sta 4:3) Gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔtu ya Ɛsra mla ācɛ Ujiyu ohile a lɛ, eko nɛ ācɛ nōo ya ōmiya ō je ɛjɛɛji ācɛ Ujiyu a kpo ŋmo, kwu piya ācɛ néē je kpo ŋmo a! (Ɛ́sta 9:1, 2) Ó lɛ aafu ŋ, ɔdā nōo ya ɛpleeko ɔɔma a lɛ Ɛsra tutu ku āhɔ̄ olɔnɔ ɔhá néē géē má ɛcɔbu a, klla ya kóō lɔtuce Ujehofa fiyɛ ka ó lɔfu je ogbotu lɛ ācɛ ɔlɛ nu. w23.11 17 ¶12-13

Ɛlā okpocii nɛ ɔyikpo Upɔlu yɔ i ka abɔɔ a, lɛ ō ya mla ō lɛyitaajɛ lɛ Íne Ku Umosisi nɛ Ɔwɔico je lɛ ācɛ ku Isrɛlu a. (Uróm 3:21, 28) Ɛpleeko ku Upɔlu a, ó lɛbɛɛka ōhī ku Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo wɛ ācɛ Ujiyu a kpɔtuce ka é cika ō yɔ i yɛce Íne Ku Umosisi a kpɔ. Ohigbu ɛnyā, Upɔlu bi ocabɔ ku Ebraham le mafu ka ɔcɛ i cɛgbá ō yɛce Íne Ku Umosisi a piii, gbɔbu ɛɛ kóō teyi olɔhi ku Ɔwɔico ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, Upɔlu lɛ ɔ teyi peee ka alɔ cɛgbá ō lɛ ɔtu okpoce. Ɛnyā wɛ ɛlā ō ta ɔtu kwu ɔtu ibi, ohigbu ka ó nwu alɔ ka ɔdaŋ nɛ alɔ kpɔtuce Ɔwɔico mla Ujisɔsi, alɔ lɔfu teyi olɔhi ku Ɔwɔico. Amáŋ, ‘úklɔ́’ nɛ Ujɛmisi kɛla lɛyikwu ɔ ipu ɔkpá ku Ujɛmisi ɛyi 2 a, i wɛ ekponu bɛɛka ō lɛyitaajɛ lɛ Íne Ku Umosisi a ŋ. Ujɛmisi yɔ i kɛla lɛyikwu auklɔ amāŋ aɔdā ɛyɛɛyɛyi nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist gē ya ipu oyeeyi ku uwa ɛ̄cī doodu a. (Ujɛ́m. 2:24) Auklɔ ɛgɛnyā gē mafu ɔdaŋ ka Ɔcɛ O Yɛce Ukraist lɛ ɔtu okpoce ɔkwɛyi lɛ Ɔwɔico amāŋ ka ó lɛ ŋ. w23.12 3 ¶8; 4-5 ¶10-11

Ayinɛ nɔnya nōo yɔ i gbɛla ō lɛ ɔba cika ō lɛ eko taajɛ ō gbɛla lɔɔlɔhi lɛyikwu ɔcɛ néē géē fu kóō wɛ ɔba uwa a. Bla, ku a géē cɛgbá ō yɔ ɛhaajɛ íkwu ku ɔcɛnyilɔ nɛ a fu ō lɛ a. (Uróm 7:2; Āfi. 5:33) Ohigbu ɔɔma, da iyi uwɔ aɔka nōo ba nyā: ‘Ó wɛ ɔcɛ nōo jikoko ipu ɛlā ku Ɔwɔico? Ó gē lɛ Ujehofa ta aflɛyi ipu oyeeyi ku nu? Ó gē ya ōmiya ku ijeeyi? Ó gē cɛ ɔdaŋ ka ó lɛ inyileyi ya? Ó gē lɛ ojilima ce acɛnya? Ó géē tɔɔtɛ lɛ ɔ ō ya ku ɛma nɛ um lɛ mla Ujehofa a kóō lɔfu, ō ya ɛgbá ku um, klla géē wɛ ɔkpa olɔhi ku um? Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ɔdaŋ ku a yɔ i dɔka ɔba olɔhi, awɔ abɔyi uwɔ cika ō wɛ ɔnyā olɔhi duu. Ɔnyā olɔhi wɛ ɔcɛ nōo gē je “otábɔ̄” lɛ ɔba nu. (Ohút. 2:18) Ohigbu ka ó yihɔtu ku Ujehofa a, ó gē ya ɔdā duuma nɛ ó ya gla a ō ta ācɛ ɔhá abɔ kéē má ɛnɛɛnɛ uce ō ya ku ɔba nu. (Aíit. 31:11, 12; 1 Utím. 3:11) A lɔfu gbɔɔ ō ya otutu babanya ō je piya ɛnɛɛnɛ ɔnyā, ŋma lɛ ō ya ku ihɔtu nɛ a lɛ lɛ Ujehofa a kóō lɔfu fiyɛ, mla ō je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá ɔlɛ uwɔ mla ipu ujɔ. w23.12 22-23 ¶18-19

Ujehofa cokonu ka ó géē je ijeeyi nɛ alɔ cɛgbá a lɛ alɔ o ya ɛɛ ku alɔ ya ōmiya olɔhi. Alɔ cɛgbá ijeeyi nōo ŋma ɛgiyi Ɔwɔico a, ofiyɛ duu ɔdaŋ ku alɔ dɔka ō ya ōmiya nōo géē lɛ abɔ kwu ɛjɛɛji oyeeyi ku alɔ. Ó klla gē je ɔfu nɛ alɔ cɛgbá ō lɔtu a lɛ alɔ. Ɛgɛ nɛ ó ya lɛ ɔyikpo Upɔlu a, Ujehofa géē je ɔfu nɛ alɔ cɛgbá ō lɔtu ku unwalu nɛ alɔ lɛ a lɛ alɔ. (2 Ukɔ́r. 4:7) Ó gē bi ayinɛ alɔ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā a le ta alɔ abɔ. Otu gbɔbu ɛɛ kóō je oyeeyi ku nu gwɛɛya a, Ujisɔsi gbɔɔkɔ ŋma ɔtu. Ó ba Ujehofa ɛba kóō hii jɛga lɛ ācɛ ɔhá kéē gbɛla ka ó wɛ ɔcɛ nōo gē ka obɔbi lɛyikwu Ɔwɔico, cɛɛ kéē ŋmo ɛpɔbi ohigbu ɔɔma ŋ. Ikɔkɔ nɛ Ujehofa géē ya ɔɔma a, ó ta Ujisɔsi abɔ ŋma lɛ ō ta alelekwu otɛhɔ éyi ɛhɔ kóō lɛ ɔfu tu ɔ iyē. (Ulúk. 22:42, 43) Ujehofa lɔfu ta alɔ abɔ duu, ŋma lɛ ō ya ku ɔyinɛ alɔ éyi kóō gwo uwaya fu alɔ o ya ɛɛ kóō ta alɔ ɔtu kwu ɔtu, amāŋ ō ya ku ɔyinɛ alɔ éyi kóō gáā jila alɔ má. Ɛjɛɛji alɔ lɔfu dɔka ɛnɛɛnɛ ɛga ō kɛla ogbotu nɛɛ lɛ ayinɛ alɔ.—Aíit. 12:25. w23.05 10-11 ¶9-11

Ayinɛ alɔ nōó gē wa ōjila ku ujɔ gɛ ŋ ma, lɔfu yɔ i yuufi lɛyikwu ɔdā nɛ ayinɛ nōo yɔ ipu ujɔ a lɔfu ka lɛ uwa amāŋ ka lɛyikwu uwa a. Ohigbu ɛnyā, a hii da uwa ɔka nōo géē ya ku uweyi kóō kwu uwa, amāŋ kɛla duuma nōo géē ya ku ɔtu kóō biya lɛ uwa ŋ. Ayinɛ alɔ nɛ ācɛ nōo ba nyā wɛ kpɔ a. Ó wɛ ɔdā eeye nɛhi ku alɔ lɛ ɛga ō gba Ɔwɔico ɛ̄gbā tɔha mla uwa kpɔ! (Aíjē 119:176; Ācot. 20:35) Ó wɛ ɔdā ō jɛ alɔ eyī nɛhi ka Ujisɔsi da alɔ ku alɔ ya Oblatu Ku Ikwū ku nu ihayi doodu, alɔ kē jé ɔdā nōo ya ɛɛ nōo ya ɔɔma cɛgbá nɛhi a. Ɔdaŋ ku alɔ gā Oblatu a, alɔ abɔyi alɔ mla ācɛ ɔhá gē lɛ itene ɔwɛ alɛwa. (Ayis. 48:17, 18) Ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ Ujehofa mla Ujisɔsi a gē lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Alɔ gē mafu lɛ uwa ɛgɛ nɛ ɔdā néē ya lɛ alɔ a jɛ alɔ eyī nɛhi lɛ a. Alɔ gē ya ku ɛma nɛ alɔ lɛ mla ayinɛ alɔ a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Alɔ kē lɔfu je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá kéē nwu ɛlā lɛyikwu ɛgɛ néē lɔfu jɔɔnyɛ ɛnɛɛnɛ ɔhā, nɛ ɛhi ku ofula a ya tɔɔtɛ lɛ uwa a. Alɔ ya ɔdā duuma nɛ alɔ ya gla a ō le tutu taajɛ ku Oblatu ku ihayi nyā, nōo wɛ ɛ̄cī nōo cɛgbá fiyɛ duu ipu ihayi a! w24.01 14 ¶18-19

Ɛgɛnyá nɛ Ujehofa gē bi le ma ɔwɛ fu lɛ alɔ a? Ɔwɛ okpɔcii éyi nɛ ó gē ya ɛnyā a wɛ o bu ipu Ɛlā ku nu nōo wɛ Ubáyíbu a. Naana kpɔ a, ó klla gē bi alɛɛcɛ le ma ɔwɛ fu lɛ alɔ duu. Ocabɔ mafu, ó gē bi “ɔ̄cocɛ̄hɔ̄ nēé cíkā ō lɛ ɔtū ce ɔ́, nōo jéeyī” a le je ɔdole ku Ɛlā Ɔwɔico lɛ alɔ, nōo gē ta alɔ abɔ ō ya ōmiya ku ijeeyi a. (Umát. 24:45) Ujehofa klla gē bi acɛnyilɔ nōo cika jɛ le ma ɔwɛ fu lɛ alɔ. Ocabɔ mafu, ācɛ o leyi kwu usɛkut mla anyakwɔcɛ ku ujɔ gē je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ alɔ, klla gē tu alɔ ukɔ́ nōo lɔfu ta alɔ abɔ ō lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ nɛ alɔ yɔ anu a. Alɔ gweeye nɛhi ku alɔ lɛ ācɛ nōo gē ma ɔwɛ fu lɛ alɔ ɛpleeko olɔnɔ amoomɛ nyā a! Ɛnyā gē ta alɔ abɔ ō wɛ ɔya ku Ujehofa, o ya ɛɛ ku alɔ lɔfu jɔɔnyɛ oyeeyi babanya mla ogboogboo ɛcɛ. Amáŋ, ó lɛ ekoohi nōó lɔfu lɔnɔ tu alɔ ō yɛce ɔwɛ nɛ Ujehofa gē mafu a, ofiyɛ duu ɔdaŋ ka ó wa ŋma ɛgiyi ācɛ nōó jila iyē ŋ. Ɛpleeko ɔɔma, wɛ eko nɛ alɔ cɛgbá fiyɛ duu ō lɔtuce ka Ujehofa wɛ ɔcɛ nōo yɔ i ma ɔwɛ fu lɛ ācɛ ɔlɛ nu a, mla ō lɔtuce kóō yɛce ɔwɛ o mafu ɔɔma géē ya ku alɔ miyɛ ɔhā. w24.02 20 ¶2-3

Alɔ lɔfu ya ku ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ Ɔwɔico a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ ŋma lɛ ō lɛ eko taajɛ ō klɔcɛ ku Ɛlā ku nu lɔɔlɔhi. Eko duuma nɛ a gē jé Ubáyíbu, ceyitikwu ku a gbɛla lipu lipu lɛyikwu ɔdā nɛ ɔgba ku Ubáyíbu ɔɔma mafu lɛyikwu Ujehofa a. Da iyi uwɔ ɔka kahinii: ‘Ɛgɛnyá nɛ ɔ̄kā nyā mafu ka Ujehofa yihɔtu ku um a? Ɔdi nōó yɔ i mafu gā um nōo ya ɛɛ nɛ um cika ō yihɔtu ku Ujehofa a?’ Ɔwɛ ɔhá nɛ alɔ lɔfu ya ku ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ Ujehofa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a, wɛ oŋma lɛ ō gbɔɔkɔ lɛ ɔ ɛ̄cī doodu, mla ō da ɔ ɛgɛ nɛ ɔtu gē ya alɔ ɔkwɔɔkwɛyi a. (Aíjē 25:4, 5) Ujehofa kē géē cila ɔkɔ ō gba ku alɔ a. (1 Ujɔ́n. 3:21, 22) Leyi yɛ ocabɔ ku ɔyikpo Upɔlu. Ó gáā lɛ ɔcɛ éyi nōo lé ka Utimoti nōo jɛ oklobiya nɛhi a má. Utimoti yihɔtu ku Ujehofa, ó klla yihɔtu ācɛ ɔhá duu. Upɔlu da ayinɛ nōo yɔ Ufilipayi a kahinii: “[Utímoti] wɛ ɔ̄cɛ nɛ̄ anú ōfōōfūnū nɛ̄ n lɛ nōo lɛ ɛlá wu olɔhi kú aá ɔkwɔ̄ɔ̄kwɛ̄yi á.” (Ufíl. 2:20) Upɔlu má peee ka Utimoti wɛ ɔcɛ nōo yihɔtu ku ayinɛ nu nɛɛnɛhi. Ó lɛ aafu ŋ, ó géē yɔ i ŋmo aujɔ ɛyɛɛyɛyi nɛ Utimoti gē nyɔ i jila má a unwu nɛhi, ō leyice ɛ̄cī ō wa ku nu a.—1 Ukɔ́r. 4:17. w23.07 9 ¶7-10

Gbɔbu ɛɛ ku ācɛ Isrɛlu a kóō gā ipu Ajɛ Nɛ Ɔwɔico Cokonu Ō Je Lɛ Uwa a, Umosisi gekwu. Ujehofa ma ō je otabɔ lɛ ācɛ ɔlɛ nu igbihi nɛ Umosisi nōo hayi kpaakpa lɛ ɔ a gekwu a nɛɛ? Ehee. Abɔ é yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa a, Ujehofa yɔ i ta uwa abɔ. Gbɔbu ɛɛ ku Umosisi kóō kwū a, Ujehofa da ɔ kóō lɛ Ujosuwa fu kóō bi ācɛ ɔlɛ nu jé ɔwɛ. Umosisi humayi bi ihayi alɛwa le nwu Ujosuwa ɛlā. (Oyɛb. 33:11; Obla. 34:9) O ka tu ɔ, ó klla lɛ acɛnyilɔ alɛwa ɔhá nōo cika jɛ nōo yɔ i bi ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico a jé ɔwɛ duu. Ācɛ bɛɛka aotrɛyi nōo gē leyi kwu ígwu uluula, aɛ̄nɛ̄ o gē leyi kwu ígwu ku ofu ɛhɔ, ōhī ofu ce igwo, ōhī kē wɛ ígwu igwo. (Obla. 1:15) É leyi kwu ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico a lɔɔlɔhi. Ɛlayija wɛ ocabɔ ku ɔcɛ nōo ya ɔdā ekponu ɔɔma. Ó yuklɔ lɔfu lɔfu ihayi alɛwa ō je otabɔ lɛ ācɛ Isrɛlu a kéē gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa. Amáŋ igbihaajɛ, Ujehofa lɛ uklɔ ku nu piyabɔ ō gáā yuklɔ ipu Ujuda. (2 Aɔ́cɛ́ 2:1; 2 Úklɔ́ 21:12) Ācɛ nōo hayi kpaakpa ipɔɔma igwo ku ācɛ Isrɛlu a i klla lɛ ɔcɛ duuma ō bi uwa jé ɔwɛ gɛ ŋ? Ehee. Ɛlayija humayi bi ihayi alɛwa le nwu Ɛlayisa ɛlā. Ujehofa gɔbu yɔ i ya ɔdā nōo wɛ ococɛ ku nu a jila, ó kē leyi kwu ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā kpaakpa a lɔɔlɔhi. w24.02 5 ¶12

Ācɛ O Yɛce Ukraist ku Ɛfesɔsi gbɔɔ ō lā oyeeyi ku uwa ɛgɛ nɛ ɛlā ku Ujehofa ka, nōo lɛbɛɛka ɔlá nōo gē gbo uwa a. (Aíjē 119:105) Ācɛ Ɛfesɔsi nyā le kwu ŋma ɔwɛ o gba ɛ̄gbā ku ɛkɛmgbɛ mla oyeeyi ku aja ō gbo mla ikpo ō ce néē gē lā a. É gbɔɔ ō “gbla ucē kú Ɔwɔicō yá,” klla yɔ i ceyitikwu ō gba Ujehofa ɛ̄gbā mla ō ya aɔdā nōo he ɔ ɔtu a. (Āfi. 5:1) Ɔwɛ ekponu ɔɔma, gbɔbu ɛɛ ku alɔ wa gáā nwu ɛlā ɔkwɛyi a, alɔ yɔ ipu ajodobu ohigbu ɔwɛ o gba ɛ̄gbā ku ɛkɛmgbɛ nɛ alɔ yɔ anu, mla oyeeyi ku aja ō gbo amāŋ ikpo ɔnyā ō ce nɛ alɔ gē lā a. Ōhī ku alɔ gē ya uculo nɛ ācɛ o gba ɛ̄gbā ku ɛkɛmgbɛ gē ya a, ōhī ku alɔ klla lā oyeeyi ku aja ō gbo mla ikpo ɔnyā ō ce. Amáŋ boobu nɛ alɔ lɛ ɛlā nwu lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa dɔka ku alɔ lā oyeeyi ku alɔ a, alɔ lɛ opiyabɔ ya. Alɔ gbɔɔ ō lā oyeeyi ku alɔ ɛgɛ nɛ ó dɔka a. Ohigbu ɛnyā, ó lɛ aɔhā alɛwa nɛ alɔ jɔɔnyɛ nu ɛ. (Ayis. 48:17) Amáŋ ó gē tɔɔtɛ eko doodu ō yɔ ligbo ŋma ajodobu nɛ alɔ kwu gwu ɔ ta gbɔbu a, cɛɛ ku alɔ “yɔ̄ bɛ̄ɛka ācɛ nēe wɛ ákú ɔlá ofíyajɛ ā ŋ.” w24.03 21 ¶6-7

Ɔtu lɔfu ya uwɔ ku á tutu ō je iyi uwɔ gwɛɛya mla ō ya ubatisim ɛ ŋ. Á jé ŋ, a klla cɛgbá ō ya opiyabɔ ōhī ipu oyeeyi ku uwɔ o ya ɛɛ ku a lɛyitaajɛ lɛ ɔwɛ nɛ Ujehofa dɔka ku alɔ lā oyeeyi ku alɔ a, amāŋ a cɛgbá eko fiyɛ ō ya ku ɔtu okpoce ku uwɔ kóō lɔfu. (Ukól. 2:6, 7) Ācɛ nɛ alɔ gē klɔcɛ mla uwa a i gáā jɛ gɔbu ō yihɔtu ku Ujehofa ɔwɛ ekponu ŋ. Ó kē wɛ ɛjɛɛji aɛdrɔ gáā ya o jɛ gɔbu ō je iyi uwa gwɛɛya klla ya ubatisim ihayi ekponu a ŋ. Ceyitikwu ku a lɛ opiyabɔ nɛ a cɛgbá ō ya jé, cɛɛ ku a ya ɔdā nōo tɔɔtɛ gā uwɔ ō ya a, ó wɛ ō miya iyi uwɔ mla ācɛ ɔhá ŋ. (Ugal. 6:4, 5) Ɔdaŋ ku a gáā le má ku á tutu ō je iyi uwɔ gwɛɛya lɛ Ujehofa mla ō ya ubatisim ɛ ŋ, gɔbu yɔ i lɛ ɔɔma ya ōmiya ku uwɔ. Gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ta uwɔ abɔ, o ya ɛɛ ku a ya opiyabɔ duuma nōo cɛgbá ipu oyeeyi ku uwɔ a. (Ufíl. 2:13) A lɔfu lɔtuce kpɔcii ka ó géē po ɔkɔ ō gba ku uwɔ klla géē ta uwɔ abɔ.—1 Ujɔ́n. 5:14. w24.03 5 ¶9-10

Ó lɛ āhɔ̄ éyi lɛ a nɛ ɔtu biya lɛ Usara nɛhi, ó kē le da Ebraham lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔtu biya lɛ ɔ nɛhi lɛ a, ó kóō ŋmo Ebraham ɛpɔbi ku unwalu a duu. Ebraham jé ka Usara wɛ ɔnyā nōo ta iyi nu waajɛ klla gē yɛce ōmiya duuma nɛ ó ya a. Ó jahɔ tu ɔ lɔɔlɔhi klla ceyitikwu ya ku unwalu ɔɔma kóō mɛ. (Ohút. 16:5, 6) Ɔdi nɛ alɔ nwu ŋma ɛnyā a? Aɔba, aa lɛ íkwu ō ya ōmiya lɛ apɔlɛ ku aa. (1 Ukɔ́r. 11:3) Naana kpɔ a, odee nɛ a gáā ya nōo géē mafu ku a yihɔtu ɔnyā uwɔ nɛɛnɛhi a, wɛ ō jahɔ tu ɔ lɔɔlɔhi mla ō da ɔ ɔka lɛyikwu ɔdā nɛ ó gbɛla lɛyikwu ōmiya nɛ a gáā ya a, ofiyɛ duu ɔdaŋ ka ōmiya ɔɔma géē lɛ abɔ kwu ɔ. (1 Ukɔ́r. 13:4, 5) Ó klla lɛ eko éyi lɛ a, Ebraham le miya ō mafu ogbonɛnɛ lɛ augbɔga nɛ ó leyice ō wa ku uwa ŋ. Ó da Usara kōó habɔ ɔdā nɛ ó yɔ i ya a ta kóō nyɔ i lɛ igbo ya lɛ uwa nwune. (Ohút. 18:6) Usara lɛ ɔdā néē Ebraham da ɔ kóō ya a ya boobu. Aɔnyā, aa lɔfu yɛce ocabɔ ku Usara ŋma lɛ ō yɛce ōmiya nɛ aɔbā aa gē ya a. Ɔdaŋ ku aa ya lɛ a, aa géē ya ku obatɔha ku aa kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄.—1 Upít. 3:5, 6. w23.05 24-25 ¶16-17

Igbihi néē kwu uklɔ kóō gbo ācɛ ku Isrɛlu a u lɛ Ugidiyɔn a, ó cɛgbá ō lɛyitaajɛ mla ō mafu ɔtu ō lɛ. É kwu uklɔ olɔnɔ nɛhi éyi u lɛ ɔ kóō lɛ ede nɛ adā nu gē bi le gba Ubaalu ɛ̄gbā u cataajɛ. (Ācoh. 6:25, 26) Igbihaajɛ, igbihi nɛ Ugidiyɔn lɛ aicɔɔja ku nu tuba a, Ujehofa da ɔ igbo ɛpa kóō lɛ aluka ku uwa tu waajɛ. (Ācoh. 7:2-7) Amoomɛ, Ujehofa da ɔ kóō nyɔ gáā kpo ɛfú tu aolɛla ku nu ahaapa otu. (Ācoh. 7:9-11) Anyakwɔcɛ ku ujɔ cika ō le tutu ō “pó ɛlā ɔ̄cɛ [amāŋ gē lɛyitaajɛ].” Ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ nōo gē lɛyitaajɛ gē tutu eko doodu ō yɛce ɛlā nɛ Ubáyíbu ka mla ɔwɛ nɛ ɔwa ku alɔ gē mafu lɛ alɔ a. Oŋma lɛ ō ya ɛgɛnyā, ó gē lɛ ocabɔ olɔhi taajɛ lɛ ācɛ ɔhá. Amáŋ, ó lɛ ekoohi nōó lɔfu lɔnɔ tu ɔ ō lɛyitaajɛ. Ocabɔ mafu, ó lɔfu miyɛ ɛlā ō nwu alɛwa ku ɛgɛ nɛ ó géē lɔfu ya odee, amáŋ ó gboji ŋ ó kwu piyabɔ. Ɛnyā lɔfu ya kóō lɔnɔ tu ɔ ō lɛyitaajɛ lɛ ɔwɛ ɛpɛpɛ a. Ipu āhɔ̄ ōhī, ó lɔfu gbɛla ɔdaŋ ku ɔwɛ ō bi le ya odee ɛpɛpɛ néē mafu a cɛgbá amāŋ wɛ ɔwɛ ku ijeeyi. Amāŋ, é lɔfu je uklɔ lɛ ɔ nōo lɔfu ya kéē kwu ɔ gā inu agba gla. Ɛgɛnyá nɛ anyakwɔcɛ ku ujɔ lɔfu yɛce ocabɔ ku Ugidiyɔn ō lɛyitaajɛ ipu ɛdɔ āhɔ̄ ɛgɛnyā a? Jahɔ lɔɔlɔhi lɛ ɔwɛ néē mafu gā uwɔ a, cɛɛ ku a bi ɔ le yuklɔ. w23.06 4-5 ¶9-11