Dagiti Praktikal a Balakad!

ADU kadagiti agdama a libro ti nairanta laeng a mangbalakad kadagiti tattao a nariribuk ti panagbiagda. Naiduma ti Biblia. Saan laeng ngamin a makatulong dagiti balakadna kadagidiay marigrigatan no di ket matulonganna pay ti maysa a tao a mangliklik kadagiti biddut a pakaigapuan ti pakarigatan.

Ti Biblia “mangipaay iti kinasaririt kadagidiay awanan kapadasan, iti maysa nga agtutubo pannakaammo ken pannakabael nga agpanunot.” (Proverbio 1:4) No iyaplikarmo ti balakad ti Biblia, “ti met laeng pannakabael nga agpanunot aywanannakanto, ti met laeng panangilasin saluadannakanto, tapno ispalendaka manipud iti dakes a dalan.” (Proverbio 2:11, 12) Usigem ti sumagmamano nga espesipiko a pagarigan no apay a masaluadan ti salun-atmo, mapasayaat ti biag ti pamiliam, ken agbalinka a nasaysayaat a trabahador wenno amo no annurotem ti pammilin ti Biblia.

Liklikan ti Nalabes a Panaginum iti Arak

Saan nga iparit ti Biblia ti kalkalainganna a panaginum iti arak. Dinakamat ni apostol Pablo a makaagas ti arak idi binagbagaanna ni agtutubo a Timoteo: “Agusarka iti bassit nga arak maigapu ita rusokmo ken kadagiti masansan a panagsaksakitmo.” (1 Timoteo 5:23) Ipakita ti dadduma a teksto ti Biblia a saan a pinanggep ti Dios nga agserbi laeng ti arak kas agas. Ibagana a ti arak “mamagrag-o iti puso ti mortal a tao.” (Salmo 104:15) Nupay kasta, mamakdaar ti Biblia maibusor iti ‘panagpaadipen iti adu nga arak.’ (Tito 2:3) Kastoy ti kunana: “Dika makikadua kadagiti nakaro ti panagin-inumna iti arak, kadagidiay a nabuklis a mannangan iti lasag. Ta ti managbarbartek ken buklis kumurapaydanto.” (Proverbio 23:20, 21) Ania ti mapasamak no mayaleng-aleng dagita a nainsiriban a balakad? Usigem dagiti pasamak iti sumagmamano laeng a pagilian.

Kastoy ti kuna ti Global Status Report on Alcohol 2004 iti World Health Organization: “Nakabusbos dagiti taga-Ireland iti dandani US$3 bilion iti kada tawen gapu kadagiti parikut mainaig iti arak.” Karaman iti nagdakkel a gastos ti “panangaywan iti salun-at (US$350 milion), aksidente iti kalsada (US$380 milion), krimen a mainaig iti arak (US$126 milion), bassit a magapuanan gapu iti panaglangan a mainaig iti arak (US$1300 milion),” kuna ti report.

Ti ad-adda pay a pakaseknan malaksid iti gastos ket ti panagsagaba ti tao gapu iti nalabes a panaginum iti arak. Kas pagarigan, idiay Australia, iti las-ud laeng ti 12 a bulan, nasurok a kagudua a milion a tattao ti dinangran dagidiay nakainum iti arak. Idiay Francia, agarup 30 a porsiento kadagiti amin a kinaranggas iti pagtaengan ket maigapu iti nalabes a panaginum iti arak. Gapu kadagitoy, saan kadi a pagimbagantayo ti patigmaan ti Biblia maipapan iti arak?

Liklikan Dagiti Narugit nga Aramid

Sipud idi 1942, idi maibilang pay a pakaitan-okan ti panagsigarilio, Ti Pagwanawanan tinulonganna dagiti managbasana tapno mabigbigda a maisalungasing kadagiti prinsipio ti Biblia ti panagsigarilio ket rumbeng a liklikan. Inlawlawag ti maysa nga artikulo a naipablaak iti dayta a tawen a dagidiay agtarigagay a mangay-ayo iti Dios masapul nga ipangagda ti pammagbaga ti Biblia a ‘dalusanda koma ti bagbagida iti tunggal pakatulawan iti lasag ken iti espiritu.’ (2 Corinto 7:1) Ita, agarup 65 a tawen ti napalabasen, saan kadi a napaneknekan a nainsiriban daytoy a balakad a naibatay iti Biblia?

Idi 2006, imbaga ti World Health Organization a ti panagsigarilio “ti maikadua a kangrunaan a pakaigapuan ti ipapatay ditoy lubong.” Kada tawen, agarup lima a milion ti matay gapu iti panagsigarilio. No idilig, agarup tallo a milion ti matay iti kada tawen gapu iti HIV/AIDS. Bayat ti maika-20 a siglo, adda napattapatta a 100 a milion a natay gapu iti panagsigarilio, dandani kas iti kaadu ti amin a natay kadagiti gubat iti dayta a siglo. Wen, umanamongen ti adu a tattao iti intero a lubong a nainsiriban a liklikan ti panagsigarilio.

“Adaywanyo ti Pannakiabig”

Ngem manmano ti mamati iti ibagbaga ti Biblia maipapan kadagiti seksual a bambanag. Maisupadi iti maisursuro kadagiti adu a tattao, saan nga ibagbaga ti Biblia a dakes ti amin a seksual a tarigagay. Nupay kasta, mangted dayta iti nainsiriban a balakad maipapan iti umiso a panangyebkas iti seksual a tarigagay. Isuro ti Biblia a ti panagdenna ket agpaay laeng iti agassawa. (Genesis 2:24; Mateo 19:4-6; Hebreo 13:4) Ti panagdenna ket maysa a pamay-an tapno mayebkas dagiti agassawa ti ayat ken panagdinnungngoda. (1 Corinto 7:1-5) Pagimbagan dagiti annak ti kasta nga agpimpinnateg a nagannak.​—Colosas 3:18-21.

Kastoy ti bilin ti Biblia maipapan iti seksual a kinalulok: “Adaywanyo ti pannakiabig.” (1 Corinto 6:18) Apay a rumbeng nga ipangag daytoy? Ngamin ituloy ti bersikulo: “Tunggal sabali pay a basol a maaramid ti maysa a tao adda iti ruar ti bagina, ngem ti mangyugali iti pannakiabig agbasbasol a maikaniwas iti bukodna a bagi.” Ania dagiti resultana no mayaleng-aleng ti patigmaan ti Biblia maipapan kadagiti seksual a bambanag?

Usigenyo ti mapaspasamak idiay Estados Unidos. Kadagiti industrialisado a pagilian, dayta ti kaaduan kadagiti agsikog a tin-edyer​—agarup 850,000 iti kada tawen. Adu a maladaga a di nairegreg ti ipasngay dagiti babbalasang nga inna. Awan duadua nga adu kadagitoy nga agtutubo nga inna ti mangar-aramid iti amin a kabaelanda a mangayat ken mangdisiplina kadagiti annakda, ket nagballigi ti dadduma. Nupay kasta, ti nakalkaldaang a kinapudno ket masansan nga agtungpal kadagiti pagbaludan dagiti lallaki nga annak dagiti tin-edyer nga inna ken agbalin met a tin-edyer nga inna dagiti annakda a babbai. Kalpasan ti panagrepasona iti rekord ti napalabas a sumagmamano a dekada, kastoy ti insurat ti managsirarak a ni Robert Lerman: “Gapu ta umad-adu dagiti pamilia nga addaan iti agsolsolo a nagannak, kumarkaro dagiti parikut ti kagimongan, kas iti iyaadu dagiti sumardeng nga ageskuela, panaginum ken panagdroga, panagsikog ken panagpasngay dagiti babbalasitang, ken ti kinasukir dagiti agtutubo.”

Dagiti nalulok iti sekso agsagabada met iti nakaro a sakit ti bagi ken isip. Kas pagarigan, ipadamag ti magasin a Pediatrics: “Ipakita dagiti rekord a dagiti agtutubo nga aktibo iti sekso ti ad-adda nga agliday ken agpakamatay.” Kastoy ti kuna ti American Social Health Association maipapan iti dadduma pay a sakit: ‘Nasurok a 50 a porsiento ti amin a tattao iti Estados Unidos ti maaddaanto iti sakit a mayakar babaen ti sekso bayat ti panagbiagda.’ Naliklikan koma ti sakit ti nakem ken panagsagaba no natungpal ti praktikal a balakad ti Biblia maipapan iti sekso!

Patanoren ti Nabileg a Singgalut ti Pamilia

Saan laeng a mamakdaar ti Biblia maipapan kadagiti makadangran nga ugali. Usigenyo daytoy praktikal a balakad maipapan iti panangparang-ay iti kasasaad ti biag ti pamilia.

Kuna ti Sao ti Dios: “Rebbeng a dagiti lallaki ayatenda dagiti assawada a kas kadagiti bukodda a bagi.” (Efeso 5:28) Imbes a tagibassitenda ti assawada, maidagadag kadagiti assawa a lallaki a makipagtaengda kadakuada ‘maitunos iti pannakaammo, nga itudinganda ida iti dayaw a kas iti narasrasi a basehas, ti babai.’ (1 Pedro 3:7) Nabalakadan dagiti lallaki no adda tumaud a susik: “Itultuloyyo nga ayaten dagiti assawayo ket dikay agpungtot a sipapait kadakuada.” (Colosas 3:19) Saan kadi a pudno a ti asawa a lalaki a mangyaplikar iti daytoy a balakad magun-odanna ti ayat ken panagraem ti asawana?

Kadagiti assawa a babbai, ibilin ti Biblia: “Dagiti babbai agpasakupda koma kadagiti assawada a kas iti Apo, agsipud ta ti lalaki isu ti ulo ti asawana a kas met ti Kristo isu ti ulo ti kongregasion . . . Ti babai rebbeng nga addaan iti nauneg a panagraem iti asawana.” (Efeso 5:22, 23, 33) Saan kadi nga agpayso a ti babai a mangtungpal iti daytoy a balakad no makisao wenno agsao maipapan iti asawana ket ad-adda nga ayaten ni lakayna?

No maipapan iti panangsanay kadagiti annak, ibalakad ti Biblia kadagiti nagannak a kasaritada dagiti annakda ‘no agtugawda iti balayda ken no magnada iti dalan ken no agiddada ken no bumangonda.’ (Deuteronomio 6:7) Dagiti amma ti nangnangruna a mangipaay iti moral a panangiwanwan ken naayat a panangdisiplina kadagiti annakda. “Amma, dikay ruroden ti annakyo, no di ket itultuloyyo a padakkelen ida iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova,” kuna ti Sao ti Dios. (Efeso 6:4) Kasta met, mabalakadan dagiti annak: “Agtulnogkayo kadagiti nagannak kadakayo,” ken “dayawem ni amam ken ni inam.”a​—Efeso 6:1, 2.

Mamatikayo kadi a magunggonaan dagiti pamilia no iyaplikarda daytoy a balakad? ‘Wen,’ mabalin a kunayo, ‘nasayaat dayta a prinsipio, ngem talaga kadi nga epektibo?’ Awisendakayo a bumisita iti maysa a Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova iti lugaryo. Maam-ammoyo sadiay dagiti pamilia a mangikagkagumaan a mangyaplikar kadagiti nainsiriban a balakad ti Biblia. Kasaritayo ida. Paliiwenyo ti panaglalangen dagiti miembro ti pamilia. Makitayo a mismo a naragsak dagiti pamilia no mayaplikar dagiti prinsipio ti Biblia!

Nagaget a Trabahador ken Mapagpiaran nga Amo

Ania ti kuna ti Biblia maipapan iti inaldaw a karit ti panangtaginayon iti trabaho? Ibagana a maipatpateg ken magunggonaan ti nasigo a trabahador. “Nakakitaka kadi iti tao a nasigo iti trabahona?” insaludsod ti masirib nga ari a ni Solomon. “Iti sanguanan ti ar-ari ti pagsaadannanto.” (Proverbio 22:29) Iti sabali a bangir, “ti nasadut a tao” ket mayarig iti makaparurod nga “asuk kadagiti mata” ti amona. (Proverbio 10:26) Iparparegta ti Biblia kadagiti trabahador nga agbalinda a mapagpiaran ken nagaget. “Ti agtatakaw saan koma nga agtakawen, no di ket agtrabaho koma a sipipinget, nga aramidenna babaen kadagiti imana ti aramid a naimbag.” (Efeso 4:28) Agaplikar daytoy a balakad uray no saan nga agbambantay ti amo. “Atulnogkayo iti amin a banag kadagidiay appoyo iti nainlasagan a kaipapanan, saan a buyogen ti ar-aramid a panagserbi iti mata, a kas manangay-ayo iti tattao, no di ket buyogen ti kinapasnek ti puso, buyogen ti panagbuteng ken Jehova.” (Colosas 3:22) No maysaka nga amo, saan kadi nga ipatpategmo ti trabahador a mangyap-aplikar iti daytoy a balakad?

Para kadagiti amo, kastoy ti pammalagip ti Biblia: “Ti mangmangged maikari kadagiti tangdanna.” (1 Timoteo 5:18) Ibilin ti Linteg ti Dios kadagiti Israelita a nasapa nga ited dagiti amo ti maiparbeng a sueldo dagiti trabahadorda. “Dika sauren ti padam a tao, ket dika takawan. Dagiti tangdan ti maysa a patangtangdanan a trabahador rebbeng a di agtalinaed kenka iti intero a rabii agingga iti bigat,” insurat ni Moises. (Levitico 19:13) Saanka kadi a maragsakan nga agtrabaho para iti amo a mangtungpal iti bilin ti Biblia ken nasapa a mangted kenka iti maitutop a sueldo?

Natan-ok a Gubuayan ti Sirib

Masdaawka kadi a ti maysa a nagkauna a libro a kas iti Biblia ket naglaon iti balakad a praktikal iti kaaldawantayo? Gapu ta saan a sao ti tao no di ket “sao ti Dios,” nakapagtalinaed ti Biblia idinto ta saanen a praktikal ti linaon dagiti sabali a libro.​—1 Tesalonica 2:13.

Paregtaendaka nga iwayaam a sukimaten ti Sao ti Dios. No kasta ti aramidem, mapatanormo ti panagayat iti Autor ti Biblia, ni Jehova a Dios. Iyaplikarmo dagiti balakadna, ket makitam a saluadannaka manipud iti pannakadangran ken tulongannaka a mangpasayaat iti panagbiagmo. No aramidem dayta, ‘umadanika iti Dios, ket isu umadaninto kenka.’ (Santiago 4:8) Awanen ti sabali a libro a makatulong kenka iti kasta a pamay-an.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 4]

Matmatam kadi a praktikal ti panangmatmat ti Biblia maipapan iti panaginum iti arak?

[Ladawan iti panid 5]

Umanamongka kadi iti naibatay-Biblia a balakad a liklikan ti panagsigarilio?

[Dagiti Ladawan iti panid 7]

Sumayaat ti biag ti pamilia no mayaplikar ti balakad ti Biblia

[Picture Credit Line iti panid 5]

Globo: Naibatay iti retrato ti NASA