Ɔya Ɔmigwɛɛpa

Ujehofa lɛ ɔfu ō je ācɛ nōo kwū a heyi ŋma ɔlekwu gla a? Ii gboo! Anu a wɛ ‘Ofíyɛ́ Dúú’ a. (Mafú 1:8) Ohigbu ɔɔma, ó lɛ ɔfu nɛ ó géē bi le ya olɛla duuma lé gla, kwu ikwū abɔyi nu duu. (1 Ukɔ́r. 15:26) Ɔdā ɔhá nōo ya nɛ alɔ jé ka Ujehofa lɛ ɔfu ō je ācɛ heyi ŋma ɔlekwu a wɛ kahinii: Ɛgɛ duuma nɛ odee nwune lɛ, Ujehofa i gē je mlanyi gboogboo ŋ. Ó jé iye ku eyeeye ku ainyilɔwɔ a. (Ayis. 40:26) Ó klla blakwu ācɛ nōo kwū ɛ ma. (Ujób. 14:13; Ulúk. 20:38) Ó lɔfu blakwu odee ligii ligii lɛyikwu ācɛ nɛ ó géē je heyi ŋma ɔlekwu a, kwu uce ō ya mla ō má eyī ku uwa, aɔdā néē má ipu oyeeyi ɛ mla ɔdā nōo yɔ ipu ɔtu ku uwa a. Ó teyi peee, ku alɔ lɔfu kpɔtuce okonu ō ce ku Ujehofa lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu ku ɛcɔbu a. Ɛnyā lɛ a ohigbu ku alɔ jé ka ó yɔ i ŋmo ɔ unwu, ó klla lɛ ɔfu nɛ ó géē bi le ya ɔ gla. Ɔdā ɔhá nōo ya nɛ alɔ kpɔtuce okonu ō ce ku Ɔwɔico lɛyikwu oheyi ŋma ɔlekwu a wɛ kahinii: Ujehofa lɛ ācɛ heyi ŋma ɔlekwu gbɔbu duu ɛ. Eko ikee a, ó je ɔfu lɛ acɛnyilɔ ōhī nōo hayi kpaakpa a kéē lɔfu je ācɛ heyi ŋma ɔlekwu, ó kóō je ɔfu lɛ Ujisɔsi abɔyi nu duu. w23.04 9-10 ¶7-9

Ɔdaŋ ku alɔ kɛla lɛyikwu ɔdā nɛ alɔ kpɔtuce a ɔwɛ ogbonɛnɛ mla ɔwɛ ijeeyi, ó lɔfu he ācɛ ɔtu ō jahɔ klla gɔbu mla ɔka ō ka a. Ó wɛ ɔkwɛyi ka ɔdaŋ ka ɔcɛ dɔka ō taafu amāŋ ŋmo alɔ okonu anca, alɔ i cika ō gɔbu mla ɔka ō ka a ŋ. (Aíit. 26:4) Amáŋ ācɛ alɛwa i gáā lɔfu lɛ ɛgɔɔma ŋ. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, ācɛ alɛwa lɔfu jahɔ. Ó teyi peee ku alɔ gē lɛ itene nɛhi ɔdaŋ ku alɔ nwu ō ya ɛlā ɔwɛ ogbonɛnɛ. Gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa ku a ba ɔ kóō je ɔfu nɛ a cɛgbá a gā uwɔ ō ya ɛlā ɔwɛ ogbonɛnɛ eko nɛ a yɔ i je ohi ku ɔka nōo lɔnɔ, amāŋ eko néē yɔ i ŋmo uwɔ okonu ohigbu ɔdā nɛ a kpɔtuce a. Bla, ka uce ō ya ku uwɔ lɔfu ya ku ɛlá ō gbo ɛyɛɛyɛyi nɛ aa lɛ lɛyikwu ɛlā a kóō je piya aafu ŋ. Ɔwɛ ogbonɛnɛ mla ɔwɛ ojilima nɛ a bi le toohi a, lɔfu lɛ abɔ kwu ācɛ ōhī nōo gē jahɔ a ɔtu kéē lɛ ɔwɛ néē gē leyi má alɔ mla aɛlā ō nwu ɔkwɛyi nōo yɔ ipu Ubáyíbu a piyabɔ. Le “tútū eko dóódu [ō] cīla ɔ̄kā kú ɛjɛ̄ɛ̄jī ācɛ” nōo dɔka ō jɛyi ɔdā nɛ a kpɔtuce a, “amáŋ . . . bī ɔkɔ ogbonɛnɛ mɛ́mla ojīlīmā le tá ɔ̄cɛ ɔ́ɔmā ohi.” (1 Upít. 3:15) Ii, mafu ku a wɛ ɔcɛ ō lɔfu ŋma lɛ ō gbonɛnɛ! w23.09 19 ¶18-19

Leyi yɛ ɔwɛ ɛnɛ nɛ alɔ lɔfu mafu uce kóō gbeyi cii a. Aflɛyi, ɔcɛ nōo gē gbeyi cii i gē cɔnu fiyaa ŋ. Eko nɛ ācɛ ɔhá lɛ odee ya nōo kwu ɔ iyē ó gē yɔ cii, ó gē ya ɛlā mla uwa ɔwɛ obɔbi ɛgɛ néē ya mla ɔ a ŋ. Ó klla gē ya ɛlā mla ācɛ ɔhá ipu icɔnu eko duuma nōó yɔ ipu āhɔ̄ olɔnɔ ŋ. (Oyɛb. 34:6) Ɔmpa, ɔcɛ nōo gē gbeyi cii gē ta ɔtu waajɛ. Ɔdaŋ ka odee gbɔɔ ō kpo eko bonu fiyɛ ɛgɛ nōó cika ō lɛ a, ɔcɛ ɛgɔɔma i gē junwalu lɛ iyi nu fiyɛ ɔfu amāŋ gē cɔnu ŋ. (Umát. 18:26, 27) Ɔmɛta, ɔcɛ nōo lɛ uce kóō gbeyi cii i gē ya odee gbɔbu ɛɛ kóō gbɛla tu ɔ ŋ. Eko nɛ ɔcɛ nōo lɛ uce kóō gbeyi cii lɛ uklɔ ocɛgbá nɛhi ō ya, ó gē ŋwuleyikwu ō gbɔɔ ɔdā ɔɔma amāŋ ō ŋwuleyikwu ō ŋmɛyi nu ŋ. Ikɔkɔ ɔɔma, ó gē má ka ó lɛ eko nōo géē jɛ ɔ ō ya ōmiya lɛyikwu ɔdā nɛ ó dɔka ō ya a. Cɛɛ ó géē lɛ eko nɛ ɔdā ɔɔma cɛgbá a taajɛ lɛ ɔ ō ya ɔ lɔɔlɔhi. Ɔmɛnɛ, ɔcɛ nōo lɛ uce kóō gbeyi cii gē lɔtu unwalu nɛ ó gáā ka iŋiŋi ŋ. Ó géē ya ɔdā nɛ ó ya gla ō gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā mla eeye. (Ukól. 1:11) Ācɛ nōo gē gba Ujehofa ɛ̄gbā a cɛgbá ō mafu uce kóō gbeyi cii ipu ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nōo ba nyā. w23.08 20-21 ¶3-6

Ɔdā okpɔcii éyi nōo ya nɛ alɔ cika ō gbo ɔtu ku alɔ a, wɛ ka Ujehofa gē jila ɔtu ku alɔ má. Ɛnyā wɛ ka ó gē má fiyɛ ɔdá nɛ ācɛ gē bi eyī ku uwa má a, ó jé ɛdɔ ɔcɛ nɛ alɔ wɛ ɔkwɔɔkwɛyi a. Ó géē yihɔtu alɔ ɔdaŋ ku alɔ gɔbu yɔ i gbɛla lɛyikwu aukɔ́ ku nu, nōo géē lɔfu ta alɔ abɔ ō lā oyeeyi opiyoo a. (Ujɔ́n. 4:14) Oŋma lɛ ō ya lɛ a, alɔ i gáā jɛga lɛ ɛlā ɛkɛmgbɛ ku Usetan mla ācɛ obɔbi nōo yɔ ipu ɛcɛ ku nu a kóō gā ipu ɔtu ku alɔ ŋ, alɔ i klla gáā yɛce uce obɔbi nɛ ācɛ obɔbi gē ya a ŋ. (1 Ujɔ́n. 5:18, 19) Ɔdaŋ ku alɔ tubla Ujehofa ajaajɛ, ihɔtu mla ojilima nɛ alɔ lɛ lɛ ɔ a géē yɔ i nwune tōōtɔ̄ɔ̄. Ohigbu ku alɔ i gáā dɔka ō ya ɔdā nōo géē biya Adā alɔ ɔtu ŋ ma, ɛlá ō gbo ō nyɔ gáā ya ɔdobɔbi géē wu alɔ ɔtu. Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo lé ka u Marta nōo ŋma éwo ku Croatia nōo má ojama ō nyɔ gáā gbo aja a kahinii: “Ó tɔɔtɛ gā um ō gbɛla lɔɔlɔhi mla ō ta ō nyɔ gáā ya ɔdobɔbi ŋ. Amáŋ ufi ku Ujehofa lɛ ogbotu je gā um.” Ɛgɛnyá nɛ ufi ku Ujehofa ō ya ta ɔ abɔ a? Marta ka anuɔ gbɛla lipu lipu tu ɔdā obɔbi nōo géē bɛɛcɛ, ɔdaŋ ka ó nyɔ gáā lɛ aja gbo a. Alɔ lɔfu ya lɛ a duu. w23.06 20-21 ¶3-4

Ujisɔsi jé ka ɔdā nōo wɛ ococɛ ku Ujehofa a, wɛ ō ya ku iye ku nu kóō le ya tiihɔ ŋma ɛjɛɛji ɛkɛmgbɛ néē ka lɛyikwu ɔ a. Ɔɔma ya ɛɛ nɛ Ɔkpani ku alɔ nwu ayikpo ku nu kéē gbɔɔkɔ lɛ a kahinii: “Ádā alɔ, nōo yɔ̄ ɔkpáncō, Alɔ gbɔ̄ɔkɔ ká ā yá ká ācɛ kéē lɛ ojīlīmā ce iyē otīihɔ kú uwɔ.” (Umát. 6:9) Ujisɔsi jé kóō lɛ iye ku Ujehofa ya tiihɔ wɛ ɔdā nōo cɛgbá fiyɛ duu lɛ ɛjɛɛji aɔdā nɛ Ɔwɔico ya a. Ó lɛ ɔcɛ duuma nōo yɔ ɔkpanco amāŋ ɛcɛ nyā nōo ya ku iye ku Ujehofa kóō le ya tiihɔ gaajɛ Ujisɔsi ŋ. Amáŋ eko néē kwu Ujisɔsi a, aolɛla ku nu lɛ ije ce ba ɔ ka ó wɛ ɔcɛ nōó gē lɛ ojilima ce iye ku Ɔwɔico fluflu ŋ. Ujisɔsi jé kóō ka obɔbi lɛyikwu iye ku Adā nu nōo tiihɔ nɛhi a wɛ íne obiya nōo fiyɛ duu a. Ɔtu biya lɛ Ujisɔsi nɛɛnɛhi ka é géē ŋmo ɔ ɛpɔbi ku ɛdɔ íne obiya ɛgɛnyā. Ɔɔma lɔfu wɛ ɔdā okpɔcii nōo ya nɛ Ujisɔsi yɔ ipu ‘ɔtu nobi nɛɛnɛhi’ eko kpii gbɔbu ɛɛ kéē kwu ɔ a.—Ulúk. 22:41-44. w24.02 11 ¶11

Ipu inya ku oyeeyi nɛ alɔ yɔ i kwu a, alɔ cika ō yihɔtu Ujehofa mla Ujisɔsi fiyɛ ɛgɛ nɛ alɔ yihɔtu aɔmaapu alɔ a. (Umát. 10:37) Amáŋ ɛnyā i wɛ ka alɔ cika ō leyi gwu uklɔ nɛ alɔ cɛgbá ō ya ipu apɔlɛ ku alɔ a bonu ŋ. Abɔ ɔhá ku nu, o ya ɛɛ ku alɔ ya ɔdā nōo géē he Ɔwɔico mla Ukraist ɔtu, alɔ cɛgbá ō ya ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku ācɛ apɔlu ku alɔ a. (1 Utím. 5:4, 8) Ɔdaŋ ku alɔ ya lɛ a, alɔ géē lɛ eeye fiyɛ. Da ma, Ujehofa jé ku apɔlɛ géē lɛ eeye ɔdaŋ ku ɔba mla ɔnyā ya ɛlā mla iyi uwa ipu ihɔtu mla ojilima, ɔdaŋ ku aɛ́nɛ́ mla aadā yihɔtu ayipɛ ɔlɛ uwa klla nwu uwa ɛlā, mla ɔdaŋ ku ayipɛ a lɛyitaajɛ lɛ aɛ́nɛ́ mla aadā uwa. (Āfi. 5:33; 6:1, 4) Ɔdaŋ ku a wɛ ɔba, ɔnyā, amāŋ ɔyi, ɛjɛɛji aa kóō yɛce ukɔ́ ku ijeeyi nɛ Ubáyíbu gē tu a. Aa hii ya ɔdā nɛ ɔtu ku aa ka ka ó wɛ ɔdā okpaakpa, amāŋ ɔdā nōo kpɔ ɔwɛ ɛga nɛ aa lā, amāŋ ɔdā nɛ ācɛ nōo jé odee nɛɛnɛhi ka ku aa cika ō ya piii a ŋ. Aa bi aɔkpá ku alɔ le yuklɔ ɔwɛ olɔhi. Aɔkpá ku alɔ nyā lɔfu nwu alɔ aɛlā alɛwa lɛyikwu ɛgɛ nɛ alɔ lɔfu bi aukɔ́ ku Ubáyíbu le yuklɔ a. w23.08 28 ¶6-7

Ɔcɛnya nōo wɛ Ɔcɛ O Yɛce Ukraist cɛgbá ō nwu ō jé ō ya odee nōo géē ta ɔ abɔ. Uklɔ ōhī nɛ ɔcɛnya nwu ō jé ō ya ŋma eko nɛ ó wɛ ɔyipɛ a, géē gɔbu yɔ i ta ɔ abɔ ipu ɛjɛɛji oyeeyi ku nu. Ocabɔ mafu, nwu ō jé ō jé ɔkpá mla ō ta ɔkpá lɔɔlɔhi. Ipu uculo ōhī, é gē leyi má ɔkpá ō jé mla ō jé ō ta ɔkpá ka ó wɛ ɔdā ocɛgbá nɛ acɛnya cika ō nwu ŋ. Amáŋ, ó wɛ ɔdā olɔhi klla cɛgbá nɛhi ku ɛjɛɛji Ācɛ O Yɛce Ukraist kéē nwu ō jé ō jé ɔkpá mla ō ta ɔkpá lɔɔlɔhi. (1 Utím. 4:13) Ohigbu ɛnyā, ɔdaŋ nōó kóō lɔnɔ naana, ceyitikwu ku a nwu ō jé ō jé ɔkpá mla ō ta ɔkpá lɔɔlɔhi. Itene nyá nɛ a gáā lɛ a? Ō nwu ɛdɔ uklɔ ō ya ɛgɛnyā géē ta uwɔ abɔ ō lɛ uklɔ nɛ a géē bi le ya ɛgbá ku uwɔ. Ó klla géē tɔɔtɛ gā uwɔ fiyɛ ō ya oklɔcɛ ku Ubáyíbu mla ō nwu ācɛ ɔhá. Ɛ̄nɛ̄ o kē lɔhi fiyɛ duu a, wɛ ku a géē tubla Ujehofa ajaajɛ eko duuma nɛ a gē jé Ɛlā ku nu klla gē gbɛla tu ɔ lipu lipu.—1 Utím. 4:15. w23.12 20 ¶10-11

Ba Ujehofa ɛba kóō ta uwɔ abɔ ō ta ojama. Ohigbu ka alɔ i jila iyē ŋ ma, alɔ cɛgbá ō nya cidaa eko doodu ō ta ojama ō nyɔ gáā ya ɔdobɔbi. Usetan yɔ i ya ɔdā duuma nɛ ó ya gla o ya ɛɛ kóō ya ɔɔma kóō le lɔnɔ tu alɔ. Ɔwɛ éyi nɛ ó gē ceyitikwu ō biya ɛlá ō gbo ku alɔ a, wɛ oŋma lɛ ō ya ku alɔ bi aɔdā nōó lɔhi ŋ le jɔɔnyɛ iyi alɔ. Aɔdā ō bi jɔɔnyɛ iyi alɔ ɛgɛnyā lɔfu ya ku ɛlá ō gbo obɔbi kóō le mu ipu ɔtu ku alɔ, nōo lɔfu ya ku alɔ hii le yeŋee ipeyi ku Ujehofa ŋ, klla ya ku alɔ nyɔ gáā biya íne bɔbi bɔbi. (Umák. 7:21-23; Ujɛ́m. 1:14, 15) Alɔ cɛgbá otabɔ ku Ujehofa ɔdaŋ ku alɔ dɔka ō ta ojama ō nyɔ gáā ya ɔdobɔbi. Ujisɔsi ba Ujehofa ɛba nyā ipu ɔkɔ ō gba nɛ ó nwu ayikpo ku nu a. Ó kahinii: “Ā híīī bī alɔ ga ipú ojámá nɛ̄hi ŋ́, amáŋ lɛ alɔ nyatá ŋmá ɔdōōbɔ̄bí.” (Umát. 6:13) Ujehofa dɔka ō ta alɔ abɔ, amáŋ alɔ géē ba ɔ ɛba ku otabɔ ku nu piii. Igbihi nɛ alɔ lɛ ɛba ku otabɔ ba, alɔ cika ō ya ɔdā nōo cɛtɔha mla ɔkɔ nɛ alɔ gba a. w23.05 6-7 ¶15-17

Eko duuma nɛ ɔba mla ɔnyā mafu ka ɛma néē lɛ mla Adā uwa nōo yɔ ɔkpanco a jɛ uwa eyī, ó géē ya kéē le tutu eko doodu ō bi aukɔ́ ku nu le yuklɔ. Ɛnyā kē géē ta uwa abɔ kéē ya unwalu duuma nōo lɔfu ya ku ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a kóō gbɔɔ ō waajɛ a lé. Ācɛ nōo lɛ ɛma olɔfu mla Ujehofa a gē ceyitikwu ō yɛce ocabɔ ku nu oŋma lɛ ō mafu auce bɛɛka ō gbonɛnɛ, ō lɛ ɔtu lé, mla ō je yɛhi. (Āfi. 4:32–5:1) Ɔdaŋ ka ɔba mla ɔnyā gē mafu ɛdɔ uce ō ya ɛgɛnyā, ó géē ta uwa abɔ ku ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄. Ɔyinɛ alɔ nɔnya Lena nōo lɛ ɔba nōo fiyɛ ihayi ofu ce ɛhɔ ɛ ma kahinii: “Ó gē tɔɔtɛ ō yihɔtu klla lɛ ojilima ce ɔcɛ nōo yihɔtu ku Ujehofa.” Leyi yɛ ocabɔ éyi nōo yɔ ipu Ubáyíbu a. Eko nɛ Ujehofa má ka ó cɛgbá ō fu ɔcɛ nōo géē wɛ ɛ́nɛ́ amāŋ adā ku Umɛsayiya nōo géē wa ɛcɔbu a, Umeri mla Ujosɛfu nɛ ó fu ŋma ipu ɛjɛɛji ayaayi ku Udefidi a. Ɔdiya a? Ohigbu ka uwa ɛplɛɛpa lɛ ɛma olɔfu ku abɔyi uwa mla Ujehofa. Ujehofa klla jé duu ka é géē jɛ ɔ ta aflɛyi ipu obatɔha ku uwa. w23.05 21 ¶3-4

Ujisɔsi wɛ Otrɛyi ku alɔ a, ó kē jila iyē, amáŋ ayinɛ alɔ nɔnyilɔ nɛ ó fu kéē bi alɔ jé ɔwɛ a wɛ ācɛ nōó jila iyē ŋ. Ó lɔfu lɔnɔ tu alɔ nɛhi ō lɛyitaajɛ lɛ uwa, ofluflu ɔdaŋ ka é da alɔ ku alɔ ya odee nōó he alɔ ɔtu ō ya ŋ ma. É da Ɔyikpo Upita kóō ya odee, amáŋ eko aflɛyi a ó dɔka ō lɛyitaajɛ ŋ. Eko nɛ alelekwu otɛhɔ éyi da ɔ kóō lé ɛ́bɛ́ nōó lɛ yeŋee ŋ ɛgɛ nɛ Íne Ku Umosisi ka a, Upita ta—ó wɛ igbo éyi nóó, amáŋ igbo ɛta! (Ācot. 10:9-16) Ɔdiya nɛ Upita ta ō lé ɛ́bɛ́ a? Ɔdā nɛ alelekwu otɛhɔ ɔɔma da ɔ kóō ya a i lɛyi tu ɔ ŋ. Abɔ ɔhá ku nu, ɔyikpo Upɔlu lɛyitaajɛ eko nɛ anyakwɔcɛ nōo wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Ujɛrusalɛm a, da ɔ kóō lɛ acɛnyilɔ ɛnɛ kpo, kóō le yɛ gā ipu agbliihɔ a gáā lɛ iyi nu iyē gwu, o ya ɛɛ kóō mafu ka ó gē lɛyitaajɛ lɛ Íne Ku Umosisi a. Upɔlu jé ka Ācɛ O Yɛce Ukraist i yɔ ɛhaajɛ Íne Ku Umosisi a gɛ ŋ. Ó kē ya ɔdā duuma bɔbi ŋ. Naana kpɔ, Upɔlu lɛ “ācɛ ā kpó, anɔ́ɔ oŋmɔ́ɔ̄cī nū ó lɛ anú mɛ́mla uwá iyē gwu” a. (Ācot. 21:23, 24, 26) Ohigbu ka Upɔlu lɛyitaajɛ lɛ ɔdā néē da ɔ kóō ya a, ó tabɔ ō ya ku opiyatɔha nōo yɔ ɔtahɛ ku ayinɛ a kóō yɔ i gɔbu.—Uróm 14:19, 21. w23.10 10 ¶15-16

Á gáā gbɛla ka ufi wɛ ɔdā nōo cɛgbá, cɛɛ ku ɛma nōo yɔ ɔtahɛ ku aoklobiya ɛpa a kóō yɔ i gɔbu ŋ. Amáŋ ācɛ nōo dɔka ō lɛ ɛma olɔhi mla Ujehofa cika ō “yúufi” nu piii.” Ɛgɛ duuma nɛ ó gboji nɛ alɔ yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā ɛ, ɛjɛɛji alɔ cika ō lɛ ufi okpaakpa a lɛ ɔ. Amáŋ ɔdi nɛ ó wɛ ō yuufi Ɔwɔico a? Ɔcɛ nōo lɛ ufi okpaakpa a lɛ Ɔwɔico gē yihɔtu nu nɛhi, ó klla gē dɔka ō ya ɔdā duuma nōo géē biya ɛma nɛ ó lɛ mɛmla ɔ a ŋ. Ujisɔsi lɛ ɛdɔ ‘ufi’ ɛgɛnyā lɛ Ujehofa. (Uhíb. 5:7) Ó lɛ ufi ɛ̄nɛ̄ ó kpaakpa ŋ ma lɛ Ujehofa ŋ. (Ayis. 11:2, 3) Ikɔkɔ ɔɔma, ó yihɔtu ku Ujehofa nɛɛnɛhi klla dɔka ō lɛyitaajɛ lɛ ɔ. (Ujɔ́n. 14:21, 31) Bɛɛka Ujisɔsi a, alɔ lɛ ojilima nɛhi lɛ Ujehofa klla lɛ ufi okpaakpa a lɛ ɔ, ohigbu ka ó lɛ ihɔtu, jijeeyi, gē ya ɔdā okpaakpa, klla lɛ ɔfu nɛhi. Ohigbu ka alɔ klla jé ka Ujehofa yihɔtu alɔ a, ó gē lɛ ɛlá wu ɛgɛ nɛ alɔ gē ya ɛlā lɛ eko duuma nɛ ó lɛ ɛlā nwu alɔ. Ɔdaŋ ku alɔ i lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa ŋ, ó gē biya ɔ ɔtu nɛhi. Amáŋ ɔdaŋ ku alɔ lɛyitaajɛ lɛ ɔ, ó gē cɛ lɛ ɔtu he ɔ.—Aíjē 78:41; Aíit. 27:11. w23.06 14 ¶1-2; 15 ¶5

Eko nɛ Usiya nōo wɛ ɔcɛ́ a kwu ɔfu i lɛ nɛɛnɛhi a, ó kwu mlanyi ka ɛgiyi Ujehofa nɛ ɔfu ku nu ŋma a, ka Ujehofa klla ya kóō gba agbenu nɛɛnɛhi a. Ɔdi wɛ ɛlā ō nwu lɛ alɔ a? Alɔ cika ō bla eko doodu ka Ujehofa gē je ɛjɛɛji aɔdā olɔhi nɛ alɔ gē jɔɔnyɛ nu ipu oyeeyi, mla aɔdā nɛ alɔ gē jɔɔnyɛ nu ipu ɛ̄gbā ō gba ku nu a lɛ alɔ a. Ikɔkɔ nɛ alɔ géē gwo ku aɔdā ōhī nɛ alɔ ya ɛ ma, alɔ cika ō ta Ujehofa ahinya ku aɔdā nōo tɔɔtɛ lɛ alɔ ō ya a. (1 Ukɔ́r. 4:7) Alɔ cika ō tu iyi alɔ waajɛ klla jé ka alɔ i jila iyē ŋ, ohigbu ɛnyā, ó géē cɛgbá kéē na alɔ ta ɔwɛ ekoohi. Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi nōo lɛbɛɛka ihayi ofu ɛta a ta ɔkpá kahinii: “N le nwu ka ɔtu i cika ō biya amāŋ gbenyi gā um eko duuma nɛ ācɛ ɔhá le jé lɛyikwu inyileyi ku um ŋ. Eko duuma néē lɛ itala ya um ku inyileyi nɛ um gē ya ekoohi a, n gē ceyitikwu ku um ya lɔhi fiyɛ klla gɔbu yɔ i je ofiyɛ duu ku um lɛ Ujehofa.” Ɔdaŋ ku alɔ lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa klla tu iyi alɔ waajɛ, alɔ géē lā oyeeyi nōo lɛ eeye.—Aíit. 22:4. w23.09 10 ¶10-11

Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a cɛgbá ō lɔtu. É lɛ unwalu ekponu nōo gē ya ɛjɛɛji ācɛ nōo lā ɛpleeko ɔɔma a. Amáŋ uwa klla lɛ unwalu ɛyɛɛyi ɔhá kpɔ ohigbu ka é wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist. É gē ya alɛwa ku uwa ŋmo, ó wɛ aotrɛyi ku ācɛ Ujiyu a foofunu nóó, amáŋ igɔmɛnti ku ācɛ Urom mla ācɛ apɔlɛ ku uwa gē ya uwa ŋmo duu. (Umát. 10:21) É klla yɔ i ceyitikwu lɔfu lɔfu kéē má ku aɛlā ɛkɛmgbɛ nɛ ācɛ nōo cigbihi kwu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa yɔ i ka, o ya ɛɛ kéē lɛ ujɔ a kɔ a kóō hii lɛ abɔ kwu uwa iyē ɔwɛ duuma ŋ. (Ācot. 20:29, 30) Naana a, Ācɛ O Yɛce Ukraist nyā lɛ ɔtu lé gā ajaajɛ. (Mafú 2:3) Ɛgɛnyá a? É gbɛla lipu lipu lɛyikwu aocabɔ nōo yɔ ipu Ubáyíbu ku ācɛ nōo lɔtu bɛɛka Ujobu a. (Ujɛ́m. 5:10, 11) É gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō je ɔfu néē cɛgbá a lɛ uwa. (Ācot. 4:29-31) É klla gɔbu yɔ i gbɛla lɛyikwu ɔhā nɛ Ujehofa géē hɛ ce uwa, ɔdaŋ ka é lɛ ɔtu lé gā ajaajɛ a. (Ācot. 5:41) Alɔ lɔfu lɔtu duu ɔdaŋ ku alɔ gē klɔcɛ lɛyikwu aocabɔ ku ācɛ nōo lɔtu nōo yɔ ipu Ubáyíbu mla aɔkpá ku alɔ a ojigogo, klla gē gbɛla tu uwa lipu lipu. w23.07 3 ¶5-6

Ɛ̄jɛ̄ ku alɔ i gáā jɛ Ujehofa mla Ujisɔsi ŋ. Igbihi nɛ ɔyikpo Upita lɛ iho ku Ujisɔsi hɛ a, ó cɛgbá ō ya ōmiya ō cɛgbá nɛhi éyi. Ó géē lɛ abɔ ci ō wɛ ɔyikpo ku Ukraist nɛɛ, kɛɛ ka ó géē gɔbu? Ujisɔsi gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ya ku ɔtu okpoce ku Upita kóō hɛ ɔ abɔ ŋ. Ujisɔsi da Upita lɛyikwu ɔkɔ ō gba ɔɔma, klla mafu ka ó lɔtuce Upita ka igbihaajɛ ó géē tɔɔtɛ lɛ Upita ō lɛ ɔfu tu ayinɛ nu iyē. (Ulúk. 22:31, 32) Ó géē ta Upita ɔtu kwu ɔtu nɛhi eko duuma nɛ ó blakwu aɛlā ku Ujisɔsi ɔɔma! Eko nɛ alɔ lɛ ōmiya ō cɛgbá ō ya, Ujehofa géē bi anyakwɔcɛ ku ujɔ nōo lɛ ɛlá wu alɔ a, le je ɔtu ō tu kwu ɔtu nɛ alɔ cɛgbá o ya ɛɛ ku alɔ hayi kpaakpa lɛ ɔ a lɛ alɔ. (Āfi. 4:8, 11) Ɛgɛ nɛ Ujehofa ya ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku Upita mla ayikpo ɔhá a, ó géē ya ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku alɔ a duu, ɔdaŋ ku alɔ lɛ ɛlā ku ajɔɔcɛ a ta aflɛyi ipu oyeeyi ku alɔ. w23.09 24-25 ¶14-15

Ujehofa gē má aɔdā ogbonɛnɛ nɛ alɔ gē ya lɛ ācɛ ɔhá a, ɔdaŋ néē kóō le ligii naana. Ó gē leyi má ɔ ka ó wɛ ɔdā nōo cɛgbá nɛhi klla wɛ ule nɛ ó géē gba cigbihi. Ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ ō ta anyakwɔcɛ ku ujɔ abɔ amāŋ wɛ ɔnyawkɔcɛ ku ujɔ gbɔbu, Ujehofa blakwu uklɔ nɛ a ya ŋma igbihi a mla ihɔtu nōo lɛ abɔ kwu uwɔ ɔtu ō ya lɛ a. (1 Ukɔ́r. 15:58) Ó klla gē má ihɔtu nɛ a gɔbu yɔ i mafu a kpɔ. Ujehofa dɔka ku ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ ɔ mla ācɛ ɔhá a kóō yɔ i lɔfu tɔ̄ɔ̄tōō. Alɔ lɔfu ya ku ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ Ujehofa a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ ŋma lɛ ō klɔcɛ ku Ɛlā ku nu, ō gbɛla lipu lipu tu ɛlā nɛ alɔ jé a, mla ō yɔ i gbɔɔkɔ eko doodu. Alɔ lɔfu ya ku ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ ayinɛ alɔ a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ ŋma lɛ ō je otabɔ néē cɛgbá a lɛ uwa. Abɔ ihɔtu nɛ alɔ lɛ a yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a, alɔ géē tubla Ujehofa mla ayinɛ alɔ ajaajɛ. Alɔ kē géē jɔɔnyɛ ō wɛ ɔya ku Ujehofa mla ayinɛ alɔ piyoo! w23.07 10 ¶11; 11 ¶13; 13 ¶18

Eyeeye ku Ācɛ O Yɛce Ukraist cika ō ya ōmiya abɔyi uwa lɛyikwu ɛgɛ néē géē teyi kwu iyi uwa a. Eko nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist gáā ya ōmiya lɛyikwu ɛdɔ ɛcí néē géē miyɛ a, é cika ō lɛyitaajɛ lɛ aíne ku Ubáyíbu ō ta oyi ō miyɛ mla imabɔ ō ya. (Ācot. 15:20; Ugal. 5:19, 20) Amáŋ é lɔfu ya ōmiya abɔyi uwa lɛyikwu ɛdɔ ɛcí néē géē dɔka ō miyɛ a. Alɔ abɔyi alɔ lɔfu jé kpɔcii ka ó lɛ ɛdɔ ɛcí ōhī nɛ alɔ lɔfu miyɛ nōo lɔfu ta alɔ abɔ amāŋ ya alɔ agbe, amáŋ alɔ cika ō lɛ ojilima ce íkwu nɛ ayinɛ alɔ ɔhá lɛ ō ya ōmiya lɛyikwu ɛgɛ néē géē bi le teyi kwu uwa a. Ohigbu ɛnyā, alɔ cika ō bi aɛlā okpɔcii ɛ̄nɛ̄ nyā ipu ɔtu: (1) Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico foofunu gáā ya ku alɔ lɔfu iyē mɛɛlɛ a. (Ayis. 33:24) (2) Eyeeye ku Ācɛ O Yɛce Ukraist cika ō “lɛ ɔtū kú nū yéékpó” lɛyikwu ɔdā nōo lɔhi lɛ ɔ fiyɛ duu a, eko duuma nɛ ó gáā ya ōmiya lɛyikwu ɛgɛ nɛ ó géē leyikwu ɔbɔla ku ɔkpiye ku nu a. (Uróm 14:5) (3) Alɔ i gē kɛpɔ tu ācɛ ɔhá lɛyikwu ōmiya duuma néē ya a ŋ, alɔ i kē gáā dɔka ō ya ɔdā duuma nōo géē hɛ uwa gwonu ŋ. (Uróm 14:13) (4) Ācɛ O Yɛce Ukraist gē mafu ihɔtu, é klla jé peee ka opiyatɔha nōo yɔ ipu ujɔ a fiyɛ ɔdā duuma néē gē gbɛla a.—Uróm 14:15, 19, 20. w23.07 24 ¶15

Ɛma nɛ a lɛ mla Ujehofa a jɛ uwɔ eyī nɛhi? Ii gboo, ó jɛ uwɔ eyi! Ŋma eko ikee a, ācɛ alɛwa mafu ka ɛma néē lɛ mla Ujehofa a wɛ ɔdā nōo jɛ uwa eyī nɛhi. (Aíjē 104:33, 34) Ācɛ alɛwa leyi gwu aɔdā ōhī bonu o ya ɛɛ kéē gba Ujehofa ɛ̄gbā. Ɔɔma wɛ ɔdā nōo ya yiili ipu āhɔ̄ ku aatamɔkpa ku ācɛ Isrɛlu ku ikee, amāŋ ɔcɛ néē le gwɛɛya ohigbu ɛnɛɛnɛ ɛga uklɔ nɛ ó lɛ ō ya a. Aatamɔkpa wɛ ācɛ Isrɛlu nōo leyi gwu aɔdā ōhī bonu, o ya ɛɛ kéē gba Ujehofa ɛ̄gbā ɔwɛ ɛnɛɛnɛ. Íne ku Umosisi a jɛga lɛ ɔcɛnyilɔ amāŋ ɔcɛnya ō cokonu lɛ Ujehofa ō je piya atamɔkpa, eko nōo he ɔcɛ ɔɔma ɔtu nōó géē dɔka ō ya gáā kwu a. (Áluk. 6:1, 2) Ɔdaŋ ka ɔcɛ Isrɛlu lɛ okonu ce ō kwu piya atamɔkpa, ɔcɛ ɔɔma géē cɛgbá ō yɛce ukɔ́ amāŋ íne nɛ acɛ Isrɛlu ohile i gáā cɛgbá ō yɛce ŋ ma. Ó lɛ a, ɔdiya nɛ ɔcɛ Isrɛlu gē cokonu lɛ Ujehofa ō je piya atamɔkpa a? Á jé ŋ, ohigbu ihɔtu nɛ ɔcɛ ɔɔma lɛ lɛ Ujehofa, amāŋ ō mafu ka ɔdā nɛ Ujehofa ya lɛ ɔ a jɛ ɔ eyī nɛhi.—Obla. 6:5; 16:17. w24.02 14 ¶1-2

Ipu Ubáyíbu, ɛlā ku Uhibru nōo wɛ ō yɔ kwu ɔcɛ gā ajaajɛ amāŋ ihɔtu opiyoo a, lɛ ō ya mla ihɔtu opiyoo nɛ Ujehofa lɛ lɛ ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā, amāŋ ɛgɛ nɛ ó gē yɔ kwu uwa gā ajaajɛ lɛ a. É klla bi ɛlā ekponu ɔɔma yuklɔ, ō kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico gē mafu ihɔtu opiyoo lɛ iyi uwa, klla gē yɔ kwu iyi uwa gā ajaajɛ a. (2 Usám. 9:6, 7) Abɔ alɔ gē gba Ɔwɔico ɛ̄gbā kpaakpa a, alɔ géē dɔka ō yɔ i yɔ kwu ɔ gā ajaajɛ fiyɛ. Alɔ má ɛgɛ nɛ ɛlā nyā wɛ ɔkwɛyi ipu āhɔ̄ ku Udaniyɛlu a. Ó lɛ ɔdā alɛwa nōo ya ipu oyeeyi ku Udaniyɛlu, nɛ ó géē cɛgbá ō mafu ɔdaŋ ka ó géē hayi kpaakpa lɛ Ujehofa gā ajaajɛ, amāŋ ka ó gáā ya lɛ a ŋ. Amáŋ ojama nōo fiyɛ duu a gáā le ya ɔ, eko nɛ ó le fiyɛ ihayi ofu ɛnɛ ce igwo ɛ ma. Aigabɔ nōo gē ce Udariyɔsi nōo wɛ ɔcɛ́ a ɛhɔ a gē wɔtu Udaniyɛlu nɛhi, é klla gē lɛ ojilima ce Ɔwɔico nɛ Udaniyɛlu gē gba ɛ̄gbā a ŋ. Ohigbu ɛnyā, é gáā lɛ ujɔ tu ō kwu Udaniyɛlu i ŋmo. É ya ku ɔcɛ́ a kóō kwu íne éyi u kwaajɛ nōo géē ja Udaniyɛlu ma, ɔdaŋ ka ó géē yɔ kwu Ɔwɔico gā ajaajɛ, amāŋ ó géē yɔ kwu ɔcɛ́ a. Ɔdā nɛ Udaniyɛlu géē cɛgbá ō ya nōo géē mafu ɔdaŋ ka ó yɔ aya ku ɔcɛ́ a, wɛ ō ta ō gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa ipu ɛ̄cī ofu ce igwo (30). Amáŋ Udaniyɛlu le miya ō yɔ kwu Ujehofa.—Udán. 6:12-15, 20-22. w23.08 5 ¶10-12

Ujehofa dɔka ku alɔ lɛ ɔtule yɔ i mafu ihɔtu lɛ ayinɛ alɔ. Ɔdaŋ ka ayinɛ alɔ i ya ɛlā mla alɔ ɔwɛ nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist cika ō ya a ŋ, alɔ lɔfu lɔtuce kpɔcii ka ó wɛ ɔtu ku uwa ō ya alɔ cɔnu ŋ, ka uwa klla yɔ i ceyitikwu ō ya ɔdā nɛ Ujehofa ka ka ó wɛ ɔdā okpaakpa a. (Aíit. 12:18) Ɔwɔico yihɔtu ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā kpaakpa a naana néē jila iyē ŋ ma. Naana nɛ alɔ gē ya inyileyi a, ó gɔbu wɛ ɔya ku alɔ, ó klla gē bi ɛlā ɔtu lɛyikwu alɔ ŋ. (Aíjē 103:9) Alɔ gweeye nɛhi ka Ujehofa gē je inyileyi ku alɔ ya alɔ ɛhi, alɔ kē cɛgbá ō yɛce ocabɔ ku nu ō yɔ i je ya ācɛ ɔhá ɛhi duu! (Āfi. 4:32–5:1) Bla ka abɔ oŋmɛyi ku ɛcɛ nyā yɔ i ba ajaajɛ a, alɔ cɛgbá ō yɔ kwu ayinɛ alɔ ajaajɛ. Alɔ lɔfu leyice ka é géē ya alɔ ŋmo fiyɛ. Alɔ kóō lɔfu má iyi alɔ ipu inu agba ohigbu ɔtu okpoce ku alɔ. Ɔdaŋ ka ɛnyā le ya, alɔ géē cɛgbá ayinɛ alɔ fiyɛ.—Aíit. 17:17. w24.03 15-16 ¶6-7

Ubáyíbu lɛ ocabɔ ku aɛdrɔ nōo pi bla Ujehofa ajaajɛ nɛ Ujehofa cɛ ɛlā ku uwa, nɛ oyeeyi klla nyɔ lɔhi lɛ uwa. Udefidi wɛ éyi ku uwa. Eko nɛ Udefidi wɛ ɛdrɔ a, ó le miya ō gba Ɔwɔico ɛ̄gbā. Igbihaajɛ, ó klla kwu piya ɔcɛ́ nōo hayi kpaakpa lɛ Ɔwɔico. (1 Aɔ́cɛ́ 3:6; 9:4, 5; 14:8) Ɔdaŋ ku a ya oklɔcɛ lɛyikwu Udefidi, ocabɔ ku nu géē ta uwɔ ɔtu kwu ɔtu ō gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa. Amāŋ a lɔfu nwu ɛlā fiyɛ lɛyikwu Umaki amāŋ Utimoti. É gbɔɔ ō gba Ujehofa ɛ̄gbā eko néē wɛ ɛdrɔ a klla gɔbu gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa. Ōmiya ku uwa ō gba Ujehofa ɛ̄gbā cɛ lɛ Ujehofa gweeye mla uwa. Ɛgɛ nɛ a gē bi oyeeyi ku uwɔ le yuklɔ babanya a, géē lɛ abɔ kwu ɛgɛ nɛ oyeeyi ku uwɔ géē lɛ ɛcɔbu a. Ɔdaŋ ku a kpɔtuce Ujehofa nɛ á gbolo ce ɔdā ō jé ku uwɔ ŋ, ó géē ta uwɔ abɔ ō ya ōmiya ku ijeeyi. A lɔfu lā oyeeyi nōo lɛ eeye mla itene nōo gē wa ŋma ō lā oyeeyi olɔhi a. Bla, ɔdā nɛ a gē ya a jɛ Ujehofa eyī nɛhi. Ó lɛ ɔwɛ olɔhi ɔhá duuma nɛ a lɔfu bi oyeeyi ku uwɔ le yuklɔ, fiyɛ ō gba Ujehofa Adā alɔ nōo yihɔtu alɔ nɛhi a ɛ̄gbā ŋ! w23.09 13 ¶18-19

Ɔyikpo Upɔlu i cɔnu fiyaa mla ayinɛ nu nōo wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a ŋ. Ocabɔ mafu, ācɛ ōhī nōo yɔ ipu ujɔ nōo yɔ Ujerusalɛm a, ta ō kpɔtuce ka ó wɛ ɔyikpo ku Ukraist eko néē má ɔ a. (Ācot. 9:26) Igbihaajɛ, ācɛ ōhī kɛla obɔbi lɛyikwu ɔ o ya ɛɛ ku ācɛ ka é hii kpɔtuce ɔ ŋ. (2 Ukɔ́r. 10:10) Ó lɛ ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ éyi nɛ Upɔlu má nōo ya ōmiya obɔbi, nōo lɔfu ya ku ācɛ ōhī kéē ma ō gba Ujehofa ɛ̄gbā. (Ugal. 2:11, 12) Oklobiya ku nu éyi nōo lé ka Umaki nōo kwu ɔ ajaajɛ a lɛ ɔ abɔ gaajɛ bɔbi bɔbi. (Ācot. 15:37, 38) Upɔlu lɔfu jɛga lɛ āhɔ̄ nōo ba nyā kóō ci ɔ ŋma ō piyatɔha mla ayinɛ nu a. Naana kpɔ a, ó bi eyī olɔhi le má ayinɛ nu a klla gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa. Ɔdi ta Upɔlu abɔ kóō lɛ ɔtule a? Upɔlu yihɔtu ayinɛ nu nɛhi. Ihɔtu nɛ Upɔlu lɛ lɛ ācɛ ɔhá a ta ɔ abɔ kóō hii leyikwu inyileyi ku uwa ŋ, amáŋ uce ō ya olɔhi néē lɛ a. Ihɔtu klla ta Upɔlu abɔ kóō ya ɔda nōo yɔ ɛga nɛ ɛ̄gbā ō gba ku icɛ ŋma a. w24.03 15 ¶4-5

Alɛwa ku aɔ̄kā nōo yɔ ipu Ubáyíbu a mafu ɛgɛ nōo gbonɛnɛ wɛ uce ō ya nōo cɛgbá nɛhi a. Ayisiki wɛ ocabɔ éyi. Eko nɛ ó lā ajɛ ku ācɛ Ufilistiya nōo yɔ Ugɛra a, aoladogbe ku nu nōo yɔ i mimalanyi ku nu a lɛ obuga nɛ acocɛhɔ ku adā nu bu a kpo gwu. Ikɔkɔ nɛ Ayisiki géē nuunu kóō miyɛ obuga ku nu cigbihi a, ó lɛ ācɛ apɔlɛ ku nu kpo le calɛ gā ɛga nōo ligbo nɛhi klla lɛ aobuga ɔhá bu. (Ohút. 26:12-18) Amáŋ ācɛ Ufilistiya a gbɔɔ ō ka ka eŋkpɔ nōo yɔ ipu aobuga ɛga nɛ ó yɔ a wɛ aku uwa duu. Naana néē ya ɛlā mla ɔ ɔwɛ obɔbi a, Ayisiki ya ɛlā ɔwɛ ku ɛbɔ. (Ohút. 26:19-25) Ɔdi ta ɔ abɔ kóō ya ɛlā ɔwɛ ogbonɛnɛ eko nɛ ācɛ ɔhá kóō ceyitikwu ō ya ɔ ɔdā okwiye a? Ó lɛ aafu ŋ, ó má ɛnɛɛnɛ ocabɔ ku ɛ́nɛ́ mla adā nu, klla nwu ɛlā alɛwa ŋma ɔwɛ ɛbɔ nɛ Ebraham ya ɛlā lɛ mla “ucē olɔhi mɛ́mla [ogbonɛnɛ]” ku Usara.—1 Upít. 3:4-6; Ohút. 21:22-34. w23.09 15 ¶4

O bu ipu ihɔtu Ujehofa lɛ Ɔyinɔnyilɔ ekponu ku nu tɛhɔ wa ipu ɛcɛ nyā kóō gáā nwu ācɛ ɛlā lɛyikwu Ajɔɔcɛ a, mla ō lɛ oyeeyi ku nu gwɛɛya o ya ɛɛ kóō lɛ alɔ nyata ŋma íne ō biya mla ikwū. Ujehofa kē lɛ Ujisɔsi heyi ŋma ɔlekwu gā ɔkpanco o ya ɛɛ kóō kwu piya Ɔcɛ́ ku Ajɔɔcɛ Ku Ɔwɔico. Ɔdā nōo wɛ ɔcɛla okpɔcii nōo yɔ ipu Ubáyíbu a, wɛ ka Ujehofa géē ya ku iyē ku nu kóō le tiihɔ abɔ ó géē ya ɔdā nɛ ó bi ɔtu lɛyikwu ɛcɛ nyā, o bu ipu Ajɔɔcɛ ku nu nɛ Ujisɔsi wɛ Ɔcɛ́ a. Ɔdā nɛ Ujehofa bi ɔtu ō ya a i gáā piyabɔ gboogboo ŋ. Ó lɛ okonu ce ɛ ka ɛjɛɛji ɔdā doodu géē ya ɛgɛ nɛ ó ka yiili a. (Ayis. 46:10; Uhíb. 6:17, 18) Ó gboji gɛ ŋ, ɛcɛ a géē je piya uparadais ɛga nɛ ayi ku Adam nōo je jila iye a, géē ‘jɔɔnyɛ klla lɛ́ɛcɛ ipú ɛcɛ nyā piyoo.’ (Aíjē 22:26) Amáŋ ó wɛ ɔdā nɛ Ujehofa gáā ya foofunu a yɔ abɔɔ a ŋ. Ó klla géē lɛ ɛjɛɛji ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā nōo yɔ ɔkpanco mɛmla ɛcɛ a piyatɔha. Cɛɛ ɛjɛɛji ācɛ nōo yɔ ɔkpanco mɛmla ɛcɛ a géē lɛyitaajɛ lɛ Ɔcɛ́ ō lé ku Ujehofa. (Āfi. 1:8-11) Ó hɛ uwɔ idaago ɔwɛ ɛnɛɛnɛ nɛ Ujehofa bi yɔ i je ya ɔdā nɛ ó bi ɔtu a jila a ŋ? w23.10 20 ¶7-8

Eko nɛ ācɛ Ujiyu nōo ŋma Ubabilɔn a le faajɛ Ujerusalɛm a, ó gboji ŋ ó gbɔɔ ō lɔnɔ tu uwa ō ya ɛgbá ku ācɛ apɔlɛ ku uwa. Ɛbɔ i yɔ ipu igɔmɛnti ku ācɛ Upɛsiya eko ɔɔma ŋ, aéwo nōo yɛ jila uwa ta a klla yɔ i ya uwa ŋmo. Ohigbu ɛnyā, ó gáā gbɔɔ ō lɔnɔ tu ōhī ku uwa ō je uklɔ ku agbliihɔ ku Ujehofa ō gwo a piya ɔdā ocɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi ku uwa. Ohigbu ɛnyā, Ujehofa lɛ acomɛɛbɛ ɛpa nōo wɛ Uhagayi mla Usakariya a tɛhɔ, kéē ta ācɛ a abɔ kéē lɛ ɔtu caca ipu uklɔ ku Ujehofa néē yɔ i ya a, ɛnyā kē bi ɔdā olɔhi wɛɛcɛ. (Uhág. 1:1; Usak. 1:1) Igbihaajɛ, odee nōo le ba le ihayi ofu ɛpa ce igwo a, ācɛ Ujiyu a klla cɛgbá ɔtu ō tu kwu ɔtu kpɔ. Ɛsra, nōo wɛ ɔcɛ nōo gē ta aɛlā ku Íne a taajɛ lɔɔlɔhi a ŋma Ubabilɔn gā Ujerusalɛm, o ya ɛɛ kóō ta ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico ɔtu kwu ɔtu kéē lɛ ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa ta aflɛyi ipu oyeeyi ku uwa. (Ɛ́sra 7:1, 6) Ɛgɛ nɛ aakacɛ ku Uhagayi mla Usakariya je otabɔ lɛ ācɛ ɔlɛ Ɔwɔico eko ikee, kéē gɔbu yɔ i kpɔtuce Ujehofa ɛpleeko néē yɔ i má o ya ŋmo a, é lɔfu ta alɔ abɔ icɛ duu ō lɔtuce ka Ujehofa géē je otabɔ lɛ alɔ ɛgɛ duuma nɛ āhɔ̄ nɛ alɔ yɔ anu a kóō lɛ a.—Aíit. 22:19. w23.11 14-15 ¶2-3

Ɛgɛnyá nɛ alɔ gē mafu ihɔtu lɛ ayinɛ alɔ a? Ɔwɛ éyi nɛ alɔ gē ya ɛnyā a wɛ oŋma lɛ ō je ɔtu ō tu lé lɛ uwa. Ó géē tɔɔtɛ lɛ alɔ ō je ɔtu ō tu lé lɛ ayinɛ alɔ ɔdaŋ ku alɔ gē mafu eyinyinyi lɛ uwa. (1 Utes. 4:18) Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā ya ku ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ iyi alɔ a kóō yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a? Oŋma lɛ ō je ɔdā okwiye nɛ ayinɛ alɔ ya alɔ a ya uwa ɛhi, ɔdaŋ kóō ya ɔɔma kóō lɔnɔ naana. Ɔdiya nōó cɛgbá babanya fiyɛ otɛtɛ ō mafu ihɔtu lɛ iyi alɔ a? Leyi bi ɛlā nɛ Upita ka nōo ya nɛ alɔ cika ō mafu ihɔtu lɛ iyi alɔ babanya fiyɛ otɛtɛ a. Ó kahinii: “Eko nɛ̄ ɛcɛ nyā géē mɛ ā, gáā kwu ajaajɛ ɛɛ́. Ohígbū ɔ́ɔmā, . . . ɔ̄cɛ ɔ́mpa aá kóō he aá ɔtū.” (1 Upít. 4:7, 8) Abɔ ɛcɛ obɔbi nyā le ba ō wa oŋmɛyi ɛ ma, ɔdi nɛ alɔ lɔfu leyice kóō géē ya a? Eko nɛ ó yɔ i kɛla lɛyikwu ɔdā nōo géē ya da ayikpo ku nu a, Ujisɔsi kahinii: “Odúúdú ācɛ í wɔ́tū aá ohígbū iyē um.” (Umát. 24:9) Alɔ cɛgbá ō piyatɔha mla ayinɛ alɔ, o ya ɛɛ ku alɔ hayi kpaakpa lɛ Ujehofa abɔ ɛcɛ a géē yɔ i wɔtu alɔ a. Ɔdaŋ ku alɔ yihɔtu ayinɛ alɔ, ó gáā tɔɔtɛ lɛ Usetan ō je alɔ kɔ ígwu ígwu ŋ.—Ufíl. 2:1, 2. w23.11 13 ¶18-19

Ɛlā ɔkwɛyi nōo yɔ ipu Ɛlā ku Ɔwɔico nōo wɛ Ubáyíbu a lɔfu nɛhi. Ŋma lɛ ō nwu ācɛ ɔhá ɛlā lɛyikwu Ujehofa mla ɛdɔ ɔcɛ nɛ ó wɛ ɔkwɔɔkwɛyi a, ɔdā olɔhi alɛwa gē bɛɛcɛ ŋma anu. Ōhī ku ācɛ nɛ alɔ gē tɔɔna lɛ uwa a i gē jɛga lɛ aɛlā ɛkɛmgbɛ ku Usetan a kóō pla uwa gɛ ŋ, é klla lɔfu má ɛnɛɛnɛ auce ō ya ku Adā alɔ a. Ó gē hɛ uwa idaago nɛɛnɛhi ɛgɛ nɛ ó lɔfu nɛhi lɛ a. (Ayis. 40:26) É gē nwu ō kpɔtuce ɔ ohigbu ɔwɛ okpaakpa nɛ ó gē ya odee a. (Obla. 32:4) É gē nwu ɛlā alɛwa ŋma ijeeyi nɛhi ku nu. (Ayis. 55:9; Uróm 11:33) É klla gē lɛ ɔtu ō tu kwu ɔtu ō nwu ka ó wɛ ɔcɛ nōo lɛ ihɔtu nɛhi. (1 Ujɔ́n. 4:8) Abɔ é gē tubla Ujehofa ajaajɛ a, é jé kpɔcii ka eyiyoce néē lɛ ō lā oyeeyi opiyoo a géē ya jila piii. Ó wɛ ɛnɛɛnɛ ɛga lɛ alɔ ō ta ācɛ ɔhá abɔ kéē tubla Adā uwa ajaajɛ! Eko duuma nɛ alɔ ya lɛ a, Ujehofa gē leyi má alɔ ka alɔ wɛ “ācoyúklɔ́ tɔ̄há mla [ɔ].”—1 Ukɔ́r. 3:5. w24.02 12 ¶15

Ɔdaŋ ku a wɛ ɔcɛ néē yɔ i klɔcɛ mla uwɔ amāŋ ku a jɛ ipu apɔlɛ ku Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa, a yɔ i gbɛla lɛyikwu ō ya ubatisim? Ɔɔma wɛ ɛnɛɛnɛ ōmiya! Amáŋ gbɔbu ɛɛ ku a ya ubatisim, a géē cɛgbá ō je iyi uwɔ gwɛɛya lɛ Ujehofa. Ɛgɛnyá nɛ a lɔfu je iyi uwɔ gwɛɛya lɛ Ujehofa a? A géē cokonu lɛ ɔ ipu ɔkɔ ō gba ku a géē gba anu foofunu ɛ̄gbā, ku a klla géē lɛ ɔdā nōo wɛ ococɛ ku nu a ta aflɛyi ipu oyeeyi ku uwɔ. Ō ya ɛnyā mafu ku a yɔ i cokonu lɛ Ujehofa ku a géē gɔbu yɔ i yihɔtu nu ‘ŋmá ɛjɛ̄ɛ̄jī ɔtū kú uwɔ, ŋmá ɛjɛ̄ɛ̄jī odo kú uwɔ, ŋmá ɛjɛ̄ɛ̄jī ɛlá nɛ̄ a gē gbo ā, mɛ́mla ɛjɛ̄ɛ̄jī ɔfú kú uwɔ!’ (Umák. 12:30) Ō je iyi uwɔ gwɛɛya wɛ ɔdā nōo géē ya ɔtahɛ ku uwɔ mla Ujehofa foofunu. Amáŋ abɔ ɔhá ku nu, ubatisim wɛ ɔdā nɛ a géē ya ipeyi ɛjɛɛji ācɛ kóō mafu ku a kwu iyi uwɔ i gwɛɛya lɛ Ujehofa ɛ. Okonu nɛ a ce lɛ Ujehofa ō je iyi uwɔ gwɛɛya lɛ ɔ a, i wɛ ɔdā nɛ a cika ō bi hija fluflu ŋ. Ɔdā nɛ a cika ō miya ō ya a wɛ ō lɛ okonu ō ce ɔɔma tu, ɔdā nɛ Ujehofa kē leyice ku a géē ya a yɔ abɔɔ duu a.—Ɔ̄cok. 5:4. w24.03 2 ¶2; 3 ¶5

Ɛjɛɛji obatɔha ku ɔba mla ɔnyā lɛ unwalu. Ubáyíbu le da alɔ peee, ka ɛjɛɛji ācɛ nōo lɛ ɔba amāŋ ɔnyā géē “lɛ unwalu [ɔkpiye ku uwa].” (1 Ukɔ́r. 7:28) Ɔdiya a? Ohigbu ka ɔba mla ɔnyā wɛ ācɛ nōó jila iyē ŋ, é lɛ uce ō ya ɛyɛɛyɛyi, klla lɛ ɔdā ɛyɛɛyɛyi néē dɔka mla ɔdā néē dɔka ŋ. Ɔba mla ɔnyā lɔfu lɛ uculo ɛyɛɛyɛyi amāŋ ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi néē bi le bi uwa jɛ. É lɔfu mafu uce ō ya ōhī née jé ka obiye ku uwa lɛ gbɔbu ɛɛ néē lɛ iyi uwa a ŋ. Oduuma ku aɛlā nōo ba nyā lɔfu bi unwalu wa. Ikɔkɔ néē géē jé ka ɔnyɔɔnyɛ ku uwa lɛ abɔ ipu unwalu a, cɛɛ kéē yuklɔ tɔha o ya ɛɛ ku unwalu a kóō mɛ a, é lɔfu gbɔɔ ō ŋmo obiye ku uwa ɛpɔbi. É kóō lɔfu gbɔɔ ō gbɛla kóō le kɔ hɛ iyi uwa ta amāŋ ō ta iyi uwa duudu gáā ya ku unwalu a kóō mɛ a. Amáŋ, ō kɔ hɛ iyi uwa ta amāŋ ō ta iyi uwa duudu géē ya kéē lɛ eeye? Ehee. Ujehofa dɔka ku ɔba mla ɔnyā kéē lɛ ojilima ce ōmiya ku obatɔha ku ɔba mla ɔnyā nɛ ó le kwaajɛ a, ɔdaŋ nɛ obiye ku uwa i kóō tɔɔtɛ ō lā mla ɔ ŋ naana. w24.03 16 ¶8; 17 ¶11

Igbihi nɛ a lɛ ubatisim ya a, eyiyoce nɛ a lɛ ō lā oyeeyi opiyoo ipu uparadais ipu ɛcɛ nyā a yɔ i lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ fiyɛ, abɔ a gɔbu yɔ i nwu ɛlā lɛyikwu Ujehofa a. (Uhíb. 5:13–6:1) Á jé ŋ, aɔdā ōhī nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ācɛ Uróm 5:2-4 a ya da uwɔ jejee ɛ. A má owe ɛyɛɛyɛyi, amáŋ a lɔtu ku aowe nɛ a má a, Ujehofa kē le mafu gā uwɔ ka ɛlā ku uwɔ he ɔ ɔtu. Ohigbu ku a jé ka ó yihɔtu ku uwɔ, ka ɛlā ku uwɔ klla he ɔ ɔtu a, ó cɛ gā uwɔ lɔtuce ɔ fiyɛ ku a géē miyɛ aɔdā nɛ ó cokonu ku nu a. Eyiyoce ku uwɔ klla kwu lɔfu fiyɛ ɛgɛ nōó lɛ gbɔbu a. A jé kpɔcii ku aɔdā nɛ a leyice a géē ya jila ɔkwɔɔkwɛyi. Eyiyoce nɛ a lɛ a lɛ abɔ kwu uwɔ iyē ɔwɛ olɔhi. Ó lɛ abɔ kwu ɔwɛ nɛ a gē lā oyeeyi, lɛ ɛgɛ nɛ a gē ya ɛlā mla ācɛ apɔlɛ ku uwɔ a piyabɔ, lɛ abɔ kwu ɔwɛ nɛ a gē ya ōmiya a, klla lɛ abɔ kwu ɛgɛ nɛ a gē bi eko ku uwɔ le yuklɔ a. Ɔyikpo Upɔlu klla kɛla ocɛgbá ɔhá lɛyikwu eyiyoce nɛ a lɛ igbihi nɛ Ɔwɔico le mafu ku ɛlā ku uwɔ he ɔ ɔtu a. Ó cɛ gā uwɔ jé kpɔcii ka eyiyoce nɛ a lɛ a géē ya jila piii.—Uróm 15:13. w23.12 12-13 ¶16-19

Eko duuma nɛ alɔ yɔ ipu āhɔ̄ olɔnɔ nɛhi, alɔ i gáā lɔfu gbɛla amāŋ ya odee ɔwɛ okpaakpa ɛgɛ nɛ alɔ gē ya gbɔbu a ŋ. Ɛgɛ nɛ ugbagwu ku isu gē ta ugbeenyi ŋma ɛga éyi gā ɛga ɔhá a, ɛgɔɔma nɛ ɔtu nōo gē biya lɛ alɔ a lɔfu ya alɔ duu a. Ɛgɛnyá nɛ Ujehofa gē ta alɔ abɔ, eko nɛ ɔtu nōo gē biya lɛ alɔ a ya ku abɔ kóō hɛ alɔ iyē nɛɛnɛhi a? Ó cɛ lɛ alɔ jé kpɔcii ka ó géē ta alɔ abɔ ō hayi kli. Eko duuma nɛ isu yɔ i ta ugbagwu, ó gē ta ugbeenyi ŋma ɛga éyi gā ɛga ɔhá. O ya ɛɛ ku ugbagwu ku isu a kóō yɔ i ta ugbeenyi a ŋma ɛga éyi gā ɛga ɔhá ŋ ma, ugbeenyi alɛwa gē lɛ ekli o kwaajɛ. Ekli o kwaajɛ gē ta ugbeenyi a abɔ ku ugbagwu ku isu a kóō yɔ i ta ɔ ŋma ɛga éyi gā ɛga ɔhá ŋ. O bu ɔwɛ nyā, ɔtu gē ya ācɛ nōo yɔ ipu ugbeenyi a kē lɛ ogbotu, klla géē yɔ i gā iyawu ku uwa mɛɛlɛ. Amáŋ ekli o kwaajɛ nyā gē yuklɔ lɔɔlɔhi fiyɛ, ɔdaŋ ka ugbeenyi a gɔbu yɔ i nyɔ. Ɔwɛ ekponu ɔɔma, Ujehofa géē ta alɔ abɔ hayi kli, ɔdaŋ ku alɔ gɔbu yɔ i gba ɔ ɛ̄gbā kpaakpa ipu āhɔ̄ olɔnɔ. w24.01 22 ¶7-8

Eko duuma nɛ a gbɔɔ ō yuufi, da iyi uwɔ ɔka kahinii: ‘Ɔdi nɛ Ujehofa ya gbɔbu ɛ ma?’ Gbɛla lɛyikwu auklɔ abɔ ku nu. Ocabɔ mafu, “má” ɛgɛ nɛ Ujehofa gē teyi kwu aigbaanɔ mla aododo, naana néē lɛ ɛnɛɛnɛ auce ō ya duuma néē klla gē gba ɔ ɛ̄gbā ŋ ma. Ujehofa géē teyi kwu alɔ nōo wɛ alɛɛcɛ a fiyɛ. Ō gbɛla lɛyikwu ɔɔma, lɔfu ya ku alɔ kpɔtuce ɔ fiyɛ. (Umát. 6:25-32) Gbɛla lɛyikwu aɔdā nɛ Ujehofa ya lɛ ācɛ nōo gē gba ɔ ɛ̄gbā a. A lɔfu klɔcɛ lɛyikwu ɔcɛ éyi ipu Ubáyíbu nōo mafu ɔtu okpoce nɛhi, amāŋ a lɔfu jé ɔ̄kā ku ācɛ nōo gba Ujehofa ɛ̄gbā kpaakpa ɛpleeko ku alɔ nyā a. O ka tu ɔ, gbɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ Ujehofa humayi leyikwu awɔ abɔyi uwɔ ɛ ma. Ɛgɛnyá nɛ ó ta uwɔ abɔ ō gáā lɛ ɔ jé a? (Ujɔ́n. 6:44) Ɛgɛnyá nɛ ó cila ɔkɔ ō gba ku uwɔ ɛ ma? (1 Ujɔ́n. 5:14) Ɛgɛnyá nɛ a yɔ i lɛ itene ɛ̄cī doodu ŋma ɛya ō gwo ku Ɔyinɔnyilɔ ku nu nōo he ɔ ɔtu nɛhi a?—Āfi. 1:7; Uhíb. 4:14-16. w24.01 4 ¶6; 7 ¶17