Ɔya Ɔmpa

Eko nɛ Uhɛzɛkiya nōo wɛ Ɔcɛ́ a yɔ i doōcē bɔbi bɔbi a, ó ba Ujehofa ɛba kóō ta ɔ abɔ kóō le hɛta. Ujehofa lɛ ɔkɔ ō gba ɔɔma cila, ó lɛ ohɛta lɛ. (2 Aɔ́cɛ́ 20:1-6) Abɔ ɔhá ku nu, eko nɛ ɔyikpo Upɔlu gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ya ku “ōcē kú ɔkpíye [ku nu] nōo lɔnɔ bɛ̄ɛka ujē ō kwu [ɔcɛ] . . . áklō” a kóō mɛ a, Ujehofa i ya ku ōcē ɔɔma kóō mɛ ŋ. (2 Ukɔ́r. 12:7-9) Ɔyikpo Ujɛmisi mla Upita duu, Uhɛrɔdu nōo wɛ Ɔcɛ́ a yɔ i dɔka ō lɛ uwa ɛplɛɛpa kpo ŋmo. É kwu Ujɛmisi i ŋmo, amáŋ alelekwu otɛhɔ éyi kē lɛ Upita nyata. (Ācot. 12:1-11) Alɔ lɔfu gbɛla kahinii: ‘Ɔdiya nɛ Ujehofa hɛ Upita ta nɛ ó kē hɛ Ujɛmisi ta ŋ ma?’ Ubáyíbu i da alɔ ɔdā nōo ya a ŋ. Amáŋ odee nɛ alɔ lɔfu jé kpɔcii a, wɛ ka ɔwɛ o ya odee ku Ujehofa le “kpaakpa” eko doodu. (Obla. 32:4) Ekoohi, Ujehofa i lɔfu cila ɔkɔ ō gba ku alɔ ɔwɛ nɛ alɔ leyice piii a ŋ. Amáŋ ohigbu ka alɔ jé kpɔcii ka Ujehofa gē ya ɛlā ɔwɛ ku ihɔtu mla ɔwɛ okpaakpa eko doodu a, alɔ i gē ka ifula lɛyikwu ɔwɛ duuma nɛ Ujehofa miya ō bi le cila ɔkɔ ō gba ku alɔ a ŋ.—Ujób. 33:13. w23.11 21 ¶6

Mla otabɔ ku alelekwu ihɔ ku Ɔwɔico, Ujɛmisi ka ka ācɛ o jeeyi wɛ ācɛ nōo “i pó ɛlā ɔ̄cɛ.” Gbɛla tu ɔdā nōo wɛ ɛyi ku ɛlā ɔɔma a. Alɔ cika ō lɛ unwu klla le tutu eko doodu ō lɛyitaajɛ lɛ ācɛ nɛ Ujehofa je íkwu ōhī lɛ uwa a. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, Ujehofa i leyice ku alɔ géē lɛyitaajɛ lɛ ɔcɛ nōo da alɔ ku alɔ hii lɛyitaajɛ lɛ ɔ́da ku nu a ŋ. (Ācot. 4:18-20) Ɔtu lɔfu ya alɔ ka ó tɔɔtɛ ō lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa fiyɛ ō lɛyitaajɛ lɛ alɛɛcɛ. Da ma, ɔwɛ nɛ Ujehofa gē mafu lɛ alɔ a le kpaakpa eko doodu. (Aíjē 19:7) Amáŋ alɛɛcɛ nōo lɛ íkwu a wɛ ācɛ nōó jila iyē ŋ. Naana kpɔ a, Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco a je íkwu ōhī lɛ aɛ́nɛ́ mla aadā, aotrɛyi ku igɔmɛnti, mla anyakwɔcɛ ku ujɔ. (Aíit. 6:20; 1 Utes. 5:12; 1 Upít. 2:13, 14) Ɔdaŋ ku alɔ lɛyitaajɛ lɛ uwa, ayika alɔ yɔ i lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa ɔkwɔɔkwɛyi. w23.10 6 ¶2-3

Ɔwɛ éyi nɛ alɔ lɔfu ya ku ɔtu okpoce ku alɔ kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a, wɛ ō gbɛla lɛyikwu ɛdɔ ɔfu nɛ Ujehofa lɛ a. Ó lɛ ɔfu ō ya ɛjɛɛji ɔdā nɛ ó cokonu ku nu a. Anu wɛ Ɔwɔ nōo Lɔfu Fiyɛ Duu a. (Ujób. 42:2; Umák. 10:27; Āfil. 3:20) Ó da Ebraham mla Usara ka é géē ma ɔyinɔnyilɔ éyi eko néē le hilokpliici. (Ohút. 17:15-17) Ó klla da Ebraham ka ayaayi ku nu géē lugwu ku ajɛ ku Ukenan. Ɛpla ihayi alɛwa nɛ ayaayi ku Ebraham nōo wɛ ācɛ ku Isrɛlu a wɛ ɔfiyɛ ipu Ijipiti a, ó lɛbɛɛka okonu ō ce ɔɔma i gáā ya jila gboogboo ŋ ma. Amáŋ, ó kē le ya jila. Ó da Umeri nɛ ó jé ɔcɛnyilɔ jejee ɛ ŋ ma, ka ó géē ma ɔyinɔnyilɔ ku nu. Ɛnyā ya ku okonu nɛ Ujehofa ce ihayi ula alɛwa ŋma ipu iga ku Idɛn a, kóō le ya jila! (Ohút. 3:15) Eko duuma nɛ alɔ gbɛla lɛyikwu ɛjɛɛji okonu nɛ Ujehofa ce a, mla ɛgɛ nɛ ó ya kéē le ya jila a, ó gē ya ku alɔ jé peee ka Ujehofa lɛ ɔfu nɛhi. Cɛɛ, ɔtu okpoce ku alɔ géē lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄, lɛyikwu okonu nɛ ó ce ō bi ɛcɛ ɛyipɛ wa a.—Ujós. 23:14; Ayis. 55:10, 11. w23.04 28 ¶10-12

Ujehofa lɛ ɔkɔ ka onyata nɛ Udefidi gba a cila. (1 Usám. 19:10, 18-20; 2 Usám. 5:17-25) Alɔ lɔfu lɛ ɔtu ō ce ɔɔma duu. (Aíjē 145:18) Ujehofa i lɔfu cila ɔkɔ ō gba ku alɔ ɔwɛ nɛ alɔ leyice piii a ŋ. Upɔlu ba Ɔwɔico ɛba kóō ya ka ‘ōcē kú ɔkpíye nōo lɔnɔ bɛ̄ɛka ujē ō kwu ācɛ uklo ā’ kóō mɛ. Igbo ɛta, Upɔlu gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa lɛyikwu unwalu olɔnɔ nɛhi nyā. Ujehofa lɛ ɔkɔ ō gba ɔɔma cila? Ii gboo, amáŋ ó wɛ ɔwɛ nɛ Upɔlu leyice piii a ŋ. Ikɔkɔ nɛ ó géē ya ku unwalu a kóō mɛ a, Ujehofa lɛ ɔfu nɛ ó cɛgbá a je lɛ ɔ o ya ɛɛ kóō gɔbu yɔ i gba ɔ ɛ̄gbā kpaakpa. (2 Ukɔ́r. 12:7-10) Ekoohi Ujehofa lɔfu cila ɔkɔ ō gba ku alɔ ɔwɛ nɛ alɔ i kóō leyice ŋ. Alɔ lɔfu jé kpɔcii ka Ujehofa jé ɔwɛ olɔhi fiyɛ duu ō bi le ta alɔ abɔ. Ó kóō lɔfu “yá lɛ alɔ fíyɛ́ ɛ́gɛ́nɛ̄ alɔ kōō gbɛlá nū ā.” (Āfi. 3:20) Ohigbu ɛnyā, ó lɔfu cila ɔkɔ ō gba ku alɔ eko amāŋ ɔwɛ nɛ alɔ i kóō leyice ŋ. w23.05 8-9 ¶4-6

Ó wɛ ɔdā olɔhi ō bēē gbɛla lɛyikwu okonu ō ce nōo yɔ ipu Ubáyíbu, lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu nōo géē ya ɛcɔbu a. Ɔdiya a? Ohigbu ku alɔ lɔfu gbɔɔ ō doōcē nōo géē lɛ oyeeyi ku alɔ kwu ikwū ajaajɛ, amāŋ ɔcɛ nɛ alɔ yihɔtu nu lɔfu kwū. Aɔdā nyā kē lɔfu ya eko nɛ alɔ i leyice ŋ. (Ɔ̄cok. 9:11; Ujɛ́m. 4:13, 14) Eyiyoce ku oheyi ŋma ɔlekwu nɛ alɔ lɛ a, lɔfu ta alɔ abɔ ku alɔ lɔtu ɛdɔ unwalu ɛgɛnyā. (1 Utes. 4:13) Ubáyíbu cɛ lɛ alɔ jé kpɔcii ku Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco a jé alɔ lɔɔlɔhi, ó kē yihɔtu alɔ nɛhi. (Ulúk. 12:7) Ujehofa cika ō jé alɔ lɔɔlɔhi ɛɛ kóō tɔɔtɛ lɛ ɔ ō je alɔ heyi ŋma ɔlekwu, mla uce ō ya mɛmla ɛlá ō gbo ekponu nɛ alɔ lɛ gbɔbu a. Ihɔtu nɛhi nɛ Ujehofa lɛ lɛ alɔ a, ya ɛɛ nɛ ó ya ɔ tɔɔtɛ ku alɔ lā oyeeyi opiyoo a. Ɔdaŋ nɛ alɔ kóō gekwu, ó géē je alɔ heyi ŋma ɔlekwu! Ɔdiya nɛ alɔ cika ō kpɔtuce okonu ō ce ku oheyi ŋma ɔlekwu a? Ohigbu ka alɔ jé kpɔcii ka ó yɔ i ŋmo ɔcɛ nōo cokonu a unwu ō ya ɔdā nɛ ó cokonu ku nu a, ó klla lɛ ɔfu ō ya jila. w23.04 8-9 ¶2-4

Ujosɛfu mla Umeri yuklɔ tɔha lɔfu lɔfu o ya ɛɛ ku ɛma néē lɛ mla Ujehofa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. É jé ɛgbá kóō yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha, abɔ é wɛ apɔlɛ a. (Ulúk. 2:22-24; 4:16) Ɛnyā wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ lɛ aɔba mla anyā icɛ! Ɔdaŋ ku aa lɛ ayi bɛɛka Ujosɛfu mla Umeri a, ó géē lɔfu lɔnɔ ta aa nɛhi ō bēē gā ōjila eko doodu mla ō lɛ eko taajɛ ō ya ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ. Ó klla géē lɔnɔ tu aa fiyɛ ō lɛ eko taajɛ oklɔcɛ amāŋ ō gbɔɔkɔ tɔha. Naana kpɔ a, bla ka ɔdaŋ ku aa ceyitikwu ku aa gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha, ó géē ya ku aa tubla ɔ mla iyi aa ajaajɛ fiyɛ. Ohigbu ɔɔma, aa kwu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa i piya ɔdā ocɛgbá fiyɛ duu ipu obatɔha ku aa. Ɔdaŋ ku aa yɔ i má unwalu ipu obatɔha ku aa, ō lɛ eko taajɛ ku aa ya ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ tɔha i gáā lɔfu he aa ɔtu ŋ. Ɔdaŋ ka ó lɛ a, aa gbɔɔ mla ō bi eko kpii le ya odee nɛ aa géē jɔɔnyɛ nu tɔha. Ɛnyā géē tu aa abɔ ō yihɔtu ku iyi aa fiyɛ, klla géē ya kóō he aa ɔtu ō gba Ujehofa ɛ̄gbā tɔha. w23.05 22 ¶7-8

Ɛgɛnyá nɛ ufi ɔkwɛyi ta Obadiya abɔ a? Ɔwɛ éyi wɛ ka ó ta ɔ abɔ ō wɛ ɔcɛ nōo gē ka ɔkwɛyi mla ɔcɛ néē lɔtuce ɔ gla. Ohigbu ɛnyā, ɔcɛ́ a kwu ɔ u piya ɔcɛ nōo géē yɔ i leyi kwu ɛjɛɛji ɔdā nōo yɔ ipu agblɔcɛ ku nu a. (Má Unehemíya 7:2.) Ufi okpaakpa nɛ Obadiya lɛ lɛ Ujehofa a ya kóō lɛ ɔtu ɛ̄nɛ̄ ó lɛ ɛdɔ ŋ, nōo wɛ uce ō ya nɛ ó cɛgbá nɛhi a. Ó lā ɛpleeko nɛ Ɔcɛ́ Ahabu nōo bɔ̄bíipú a cɔcɛ́ a. (1 Aɔ́cɛ́ 16:30) Ɔdā ɔhá kpɔ, ɔnyā nu Ujesɛbɛlu nōo gē gba ɔwɔ ku Ubaalu ɛ̄gbā a gē wɔtu Ujehofa nɛɛnɛhi. Ɛnyā ya kóō ceyitikwu lɔfu lɔfu kóō lɛ ācɛ Isrɛlu nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā, nōo yɔ aya ɛhaajɛ ku ajɔɔcɛ a ci ŋma ō gba ɔ ɛ̄gbā. Ó kóō ŋmo alɛwa ku acomɛɛbɛ ku Ujehofa. (1 Aɔ́cɛ́ 18:4) Eko nɛ Ujesɛbɛlu gbɔɔ ō dɔka acomɛɛbɛ ku Ujehofa kóō je uwa kpo ŋmo a, Obadiya lɛ ofu ɛhɔ ku acomɛɛbɛ nyā kpo tayinu “ígwíígwu kú ofɛpa cigwó ofɛpa cigwo ipú ɔ̄gɛ̄cɔ̄. [Ó] klla ī je ɔdōlé mɛ́mla éŋkpɔ̄ lɛ uwá.” (1 Aɔ́cɛ́ 18:13, 14) Ɔdaŋ ka Ujesɛbɛlu géē yɛ i lɛ ɔdā nɛ Obadiya ya nyā jé nɛ, ó géē yɛ i kwu ɔ u ŋmo. Ku ɛlā ɔkwɛyi, Obadiya yɔ i yuufi ó klla dɔka ō kwū ŋ. Amáŋ Obadiya yihɔtu ku Ujehofa mla ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā a, fiyɛ ɛgɛ nɛ ó yihɔtu ka oyeeyi ku nu a. w23.06 16 ¶9-10

Ujehofa gɔbu yɔ i ma ɔwɛ fu lɛ ācɛ ɔlɛ nu icɛ ɛgɛ nɛ ó ya eko ikee a. Ó humayi ya ɛnyā o bu ipu Ɛlā ku nu nōo wɛ Ubáyíbu a, mla Ɔyinɔnyilɔ ku nu nōo wɛ otrɛyi ku ujɔ a. A má ocabɔ duuma nōo mafu peee ka Ujehofa klla gɔbu yɔ i bi alɛɛcɛ le ma ɔwɛ fu lɛ alɔ ɛpleeko ku alɔ nyā a? Ii gboo. Ocabɔ mafu, gbɛla lɛyikwu ɔdā nōo ya igbihi ku ihayi ku 1870 a. Ó gáā gbɔɔ ō ta u Charles Taze Russell mla ācɛ nōo gē yɛce ɔ a eyī peee, ka ihayi ku 1914 wɛ ihayi nɛ Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico gáā gbɔɔ ō lé ɔcɛ́ ɔkpanco a. (Udán. 4:25, 26) Gbɔbu ɛɛ kéē wa oŋmɛyi ku ɛlā nyā a, é jila ɛlā má ŋma ipu Ubáyíbu, klla lɔtuce lɔfu lɔfu ku aakacɛ nōo yɔ ipu Ubáyíbu a géē ya jila piii. Ujehofa yɔ i ma ɔwɛ fu lɛ uwa abɔ é yɔ i jila ɛlā má ŋma ipu Ubáyíbu a? Ii gboo. Ɔdā nōo ya ɛpla ihayi ku 1914 a gáā le mafu peee ka Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico gbɔɔ ō lé ɔcɛ́ ɔkpanco ɛ. É gbɔɔ ō Kpo Ɛfú Ku Oduudu Ɛcɛ Aflɛyi a, ōcē ɛdɔ ɛyɛɛyɛyi le tu, ajɛ o jila iyē klla hɛ wulu, mla ɔkpɛta yɔ nɛɛnɛhi. (Ulúk. 21:10, 11) Ó lɛ aafu ŋ, ó teyi peee ka Ujehofa yɔ i bi ācɛ oklɔcɛ ku Ubáyíbu ɔkwɛyi nyā le je otabɔ lɛ ācɛ ɔlɛ nu. w24.02 22 ¶11

Alɔ wɛ ācɛ ɔlɛ Ujehofa, ohigbu ɛnyā alɔ jé ka ó yihɔtu alɔ, ó klla dɔka ku alɔ jɔɔnyɛ oyeeyi nōo lɔhi fiyɛ duu a. (Uróm 8:35-39) Alɔ klla jé kpɔcii ka aukɔ́ ku Ubáyíbu géē yɔ i ta alɔ abɔ eko doodu, ɔdaŋ ku alɔ gē bi uwa le yuklɔ. (Ayis. 48:17, 18) Amáŋ, ɔdi nɛ alɔ cika ō ya, eko duuma nɛ alɔ gbɔɔ ō má unwalu nɛ alɔ i leyice ŋ ma? Ocabɔ mafu, ɔcɛ éyi ŋma ipu apɔlɛ ku alɔ lɔfu lɛ alɔ abɔ gaajɛ ɔwɛ éyi amāŋ ɔhá. Alɔ lɔfu lɛ unwalu ku ōcē nōo gē ci alɔ ŋma ō ya nwune ipu uklɔ ku Ujehofa. Alɔ lɔfu yɔ i má owe ohigbu amiya nōo gē ya abɔyi uwa, nōo ya ɔwɛ ɛga nɛ alɔ lā a. Amāŋ, é lɔfu yɔ i ya alɔ ŋmo ohigbu ɔdā nɛ alɔ kpɔtuce a. Eko duuma nɛ alɔ gbɔɔ ō má ɛdɔ unwalu ɛgɛnyā ɛ, alɔ lɔfu gbɔɔ ō gbɛla kahinii: ‘Ɔdiya nɛ ɔdā ɛgɛnyā yɔ i ya da um a? N lɛ odee ya bɔbi ɛ nɛɛ? Ɛnyā yɔ i mafu ka Ujehofa í yɔ i hɔha ce um ŋ nɛɛ?’ Ó ya uwɔ lɛ a jejee ɛ? Ó lɛ a, ɔtu kóō hii gbenyi gā uwɔ ŋ. Ɔtu ya ācɛ ɔlɛ Ujehofa alɛwa nōo hayi kpaakpa lɛ ɔ a lɛ a duu ɛ.—Aíjē 22:1, 2; Uháb. 1:2, 3. w23.04 14 ¶1-2

Eko duuma nɛ alɔ gbɔɔ ō má ojama ō nyɔ i ya ɔdobɔbi, alɔ gē ta ɛlá ō gbo ɔɔma boobu amāŋ ō ta ō ya ɔdā duuma nōo lɔfu biya ɛma nɛ alɔ lɛ mɛmla Ɔwɔico a. Ujehofa leyice ku alɔ cika ō lɛ ‘ɔtū kú alɔ kwú ɛyí ō le táajɛ.’ (Uróm 6:17) Ɔdā nɛ ó gē da alɔ ō ya a wɛ ɔdā nōo lɔhi lɛ alɔ fiyɛ duu a, alɔ i kē gáā piya aíne ku nu a abɔ gla ŋ. (Ayis. 48:17, 18; 1 Ukɔ́r. 6:9, 10) Ebilii gē bi ācɛ le ya ɛlā mla alɔ ɔwɛ obɔbi, ó klla gē bi uwa le kwu alɔ ō ya ɔdā nɛ Ujehofa i dɔka ŋ, o ya ɛɛ ku abɔ kóō hɛ alɔ iyē. Ɔdā nɛ ó bi ɔtu a wɛ ō lɛ alɔ “kwú lé,” amāŋ ō lɛ ɛma nɛ alɔ lɛ mla Ujehofa a biya. (1 Upít. 5:8) É ta Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a ufi, é ŋmo uwa ije, é klla ŋmo ōhī ku uwa ohigbu ka é lɛ ɔtu ku uwa ya ekponu ō hayi kpaakpa lɛ Ujehofa. (Ācot. 5:27, 28, 40; 7:54-60) Usetan gɔbu yɔ i bi o ya ŋmo le yuklɔ icɛ kpɔ. Ɛnyā kē teyi peee oŋma lɛ ɔwɛ obɔbi néē gē ya ɛlā mla ayinɛ alɔ ipu éwo ku Russia mla aéwo ɔhá a. Ipu oduudu ɛcɛ, ācɛ néē gē bɛyikwu alɔ a gē ya ayinɛ alɔ ŋmo ɔwɛ éyi amāŋ ɔwɛ ɔhá. Batɔ o ya ŋmo nɛ Usetan gē bi ācɛ le ya alɔ a, ó gē bi ɔwɛ “ula” le yuklɔ duu.—Āfi. 6:11. w23.07 15-16 ¶6-9

Ɛgɛ nɛ a ceyitikwu lɔfu lɔfu ō klɔcɛ ku Ɛlā ku Ɔwɔico a, ɛgɔɔma nɛ ihɔtu nɛ a lɛ lɛ Ujehofa a gáā yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a. Ihɔtu ɔɔma gē lɛ abɔ kwu uwɔ ɔtu ō bi ɛlā nɛ a nwu a le yuklɔ. A gē ya ōmiya olɔhi oŋma lɛ aukɔ́ ku Ubáyíbu. A gē ya lɔhi fiyɛ ɔwɛ nɛ a gē ya uce lɛ a, ohigbu ku a dɔka ō ya ɔdā nōo he Ɔwɔico ɔtu. Ɛgɛ nɛ ɔyipɛ gē gbla ɛ́nɛ́ mla adā nu nōo lɛ ihɔtu a ya a, a yɔ i gbla Adā uwɔ nōo yɔ ɔkpanco a ya. (Āfi. 5:1, 2) Alɔ lɔfu da iyi alɔ aɔka nyā kahinii: ‘Ihɔtu nɛ um lɛ lɛ Ujehofa babanya a fiyɛ ihɔtu nɛ um lɛ lɛ ɔ eko nɛ um ya ubatisim a? Ŋmiifi nɛ um ya ubatisim a, n gē ya ɛlā bɛɛka Ujehofa a ŋma lɛ ō mafu ihɔtu lɛ ayinɛ um?’ Ɔdaŋ ku a gáā le má ka ihɔtu nɛ a lɛ lɛ Ujehofa mla ācɛ ɔhá a i lɔfu bɛɛka ɛgɛ nōó wɛ tɛtɛ a gɛ ŋ, ɔtu i cika ō gbenyi gā uwɔ ŋ. Ɔdā ekponu ɔɔma ya da Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a. Ujisɔsi i leyi gwu uwa bonu ŋ, ó kē gáā leyi gwu alɔ bonu ŋ duu. (Mafú 2:4, 7) Ó jé ku alɔ lɔfu ceyitikwu ya ku ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ Ujehofa mla ācɛ ɔhá a kóō lɔfu, ɛgɛ nōó tɛtɛ lɛ eko aflɛyi nɛ alɔ nwu ɛlā ɔkwɛyi a. w23.07 8 ¶2-3

Ɔyikpo Upita ya inyileyi alɛwa. Aflɛyi, Upita lɔtuce iyi nu fiyɛ ɔfu yɔ i gwo ka anuɔ géē yɔ kwu Ujisɔsi gā ajaajɛ, ɔdaŋ nɛ ayikpo ohile a kóō habɔ ta naana. (Umák. 14:27-29) Igbɔha kpɔ, Upita i leyi kwɛɛcɛ ō gbɔɔkɔ ɛgɛ nɛ Ujisɔsi ka a ŋ. (Umák. 14:32, 37-41) Oŋma ɔɔma, eko nɛ ɛwa nɛhi ku ācɛ nōo bi ɔkpacaŋgeli wa gáā kwu Ujisɔsi a, Upita habɔ Ujisɔsi ta. (Umák. 14:50) Amoomɛ, Upita lɛ iho ku Ujisɔsi hɛ igbo ɛta klla yɔ i gbo ɔkpa ka anuɔ i jé ɔ ŋ. (Umák. 14:66-71) Ɔdi nɛ Upita ya eko nɛ ó gáā le jé ka anuɔ lɛ íne biya bɔbi bɔbi ɛ ma? Ó gbɔɔ ō jikwu nɛhi. (Umák. 14:72) Ikɔkɔ nɛ Ujisɔsi géē ŋmo Upita ɛpɔbi ohigbu ainyileyi nɛ ó ya a, Ujisɔsi da Upita nōo wɛ oklobiya ku nu a ka ó géē miyɛ uklɔ alɛwa. (Ujɔ́n. 21:15-17) Upita jé ka ó lɛ íne biya bɔbi bɔbi ɛ, amáŋ ó gɔbu yɔ i ceyitikwu ō ya ɔdā okpaakpa a. Ɔdiya a? Ohigbu ka ó jé ka Ɔkpani nu Ujisɔsi yihɔtu ku nu kpɔ. Ɔdi nɛ ɛnyā nwu alɔ a? Ujehofa dɔka ku alɔ le jé kpɔcii ka ó yihɔtu alɔ klla le tutu eko doodu ō je ya alɔ ɛhi.—Uróm 8:38, 39. w24.03 18-19 ¶13-15

Aja ō gbo amāŋ ikpo ɔnyā ō ce lɔfu ya ku uweyi kóō kwu uwɔ, ó lɔfu ya uwɔ bɛɛka tiile ŋ, a lɔfu yiipu eko nɛ á leyice ŋ, ó klla lɔfu je apɔlɛ kɔ. Ó teyi peee, ka ó géē wɛ ɔdā ijeeyi ō ta igwú nɛ ɔnyā olila a yɔ i hi a. Batɔ ɛma ku uwa mla Ujehofa nōo géē hɛ uwa abɔ a, ācɛ alɛwa nōo gē gbo aja amāŋ ce ikpo ɔnyā a gē kpo ōcē obɔbi nōo lɔfu je uwa ŋmo fiyaa. (Aíit. 7:23) Ɔgba 18 ku ɔkpá ku Aíita ɛyi 9 lɛ ɛlā ŋmɛyi ɔwɛ ɛgɛnyā kahinii: “O bēhé okómpīinu ga ɔlɛ́ nū ā, mla o bēhé ga ɔlékwū wɛ ɔdā ékpónú.” Ó lɛ a, ɔdiya nɛ ācɛ alɛwa gē cigwu ku nu nōo gē bi uwa gā ipu unwalu a? (Aíit. 9:13-18) Ɔdā éyi nōo gē ja ācɛ ma ō cigwu ku nu a wɛ ukpa ku ifoto ku ācɛ otɔhɛwa ō má. Ācɛ ōhī gē gbɛla ka ō má ifoto ku ācɛ otɔhɛwa i wɛ ɔdobɔbi ŋ. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ō má ifoto ku ācɛ otɔhɛwa i lɔhi ŋ duudu. Ó gē ya ku ɔcɛ kóō lɛ ojilima ipeyi ku iyi nu mla aku ācɛ ɔhá ŋ, ó klla lɔfu lɔnɔ nɛhi ō lɛ abɔ ci ifoto ku ācɛ otɔhɛwa ō má. Ɔdaŋ ka ɔcɛ lɛ ifoto ku ācɛ otɔhɛwa má, ó gē tɔɔtɛ ō je ɔ mlanyi fiyaa ŋ. Ifoto ku ācɛ otɔhɛwa ō má i gē ta ɔcɛ abɔ kóō fu unwu obɔbi ŋma ɔtu ku nu ŋ, ikɔkɔ ɔɔma ó gē ya ku unwu obɔbi ɔɔma kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. (Ukól. 3:5; Ujɛ́m. 1:14, 15) Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ō má ifoto ku ācɛ otɔhɛwa kwu ācɛ alɛwa kéē nyɔ i lɛ aja gbo amāŋ lɛ ikpo ɔnyā ce ɛ. w23.06 23 ¶10-11

Naana nōó lɛ ekoohi nɛ aéwo ɔhá lɔfu bɛyikwu Íkwu Ku Ɔcɛ́ Ō Ce Ku America Mla u Britain a, é gáā kwɛyi nu gboogboo gla ŋ. Alɔ jé ɛnyā ohigbu ku ɛcɔ nōo kwɛyi Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico a géē ca ikpo a taajɛ, nōo wɛ aya ku ojibo nōo kwɛyi Íkwu Ku Ɔcɛ́ Ō Ce Ku America Mla u Britain a. (Udán. 2:34, 35, 44, 45) A cɛ kpɔcii ka akacɛ ku Udaniyɛlu lɛyikwu ikpo ku oje mla ɔmɛ a wɛ ɔkwɛyi? Ɔdaŋ ka ó lɛ a, ɔɔma géē lɛ abɔ kwu ɔwɛ nɛ a gē lā oyeeyi ku uwɔ a. Á gáā lɛ ɔtu ku uwɔ kwu ō ceyitikwu ō ya ije nwune amāŋ ō lɛ aɔdā agbenu alɛwa ŋ, ohigbu ku a jé ka ó gboji gɛ ŋ, é géē je ɛcɛ obɔbi nyā cataajɛ. (Ulúk. 12:16-21; 1 Ujɔ́n. 2:15-17) Ō jɛyi ku akacɛ nyā klla géē ta uwɔ abɔ ō má ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ uklɔ ku ɔna ō ta mla ō nwu ācɛ ɛlā cɛgbá nɛhi a. (Umát. 6:33; 28:18-20) Babanya nɛ alɔ leyi yɛ aakacɛ nyā ligii ɛ ma, ó géē lɔhi nɛhi ɔdaŋ ku a da iyi uwɔ ɔka nyā kahinii: ‘Aōmiya nɛ um gē ya a, mafu ku um cɛ kpɔcii ka ó gboji gɛ ŋ, Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico géē je ɛjɛɛji igɔmɛnti ku alɛɛcɛ cataajɛ?’ w23.08 11 ¶13-14

Tu iyi uwɔ waajɛ ku a klla jé ka ó gáā tɔɔtɛ gā uwɔ ō ya ɛjɛɛji ɔdā nɛ a géē dɔka ō ya babanya a ŋ, ohigbu ku a kwu hilokplici ɛ, á lɔfu iyē bɛɛka otɛtɛ a gɛ ŋ, amāŋ ohigbu āhɔ̄ nɛ a yɔ anu a. Bɛɛka Ubasillayi a, a hii miyɛ uklɔ nɛ a jé ka ó gáā tɔɔtɛ gā uwɔ ō ya gla ŋ, á jé ŋ ohigbu ku a kwu hilokplici ɛ amāŋ ohigbu ku a yɔ i doōcē. (2 Usám. 19:35, 36) Bɛɛka Umosisi a, miyɛ otabɔ ŋma ɛgiyi ācɛ ɔhá ku a klla kɔ uklɔ nɛ a lɛ a mla ācɛ ɔhá eko duuma nōo ya ɔɔma tɔɔtɛ. (Oyɛb. 18:21, 22) Ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ ō tu iyi uwɔ waajɛ, a gáā leyice ō ya fiyɛ ɛji ɔfu ku uwɔ ŋ, nōo lɔfu cɛ lɛ ɛ̄jɛ̄ jɛ uwɔ. Alɔ kóō klla ŋmo iyi alɔ ɛpɔbi ohigbu ōmiya obɔbi nɛ ācɛ ɔhá ya a ŋ. Alɔ i gáā ya ōmiya lɛ ācɛ ɔhá gla ŋ, alɔ i klla gáā gbo uwa eko doodu ŋma unwalu néē lɔfu má ohigbu ōmiya obɔbi néē ya a ŋ. Ocabɔ mafu, ɔyinɔnyilɔ amāŋ ɔyinɔnya lɔfu miya ō lɛ abɔ ci ō gba Ujehofa ɛ̄gbā. Ōmiya ɔɔma lɔfu ya ku ɔtu kóō biya lɛ aɛ́nɛ́ mla aadā uwa nɛhi. Amáŋ, aɛ́nɛ́ mla aadā nōo gē ŋmo iyi uwa ɛpɔbi ohigbu ōmiya obɔbi nɛ ayipɛ ɔlɛ uwa ya a gē je iyo ogbɛnu ce iyi uwa. Ó wɛ iyo nɛ Ujehofa leyice ka é géē je a yɔ abɔɔ a ŋ. w23.08 29 ¶11-12

Bɛɛka alɔ a Usamsin i jila iyē ŋ duu, ohigbu ɛnyā ekoohi ó gē ya ōmiya obɔbi. Ōmiya éyi nɛ ó ya a ya kóō má owe nɛɛnɛhi, ohigbu ka Usamsin i bi uklɔ nɛ Ujehofa je lɛ ɔ kóō ya a ipu ɔtu ŋ. Igbihi nɛ Usamsin lɛ uklɔ ku ɔcohɛpɔ ya eko yɛɛ a, ó “kwú ihɔtū kú ɔnyā ɔhá nēé hī ka Udelíla ā ú. Ɔnyā ā lā ɔpɛ́ kú Usórēki.” Gbɔbu a, Usamsin dɔka ō lɛ ɔnyā éyi ŋma Ufilistiya. Ujehofa da Usamsin kóō ya ɛnyā a, ohigbu ka ó yɔ i dɔka ɛga nɛ ó géē nuunu tu ācɛ Ufilistiya a. Igbihaajɛ, Usamsin gáā kla ɔlɛ akwuna éyi nōo yɔ ipu igeli ku Ufilistiya nōo yɔ Ugasa a. Ipu āhɔ̄ ɔɔma, Ɔwɔico lɛ ɔfu tu Usamsin iyē kóō lɛ ɔwɛ ku iga ku igeli ɔɔma fu, ɛnyā kē ya ku igeli ɔɔma kóō hii lɛ ogbotu nōó cɛgbá a ŋ. (Ācoh. 14:1-4; 16:1-3) Amáŋ Udelila lɔfu wɛ ɔcɛ Isrɛlu, ohigbu ɛnyā ɛma ku Usamsin mla Udelila i wɛ ɛga ō nuunu tu ācɛ Ufilistiya a ŋ. Udelila miyɛ ije nɛhi ŋma abɔ ku ācɛ Ufilistiya a kóō lɛ ibiyaajɛ ya tu Usamsin. w23.09 5 ¶12-13

Ohilipu lɔfu ta alɔ abɔ ō wɛ ācɛ ō gbɔtu nɛɛ. Ɔcɛ nōo lɛ ohilipu gē kwu iyi nu bi eko nɛ ācɛ gbɔɔ ō taafu mla ɔ lɛyikwu ɔdā nɛ ó kpɔtuce a. Ocabɔ mafu, igbalɛwa eko nɛ ācɛ gē da alɔ ɔka, é gē da alɔ ɔdā nōo ya ɛɛ néē gē da alɔ aɔka ɔɔma a ŋ. Ohigbu ɛnyā gbɔbu ɛɛ ku alɔ toohi, ó wɛ ɔdā olɔhi ō jé ku alɔ i gáā lɔfu jé ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ ɔcɛ ɔɔma da ɔka ɔɔma a ŋ. (Aíit. 16:23) Leyi yɛ ɛgɛ nɛ Ugidiyɔn ta ācɛ Ɛfrem ohi a. É da ɔ ɔka ipu icɔnu ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ ó hi uwa igwú kéē gáā ba ɔ iyē ō nuunu tu aolɛla ku ācɛ Isrɛlu ŋ ma. Amáŋ ɔdi wɛ ɔdā nōo ya ɛɛ néē yɔ i cɔnu nɛɛnɛhi a? Á jé ŋ, é lɔfu yɔ i cɔnu ohigbu ka é gbɛla ka ipɔɔma ku uwa cɛgbá fiyɛ duu ipu ajɛ ku Isrɛlu a. Ɔdā duuma nōo kóō ya naana a, Ugidiyɔn mafu ohilipu. Ó ceyitikwu ō jé ɔdā nōo ya ɛɛ néē yɔ i cɔnu nɛɛnɛhi a klla ta uwa ohi ɔwɛ ogbonɛnɛ. Ɔdi bɛɛcɛ ŋma anu a? Ubáyíbu da alɔ ka “eko nōó le ohi tá uwā lɛ ā ā, é klla cɔ̄nū ɛ́ɛ́ gɛ ŋ́.”—Ācoh. 8:1-3. w23.09 16 ¶8-9

Ujehofa mla Ujisɔsi lɛ ɛdɔ ɛma olɔfu nɛhi nōo gē yɔ ɔtahɛ ku adā mla ɔyi a. Ó lɛ aafu ŋ, ó géē kwu Ujehofa iyē nɛɛnɛhi ō má abɔ é ya ɛlā mla Ɔyinɔnyilɔ ku nu ɔwɛ obɔbi, néē leyi gwu ɔ bonu, mla ō má ɛgɛ néē ya ɔ owe bɔbi bɔbi lɛ a. Ɛ́nɛ́ amāŋ adā nɛ ɔyi uwa kwū jejee ɛ, jé ɛgɛ nɛ ó gē kwu ɔcɛ iyē nɛhi ku ɔyi néē yihɔtu nu nɛhi a kóō kwū a. Alɔ kpɔtuce oheyi ŋma ɔlekwu a lɔfu lɔfu, amáŋ ó gē kwu alɔ iyē nɛhi kpɔ eko duuma nɛ ɔcɛ nɛ alɔ yihɔtu ku nu nɛhi a gekwu. Ocabɔ nyā ta alɔ abɔ ō jé ɛgɛ nōó kwu Ujehofa iyē nɛhi, abɔ ó yɔ i má ɔyinɔnyilɔ ku nu nōo he ɔ ɔtu nɛhi a yɔ i má owe bɔbi bɔbi, gbeeko nɛ ó kwū ɛ̄cī ku 33 Eko Ku Ukraist a. (Umát. 3:17) Ŋma obabanya gáā ta ɛ̄cī ku Oblatu a, ceyitikwu ku a klɔcɛ lipu lipu lɛyikwu ofula a, eko nɛ a gē ya oklɔcɛ ku abɔyi uwɔ amāŋ eko nɛ aa gē ya ɛ̄gbā ō gba ku apɔlɛ. Ɛ̄cī ku Oblatu a, a kē hii je mlanyi ō má uvidio ku Ɛ̄gbā Ō Gba Ku Ɔcɔɔci Ku Oblatu a ŋ. Ɔdaŋ ku alɔ lɛ ɔtu ku alɔ tutu taajɛ lɛyikwu Oblatu a, ó géē tɔɔtɛ lɛ alɔ fiyɛ ō je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá kéē lɛ itene ŋma anu duu.—Ɛ́sra 7:10. w24.01 11 ¶10-12

Ɔwɛ éyi nɛ alɔ lɔfu miyɛ ɔfu ŋma ɛgiyi Ujehofa a, wɛ oŋma lɛ ō gbɔɔkɔ lɛ ɔ. Ujehofa géē cila ɔkɔ ō gba ku alɔ a ŋma lɛ ō je “ɔfú nɛ̄ɛ̄nɛ̄hi” lɛ alɔ. (2 Ukɔ́r. 4:7) Alɔ klla géē lɔfu nɛ alɔ cɛgbá a ŋma lɛ ō jé Ɛlā ku nu mla ō gbɛla lipu lipu tu ɛlā nɛ alɔ jé a. (Aíjē 86:11) Ɛlā ku Ujehofa nōo yɔ ipu Ubáyíbu a “lɔfú.” (Uhíb. 4:12) Ɔdaŋ ku a gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa klla gē jé Ɛlā ku nu, a géē miyɛ ɔfu nɛ a cɛgbá o ya ɛɛ ku a lɔtu, ō lɛ abɔ bi eeye ku uwɔ, mla ō lɛ uklɔ nōo lɔnɔ nɛhi a ya jila. Leyi bi ɛgɛ nɛ Ujehofa lɛ ɔfu tu Ujona nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ a iyē a. Ujona yɔ i yuufi ō gā ɛga nɛ Ujehofa ta ɔ ɛhɔ nyɔ a. Ohigbu ɛnyā, ó lɛ yɛ gā ipu ugbeenyi o ya ɛɛ kóō le kwu gā ɛga ɔhá. Ohigbu ɔdā nɛ ó ya nyā, ó hile ligii ku anu mɛmla ācɛ nōo yɔ ipu ugbeenyi a kóō le pɛ kwū ohigbu isu nōo yɔ i tugbagwu a. Eko nɛ ācɛ nōo yɔ i pɛ ugbeenyi a lɛ ɔ tɛcɔ gā ipu isu a, ɛbeenyi nɛhi éyi kwu ɔ u mlɛ. Ɔdi nɛ Ujona ya o ya ɛɛ kóō miyɛ ɔfu eko nɛ ó yɔ foofunu ipu ku ɛbeenyi ɔɔma a? Ó gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa.—Ujón. 2:1, 2, 7. w23.10 13 ¶4-6

Naana nɛ ɔyikpo Upita ta aɔkpá nyā gē lɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo lā ɛpleeko ɔɔma a, Ujehofa ya ku aɔkpá nɛ ó ta nyā kóō wɛ ipu Ɛlā ku nu. Ohigbu ɛnyā, alɔ lɔfu lɛ itene ŋma aɔkpá ɔɔma icɛ duu. (Uróm 15:4) Ācɛ nōó kpɔtuce ɛlā nɛ Ubáyíbu ka lɛyikwu ɛcɔbu ŋ ma le yɛ jila alɔ ta. Ācɛ nōo gē bɛyikwu alɔ a lɔfu yɛhɛ tu alɔ ohigbu ka ó gboji nɛ alɔ humayi ka ka oŋmɛyi ku ɛcɛ a le ba ɛ. Ācɛ ōhī gē ka ka ɛcɛ nyā i gáā mɛ gboogboo gla ŋ. (2 Upít. 3:3, 4) Ɔdaŋ ka alɔ po ɛdɔ ɛlā ɛgɛnyā ŋma ɛgiyi ɔcɛ nɛ alɔ tɔɔna lɛ ɔ, ɔcɛ nɛ alɔ gē yuklɔ tɔha mla ɔ, amāŋ ɔcɛ apɔlɛ ku alɔ, ó lɔfu lɛ abɔ kwu ɔtu okpoce ku alɔ. Upita kɛla lɛyikwu ɔdā nōo lɔfu ta alɔ abɔ a. Ɔtu lɔfu ya ācɛ ōhī bɛɛka Ujehofa yɔ i kpo eko bonu ō bi ɛcɛ obɔbi nyā wa oŋmɛyi a. Aɛlā nɛ Upita ka a lɔfu ta alɔ abɔ, ohigbu ka ó ta alɔ ɛlá kwu ɔ ka ɔwɛ nɛ Ujehofa gē leyi má eko a wɛ ɛyɛɛyi gwu ɛgɛ nɛ alɛɛcɛ gē leyi má eko a ta. (2 Upít. 3:8, 9) Tu Ujehofa, ihayi ula ɛpa ce ofu igwo lɛbɛɛka ɛ̄cī ekponu a. Ujehofa yɔ i lɔtu, ohigbu ka ó tine ku ɔcɛ duuma kóō je yiifi ŋ. Eko nɛ ɛ̄cī ku Ondu a gā, ɛcɛ obɔbi nyā géē wa oŋmɛyi. w23.09 26-27 ¶2-5

Ɔdiya nɛ Upɔlu ta ɔkpá nyā gē lɛ ācɛ Uhibru nōo wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo lā ipu Ujudiya a? Á jé ŋ, ohigbu ɔdā ɛpa. Aflɛyi, ó dɔka ō ta uwa ɔtu kwu ɔtu. Gbɔbu ɛɛ néē je piya Ācɛ O Yɛce Ukraist a, ɛyinɛhi ku uwa gē yɛce ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā ku ācɛ Ujiyu a. Ohigbu ɛnyā, aotrɛyi ku ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā ku uwa gbɔbu a lɔfu yɔ i ŋmo uwa okonu ohigbu ka é kwu piya Ācɛ O Yɛce Ukraist. Ɔdiya a? Ohigbu ka Ācɛ O Yɛce Ukraist i lɛ agbliihɔ oheyifuu duuma néē lɔfu nyɔ gáā gba ɛ̄gbā ŋ, é lɛ ede duuma néē lɔfu gwɛɛya anu lɛ Ɔwɔico ŋ, ó kē lɛ ígwu ku acogwɛɛya duuma nōo géē gwɛɛya kwɛyi uwa ŋ. Ɛnyā lɔfu ya ku ɔtu kóō gbenyi lɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a, klla lɔfu ya ku ɔtu okpoce ku uwa kóō hii lɔfu ŋ. (Uhíb. 3:12, 14) Ōhī ku uwa kóō lɔfu yɔ i gbɛla ō le cigbihi gā ɔwɛ ō gba ɛ̄gbā ku ācɛ Ujiyu a. Ɔdā ɔmpa, Upɔlu lɛ ɔ teyi peee ka ācɛ Uhibru nōo wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a i yɔ i ya ō ceyitikwu duuma, o ya ɛɛ kéē jɛyi ku aɛlā ō nwu ɛyipɛ amāŋ aɛlā ō nwu olipu, nōo lɛbɛɛka “ɔdōlé olɔfú” nōo yɔ ipu Ɛlā ku Ɔwɔico a ŋ. (Uhíb. 5:11-14) Ó teyi peee, ka ōhi ku uwa i tutu ō ma ō yɛce Íne ku Umosisi a ŋ. w23.10 24-25 ¶3-4

Acɛnya ōhī lɔfu miya ku aa i gáā lɛ ɔba ŋ. (Umát. 19:10-12) Le jé kpɔcii ka Ujehofa mla Ujisɔsi i gē gbɛla ka ohigbu ku á lɛ ɔba ŋ ma, ku á tiile ŋ nɛ ŋ. Ipu oduudu ɛcɛ, ayinɛ alɔ nɔnya nōó lɛ ɔba ɛ ŋ ma wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ ipu ujɔ. Ohigbu ka é lɛ ihɔtu klla gē lɛ ɛlá wu ācɛ ɔhá a, é gáā lɛbɛɛka ayinɛ nɔnya mla ɛ́nɛ́ lɛ ācɛ alɛwa. (Umák. 10:29, 30) Acɛ ōhī le miya ō gā ipu uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu. Ayinɛ alɔ nɔnya gē ya nwune fiyɛ ipu uklɔ ku ɔna ō ta ipu oduudu ɛcɛ a. (Aíjē 68:11) A lɔfu lɛ ɔ ya ōmiya ku uwɔ babanya ō gā ipu uklɔ ō ya lɛ Ujehofa eko doodu? A lɔfu miya ō je piya ɔcɛ o gbɔbu ɔna ō ta, ō je iyi uwɔ tɛɛcɛ ō yuklɔ ku ɔlɛ ō gwo, amāŋ ō je piya ɔcɛ o yuklɔ ku Ubɛtɛlu. Gbɔɔkɔ lɛyikwu ōmiya nɛ a ya a. Kɛla mla ācɛ ɔhá nōo ya ɛdɔ ōmiya ɔɔma jila ɛ ma, ku a klla nwu ɛlā ŋma ɛgiyi uwa ɔdā nɛ a cɛgbá ō ya, o ya ɛɛ ku a kwu piya ɔcɛ o yuklɔ lɛ Ujehofa eko doodu a. Oŋma ɔɔma, ya ɔdā nōo géē ta uwɔ abɔ ō ya ōmiya ku uwɔ ɔɔma jila a. Ɔdaŋ ku a kwu piya ɔcɛ o yuklɔ lɛ Ujehofa eko doodu, ó géē tɔɔtɛ gā uwɔ ō ya aɔdā alɛwa ɔhá lɛ Ujehofa nōo géē je eeye gā uwɔ. w23.12 22 ¶16-17

Ohigbu ka eko ku owe nɛhi a yɔ i ba ajaajɛ a, ó cɛgbá nɛɛnɛhi ku alɔ bla ku alɔ cɛgbá ō lɛyitaajɛ lɛ ɔ́da nɛ Ujisɔsi je lɛ alɔ ō yuklɔ ku ɔna ō ta a. Amáŋ, ó lɔfu lɔnɔ tu alɔ ō lɛ ɔtu kwu uklɔ ku ɔna ō ta ku alɔ a ɔdaŋ ku alɔ yɔ i má unwalu ku ije, amāŋ ɔdaŋ ku alɔ yɔ i má o ya ŋmo ipu uklɔ ku ɔna ō ta a. Ɔdi gáā ta alɔ abɔ ō je ɛlā ku Ajɔɔcɛ a ta aflɛyi ipu oyeeyi ku alɔ a? Alɔ cika ō lɔtuce lɔfu lɔfu ka “Ɔwɔicō nōo nwuné fíyɛ́ dúú ā” yɔ mla alɔ. Ó géē je otabɔ lɛ alɔ, ɔdaŋ nɛ alɔ gɔbu lɛ ɛlā ku Ajɔɔcɛ a ta aflɛyi ipu oyeeyi ku alɔ. Ohigbu ɛnyā, alɔ i lɛ ɔdā duuma ō yuufi nu ŋ. (Uhág. 2:4) Ujehofa dɔka ku alɔ lɛ ɔtu ku alɔ kwu uklɔ nōo gē nya oyeeyi ku ācɛ ta a, oŋma lɛ ō gɔbu yɔ i yuklɔ kóō je ācɛ piya ayikpo ku Ukraist a. Uhagayi je ɔtu ō tu kwu ɔtu lɛ ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico a kéē gbɔɔ uklɔ ku agbliihɔ ku Ujehofa a ō gwo kpɔ. Ɔdaŋ ka é ya lɛ a, Ujehofa cokonu ka anuɔ géē “hɔ́há ce [uwa].” (Uhág. 2:18, 19) Alɔ abɔyi alɔ lɔfu lɔtuce kpɔcii ka Ujehofa géē hɔha ce oceyitikwu ku alɔ, ɔdaŋ ku alɔ kwu uklɔ nɛ ó je lɛ alɔ ō ya a i piya ɔdā aflɛyi ipu oyeeyi ku alɔ. w23.11 16 ¶8; 17 ¶11

Ipu ɔkpá nɛ ó ta gē lɛ Ācɛ Uróm a, ɔyikpo Upɔlu hi ɛjɛɛji alɛɛcɛ ka ācɛ o biya íne. Ó lɛ a, ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu ya ɔdā nōo géē cɛ lɛ ɔtu he Ɔwɔico, o ya ɛɛ kóō leyi má alɔ ka alɔ wɛ ācɛ o hayi kpaakpa a? O ya ɛɛ kóō ta ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist ɔkwɛyi a abɔ kéē cila ɔka ɔɔma, Upɔlu bi Ebraham le ya ocabɔ. Ujehofa hi Ebraham ka ɔcɛ o hayi kpaakpa eko nɛ Ebraham lā ipu ajɛ ku Ukenan a. Ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ Ujehofa hi Ebraham ka ɔcɛ o hayi kpaakpa a, i wɛ ohigbu ka Ebraham gē lɛyitaajɛ lɛ Íne Ku Umosisi a nóó. Ɛgɛnyá nɛ alɔ bi le jé ɛnyā a? (Uróm 4:13) Ujehofa hi Ebraham ka ɔcɛ o hayi kpaakpa odee nōo fiyɛ ihayi ula, gbɔbu ɛɛ nɛ ācɛ Isrɛlu gbɔɔ ō yɛce Íne Ku Umosisi a. Ó lɛ a, ɔdiya ɛɛ nɛ Ɔwɔico hi Ebraham ka ɔcɛ o hayi kpaakpa a? Oŋma lɛ eyinyinyi nɛ Ebraham i cika jɛ ɔ ŋ nɛ Ujehofa mafu lɛ ɔ a, ya ɛɛ nɛ Ujehofa hi Ebraham ka ɔcɛ o hayi kpaakpa ohigbu ɔtu okpoce ku nu a.—Uróm 4:2-4. w23.12 3 ¶4-5

Otu nɛ Unatan nōo wɛ ɔcomɛɛbɛ a kɛla nōo yɔ ipu ɛga ku Ubáyíbu icɛ a, Ujehofa gáā le da Unatan ka ó wɛ Udefidi gáā gwo agbliihɔ a ŋ. (1 Uklɔ. 17:3, 4, 11, 12) Ɔdi nɛ Udefidi ya abɔ é cɛhɔ nyā lɛ ɔ a? Ó gbɔɔ ō tu ije ba mɛmla aɔdā ɛyɛɛyɛyi ɔhá nɛ ɔyi nɔnyilɔ ku nu Usolomɔn géē cɛgbá ō bi le yuklɔ a. (1 Uklɔ. 29:1-5) Abɔ é gáā le da Udefidi ka ó wɛ anu gáā gwo agbliihɔ a ŋ ma, boobu ɔɔma, Ujehofa gáā lɛ ɛka gbo mɛmla anu. Ujehofa gbo ɛka mla Udefidi ka ɔyɔɔyi nu éyi géē lé Ɔcɛ́ piyoo. (2 Usám. 7:16) Ipu ɛcɛ ɛyipɛ a, Udefidi géē gweeye nɛhi ɛpleeko ku Ihayi Ula Ɛpa Ce Ofu Igwo a, ō wa i jé ka Ujisɔsi nōo wɛ Ɔcɛ́ a wɛ ɔyɔɔyi ku nu! Ɛlā nyā ta alɔ abɔ má, ka ɔdaŋ ku alɔ i kóō lɔfu ya ɛjɛɛji ɔdā nɛ alɔ leyice ō ya lɛ Ujehofa a gla ŋ, ka Ɔwɔico ku alɔ lɔfu je aɔdā olɔhi ɔhá nɛ alɔ i kóō leyice ŋ ma lɛ alɔ. w23.04 16 ¶8-10

A lɔfu má kóō jé aɛga ku Ubáyíbu ōhī lɔfu ta uwɔ ɔtu lé nɛhi, ofiyɛ duu eko nɛ a yɔ i yuufi. Ocabɔ mafu, a lɔfu má aɛlā ō ta ɔtu kwu ɔtu ipu ɔkpá ku Ujóbu, Aíjē Kú Ɛ̄gbā, mla ɔkpá ku Aíita mla ɛlā ku Ujisɔsi nōo yɔ ipu ɔkpá ku Umátiyu ɛyi 6 a. Eko duuma nɛ a gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa klla jé Ɛlā ku nu, ó géē ta uwɔ ɔtu lé. Alɔ lɔfu lɔtuce kpɔcii ka Ujehofa géē yɔ i ta alɔ abɔ eko doodu, eko nɛ ɔdobɔbi nɛhi le ya da alɔ ipu oyeeyi. Alɔ i gáā yɔ foofu alɔ gboogboo ŋ. (Aíjē 23:4) Ujehofa cokonu ō gbo alɔ, ó ta alɔ abɔ hayi kli, ó je otabɔ lɛ alɔ, mla ō ta alɔ ɔtu lé. Lɛyikwu Ujehofa, ɔkpá ku Ayisáya 26:3 kahinii: “Óndú, a gē lɛ ācɛ nēe lɛ ɔtū kú uwā yá ékpónú lɛ ɔtū kpóce uwɔ ā tū ɛbɔ́.” Ohigbu ɛnyā lɛ ɔtu kpoce Ujehofa, cɛɛ ku a ya ɔdā duuma nɛ a ya gla, o ya ɛɛ ku a lɛ itene ŋma aɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nɛ ó gē bi le je otabɔ gā uwɔ a. Ɔdaŋ ku a ya lɛ a, a géē lɔfu iyē eko nɛ a kóō yɔ ipu āhɔ̄ olɔnɔ. w24.01 25 ¶16-17

Aɛlā nōo yɔ ipu ɛga ku Ubáyíbu nyā a yɔ i ya jila icɛ. Aɛlā ó ta ɔtu kwu ɔtu nōo ba nyā klla tɛɛma kwu eko nɛ alɔ lā anu nyā duu: ‘Ɔwɔico, abɔ̄yī nu ā géē nwū ācɛ ɔlɛ́ uwɔ ɛlā, ó klla géē cē abahi klá uwá, klla í yá kéē bá ɛbɔ́. Ɔdā olɔhi nɛ̄ a gē yá ipéyī Ɔwɔicō ā géē cɛ̄ gā uwɔ lɔfú iyē. A klla gáā yúúfi gɛ ŋ́. . . . É klla gáā lɛ abɔ kwu uwɔ glá gɛ ŋ́.’ (Ayis. 54:13, 14) “Ɔwɔ obɔ̄bíipú kú ɛcɛ nyā” abɔyi nu nōo lé ka Usetan a, i gáā ci uklɔ nɛ ācɛ ɔlɛ Ujehofa yɔ i ya ō nwu ācɛ ɔhá ɛlā lɛyikwu Ujehofa a gla ŋ. (2 Ukɔ́r. 4:4) Ɛ̄gbā ō gba ku ɔkwɛyi a gáā kwaajɛ ɛ, ācɛ ɔlɛ Ujehofa i kē gáā ma ō gba ɔ ɛ̄gbā kpaakpa ɔwɛ nɛ ó dɔka a ŋ. Ó gáā kwaajɛ ɛ, ó kē géē yɔ gā ogboogboo ɛcɛ. Ó lɛ iyɛfu duuma néē bi gáā le nuunu ta alɔ, nōo géē ya alɔ lé gla ŋ! w24.02 4 ¶10

Abɔ alɔ wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a, alɔ i gē bi okonu nɛ alɔ ce lɛ Ujehofa ku alɔ géē gba ɔ ɛ̄gbā a hija fluflu ŋ. Okonu nɛ alɔ ce nyā gē lɛ abɔ kwu ōmiya mla uce ō ya ku alɔ lɛyikwu ɛlā nōo lɛ ō ya mla apɔlɛ ku alɔ. Alɔ gē yuklɔ lɔfu lɔfu ō leyi kwu ɛgbá ku ācɛ apɔlɛ ku alɔ, amáŋ alɔ i gē lɛ ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku ācɛ apɔlɛ ku alɔ a ta aflɛyi gbɔbu lɛ aku Ujehofa ŋ. (Umát. 10:35, 36; 1 Utím. 5:8) Ekoohi, alɔ lɔfu ya ōmiya nōó gáā he ācɛ apɔlɛ ku alɔ ɔtu ŋ, amáŋ nōo géē cɛ lɛ Ujehofa gweeye. Anu lɛ ōmiya ku apɔlɛ kwaajɛ a, ó kē dɔka ku alɔ lɛ apɔlɛ nōo lɛ eeye. (Āfi. 3:14, 15) Ɔdaŋ ku alɔ dɔka ō lɛ eeye ɔkwɔɔkwɛyi, alɔ cɛgbá ō ya aɔdā nɛ Ujehofa dɔka ku alɔ ya a. Le jé kpɔcii ka aɔdā ōhī nɛ a leyi gwu uwa bonu o ya ɛɛ ku a gba Ujehofa ɛ̄gbā abɔ a gē teyi kwu ɛgbá ku ācɛ apɔlɛ ku uwɔ, klla gē ya ɛlā mla uwa ɔwɛ ihɔtu mla ojilima a jɛ Ujehofa eyī nɛhi.—Uróm 12:10. w24.02 18 ¶11, 13