No Apay a Mapagtalkanyo Dagiti Padto ti Biblia

NABAYAG a nakigubgubat iti Imperio Romano ni Pyrrhus nga ari ti Epirus iti makin-amianan a laud a Grecia. Gapu ta tarigagayanna unay a maammuan ti pagbanagan ti gubat, napan nakiuman iti orakulo ti Delphi. Ngem dua ti mabalin a kaitarusan ti sungbat nga inawatna: (1) “Ibagak a sika nga anak ni Æacus saanmo a maparmek dagiti Romano. Mapankanto, agsublikanto, saankanto a pulos a matay iti gubat.” (2) “Ibagak a parmekennaka dagiti Romano, sika nga anak ni Æacus. Mapankanto, saankanto a pulos nga agsubli, mataykanto iti gubat.” Kinaykayatna ti immuna a kaitarusan ti orakulo isut’ gapuna a nakigubat iti Roma. Naabak a namimpinsan ni Pyrrhus.

Gapu kadagita a kaso, nagdinamag a nalibeg ken mapagduaduaan dagiti orakulo idi ugma. Ngem komusta ngay ti padto ti Biblia? Kuna ti dadduma a kritiko a pumada dagiti padto ti Biblia kadagiti orakulo. Ipapan dagitoy a kritiko a dagiti padto ti Biblia ket naannad laeng a panangipakpakauna kadagiti pasamak iti masanguanan babaen kadagiti nasaririt unay ken nasaldet ti pannakatarusda a tattao, a kaaduan kadakuada ket papadi. Kunada a babaen laeng ti kapadasan wenno baeten kadagiti naisangsangayan a koneksionda, masirmata dagitoy a lallaki ti natural a pagturongan dagiti kasasaad. No pagdiligentayo ti nagduduma a kasasaad dagiti padto ti Biblia ken kadagidiay orakulo, nalaklaka a makabukeltayo iti umiso a konklusion.

Punto a Pangidiligan

Nalibeg ti kaipapanan dagiti orakulo. Kas pagarigan, idiay Delphi narigat a matarusan ti sasao a naisawang. Isu a dagiti papadi nasken nga ipatarusda dagitoy ken mangputarda kadagiti bersikulo a mabalin a kasungani ti kayuloganda. Ti maysa a nalatak nga ehemplo daytoy isu ti sungbat a naited ken Croesus nga ari ti Lidia. Naibaga kenkuana idi nakiuman iti orakulo: “No ballasiwen ni Croesus ti Halys, duprakenna ti mannakabalin nga imperio.” Kinapudnona, ti “mannakabalin nga imperio” a naduprak isu ti mismo nga imperiona! Idi binallasiw ni Croesus ti karayan Halys tapno rautenna ti Cappadocia, pinarmek ni Ciro a Persiano.

Maisungani kadagiti pagano nga orakulo, umiso ken nabatad dagiti padto ti Biblia. Maysa a pagarigan ket ti padto maipapan iti pannakarpuog ti Babilonia, a nairekord iti Isaias a libro ti Biblia. Agarup 200 a tawen sakbay a napasamak daytoy, impadto ni propeta Isaias iti detalyado ken eksakto a wagas ti panangparmek ti Medo-Persia iti Babilonia. Imbaga ti padto a Ciro ti nagan ti mangparmek, ket impalgakna ti mismo a plano a panangpamaga iti nangdepensa a kasla kanal a karayan ken ti iseserrek iti nasarikedkedan a siudad baeten kadagiti silulukat a ruanganna. Siuumiso a natungpal amin daytoy. (Isaias 44:27–45:2) Siuumiso met a naipadto nga inton agangay aglangalangto a mamimpinsan ti Babilonia.​—Isaias 13:17-22.

Usigenyo met no kasano kabatad daytoy a pakdaar nga inwaragawag ni mammadto a Jonas: “Uppat a pulo nga aldaw manipud ita, ket ti Nineve marakrakto.” (Jonas 3:4) Awan ditoy ti nalibeg! Nakabatbatad ti mensahe ken direkta isut’ gapuna a dagiti taga Nineve dagus a “pinatida ti Dios, ket inwaragawagda ti panagayunar, ket nagkawesda iti nakersang a lupot.” Gapu ta nagbabawida, saan a dinidigra ni Jehova dagiti taga Nineve iti daydi a tiempo.​—Jonas 3:5-10.

Nausar dagiti orakulo para iti politika. Masansan nga isitar idi dagiti agtuturay ken dagiti pangulo ti buyot ti patarus a kayatda tapno mapaboran dagiti personal nga interes ken gannuatda, iti kasta “agparang a nadibinuan dagitoy.” Nupay kasta, naited dagiti naimpadtuan a mensahe ti Dios nga awan ti asinoman a napaboran.

Kas pagarigan: Saan a nagkedked ni Natan a mammadto ni Jehova a mangtubngar ken nagbasol nga Ari David. (2 Samuel 12:1-12) Kabayatan ti panagturay ni Jeroboam II iti pagarian ti Israel a buklen ti sangapulo a tribu, siiinget a binabalaw da mammadto nga Oseas ken Amos ti rebelioso nga ari ken dagiti nangsuportar kenkuana gapu iti panagapostasia ken aramidda a mangibabain iti Dios. (Oseas 5:1-7; Amos 2:6-8) Ad-adda pay a makasair ti pammakdaar ni Jehova iti ari babaen ti panangisawang ni mammadto nga Amos: “Tumakderakto a sikakampilan iti maibusor ti balay ni Jeroboam.” (Amos 7:9) Naikisap ti balay ni Jeroboam.​—1 Ar-ari 15:25-30; 2 Cronicas 13:20.

Kaaduanna, nabayadan dagiti orakulo. Daydiay dakdakkel ti ibayadna maalana ti orakulo a kayatna. Dakkel ti imbayad dagidiay immuman kadagiti orakulo idiay Delphi para kadagiti awan serserbina nga impormasion, iti kasta pinabaknangda ti templo ni Apollo ken dagiti dadduma a patakder. No idilig, naited dagiti padto ken pakdaar ti Biblia nga awan bayadna ken awan idumdumana. Kasta a kanayon uray pay no ania ti saad wenno kinabaknang ti tao a nakaiturongan dagita, yantangay saan a mapasuksokan ti pudno a propeta. Sipapasnek nga insaludsod ti mammadto ken ukom a ni Samuel: “Iti ima ti siasino ti nangalaak ti panuksok isu a nangbulsekak kadagiti matak?”​—1 Samuel 12:3.

Tangay espesipiko laeng a lugar ti pakaalaan kadagiti orakulo, masapul ti narigat a panagbiahe sadiay ti maysa nga indibidual tapno makagun-od kadagita. No kadagiti gagangay a tattao, nakarigrigat a danonen ti kaaduan kadagita a lugar gapu ta addada kadagiti disso a kas iti Dodona idiay Bantay Tomarus ti Epirus ken idiay Delphi iti kabambantayan ti sentral a Grecia. Masansan a dagiti laeng nabaknang ken mannakabalin ti makabael a makiuman kadagiti didiosen iti kakasta nga orakulo. Maysa pay, sumagmamano laeng nga aldaw ti tawen a naipalgak “ti nakem dagiti didiosen.” Maisupadi unay, imbaon ni Jehova a Dios a direktamente dagiti mensaherona a mammadto kadagiti tattao tapno iwaragawagda dagiti padto a masapul a mangngeganda. Kas pagarigan, idi naidestiero dagiti Judio idiay Babilonia, adda di kumurang a tallo a mammadto ti Dios nga agserserbi iti ilina​—ni Jeremias idiay Jerusalem, ni Ezequiel kadagiti naidestiero, ken ni Daniel idiay kabesera ti Imperio ti Babilonia.​—Jeremias 1:1, 2; Ezequiel 1:1; Daniel 2:48.

Gagangay a pribado ti pannakaited dagiti orakulo tapno daydiay umawat kadagita ket mabalinna nga ipatarus sigun iti bukodna a pagimbagan. No idilig, dagiti padto ti Biblia masansan a publiko ti pannakaitedda tapno ti isuamin ket mangngegda ti mensahe ken matarusanda dagiti kaipapananna. Namin-adu a nagsao ni mammadto a Jeremias iti publiko idiay Jerusalem, nupay ammona a di magustuan dagiti agtuturay ken agnanaed iti siudad ti mensahena.​—Jeremias 7:1,2.

Itatta, maibilangen dagiti orakulo a kas paset ti nagkauna a historia. Awan ti praktikal a pategda kadagiti agbibiag kadagitoy napeggad a tiempotayo. Awan kakasta nga orakulo ti agaplikar iti tiempotayo wenno iti masakbayantayo. Maigidiat unay iti dayta, dagiti padto ti Biblia ket paset “ti sao ti Dios [a] nabiag ken adda bilegna.” (Hebreo 4:12) Mangted dagiti natungpalen a padto ti Biblia iti padron ti pannakilangen ni Jehova kadagiti tattao ken ipalgakna dagiti nasken a paset ti pangpanggep ken personalidadna. Kanayonanna pay, asidegen a matungpal dagiti napateg a padto ti Biblia. Insurat ni apostol Pedro no anianto ti mapasamak iti masanguanan: “Ngem adda baro a langlangit [ti nailangitan a Mesianiko a Pagarian] ken maysa a baro a daga [nalinteg a natauan a kagimongan] nga ur-urayentayo sigun iti kari [ti Dios], ket kadagitoy nga agtaeng ti kinalinteg.”​—2 Pedro 3:13.

Daytoy ababa a panagdinnilig iti padto ti Biblia ken dagiti orakulo ti palso a relihion iturongnakayo iti konklusion nga umasping iti inyebkas ti libro a napauluan The Great Ideas: “Naisalsalumina dagiti Hebreo a propeta no maipapan iti pannakaammo ti mortal a tattao iti masakbayan. Maisungani kadagiti pagano a baglan wenno mammuyon, . . . saanda a kasapulan ti agusar kadagiti arte wenno ramramit a mangsukisok kadagiti nadibinuan a palimed. . . . Kaaduanna, nabatad ti naimpadtuan a sasaoda, saan a kas kadagiti orakulo. Uray kaskasano, ti panggepda isu ti panangipalgak, saan ket a panangilimed, iti panggep ti Dios maipapan kadagiti banag a kayatna a Mismo a maammuan a nasaksakbay dagiti tattao.”

Agtalekkayo Kadi iti Padto ti Biblia?

Makapagtalekkayo iti padto ti Biblia. Kinapudnona, mabalinyo nga ipangpangruna ni Jehova iti biagyo ken ti kaitungpalan ti naimpadtuan a saona. Ti padto ti Biblia saan a basta rekord dagiti natungpalen a padto. Adu dagiti padto a masarakan iti Kasuratan ti matungtungpal itan wenno asidegen a matungpal. No ibasartayo iti napalabas, naan-anay a makapagtalektayo a matungpalto met dagitoy. Tangay naisentro iti panawentayo ken nainaigda iti mismo a masakbayantayo, nasayaat no amirisentayo a sipapasnek dagita a padto.

Sigurado a mapagtalkanyo ti padto ti Biblia idiay Isaias 2:2, 3: “Maaramidto kadagiti maud-udi nga al-aldaw, a ti bantay ti balay ni Jehova mabangonto iti rabaw dagiti bambantay . . . Ket adu dagiti inilin-ili a mapanto ken agkuna, Umaykayo, ket sumang-attayo iti bantay ni Jehova, . . . ket isuronatayonto kadagiti dalanna, ket magnatayonto kadagiti danana.” Iti tiempotayo, minilionen a tattao ti nangawat iti natan-ok a panagdayaw ken Jehova ken ad-adalenda ti magna kadagiti dalanna. Aprobetsarenyo kadi ti gundaway a mangammo iti ad-adu pay maipapan kadagiti dalan ti Dios ken gumun-odkayo iti umiso a pannakaammo maipapan kenkuana ken iti pangpanggepna tapno iti kasta magnakayo kadagiti dalanna?​—Juan 17:3.

Ti pannakatungpal ti sabali pay a padto ti Biblia kalikagumanna ti naganat a panagtignaytayo. Maipapan iti asideg a masanguanan, naimpadtuan nga inkanta ti salmista: “Dagiti agaramid iti dakes magessatdanto . . . Bassit pay a darikmat, ket ti nadangkes maawanton.” (Salmo 37:9, 10) Iti panagkunayo, ania ti kasapulan tapno maliklikan ti um-umay a pannakadadael dagiti nadangkes, agraman dagidiay manglalais kadagiti padto ti Biblia? Kastoy ti sungbat ti isu met laeng a salmo: “Dagidiay nga agpannuray ken Jehova, tawidendanto ti daga.” (Salmo 37:9) Ti panagpannuray ken Jehova kaipapananna ti naan-anay a panagtalektayo iti karkarina ken itunostay ti biagtayo kadagiti estandartena.​—Proverbio 2:21,22.

Kasanonto ti kasasaad ti panagbiag inton dagidiay manginanama ken Jehova ket tawidenda ti daga? Maminsan pay, ipalgak dagiti padto ti Biblia nga adda nadayag a masanguanan nga agur-uray kadagiti natulnog a tattao. Insurat ni mammadto nga Isaias: “Iti kasta maluktanton dagiti mata ti bulsek, ken dagiti lapayag ti tuleng maluktandanto. Iti kasta aglagtonto ti pilay a kas maysa nga ugsa, ken ti dila ti umel agkantanto; ta iti let-ang pumsuakto dagiti dandanum, ken barbaresbes iti tay-ak a langalang.” (Isaias 35:5,6) Insurat ni apostol Juan dagitoy makaliwliwa a sasao: “[Ni Jehova] punasennanto ti amin a lua kadagiti matada, ket awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot. Dagiti immuna a bambanag naglabasdan. Ket Daydiay situtugaw iti trono kinunana: . . . ‘Isuratmo, agsipud ta dagitoy a sasao matalek ken napudnoda.’”​—Apocalipsis 21:4, 5.

Ammo dagiti Saksi ni Jehova a ti Biblia ket libro ti mapagtalkan a padto. Ket naan-anay nga umanamongda iti patigmaan ni apostol Pedro: “Addaankami iti naimpadtuan a sao a napagbalin nga ad-adda a sigurado; ket naimbag ti ar-aramidenyo iti panangimdengyo iti dayta kas iti pagsilawan nga agsilsilnag iti nasipnget a disso, agingga nga agbannawag ti aldaw ket lumgak ti baggak, kadagiti pusoyo.” (2 Pedro 1:19) Sipapasnek a namnamaenmi a maparegtakayto gapu kadagiti nagsayaat nga ipanamnama ti padto ti Biblia para iti masanguanan!

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 6]

TI ORAKULO TI DELPHI ti kalatakan iti nagkauna a Grecia.

Ti makaabbukay a sengngaw isut’ mangpagagar iti baglan nga agpadles

[Dagiti Ladawan]

Agtugaw ti baglan iti plataporma ket isawangna dagiti orakulona

Ti sasao nga insawangna ket naikuna a naglaon kadagiti paltiing ti dios a ni Apollo

[Credit Lines]

Plataporma: Manipud iti libro a Dictionary of Greek and Roman Antiquities; Apollo: The Complete Encyclopedia of Illustration /J. G. Heck

[Ladawan iti panid 7]

Naminpinsan a di mapagtalkan dagiti padles a naited idiay orakulo ti Delphi

[Credit Line]

Delphi, Greece

[Dagiti Ladawan iti panid 8]

Mabalinyo ti agtalek a naan-anay iti padto ti Biblia maipapan iti baro a lubong