Biag—Napateg Wenno Saan?
“Yantangay naparsua ti tao iti ladawan ti Dios, ti panangpapatay iti maysa a tao ket panangdadael iti kapatgan ken kasantuan a banag iti lubong.”—The Plain Man’s Guide to Ethics, ni William Barclay.
‘TI KAPATGAN a banag iti lubong.’ Kasta met kadi ti panangmatmatyo iti biag? Ipakita dagiti aramid ti tattao nga adu ti saan nga umanamong ken ni Barclay. Minilion a biag ti siuulpit a naidasay gapu kadagiti aramid dagiti naagum a tattao a di pulos mangikabkabilangan iti pagimbagan dagiti sabsabali.—Eclesiastes 8:9.
Awan Pategna
Ti Gubat Sangalubongan I ti maysa a maitutop a pagarigan. Kinuna ti historiador a ni A.J.P. Taylor a bayat dayta nakaal-alingget a gubat, naulit-ulit a “naisakripisio nga awan gapgapuna ti biag dagiti tattao.” Gapu ta kayatda ti maidayaw, dagiti lider ti militar inusarda dagiti soldado a kasla ket awan a pulos ti kaes-eskanda. Iti panaggugubat tapno sakupen ti Verdun idiay Francia, nasurok a kagudua a milion ti natay. “Awan ti [namilitariaan a] gunggona a magun-od wenno mapukawda,” insurat ni Taylor, “malaksid kadagiti biag a mapukaw ken dayaw a magun-od.”—The First World War.
Nasaknap pay laeng ti kasta a panangtagibassit iti pateg ti biag. Ti iskolar a ni Kevin Bales kinunana a kadagiti kallabes a tiempo, “minilion a nakurapay ken agpegpeggad nga umili ti awanan iti natalged a panggedan gapu iti kellaat a panagngato ti populasion.” Naipasangoda iti tungpal biag a pannakidangadang tapno laeng makalasatda iti tengnga ti manangirurumen a komersial a sistema a “pakaigapuan ti panagbaba ti pateg ti biag.” Dagidiay manggungundaway kadakuada, kuna ni Bales, tratuenda ida a kasla adipen—“ibebelleng kalpasan a pagkuartaan.”—Disposable People.
“Panangkamkamat iti Angin”
Adu pay ti makagapu no apay a riniwriw a tattao ti naupay ken makarikna nga awan a pulos kaes-eskanda—nga awan a talaga ti maseknan agbiagda man wenno saan. Malaksid iti gubat ken kinaawan hustisia, marigrigatan met ti amin gapu iti tikag, bisin, sakit, ipapatay ti ing-ingungoten, ken dadduma pay a di mabilang a pakarigatan, a makagapu a panunoten dagiti tattao no adda pay ngata serbi ti biag.—Eclesiastes 1:8, 14.
Siempre, saan nga amin a tattao ket marigrigatan ken agtutuok. Ngem uray dagidiay di nakapasar iti kakaruan a panangirurumen kaaduanna nga umanamongda iti sasao ni Ari Solomon ti nagkauna nga Israel, a nangyimtuod: “Ania ti maaddanto iti maysa a tao maipaay iti isuamin a napinget a panagtrabahona ken maipaay iti panagagawa ti pusona nga iti dayta isu agtartrabaho a sipipinget iti baba ti init?” Adu a tattao ti nakaamiris nga adu kadagiti nagapuananda ti ‘ubbaw ken panangkamkamat iti angin.’—Eclesiastes 2:22, 26.
“Kastoy la kadin ti biag?” iyimtuod ti adu a tao bayat a panunotenda ti kasasaad ti biagda. Wen, mano ti natayen ngem pudno a ‘napnekda’ iti biagda, kas iti patriarka a ni Abraham? (Genesis 25:8) Adu ti makarikna nga ubbaw ti biag. Ngem ti biag ket mabalin a saan nga agbanag nga ubbaw. Iti panangmatmat ti Dios, napateg ti biag ti amin a tattao ken tarigagayanna a maaddaanda iti pudno a naan-anay, makapnek a biag. Kasano? Usigenyo no ania ti ibaga ti sumaganad nga artikulo maipapan iti daytoy a banag.