ABIAS
[Ni Jehova ti Amak].
Iti 2 Ar-ari 18:2, agparang ti Abi kas pangababaan daytoy a nagan. Ti Abiam ket sabali pay a naiduma a porma daytoy a nagan a masarakan iti Masoretiko a teksto iti 1 Ar-ari 14:31; 15:1, 7, 8. Nupay kasta, iti 1 Ar-ari 14:31, “Abias” ti mabasa iti agarup 12 a Hebreo a manuskrito ken iti Bomberg nga edision ti Hebreo a Biblia ni Jacob ben Chayyim (1524-1525).
1. Apoko ni Benjamin, nailista kas maikapito kadagiti siam nga annak ni Bequer.—1Cr 7:8.
2. Sigun iti Masoretiko a teksto, asawa ni Hezron, apoko ni Juda babaen ken Tamar a manugangna-a-babai. Daytoy nga Abias mabalin nga isu ti ina ni Asur nga ama ni Tecoa.—1Cr 2:4, 5, 24; kitaenyo ti HEZRON Num. 2.
3. Ti maikadua nga anak ni mammadto Samuel. Agraman ti in-inauna a kabsatna a ni Joel, isu dinutokan ti lakayen nga amana nga agbalin nga ukom ti Israel idiay Beer-seba. Gapu ta binallikugda ti panangukom, nga immawatda kadagiti pasuksok, ken nagkikilda kadagiti nakillo a gunggona, dagiti lallakay ti Israel kinalikagumanda a mangdutok ni Samuel iti ari nga agturay kadakuada.—1Sm 8:1-5; 1Cr 6:28.
4. Maysa a padi a kaputotan ni Aaron. Idi kaaldawan ni Ari David, nabigbig kas pannakaulo ti maysa kadagiti balay ti amma iti Israel. Biningbingay ni David ti kinapadi iti 24 a benneg, a tunggal benneg agserbi iti santuario iti makalawas kada innem a bulan. Babaen iti panagbibinnunot, ti sangakabbalayan ni Abias iti dasig ti amana ti napili a mangidaulo iti maikawalo a benneg. Kalpasanna, pagaammon dayta kas “benneg ni Abias.” (1Cr 24:3-10; Lu 1:5) Gapuna, maikuna a ni padi Zacarias, ti ama ni Juan a Manangbautisar, kameng idi iti “benneg ni Abias.”
5. Maysa kadagiti 28 nga annak ni Rehoboam (wenno Roboam), naawagan met iti Abiam, a nagbalin a maikadua nga ari ti dua-tribu a pagarian ti Juda ket nagturay manipud 980 agingga idi 978 K.K.P. (1Ar 14:31–15:8) Isu ket naarian a kaputotan ni David agpada iti dasig ni amana ken inana, ti maika-16 a kaputotan manipud ken Abraham iti naarian a kapuonan ni Jesu-Kristo. (1Cr 3:10; Mt 1:7) Kadagiti 18 nga assawa ken 60 a kamalala ni Rehoboam, ni Maaca (naawagan Mikaias iti 2 Cronicas 13:2), nga apoko ni Absalom, ti inay-ayatna unay idi ken pinaboranna a nangnangruna ngem iti sabsabali babaen ti panangpilina iti anakna a ni Abias kas suno iti trono, nupay saan nga isu ti inauna nga anak ni Rehoboam.—2Cr 11:20-22.
Iti isasagpat ni Abias iti trono idi maika-18 a tawen ni Ari Jeroboam I ti Israel, nagsubli dagiti binnusor iti nagbaetan ti makin-amianan ken makin-abagatan a pagarian, ket nagbanag iti gubat. Dagiti 800,000 a mannakigubat ni Jeroboam naguurnosda iti pannakibakal maibusor iti napili a buyot ti Juda nga 400,000 a nabibileg a lallaki ti gubat. Di napabutngan ni Abias uray ad-adu nga amang ti kalabanda. Iti narayray a bitla, inturongna ti atensionna iti bunggoy ni Jeroboam, ket kinondenarna ti idolatroso a panagdaydayawda iti kigaw a baka ken impalagipna kadakuada a ti tulag ni Jehova ken David ket maipaay idi iti awan patinggana a pagarian. “Iti sanguanan adda a kaduami ti pudno a Dios,” indeklara ni Abias, gapuna “dikay makirupak ken Jehova . . . ta saankayto nga agballigi.”—2Cr 12:16–13:12.
Iti simmaruno a naranggas a gubat, ti panagsaneb ni Jeroboam napaay gapu iti ibaballaet ti Dios ket kagudua a milion kadagiti tattaona ti napapatay, iti kasta naduprak ti namilitariaan a pannakabalin ni Jeroboam. Nakautibo uray ti siudad ti Bethel, a sadiay ti nakaipasdekan ti maysa kadagiti nakarimrimon a nabalitokan a kigaw a baka agraman ti apostata a kinapadi. Ket naaramid amin daytoy gapu ta ni Abias ‘nagkammatalek ken Jehova.’ (2Cr 13:13-20) Nupay kasta, nagtultuloy a nagna ni Abias kadagiti basol ni amana a Rehoboam babaen ti panangipalubosna a dagiti nangato a disso, sagrado a munmon, ken uray dagiti lallaki a balangkantis iti templo agtalinaedda iti daga. “Ti pusona saan idi a naan-anay ken Jehova a Diosna.” (1Ar 14:22-24; 15:3) Bayat ti panagbiagna, naaddaan iti 14 nga assawa ken 38 nga annak, ket idi natay, ti anakna a ni Asa ti nangsuno kenkuana iti trono.—2Cr 13:21; 14:1.
6. Ti anak ni Ari Jeroboam I ti Israel a natay nga agtutubo kas panangukom manipud ken Jehova. Gapu iti panagapostasia ni Jeroboam, ti balayna nangrugi a sapliten ti panagrigat, agraman ti nakaro unay a panagsakit ni agtutubo nga Abias. Gapuna, pinanglimlimo ni Jeroboam ti reynana ket imbaonna nga umuman iti lakayen ken bulseken a mammadto a ni Ahias idiay Silo. Ngem ni Jehova saan a mabalin nga allilawen. Babaen ken mammadtona nga Ahias, indeklara ni Jehova a talipuposenna dagiti lallaki a pagtawiden ni Jeroboam “kas iti panangikkat ti maysa iti ibleng agingga a maibelleng dayta.” (1Ar 14:10; 15:25-30) Nupay kasta, ni Abias laeng ti putot ni Jeroboam a naitabon iti nadayaw a pamay-an “iti rason a nasarakan kenkuana . . . ti maysa a banag a naimbag maipaay ken Jehova.”—1Ar 14:1-18.
7. Ti asawa ni Ari Acaz ti Juda ken ina ni Ari Ezekias. Isu ti anak a babai ni Zacarias. Iti 2 Ar-ari 18:2, napaababa ti naganna kas Abi.—2Cr 29:1.
8. Maysa kadagiti pannakaulo ti pamilia ti papadi idi kaaldawan da Zorobabel ken Jesua kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia. Karaman ni Abias kadagiti nailista a nasurok a 20 a “pannakaulo ti papadi ken ti kakabsatda” a nakipagsubli ken Zorobabel idiay Jerusalem. (Ne 12:1-7) Nalablabit adda idi a madadaan a tumulong iti pannakaisaad ti pundasion ti templo iti maikadua a tawen idi naorganisar manen ti panagserbi ti papadi. (Esd 3:8-10) Maysa a kaputotan kalpasanna, idi kaaldawan da Joiaquim ken Nehemias, ni Zicri ti nangirepresentar iti papadi a pamilia ni Abias.—Ne 12:12, 17, 26.
9. Maysa a padi, wenno inapo ti maysa a padi, a nakipaset iti panangselio iti “mapagpiaran nga urnos” wenno resolusion ken Jehova idi kaaldawan ni Nehemias. (Ne 9:38–10:8) No isu met laeng daytoy ti Abias a nailista kas Num. 8, kas impasimudaag ti dadduma, ngarud nasurok a 100 idin ti tawenna.