Dagiti Reperensia iti Workbook iti Gimong a Panagbiag ken Ministerio
NOBIEMBRE 5-11
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | JUAN 20-21
“Ay-ayatennak Kadi nga Ad-adda Ngem Dagitoy?”
(Juan 21:1-3) Kalpasan dagitoy a banag imparangarang manen ni Jesus ti bagina kadagiti adalan idiay baybay ti Tiberias; ngem inaramidna ti panangiparangarang iti kastoy a pamay-an. 2 Agkukuyog idi da Simon Pedro ken Tomas, a naawagan Ti Singin, ken ni Natanael manipud Cana ti Galilea ken ti annak ni Zebedeo ken dua a sabali pay kadagiti adalanna. 3 Kinuna kadakuada ni Simon Pedro: “Mapanak agdaklis.” Kinunada kenkuana: “Umaykami met makikuyog kenka.” Napanda ket limmuganda iti barangay, ngem kabayatan dayta a rabii awan ti naalada.
(Juan 21:4-14) Nupay kasta, bayat a bumigbigaten, nagtakder ni Jesus iti igid ti baybay, ngem dagiti adalan, siempre, saanda a nailasin nga isu ni Jesus. 5 Ngarud kinuna kadakuada ni Jesus: “Ubbing, addaankay kadi iti aniaman a makan?” Simmungbatda kenkuana iti “Awan!” 6 Kinunana kadakuada: “Isaruagyo ti iket iti makannawan a sikigan ti barangay ket makasarakkayto iti sumagmamano.” Ngarud insaruagda dayta, ngem saandan a nabalinan a guyoden gapu iti kaadu dagiti ikan. 7 Gapuna daydi adalan a dinungdungngo ni Jesus kinunana ken Pedro: “Isu dayta ti Apo!” Gapuna ni Simon Pedro, idi mangngegna nga isu dayta ti Apo, imbarikesna iti bagina ti makinngato a kawesna, ta isu lamolamo idi, ket timmapuak iti baybay. 8 Ngem immay a nakabilog ti dadduma nga adalan, ta saanda idi nga adayo iti daga, agarup siam a pulo a metro laeng ti kaadayoda, nga iguyguyodda ti iket dagiti ikan. 9 Nupay kasta, idi simmang-atda iti daga nakitada nga adda dumardarang a beggang sadiay ken ikan a naiparabaw iti dayta ken tinapay. 10 Kinuna kadakuada ni Jesus: “Mangyegkayo iti sumagmamano kadagiti ikan a kaal-alayo.” 11 Gapuna, limmugan ni Simon Pedro ket ingguyodna iti daga ti iket a napno iti dadakkel nga ikan, sangagasut limapulo ket talloda. Ngem uray nakaad-adu saan a nabsang ti iket. 12 Kinuna kadakuada ni Jesus: “Umaykayo, mamigatkayo.” Awan maysa kadagiti adalan ti naaddaan iti tured a mangimtuod kenkuana: “Siasinoka?” agsipud ta ammoda nga isu dayta ti Apo. 13 Immay ni Jesus ket innalana ti tinapay ket intedna kadakuada, ken kasta met ti ikan. 14 Daytoy itan ti maikatlo a daras a panagparang ni Jesus kadagiti adalan kalpasan ti pannakaibangonna manipud kadagiti natay.
(Juan 21:15-19) Itan, idi nakapamigatdan, ni Jesus kinunana ken Simon Pedro: “Simon nga anak ni Juan, ay-ayatennak kadi nga ad-adda ngem dagitoy?” Kinunana kenkuana: “Wen, Apo, ammom nga adda panagayatko kenka.” Kinunana kenkuana: “Pakanem dagiti korderok.” 16 Manen kinunana kenkuana, iti maikadua a daras: “Simon nga anak ni Juan, ay-ayatennak kadi?” Kinunana kenkuana: “Wen, Apo, ammom nga adda panagayatko kenka.” Kinunana kenkuana: “Ipastoram dagiti babassit a karnerok.” 17 Kinunana kenkuana iti maikatlo a daras: “Simon nga anak ni Juan, adda kadi panagayatmo kaniak?” Nagleddaang ni Pedro ta kinunana kenkuana iti maikatlo a daras: “Adda kadi panagayatmo kaniak?” Gapuna kinunana kenkuana: “Apo, ammom amin a bambanag; ammom nga adda panagayatko kenka.” Kinuna kenkuana ni Jesus: “Pakanem dagiti babassit a karnerok. 18 Pudno unay kunak kenka, Idi ub-ubingka, binarbariksam ti bagim ket nagnaka iti sadinoman a kinayatmo. Ngem inton lumakaykan unnatemto dagita imam ket sabali a tao ti mangbarikesto kenka ket ipannaka iti saanmo a tarigagayan.” 19 Kinunana daytoy tapno ipamatmatna no ania a kita ti ipapatay ti pangidaydayawna iti Dios. Gapuna, idi naisaonan daytoy, kinunana kenkuana: “Itultuloymo ti sumurot kaniak.”
nwtsty study note iti Jn 21:15, 17
ni Jesus kinunana ken Simon Pedro: Napasamak daytoy a panagsarita da Jesus ken Pedro di nagbayag kalpasan ti namitlo a panangilibak ni Pedro ken Jesus. Namitlo a dinamag ni Jesus ti tallo a mamagpanunot a saludsod maipapan iti rikna ni Pedro kenkuana, nga uray la “nagleddaang ni Pedro.” (Jn 21:17) Iti salaysay ni Juan a nairekord iti Jn 21:15-17, nausar ti dua a nagduma a Griego a berbo: ti a·ga·paʹo, a naipatarus kas ayat, ken ti phi·leʹo, a naipatarus kas panagayat. Namindua nga insaludsod ni Jesus ken Pedro: “Ay-ayatennak kadi?” Namindua met laeng a sipapasnek a pinasingkedan ni Pedro ti ‘panagayatna’ ken Jesus. Kamaudiananna, insaludsod ni Jesus: “Adda kadi panagayatmo kaniak?” Pinasingkedan manen ni Pedro dayta. Tunggal pasingkedan ni Pedro ti ayatna, impaganetget ni Jesus a dayta nga ayat ken panagayatna ti rumbeng a mangtignay ken Pedro a mangpakan ken ‘mangipastor’ iti naespirituan kadagiti adalan ni Jesus, a natukoy ditoy kas dagiti korderona, wenno ‘babassit a karnerona.’ (Jn 21:16, 17; 1Pe 5:1-3) Inikkan ni Jesus ni Pedro iti gundaway a mangpasingked iti ayatna iti mamitlo a daras sa intalekna ti responsabilidad a mangaywan iti arban. Iti kastoy a pamay-an, inikkat ni Jesus ti aniaman a panagduadua a dina napakawan ni Pedro iti namitlo a panangilibakna kenkuana.
ay-ayatennak kadi nga ad-adda ngem dagitoy?: Iti gramatika, mabalin a saan a maymaysa ti kaipapanan ti sasao nga “ad-adda ngem dagitoy.” Ipagarup ti dadduma nga eskolar a ti kayat a sawen dayta ket “ay-ayatennak kadi nga ad-adda ngem kadagitoy a dadduma nga adalan?” wenno “ay-ayatennak kadi nga ad-adda ngem iti panagayat kaniak dagitoy nga adalan?” Nupay kasta, ti mabalin a kaipapanan dayta ket “ay-ayatennak kadi nga ad-adda ngem dagitoy?” a tumukoy kadagiti nakalapanda wenno bambanag a konektado iti negosio a panagkalap. Isu a ti ideya iti dayta a bersikulo ket mabalin nga: ‘Ay-ayatennak kadi nga ad-adda ngem kadagiti material a bambanag wenno kalat? No wen, pakanem dagiti korderok.’ Maitutop dayta a saludsod sigun iti napalabas ni Pedro. Nupay maysa ni Pedro kadagiti immuna nga adalan ni Jesus (Jn 1:35-42), saanna a dagus a sinurot ni Jesus kas amin-tiempo nga adalan. Nagsubli ketdi iti panagkalapna. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, inawis ni Jesus ni Pedro a panawanna ti dakkel a negosiona ket agbalin a “dumadaklis iti tattao.” (Mt 4:18-20; Lu 5:1-11) Di nagbayag kalpasan ti ipapatay ni Jesus, imbaga ni Pedro a mapan agdaklis, ket simmurot kenkuana ti dadduma nga apostol. (Jn 21:2, 3) Isu nga agparang nga ipagpaganetget ditoy ni Jesus a masapul a mangaramid ni Pedro iti napateg a desision: Iyun-unana kadi iti biagna ti negosio a panagkalap, nga irepresentar ti adu nga ikan iti sanguananda, wenno ipangpangrunana ti trabaho a naespirituan a panangpakan kadagiti kordero wenno pasurot ni Jesus?—Jn 21:4-8.
iti maikatlo a daras: Namitlo nga inlibak ni Pedro ti Apona; inikkan ni Jesus iti gundaway tapno mamitlo a mapasingkedanna ti riknana. Bayat nga inaramid dayta ni Pedro, imbaga ni Jesus nga ipakitana dayta nga ayat ken panagayat babaen ti panangyun-unana iti sagrado a panagserbi. Ni Pedro ken ti dadduma pay a responsable a kakabsat, pakanen, pabilgen, ken ipastoranda ti arban ni Kristo a buklen dagiti matalek a pasurotna. Nupay napulotanda, kasapulanda latta ti mataraonan iti naespirituan.—Lu 22:32.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
(Juan 20:17) Kinuna kenkuana ni Jesus: “Isardengmo ti kumpet kaniak. Ta saanak pay nga immuli iti Ama. Ngem mapanka iti kakabsatko ket kunaem kadakuada, ‘Umuliak ken Amak ken Amayo ken iti Diosko ken Diosyo.’”
nwtsty study note iti Jn 20:17
Isardengmo ti kumpet kaniak: Ti kaipapanan ti Griego a berbo a haʹpto·mai ket mabalin a “sagiden” wenno “kumpet; agbitin.” Dadduma ti nangipatarus iti imbaga ni Jesus kas: “Dinak sagsagiden.” Nupay kasta, saan a pawpawilan ni Jesus ti basta panangsagid kenkuana ni Maria Magdalena, ta kalpasan ti panagungarna, dina pinawilan ti dadduma a babbai a nakakita kenkuana idi “iniggamanda dagiti sakana.” (Mt 28:9) Agparang a madanagan ni Maria Magdalena ta ipagarupna a dandanin agpalangit ni Jesus. Gapu ta kayatna la unay a makadua ti Apona, siiirut nga iniggamanna ni Jesus tapno di makapanaw. Tapno maipasigurado ni Jesus a saan pay a pumanaw, imbilinna ken Maria nga isardengna ti kumpet kenkuana ket mapanna ipadamag kadagiti adalanna ti maipapan iti panagungarna.
(Juan 20:28) Kas sungbat kinuna kenkuana ni Tomas: “Apok ken Diosko!”
nwtsty study note iti Jn 20:28
Apok ken Diosko!: Matmatan ti dadduma nga eskolar daytoy kas ebkas ti panagamanga ken Jesus ngem iti kinapudnona naiturong iti Dios, ti Amana. Ngem kuna ti dadduma a ti orihinal a Griego dagita a sasao ket masapul a maiturong ken Jesus. Uray no agpayso dayta, matarusan ti kaipapanan ti sasao nga “Apok ken Diosko” babaen ti dadduma pay a paset ti naipaltiing a Kasuratan. Gapu ta ipakita ti rekord nga impaibaga ni Jesus kadagiti adalanna ti mensahe nga, “Umuliak ken Amak ken Amayo ken iti Diosko ken Diosyo,” awan ngarud ti rason a patientayo nga impagarup ni Tomas a ni Jesus ti mannakabalin-amin a Dios. (Kitaen ti study note iti Jn 20:17.) Nangngeg ni Tomas a nagkararag ni Jesus iti ‘Amana,’ nga inawaganna iti “maymaysa a pudno a Dios.” (Jn 17:1-3) Isu a mabalin nga inawagan ni Tomas ni Jesus kas “Diosko” gapu kadagiti sumaruno a rason: Imbilangna ni Jesus kas “maysa a dios” nupay saan a ti mannakabalin-amin a Dios. (Kitaen ti study note iti Jn 1:1.) Wenno mabalin nga inawaganna ni Jesus kas iti panangawag dagiti adipen ti Dios kadagiti anghel a mensahero ni Jehova, kas naisurat iti Hebreo a Kasuratan. Adda dagiti salaysay a dagiti tattao, wenno no dadduma, dagiti nangisurat iti salaysay ti Biblia ket simmungbat wenno nakisarita iti mensahero nga anghel a kasla isu a mismo ni Jehova a Dios. Pamiliar la ketdi ni Tomas kadagita a salaysay. (Idilig ti Ge 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Uk 6:11-15; 13:20-22.) Gapuna, mabalin nga inawagan ditoy ni Tomas ni Jesus iti “Diosko” ta bigbigenna a ni Jesus ti pannakabagi ken pannakangiwat ti pudno a Dios.
Ibagbaga ti dadduma a ti pannakausar ti Griego a piho nga artikulo (definite article) sakbay ti sasao nga “apo” ken “dios” ipakitana a dagitoy ket tumukoy iti mannakabalin-amin a Dios. Ngem iti daytoy a konteksto, ti pannakausar ti artikulo ipakitana laeng ti Griego a gramatika. Dagiti kasasaad a nausar ti nominative noun nga addaan iti piho nga artikulo kas vocative iti Griego ket mabalin a mayilustrar babaen ti literal a pannakaipatarus kadagiti teksto a kas iti Lu 12:32 (lit., “ti bassit nga ipastoran”) ken Col 3:18–4:1 (lit., “dagiti assawa a babbai”; “dagiti assawa a lallaki”; “dagiti annak”; “dagiti amma”; “dagiti adipen”; “dagiti appo”). Iti umasping a pamay-an, kastoy ti literal a pannakaipatarus ti 1Pe 3:7: “Dagiti assawa a lallaki.” Isu a saan a kasdiay kapateg ti pannakausar ti artikulo ditoy tapno maammuan ti pampanunoten ni Tomas idi imbagana dagita a sasao.
Panagbasa iti Biblia
(Juan 20:1-18) Iti umuna nga aldaw ti lawas nasapa nga immay ni Maria Magdalena iti pakalaglagipan a tanem, bayat a nasipnget pay laeng, ket nakitana a naikkaten ti bato manipud iti pakalaglagipan a tanem. 2 Gapuna nagtaray ket immay ken Simon Pedro ken iti daydi sabali nga adalan, a dinungdungngo ni Jesus, ket kinunana kadakuada: “Impanawda ti Apo manipud iti pakalaglagipan a tanem, ket saanmi nga ammo no sadino ti nangikabilanda kenkuana.” 3 Idin ni Pedro ken daydi sabali nga adalan rimmuarda ket nagturongda iti pakalaglagipan a tanem. 4 Wen, isuda a dua rinugianda ti tumaray; ngem daydi sabali nga adalan nagtaray a naparpartak nga inun-unaanna ni Pedro ket immuna a nakadanon iti pakalaglagipan a tanem. 5 Ket, idi nagrukob, nakitana dagiti patapat a nakadisso, ngem isu saan a simrek. 6 Idin ni Simon Pedro dimteng met a simmaruno kenkuana, ket simrek iti pakalaglagipan a tanem. Ket nakitana dagiti patapat a nakadisso, 7 kasta met ti lupot nga adda idi iti rabaw ti ulona a saan a nakadisso a naitipon kadagiti patapat no di ket naisina a nalukot iti maysa a disso. 8 Iti dayta a tiempo, ngarud, simrek met daydi sabali nga adalan a nakagteng nga immun-una iti pakalaglagipan a tanem, ket nakitana ken namati. 9 Ta saanda pay a natarusan ti kasuratan nga isu masapul a bumangon manipud kadagiti natay. 10 Ket iti kasta nagsubli dagiti adalan kadagiti pagtaenganda. 11 Ni Maria, nupay kasta, nagtalinaed a sitatakder idiay ruar iti asideg ti pakalaglagipan a tanem, nga agsangsangit. Idin, bayat nga agsangsangit, nagrukob tapno kitaenna ti pakalaglagipan a tanem 12 ket nakitana ti dua nga anghel a nakapuraw nga agtugtugaw, maysa iti uluanan ken maysa iti sakaanan ti nakaipaiddaan ti bagi ni Jesus. 13 Ket kinunada kenkuana: “Babai, apay nga agsangsangitka?” Kinunana kadakuada: “Impanawda ni Apok, ket diak ammo no sadino ti nangikabilanda kenkuana.” 14 Kalpasan ti panangisaona kadagitoy a banag, timmaliaw iti likudan ket nakitana ni Jesus nga agtaktakder, ngem saanna a nailasin nga isu ni Jesus. 15 Kinuna kenkuana ni Jesus: “Babai, apay nga agsangsangitka? Siasino ti sapsapulem?” Yantangay impagarupna nga isu ti hardinero, kinunana kenkuana: “Apo, no innalam, ibagam kaniak no sadino ti nangikabilam kenkuana, ket alaekto.” 16 Kinuna kenkuana ni Jesus: “Maria!” Idi timmaliaw, kinunana kenkuana, iti Hebreo: “Rabboni!” (a kayatna a sawen “Mannursuro!”) 17 Kinuna kenkuana ni Jesus: “Isardengmo ti kumpet kaniak. Ta saanak pay nga immuli iti Ama. Ngem mapanka iti kakabsatko ket kunaem kadakuada, ‘Umuliak ken Amak ken Amayo ken iti Diosko ken Diosyo.’” 18 Immay ni Maria Magdalena ket inyegna ti damag kadagiti adalan: “Nakitak ti Apo!” ken kinunana kenkuana dagitoy a banag.
NOBIEMBRE 12-18
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | ARAMID 1-3
“Naiparukpok ti Nasantuan nga Espiritu iti Kongregasion Kristiano”
(Aramid 2:1-8) Itan bayat ti panagtultuloy ti aldaw ti piesta ti Pentecostes addada amin idi a sangsangkamaysa iti maymaysa a lugar, 2 ket pagammuan adda dimteng manipud langit nga ungor a kaasping ti ungor ti bumanesbes a napigsa a puyupoy, ket pinunnona ti intero a balay nga ayanda a pagtugtugawan. 3 Ket nagparang kadakuada ti dildila a kasla iti apuy ket naibunongda, ket maysa ti nagdisso iti tunggal maysa kadakuada, 4 ket napnoda amin iti nasantuan nga espiritu ket nangrugida nga agsao iti nagduduma a pagsasao, kas iti impaay kadakuada ti espiritu tapno sawenda. 5 Ket napasamak, adda dagiti Judio nga agnanaed idiay Jerusalem, nadayaw a lallaki, manipud iti tunggal nasion nga adda iti baba ti langit. 6 Gapuna, idi napasamak daytoy a daranudor, ti umariwekwek naguurnongda ket nariribukanda, agsipud ta ti tunggal maysa nangngegna ida nga agsasao iti bukodna a pagsasao. 7 Kinapudnona, nagmalmalangada ket nangrugida nga agsiddaaw ken agkuna: “Kitaenyo daytoy, saan kadi nga amin dagitoy nga agsasao ket taga Galilea? 8 Ket ngarud kasano a mangmangngegtayo, tunggal maysa kadatayo, ti bukodna a pagsasao a nakayanakantayo?
(Aramid 2:14) Ngem timmakder ni Pedro agraman dagiti sangapulo ket maysa ket impigsana ti timekna ket insaona daytoy kadakuada: “Lallaki a taga Judea ken dakayo amin nga agnanaed iti Jerusalem, maipakaammo koma daytoy kadakayo ket imdenganyo ti sasaok.
(Aramid 2:37, 38) Itan idi nangngegda daytoy naduyok dagiti pusoda, ket kinunada ken Pedro ken iti dadduma kadagiti apostol: “Lallaki, kakabsat, ania ti aramidenmi?” 38 Kinuna kadakuada ni Pedro: “Agbabawikayo, ket mabautisaran koma ti tunggal maysa kadakayo iti nagan ni Jesu-Kristo maipaay iti pannakapakawan dagiti basolyo, ket awatenyonto ti awan bayadna a sagut ti nasantuan nga espiritu.
(Aramid 2:41) Gapuna nabautisaran dagidiay naimpusuan a nangabrasa iti saona, ket iti dayta nga aldaw nainayon ti agarup tallo ribu a kararua.
(Aramid 2:42-47) Ket intuloyda nga impamaysa ti bagbagida iti sursuro dagiti apostol ken iti panagririnnanud, kadagiti pannangan ken kadagiti panagkararag. 43 Kinapudnona, ti buteng nangrugi nga umapay iti tunggal kararua, ket adu a tanda ken pagilasinan ti nangrugi a mapasamak babaen kadagiti apostol. 44 Amin dagidiay nagbalin a manamati nagsangsangkamaysada a nagikut iti amin a bambanag a kas kukuada amin, 45 ket napanda inlako dagiti sanikua ken dagiti kukuada ket dagiti naglakuanda imbunongda kadagiti amin, kas iti pakasapulan ti asinoman. 46 Ket iti inaldaw-aldaw naynay a nagserserbida idiay templo buyogen ti panagkaykaysa, ket nakipanganda kadagiti pribado a pagtaengan ket nakiramanda iti taraon buyogen ti dakkel a panagrag-o ken kinapasnek ti puso, 47 nga indaydayawda ti Dios ket nakasarakda iti pabor kadagiti amin a tattao. Kabayatanna intultuloy ni Jehova nga itipon kadakuada iti inaldaw dagidiay maisalsalakan.
Dagiti Kontribusion a Mangparagsak ti Puso
Iti umuna nga aldaw ti pannakaipasngay ti kongregasion Kristiano idi tawen 33 K.P., ti “panagkakadua ken panagpipinnisi iti tinapay ken kadagiti kararag” ti inannurot dagiti 3,000 a kababautisar a kumberte. Agpaay iti ania a rason? Tapno mapagbalinda a posible a masuportaran ti kabbaro pay a pammatida babaen ti ‘panagtalinaedda iti sursuro dagiti apostol.’—Aramid 2:41, 42.
Immay dagiti Judio ken proselita idiay Jerusalem a planoda laeng ti agtalinaed iti sumagmamano a panawen ti Piesta ti Pentecostes. Ngem dagidiay nagbalin a Kristiano tinarigagayanda ti agtalinaed iti mabaybayag pay tapno ad-adu ti maadalda a mangpabileg iti baro a pammatida. Daytoy ti namataud ti parikut iti taraon ken pagtaengan. Dadduma kadagiti sangaili ti awanan umdas a kuarta a naitugotda, bayat a dagiti dadduma addaan met ti agsobsobra. Gapuna adda ti temporario a panangurnong ken panangiwaras kadagiti material a bambanag kadagidiay agkasapulan.—Aramid 2:43-47.
Ti panaglako ti balbalay ken taltalon ken ti panagririnnanud kadagiti isuamin a bambanag ti istrikto a boluntario. Awan asinoman a napilit a mangilako wenno agidonar. Ket daytoy saan met a panangitandudo ti kinapanglaw. Ti kapanunotan a naiyebkas a ta saan nga inlako dagiti babaknang a kamkameng amin a sanikuada ket kalpasanna pimmanglawda. Imbes ketdi, gaput’ asi kadagiti kapammatianda nga adda iti dayta a kasasaad idi, inlakoda ti sanikuada ket intulongda amin a naglakuanda tapno maipaay ti kasapulan a panangparang-ay kadagiti intereses ti Pagarian.—Idiligyo iti 2 Corinto 8:12-15.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
(Aramid 3:15) idinto ta pinapatayyo ti Kangrunaan nga Ahente ti biag. Ngem imbangon ti Dios manipud kadagiti natay, nga iti daytoy a kinapudno saksikami.
Jesu-Kristo
“Kangrunaan nga Ahente ti biag.” Kas ebkas ti di kaikarian a kinamanangngaasi ni Amana, indatag ni Kristo Jesus ti perpekto a natauan a biagna kas sakripisio. Daytoy ti makagapu a dagiti pinili ni Kristo a pasurotna posiblen ti pannakaikaykaysada kenkuana iti nailangitan a pagarian ken nagbalin metten a posible ti pannakaipasdek ti urnos a ti panagturay ti Pagarianna ket maaddaan kadagiti naindagaan a sakup. (Mt 6:10; Jn 3:16; Efe 1:7; Heb 2:5; kitaenyo ti SUBBOT.) Ngarud, isu nagbalin a “Kangrunaan nga Ahente [“Prinsipe,” KJ; JB] ti biag” maipaay iti intero a sangatauan. (Ara 3:15) Ti pamunganayan a kaipapanan ti Griego a termino a naaramat ditoy ket “kangrunaan a panguluen,” maysa a nainaig a sao a nayaplikar ken Moises (Ara 7:27, 35) kas “agturay” iti Israel.
(Aramid 3:19) “Agbabawikayo, ngarud, ket agbaw-ingkayo tapno mapunas dagiti basolyo, iti kasta dagiti panawen ti pannakabang-ar umayda manipud iti persona ni Jehova
Dios a “Sisasagana a Mamakawan”
14 Nadakamat iti Aramid 3:19 ti sabali pay a pannakailadawan ti panangpakawan ni Jehova: “Agbabawikayo, ngarud, ket agbaw-ingkayo tapno mapunas dagiti basolyo.” Ti sao a “mapunas” ket naipatarus manipud iti Griego a verbo a mabalin a kaipapananna a “punasen, . . . ikkaten wenno dadaelen.” Sigun iti dadduma nga eskolar, iladawan daytoy ti panangbura iti insurat ti ima. Kasano a posible daytoy? Naaramid iti napaglalaok a karbon, kola, ken danum ti tinta a gagangay a maus-usar idi un-unana. Iti di agbayag, no kasta a tinta ti pinagsurat ti maysa a tao, mabalinna a buraen ti insuratna babaen ti nabasa nga espongha. Maysa dayta a nagpintas a panangiladawan iti asi ni Jehova. No pakawanenna dagiti basoltayo, arigna mangala iti espongha sana buraen dagitoy.
Panagbasa iti Biblia
(Aramid 2:1-21) Itan bayat ti panagtultuloy ti aldaw ti piesta ti Pentecostes addada amin idi a sangsangkamaysa iti maymaysa a lugar, 2 ket pagammuan adda dimteng manipud langit nga ungor a kaasping ti ungor ti bumanesbes a napigsa a puyupoy, ket pinunnona ti intero a balay nga ayanda a pagtugtugawan. 3 Ket nagparang kadakuada ti dildila a kasla iti apuy ket naibunongda, ket maysa ti nagdisso iti tunggal maysa kadakuada, 4 ket napnoda amin iti nasantuan nga espiritu ket nangrugida nga agsao iti nagduduma a pagsasao, kas iti impaay kadakuada ti espiritu tapno sawenda. 5 Ket napasamak, adda dagiti Judio nga agnanaed idiay Jerusalem, nadayaw a lallaki, manipud iti tunggal nasion nga adda iti baba ti langit. 6 Gapuna, idi napasamak daytoy a daranudor, ti umariwekwek naguurnongda ket nariribukanda, agsipud ta ti tunggal maysa nangngegna ida nga agsasao iti bukodna a pagsasao. 7 Kinapudnona, nagmalmalangada ket nangrugida nga agsiddaaw ken agkuna: “Kitaenyo daytoy, saan kadi nga amin dagitoy nga agsasao ket taga Galilea? 8 Ket ngarud kasano a mangmangngegtayo, tunggal maysa kadatayo, ti bukodna a pagsasao a nakayanakantayo? 9 Dagiti taga Partia ken dagiti taga Media ken dagiti taga Elam, ken dagiti agnanaed iti Mesopotamia, ken Judea ken Capadocia, Ponto ken iti distrito ti Asia, 10 ken Frigia ken Pamfilia, Egipto ken kadagiti paset ti Libya, nga agturong iti Cirene, ken dagiti simmangbay manipud Roma, agpadpada dagiti Judio ken dagiti proselita, 11 dagiti Cretano ken Arabiano, mangmangngegtayo ida nga agsasao kadagiti pagsasaotayo maipapan iti natan-ok a bambanag ti Dios.” 12 Wen, nagmalmalangada amin ken nariribukanda, a kunkunada iti maysa ken maysa: “Ania ti ipasimudaag daytoy a banag?” 13 Nupay kasta, rinabrabak ida ti dadduma ket rinugianda a kunaen: “Napnoda iti nasam-it nga arak.” 14 Ngem timmakder ni Pedro agraman dagiti sangapulo ket maysa ket impigsana ti timekna ket insaona daytoy kadakuada: “Lallaki a taga Judea ken dakayo amin nga agnanaed iti Jerusalem, maipakaammo koma daytoy kadakayo ket imdenganyo ti sasaok. 15 Dagitoy a tattao, iti kinapudnona, saanda a nabartek, a kas iti panangipagarupyo, ta maikatlo nga oras pay laeng iti aldaw. 16 Iti kasupadina, isu daytoy ti naikuna babaen ken mammadto a Joel, 17 ‘“Ket kadagiti maudi nga aldaw,” kuna ti Dios, “mangiparukpokakto iti espirituk iti tunggal kita ti lasag, ket ti annakyo a lallaki ken ti annakyo a babbai agipadtodanto ket dagiti agtutuboyo a lallaki makakitadanto kadagiti sirmata ket dagiti lallakay kadakayo agtagtagainepdanto kadagiti tagtagainep; 18 ket uray kadagiti lallaki nga adipenko ken kadagiti babbai nga adipenko mangiparukpokakto iti espirituk kadagidiay nga aldaw, ket agipadtodanto. 19 Ket mangtedakto kadagiti tanda iti langit sadi ngato ken kadagiti pagilasinan iti daga ditoy baba, dara ken apuy ken angep ti asuk; 20 ti init mapagbalinto a sipnget ket ti bulan mapagbalin a dara sakbay a dumteng ti naindaklan ken nangayed nga aldaw ni Jehova. 21 Ket tunggal maysa nga umawag iti nagan ni Jehova maisalakanto.”’
NOBIEMBRE 19-25
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | ARAMID 4-5
“Dida Nagsardeng a Nagsao a Situtured Maipapan iti Sao ti Dios”
(Aramid 4:5-13) Iti sumaganad nga aldaw naaramid idiay Jerusalem ti panaguurnong dagiti agtuturayda ken dagiti lallakay ken dagiti eskriba 6 (kasta met ni Anas a panguluen a padi ken ni Caifas ken ni Juan ken ni Alejandro ken dagiti amin a kabagian ti panguluen a padi), 7 ket pinagtakderda ida iti tengngada ket rinugianda nga imtuoden: “Babaen iti ania a pannakabalin wenno makinnagan nga inaramidyo daytoy?” 8 Idin ni Pedro, a napno iti nasantuan nga espiritu, kinunana kadakuada: “Agtuturay iti ili ken lallakay, 9 no iti daytoy nga aldaw maus-usigkami, maibatay iti naimbag nga aramid iti maysa a masaksakit a tao, no babaen iti siasino a napaimbag daytoy a tao, 10 maipakaammo koma kadakayo amin ken kadagiti amin nga umili iti Israel, nga iti nagan ni Jesu-Kristo a Nazareno, nga inlansayo ngem imbangon ti Dios manipud kadagiti natay, babaen kenkuana sisasalun-at nga agtaktakder daytoy a tao ditoy sanguananyo. 11 Daytoy ‘ti bato a dakayo a managibangon trinatoyo a kas awan patpategna a nagbalin nga ulo ti nagsulian.’ 12 Kanayonanna pay, awan ti asinoman a sabali a pakaisalakanan, ta awan ti sabali a nagan iti baba ti langit a naited kadagiti tattao a masapul a pakaisalakanantayo.” 13 Itan idi nakitada ti kinaprangka da Pedro ken Juan, ket natarusanda a tattaoda nga awan adalna ken gagangay, nagsiddaawda. Ket nangrugi a mabigbigda ti maipapan kadakuada a nakikuykuyogda idi ken Jesus;
w08 9/1 15, kahon
Naisawang a Sasao a Napagbalin a Sagrado a Sursurat—Panagsurat ken Dagiti Nagkauna a Kristiano
Saan Kadi a Pulos a Nakaadal Dagiti Apostol?
Idi a dagiti agtuturay ken dagiti lallakay iti Jerusalem “nakitada ti kinaprangka da Pedro ken Juan, ket natarusanda a tattaoda nga awan adalna ken gagangay, nagsiddaawda.” (Aramid 4:13) Talaga kadi a saan a pulos a nakaadal dagiti apostol? Mainaig iti dayta a naibaga, kuna ti The New Interpreter’s Bible: “Dagita a sasao ket mabalin a saanna a kaipapanan a da Pedro [ken Juan] ket literal a dida nakaadal ken saanda nga ammo ti agsurat ken agbasa. Ipabigbig laeng dagita a sasao ti kinanumo ti sasaaden dagiti apostol iti kagimongan no idilig iti kinatan-ok dagiti manguk-ukom kadakuada.”
Dagiti Tampok iti Libro nga Aramid
4:13—Saan kadi a nageskuela da Pedro ken Juan? Nageskuelada. Nupay kasta, naawaganda nga “awan adalna ken gagangay” gapu ta saanda a nagadal kadagiti eskuelaan dagiti rabbi a mangipapaay iti narelihiosuan a pannakasanay.
(Aramid 4:18-20) Gapuna inayabanda ida ket binilinda ida, nga iti sadinoman saandan nga agsao iti uray aniaman wenno mangisuro maipuon iti nagan ni Jesus. 19 Ngem kas sungbat kinuna kadakuada da Pedro ken Juan: “No nalinteg iti imatang ti Dios nga imdengandakayo imbes a ti Dios, ipatoyo iti bagbagiyo. 20 Ngem no kadakami, saan a mabalin nga agsardengkami nga agsao maipapan iti bambanag a nakita ken nangngegmi.”
(Aramid 4:23-31) Kalpasan a naluk-atanda napanda kadagiti kakaduada ket impadamagda ti bambanag nga imbaga kadakuada ti panguluen a papadi ken dagiti lallakay. 24 Idi mangngegda daytoy sangsangkamaysada a nangipigsa ti timekda iti Dios ket kinunada: “Soberano nga Apo, sika Daydiay nangaramid ti langit ken ti daga ken ti baybay ken ti amin a bambanag nga adda kadakuada, 25 ken nagkuna baeten ti nasantuan nga espiritu babaen ti ngiwat ni amami a David, nga adipenmo, ‘Apay a nagaarimbangaw dagiti nasion ket dagiti ili nagmennamennada iti ubbaw a bambanag? 26 Ti ar-ari ti daga timmakderda ket dagiti agtuturay naguurnongda a nagmaymaysa maibusor ken Jehova ken maibusor iti daydiay pinulotanna.’ 27 Nupay kasta, agpadpada a da Herodes ken Poncio Pilato agraman dagiti tattao iti nasnasion ken agraman dagiti tattao ti Israel iti kinaagpaysuanna naguurnongda a sangsangkamaysa iti daytoy a siudad maibusor iti nasantuan nga adipenmo a ni Jesus, a pinulotam, 28 tapno aramidenda ti bambanag a nasakbay nga intuding ta imam ken ti pammatigmaanmo a mapasamak. 29 Ket ita, Jehova, asikasuem dagiti pamutbutengda, ket ipaaymo kadagiti adipenmo nga itultuloyda a sawen ti saom buyogen ti isuamin a kinatured, 30 bayat nga unnatem ta imam a mangpaimbag ken bayat a dagiti pagilasinan ken dagiti tanda mapasamakda babaen ti nagan ti nasantuan nga adipenmo a ni Jesus.” 31 Ket idi nakaararawdan, nagkintayeg ti lugar a nakaurnonganda a sangsangkamaysa; ket isuda amin napnoda iti nasantuan nga espiritu ket situtured a sasawenda idi ti sao ti Dios.
Apostol
Aramidda iti Kongregasion Kristiano. Ti pannakaiparukpok kadakuada ti espiritu ti Dios idi Pentecostes pinabilegna unay dagiti apostol. Ti umuna a lima a kapitulo Dagiti Aramid dagiti Apostol paneknekanda ti kasta unay a kinaawan buteng dagiti apostol ken ti kinaturedda iti panangideklara iti naimbag a damag ken iti panagungar ni Jesus iti laksid ti pannakaibalud, pannakababaut, ken pangta a pannakapapatay manipud kadagiti agtuturayda. Bayat dagidi immuna nga al-aldaw kalpasan ti Pentecostes, ti naregget a panangidaulo dagiti apostol, iti sidong ti pannakabalin ti nasantuan nga espiritu, imbungana ti nakaskasdaaw nga irarang-ay iti kongregasion Kristiano. (Ara 2:41; 4:4) Idi damo naipamaysa idiay Jerusalem ti ministerioda, kalpasanna naisaknap idiay Samaria, ket idi agangay, iti intero a pagaammo idi a lubong.—Ara 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
(Aramid 4:11) Daytoy ‘ti bato a dakayo a managibangon trinatoyo a kas awan patpategna a nagbalin nga ulo ti nagsulian.’
Bato a Pasuli
Ibutaktak ti Salmo 118:22 a ti bato a linaksid dagiti managibangon agbalin nga “ulo ti nagsulian” (Heb., roʼsh pin·nahʹ). Ni Jesus inadaw ken inyaplikarna iti bagina daytoy a padto kas “kangrunaan a bato a pasuli” (Gr., ke·pha·leʹ go·niʹas, ulo ti nagsulian). (Mt 21:42; Mr 12:10, 11; Lu 20:17) No kasano a napatak ti makinngato-amin a bato ti maysa a patakder, kasta met a ni Jesu-Kristo isu ti makinrabaw a bato ti kongregasion Kristiano dagiti napulotan, a nayasping iti naespirituan a templo. Inyaplikar met ni Pedro ti Salmo 118:22 ken Kristo, a mangipakita nga isu idi “ti bato” a linaksid dagiti tattao ngem pinili ti Dios nga agbalin nga “ulo ti nagsulian.”—Ara 4:8-12; kitaenyo met ti 1Pe 2:4-7.
(Aramid 5:1) Nupay kasta, maysa a lalaki, nga Ananias ti naganna, agraman ken Safira nga asawana, nangilako iti sanikua
Nagulbod da Pedro ken Ananias—Ania ti Masursurotayo?
Inlako da Ananias ken Safira ti dadduma a dagada tapno adda kuarta a pangtulongda kadagiti baro a nabautisaran. Idi impan ni Ananias ti kuarta kadagiti apostol, imbagana a dayta ti amin a naglakuanna. Ngem saan nga agpayso dayta ta indulinna ti dadduma a kuarta! Impakaammo dayta ti Dios ken Pedro, isu a kinuna ni Pedro ken Ananias: “Nagulbodka, saan a kadagiti tattao, no di ket iti Dios.” Iti dayta met laeng a gundaway, natay ni Ananias! Agarup tallo nga oras kalpasanna, simrek met ni baketna. Gapu ta dina ammo ti napasamak ken lakayna, nagulbod met isu a natay.
Panagbasa iti Biblia
(Aramid 5:27-42) Gapuna inyegda ida ket pinagtakderda ida iti siled ti Sanhedrin. Ket pinagsaludsodan ida ti nangato a padi 28 ket kinunana: “Sipopositibo a binilindakayo a dikay itultuloyen ti mangisuro maibatay iti daytoy a nagan, ket kaskasdi, adtoy! pinunnoyo ti Jerusalem iti sursuroyo, ket determinadokayo a mangipabaklay kadakami ti dara daytoy a tao.” 29 Kas sungbat kinuna da Pedro ken ti dadduma kadagiti apostol: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao. 30 Ti Dios dagidi ammami imbangonna ni Jesus, a pinapatayyo, nga imbitinyo iti maysa a kayo. 31 Ti Dios intan-okna daytoy iti makannawanna kas Kangrunaan nga Ahente ken Manangisalakan, tapno itdenna ti panagbabawi iti Israel ken pannakapakawan dagiti basol. 32 Ket saksikami kadagitoy a banag, ken kasta met ti nasantuan nga espiritu, nga inted ti Dios kadagidiay agtultulnog kenkuana kas agturay.” 33 Idi mangngegda daytoy, nasugatan unay ti riknada ket kayatda idi a papatayen ida. 34 Ngem maysa a tao ti timmakder iti Sanhedrin, maysa a Fariseo a managan Gamaliel, maysa a mannursuro iti Linteg nga ipatpateg ti amin a tattao, ket imbilinna nga iruarda iti apagbiit dagidi lallaki. 35 Ket kinunana kadakuada: “Lallaki a taga Israel, agaluadkayo maipapan iti panggepyo nga aramiden mainaig kadagitoy a tattao. 36 Kas pagarigan, sakbay dagitoy nga aldaw timmakder ni Teudas, a kunkunana nga isu ket naindaklan, ket adu a tattao, agarup uppat a gasut, ti kimmappon iti gunglona. Ngem isu napapatay, ket amin dagidiay nagtultulnog kenkuana nawarawarada ket nagbanagda nga awan. 37 Kalpasan kenkuana timmakder ni Judas a taga Galilea kadagidi aldaw ti panagpasalista, ket pinasurotna dagiti tattao. Ket kaskasdi a napukaw dayta a tao, ket amin dagidiay nagtultulnog kenkuana naiwarawarada a sisasaknap. 38 Ket ngarud, iti sidong dagiti agdama a kasasaad, kunak kadakayo, Dikay makibiang kadagitoy a tattao, no di ket baybay-anyo ida; (agsipud ta, no daytoy a gandat wenno daytoy nga aramid ket aggapu kadagiti tattao, maduprakto dayta; 39 ngem no aggapu iti Dios, saanyonto a kabaelan a dupraken ida;) ta no saan, amangan ta iti kinaagpaysuanna masarakankayo a mannakilaban iti Dios.” 40 Gapu itoy isu impangagda, ket inayabanda dagiti apostol, sinaplitda ida, ket binilinda ida nga isardengda ti agsasao maipuon iti nagan ni Jesus, ket binulosanda ida. 41 Dagitoy, ngarud, pimmanawdan iti sanguanan ti Sanhedrin, nga agragrag-oda agsipud ta naibilangda a maikari a maibabain maigapu iti naganna. 42 Ket iti tunggal aldaw idiay templo ken iti binalaybalay nagtultuloyda nga awan sarday a mangisuro ken mangideklara iti naimbag a damag maipapan iti Kristo, a ni Jesus.
NOBIEMBRE 26–DISIEMBRE 2
GAMENG MANIPUD ITI SAO TI DIOS | ARAMID 6-8
“Nasubok ti Kaipaspasdek a Kongregasion Kristiano”
(Aramid 6:1) Itan kadagitoy nga aldaw, idi nga umad-adu dagiti adalan, timmaud ti panagtanabutob iti biang dagiti Judio a Griego ti pagsasaoda maibusor kadagiti Judio a Hebreo ti pagsasaoda, agsipud ta maliwliwayan idi dagiti baloda iti inaldaw a panagiwaras.
“Masapul nga Agtulnogkami iti Dios kas Agturay”
17 Ita, adda mangipangpangta a di mapupuotan a peggad iti uneg a mismo ti kaipaspasdek a kongregasion. Ania dayta? Ti adu kadagiti adalan a mababautisaran ket dagiti sangaili idiay Jerusalem ken kayatda ti agsursuro iti ad-adu pay sakbay nga agawidda kadagiti lugarda. Tapno maasikaso ti taraon ken dadduma pay a kasapulanda, sidadaan a nagidonar dagiti adalan nga agnanaed idiay Jerusalem. (Ara. 2:44-46; 4:34-37) Iti daytoy a gundaway, adda timmaud a problema. “Iti inaldaw a panagiwaras” iti taraon, “maliwliwayan idi” dagiti balo a Griego ti pagsasaoda. (Ara. 6:1) Ngem saan a maliwliwayan dagiti balo a Hebreo ti pagsasaoda. No kasta, ti problema ket panangidumduma, a naglaka laeng a mangpataud iti nakaro a pannakabingbingay ti kongregasion.
(Aramid 6:2-7) Gapuna ti sangapulo ket dua inayabanda ti umariwekwek kadagiti adalan ket kinunada: “Saan a makaay-ayo kadakami a baybay-an ti sao ti Dios tapno agiwaraskami iti taraon kadagiti lamisaan. 3 Gapuna, kakabsat, sumapulkayo maipaay kadakayo iti pito a napaneknekan a lallaki manipud nagtetengngaanyo, a napno iti espiritu ken sirib, tapno dutokantayo ida itoy nasken nga aramid; 4 ngem ipamaysami ti bagbagimi iti panagkararag ken iti ministerio ti sao.” 5 Ket ti banag a naisao makaay-ayo idi iti intero nga umariwekwek, ket pinilida ni Esteban, maysa a lalaki a napno iti pammati ken nasantuan nga espiritu, ken ni Felipe ken ni Procoro ken ni Nicanor ken ni Timon ken ni Parmenas ken ni Nicolas, a maysa a proselita a taga Antioquia; 6 ket inkabilda ida iti sanguanan dagiti apostol, ket, kalpasan ti panagkararagda, dagitoy impatayda kadakuada dagiti imada. 7 Gapu itoy rimmangrang-ay ti sao ti Dios, ket ti bilang dagiti adalan nagtultuloy nga immadu iti kasta unay idiay Jerusalem; ket maysa a dakkel a bunggoy ti papadi ti nangrugi nga agtulnog iti pammati.
“Masapul nga Agtulnogkami iti Dios kas Agturay”
18 Dagiti apostol, nga agak-akem kas bagi a manarawidwid iti dumakdakkel a kongregasion, nabigbigda a saan a nainsiriban no ‘baybay-anda ti sao ti Dios tapno agiwarasda iti taraon.’ (Ara. 6:2) Tapno marisut dagiti bambanag, binilinda dagiti adalan a sumapul iti pito a lallaki a “napno iti espiritu ken sirib” a mabalin a dutokan dagiti apostol iti daytoy a “nasken nga aramid.” (Ara. 6:3) Kasapulan dagiti kualipikado a lallaki gapu ta ti trabaho ket saan laeng a panagiwaras iti taraon no di ket ramanenna pay ti panagiggem iti kuarta, panaggatang kadagiti masapsapul, ken naannad a panagilista. Bin-ig a Griego ti nagan dagiti lallaki a napili, a nalabit ad-adda a makaay-ayo kadagiti nabaybay-an a balo. Kalpasan ti nainkararagan a panangusigda kadagiti rekomendasion, dagiti apostol dinutokanda dagiti pito a lallaki a mangasikaso iti daytoy a “nasken nga aramid.”
(Aramid 7:58–8:1) Ket kalpasan ti panangiruarda kenkuana iti siudad, rinugianda nga inubor iti batbato. Ket dagiti saksi inkabilda dagiti makinruar a kawesda iti sakaanan ti maysa nga agtutubo a lalaki a managan Saulo. 59 Ket inub-uborda ni Esteban iti batbato bayat a nagdawdawat ken kinunana: “Apo Jesus, awatem ti espirituk.” 60 Kalpasanna, idi nagparintumeng, impukkawna buyogen ti napigsa a timek: “Jehova, dika isingir kadakuada daytoy a basol.” Ket kalpasan ti panangisaona iti daytoy naturogen ken patay.
8 Ni Saulo, iti biangna, an-anamonganna idi ti pannakapapatayna. Iti dayta nga aldaw timmaud ti dakkel a pannakaidadanes a maibusor iti kongregasion nga adda idiay Jerusalem; isuamin malaksid dagiti apostol ket naiwarawarada kadagiti amin a rehion ti Judea ken Samaria.
Panagkali iti Naespirituan a Gameng
(Aramid 6:15) Ket bayat a sipeperreng kenkuana dagidiay amin a situtugaw iti Sanhedrin, nakitada a ti rupana ket kasla rupa ti maysa nga anghel.
Ni Esteban—“Napno iti Kinaparabur ken Pannakabalin”
2 Iti dayta a gundaway, adda nakaskasdaaw iti langa ni Esteban. Idi minatmatan dagiti ukom, nakitada a ti rupana ket “kasla rupa ti maysa nga anghel.” (Ara. 6:15) Mensahe ni Jehova a Dios ti aw-awiten dagiti anghel isu a kalmado ken awan panggapuanda nga agbuteng. Kasta ti rikna ni Esteban. Nadlaw met dayta uray dagidiay nalapunos iti gura nga ukom. Kasano a nakapagtalinaed a kalmado ni Esteban?
(Aramid 8:26-30) Nupay kasta, ti anghel ni Jehova nagsao ken Felipe, a kunkunana: “Tumakderka ket inka iti abagatan idiay dalan nga agpasalog manipud Jerusalem agingga iti Gaza.” (Daytoy ket desierto a dalan.) 27 Gapuna timmakder ket napan, ket, adtoy! maysa a eunuko nga Etiope, lalaki nga adda iti pannakabalin iti sidong ni Candace a reyna dagiti Etiope, ken agaywan iti isuamin a gamengna. Napan idiay Jerusalem tapno agdaydayaw, 28 ngem agsubsublin ket situtugaw iti karuahena ken basbasaenna a sipipigsa ni mammadto Isaias. 29 Gapuna kinuna ti espiritu ken Felipe: “Umasidegka ket makikuyogka iti daytoy a karuahe.” 30 Nagtaray nga immasibay ni Felipe ket nangngegna a basbasaenna a sipipigsa ni Isaias a mammadto, ket kinunana: “Ammom kadi nga agpayso no ania ti basbasaem?”
Panangideklara iti “Naimbag a Damag Maipapan ken Jesus”
16 Addaan dagiti Kristiano ita iti pribilehio a makiraman iti trabaho nga inaramid ni Felipe. Masansan a maikasabada ti mensahe maipapan iti Pagarian iti di pormal a pamay-an, kas no agbibiaheda. Iti adu a kasasaad, saan a naiparparna laeng nga adda makasaritada a napudno ti panagpuspusona a tattao. Manamnama a kasta ta ibatad ti Biblia nga iturturong dagiti anghel ti trabaho a panangasaba tapno ti mensahe ket maidanon “iti tunggal nasion ken tribu ken pagsasao ken ili.” (Apoc. 14:6) Impadto ni Jesus ti panangiwanwan dagiti anghel iti trabaho a panangasaba. Iti pangngarigna maipapan iti trigo ken dakes a ruot, kinuna ni Jesus a kabayatan ti panagani—wenno ti panungpalan ti sistema ti bambanag—“dagiti managani isuda dagiti anghel.” Kinunana pay a dagitoy nga espiritu a parsua ‘ummongenda manipud iti pagarianna ti amin a bambanag a mamataud iti pannakaitibkol ken dagiti tattao nga agar-aramid iti kinakillo.’ (Mat. 13:37-41) Iti dayta met la a tiempo, ummongen dagiti anghel dagidiay addaan iti namnama a makipagtawid iti Pagarian idiay langit sa kalpasanna ti “dakkel a bunggoy” ti “sabsabali a karnero,” a kayat nga iserrek ni Jehova iti organisasionna.—Apoc. 7:9; Juan 6:44, 65; 10:16.
Panagbasa iti Biblia
(Aramid 6:1-15) Itan kadagitoy nga aldaw, idi nga umad-adu dagiti adalan, timmaud ti panagtanabutob iti biang dagiti Judio a Griego ti pagsasaoda maibusor kadagiti Judio a Hebreo ti pagsasaoda, agsipud ta maliwliwayan idi dagiti baloda iti inaldaw a panagiwaras. 2 Gapuna ti sangapulo ket dua inayabanda ti umariwekwek kadagiti adalan ket kinunada: “Saan a makaay-ayo kadakami a baybay-an ti sao ti Dios tapno agiwaraskami iti taraon kadagiti lamisaan. 3 Gapuna, kakabsat, sumapulkayo maipaay kadakayo iti pito a napaneknekan a lallaki manipud nagtetengngaanyo, a napno iti espiritu ken sirib, tapno dutokantayo ida itoy nasken nga aramid; 4 ngem ipamaysami ti bagbagimi iti panagkararag ken iti ministerio ti sao.” 5 Ket ti banag a naisao makaay-ayo idi iti intero nga umariwekwek, ket pinilida ni Esteban, maysa a lalaki a napno iti pammati ken nasantuan nga espiritu, ken ni Felipe ken ni Procoro ken ni Nicanor ken ni Timon ken ni Parmenas ken ni Nicolas, a maysa a proselita a taga Antioquia; 6 ket inkabilda ida iti sanguanan dagiti apostol, ket, kalpasan ti panagkararagda, dagitoy impatayda kadakuada dagiti imada. 7 Gapu itoy rimmangrang-ay ti sao ti Dios, ket ti bilang dagiti adalan nagtultuloy nga immadu iti kasta unay idiay Jerusalem; ket maysa a dakkel a bunggoy ti papadi ti nangrugi nga agtulnog iti pammati. 8 Ita ni Esteban, a napno iti kinaparabur ken pannakabalin, agar-aramid idi kadagiti dadakkel a tanda ken pagilasinan iti tengnga dagiti tattao. 9 Ngem timmakder ti sumagmamano a lallaki manipud kadagidiay kameng ti maaw-awagan Sinagoga dagiti Nawayawayaan a Tattao, ken kadagiti taga Cirene ken dagiti taga Alejandria ken kadagidiay manipud Cilicia ken Asia, tapno makisupiatda ken Esteban; 10 ket kaskasdi a saanda a madaeran ti sirib ken ti espiritu a babaen iti dayta isu agsasao. 11 Idin sililimed nga inuyotanda dagiti lallaki tapno kunaenda: “Isu nangngegmi nga agsasao kadagiti tabbaaw maibusor ken Moises ken iti Dios.” 12 Ket sinulbogda dagiti tattao ken dagiti lallakay ken dagiti eskriba, ket, idi immayda a kellaat kenkuana, pinuersada nga innala ket impanda iti Sanhedrin. 13 Ket nangisangoda kadagiti ulbod a saksi, a nagkuna: “Daytoy a tao saan nga agsardeng nga agsasao iti bambanag a maibusor itoy a nasantuan a lugar ken maibusor iti Linteg. 14 Kas pagarigan, nangngegmi a kunana a daytoy Jesus a Nazareno rebbaennanto daytoy a lugar ket baliwanna dagiti kaugalian nga inyawat kadatayo ni Moises.” 15 Ket bayat a sipeperreng kenkuana dagidiay amin a situtugaw iti Sanhedrin, nakitada a ti rupana ket kasla rupa ti maysa nga anghel.