Ti Kakristianuan ken ti Panaglako ti Tagabo

IDI maika-19 a siglo, dagiti Katoliko ken Protestante a misionero nagkaykaysada iti panangbusor iti panaglako ti tagabo. Nupay kasta, saan a kanayon a kasta ti takderda. Kadagiti napalabas a siglo, inanamongan ken nakiramanda iti panaglako ti tagabo iti laksid ti nakaal-alingget a panagsagaba a pinataud daytoy.

Nangrugi a nagsangpet dagiti misionero iti makindaya a kosta kasta met iti makinlaud a kosta ti Africa idi a ti rota ti panaglako babaen ti baybay iti aglawlaw ti Cape of Good Hope ket natakuatan idi maika-15 a siglo. Kalpasan ti tallo a siglo, nupay kasta, ti trabaho a panagmisionero idiay Africa ket dandani nagpatingga. Mammano laeng ti nakumberte nga Africano. Maysa a rason iti daytoy a pannakapaay isut’ pannakipaset ti Kakristianuan iti panaglako ti tagabo. Ilawlawag ni C. P. Groves iti The Planting of Christianity in Africa:

“Ti aktibo a pannakiraman iti panaglako ti tagabo ket nairapin iti Kristiano a mision ken saan a namatmatan a dakes. Kinapudnona, addaan ti mision kadagiti bukodna a tagabo; maysa a monasterio a Jesuita idiay Loanda [Luanda itan, ti kabisera ti Angola] ti addaan 12,000. Idi rimmang-ay ti panaglako ti tagabo iti nagbaetan ti Angola ken Brazil, ti obispo ti Loanda, a nagbatay iti maysa a tugaw a bato idiay puerto, benindisionanna dagiti nagrubuat a barko a naglaon kadagiti kargamento, nga inkarkarina kadakuada ti masanguanan a kinaragsak no aglabasen dagiti suot ti panagbiag.”

Dagiti Jesuita a misionero awan “panagkedkedda iti panangtagabo kadagiti Negro,” patalgedan ni C. R. Boxer kas naadaw iti libro nga Africa From Early Times to 1800. Idiay Luanda, sakbay nga aglugan dagiti tagabo kadagiti barko nga agturong kadagiti kolonia dagiti Kastila ken Portugues, inayon ni Boxer, “maipanda iti kaasitgan a simbaan . . . ket sadiay ginasut a bunyagan ida ti padi a mammaminsan.” Ket, kalpasan a mawarsianda iti “nasantuan a danum,” naibaga kadakuada: “Dakayo a tattao annaknakayon ti Dios; agturongkayo iti daga dagiti Kastila a sadiay maadalyonto dagiti bambanag maipapan iti Katoliko a relihion. Saanyon a panunoten ti naggapuanyo . . . Mapankayo a sibubulos ti nakemyo.”

Siempre, saan laeng a dagiti misionero ti Kakristianuan ti immanamong iti panaglako ti tagabo. “Agingga iti maudi a kagudua ti maika-18 a siglo,” ilawlawag ni Geoffrey Moorhouse iti librona a The Missionaries, “kasta idit’ kababalin ti kaaduan a tattao.” Tinukoy ni Moorhouse kas ehemplo ti maysa a maika-18 a siglo a misionero a Protestante, a ni Thomas Thompson, a nagsurat ti tract a napauluan The African Trade for Negro Slaves Shown to Be Consistent With the Principles of Humanity and With the Laws of Revealed Religion.

Nupay kasta, babaen ti pannakipasetna manungsungbat ti Kakristianuan iti nakaap-aprang a panagsagaba a napasaran ti minilion nga Africano a tagabo. “Malaksid kadagidiay tagabo a natay sakbay a naglayagda manipud Africa,” kunaen ti The Encyclopædia Britannica, “12 1/2% ti napukaw kabayatan ti ilalasatda idiay West Indies; idiay Jamaica 4 1/2% ti natay kabayatan ti kaaddada kadagiti puerto wenno sakbay ti pannakailakoda ken kakatlo ti sigud a bilangda ti ‘naparigat tapno agbalinda a makaay-ayo a tagabo.’”

Din agbayag singirenton ni Jehova a Dios agpadpada ti Kakristianuan ken ti dadduma pay a porma ti ulbod a relihion gapu kadagiti amin a nakas-ang nga aramid ti panangibukbok ti dara nga inanamonganda ken benindisionanda pay.​—Apocalipsis 18:8,24.

[Diagram iti panid 8]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion.)

Diagrama ti pannakaipekpek dagiti tagabo iti barko

[Credit Line]

Schomburg Center for Research in Black Culture / The New York Public Library / Astor, Lenox and Tilden Foundations