Dagiti Tumayab a Parsua iti Kaunggan ti Danum

NAGPINTAS ti panaglangoyda iti dandanum iti igid ti baybay ken iti aglawlaw dagiti puro iti baybay. Masarakanda kadagiti kaunggan ti taaw, nalamiis man wenno nabara, ken uray kadagiti danaw ken karayan. Ania dagitoy? Dagitoy ti miembro ti pamilia ti pagi, dagiti parsua iti kaunggan ti danum a kasla tumayab!

Saan a masapul nga agbalinka a bumabatok wenno mangngalap tapno matagiragsakmo ti kinapintas ti panagtayab ti pagi, ken saan pay ketdi a masapul a tumapogka. Kas ipatuldo ni Bart, maysa a marine biologist, dagiti naruam iti baybay masansan a makakitada kadagiti nagpayak a pagi a lumagto a rumkuas iti danum.

Adda sumagmamano a gasut a kita dagiti pagi. Agduduma ti kadakkelda, manipud iti sumagmamano a sentimetro agingga iti sumagmamano a metro. Makitam a kaaspingda ti kabagianda, ti pating. Saan a kas kadagiti dadduma nga ikan, ti bugi ti pagi mapertilisadoda iti uneg ti bagi ti kabaian. Dagiti skate a miembro ti pamilia ti pagi, pertilisadon nga iyitlogda ti bugi, nupay mapessaan ti dadduma a bugi ti pagi iti uneg ti tian ti kabaian ket maipasngay dagiti sibibiag nga annak​—babassit a parsua a kaasping dagiti dadakkelda.

Ti kalatakan ket dagiti stingray, nga awan natatangken a tulang iti bagida ngem addaanda iti nalukneng a tulang. Pigaran ti agsumbangir a sikiganda manipud ulo agingga iti puon ti ipus. Medio diamond wenno sirkulo ti langa dagiti stingray, wenno kasda man la ullaw nga addaan iti ipus. Saanda unay a masuba ti danum gapu ta naingpis ti bagida. Ti kasla allon a panaggaraw dagiti pigarda papartakenna ti panaglangoyda iti baybay isu a kasda man la tumaytayab a di pulos mabannog. No saanda nga aglanglangoy, nakailad dagiti pagi nga aglemlemmeng iti nadarat a tukok ti baybay.

Ti mata dagiti stingray adda iti tuktok ti uloda, idinto ta adda iti baba ti ngiwatda. Addaanda iti nalagda a ngipen ken napigsa a panga isu a maukapda dagiti kappo. Daytoy ti gapuna a saanda a matarigagayan kadagiti pagpaaduan iti tirem, ta dagiti kappo ti paboritoda a taraon. Adu a tattao ti agsida kadagiti stingray ket no dadduma maisukat dagitoy kadagiti putahe nga scallop.

Nagtaud ti naisalsalumina a nagan ti stingray kadagiti makasabidong a rungo iti makinrabaw a paset dagiti atiddog nga ipusda. No mapayatan ti pagi, di nasayaat ti pannakatratona, wenno butbutngen dagiti kabusorna, makasabidong ti naut-ot a tudok ti ipusna. Masansan a matukkol dagiti rungona iti uneg ti sugat, isu a narigat a maikkat dagitoy. Mangpataud dagitoy iti nakaro nga impeksion no saan a maagasan a naimbag ti sugat. No matudokka iti pagi, bugguam a naimbag ti natudok iti danum​—no mabalin danum ti baybay. Iti kabiitan a tiempo, iyupermo dayta iti napudot a danum, iti pudot a maibturam. Ti napudot a danum dadaelenna ti gita ket ep-epenna ti ut-ot. Kalpasanna, agpadoktorka a dagus.

Nupay no nakaam-amak ti narungo nga ipusda, kaaduanna saan a narugso dagiti stingray ket gagangay nga usarenda laeng dagiti ipusda no agpeligroda. Ni Bart, a nadakamat iti pangrugian ti artikulo, natakuatanna a talaga a mannakigayyem dagiti stingray idi naglangoyda nga agassawa a kadua dagitoy idiay Cayman Islands iti maysa a lugar a pagaammo a pagpakpakanan kadagiti mannakigayyem a pagi. Kunana: “Nakaparintumengkami iti tukok, iti agarup 5 a metro a kauneg ti danum. Idi rinugianmi a pinakan dagitoy, linakubdakamin dagiti stingray! Nalabit adda 30 wenno 40 nga stingray a nagduduma ti kadadakkelda a nanglikmut iti grupomi. Gapu ta agbirokda iti taraon, adu a pagi ti nangrugi nga immasideg iti tumengmi sada immay iti sango ken likudanmi ken iti tuktokmi, a siiinayad nga aglanglangoy ken sagidsagidendakami tapno mangtedkami iti uray bassit a taraon. Nakaskasdaaw ti kinaamo dagitoy a nagpipintas a parsua. Binaybay-andakami pay a mangapros iti tianda bayat nga aglanglangoyda iti tuktokmi.” Dinakamat ni Bart a nakaam-amo dagitoy a pagi ta iti adu a tawen a panaglangoyen ti adu a tao a kaduada dagitoy, awan pay ti naipadamag a naraut.

Iti ababaw a danum wenno kadagiti aquarium iti intero a lubong, dagiti pagi matagiragsak met dagidiay saan a nalaing a bumatok. Adu nga aquarium ti pagtartaraknan kadagiti stingray a sadiay mabalinmo a masagid dagitoy, ngem naikkat dagiti rungoda kas pamay-an ti panagannad. Kuna ni Ron Hardy, makinkukua iti Gulf World idiay Panama City, Florida: “Maysa kadagiti kasayaatan a pagarigan a dakkel ti epekto ti panangipabuya iti sibibiag nga animal ket ti pupokan a pagtaraknanmi iti stingray. Mabalin a maamak dagiti tattao iti stingray​—dandani adda phobia-da​—ngem makitam a mabaliwan ti panunotda no maammuanda ti kinapudno babaen ti estoriami! Kalpasan ti panangsagidda iti maysa, mangrugin nga apresiarenda ti imnas ken kinapintas ti pagi. Kinapudnona, nalaktawan pay ti dadduma ti pabuya dagiti dolphin, a sumaganad a pabuya, tapno maitultuloyda laeng ti pannakilangenda kadagiti stingray.”

Nalabit saanka unayen a maamak kadagiti pagi, ita ta naammuamon ti maipapan kadagitoy. Nupay kasta, laglagipem a masansan nga aglemlemmengda iti nadarat a tukok ti ababaw a nabara a dandanum. Isu a no bumaliwka kadagita a lugar, idayusdosmo ti sakam imbes a bagkatem. Iti kasta mapakdaaran dagiti pagi iti iyaadanim, ket maliklikam ti makapayat iti pagi ken nalabit matudok daytoy napintas a tumayab a parsua iti kaunggan ti danum.

[Ladawan iti panid 16]

Stingray

[Ladawan iti panid 16]

Mabalin a maamak ti tattao kadagiti stingray, ngem agbaliw ti kababalinda no maammuanda dagiti kinapudno maipapan kadagitoy

[Ladawan iti panid 17]

Manta ray

[Credit Line]

© Francois Gohier/Photo Researchers