Teknolohia—Adipen wenno Apo?
TI INA, a kasta unay ti panagisem ti rupana, ti nangarakup a siiirut iti bassit nga anakna a babai. Mabalin nga isu koma ti maysa kadagiti gagangay nga ina nga agawid manipud iti trabahona, ngem ti paulo ti ladawan daytoy a parupa a damag kunaenna: “Ni Dr. Anna L. Fisher ung-unguanna ti anakna a babai, ni Kristin, kalpasan ti panagsublina manipud iti law-ang.” Kasangsangpetna pay laeng manipud iti walo-aldaw a panagtayab iti tangatang nga iti dayta met laeng a tiempo dagiti astronauts ti nangalaw kadagiti dua a naisiyasi a satelait ket insublida ida ditoy daga babaen iti maysa nga space shuttle.
Iti dayta met laeng a panid iti pagiwarnak isu ti maysa a damag maipapan iti kaudian nga irarang-ay iti kaso ti historiko a panangimula iti puso a ramanenna ti maysa nga ubing a babai. Nupay ti ubing natay kalpasan iti 21 nga al-aldaw a pannakidangadangna, “kinuna ti doktorna ita a ti operasion isu a nangawatanna iti puso ti maysa a baboon ti nangparang-ay iti siensia ket addanto aldaw nga ispalenna ti biag dagiti adu nga ubbing.”
Dagiti teknolohikal a rinang-ayan a kas kadagitoy isuda ti tema dagiti sarsarita iti siensia bayat iti di pay nabayag a 50 a tawtawenen a napalabas. Ita, nupay kasta, kadagiti kaaduan a tattao dagitoy nagbalindan a gagangay, a nalabit kas ti panagsubli ti maysa a gayyem manipud iti panagbiahe iti ballasiw taaw wenno ti ipapan ti maysa a tao iti ospital tapno paikkatna ti tonsilna.
Gaput’ pannakariro, adu a tattao ti nangrugi a makarikna a mabalin a mapasamak ti isuamin babaen iti moderno a siensia ken teknolohia. “Ti kasta unay a balligida iti panangpataud kadagiti makita a gunggona . . . ti nangaramid iti isuamin a naaramidan dagiti sientista ken teknologo a maibilang a sagrado a baka,” kuna ti mannursuro iti siensia a ni John Gibbons. Ti mangiparangarang kadagiti kakasta a pananginanama isu ti sasao ti Presidente iti E.U. a ni Ronald Reagan iti palawagna iti 1983 State of the Union: “No kasano a ti espiritu ti panangidaulo ti America ti nangaramid kadatayo a nakarangrang-ay iti industria iti maika-20 a siglo, dayta met laeng nga espiritu ti panangidaulo ti mangiluklukat iti sabali manen a nagdakkelan a gundaway—ti kabbaro a pannakaammo iti tay-ak ti nangato a teknolohia.”
Dagiti dadduma, nupay kasta, saan unay a naregget ti panangmatmatda. Kas pangarigan, ti propesor iti siensia a ni Mary Eleanor Clark inyebkasna iti maysa a panagsaludsod: “Idiay America ken kadagiti dadduma a narang-ay a kultura, ti panamati iti teknolohia nagbalinen a relihiuso a pammati. Pinampanunottayon dagiti bagbagitayo a nakalalaing unay iti teknolohia ta kanayon a mabalintayo ti agbaliw tapno masarangettayo ti aniaman a krisis.” Dadduma ti mangsalimetmet pay iti ngangngani makadangran a panangmatmat iti dayta a banag. Maysa a mannurat ti nangibagi iti sientista ti kompiuter a ni Jacques Vallee ti makarikna a ti ‘nangato a teknolohia nakagun-oden iti bukodna nga irarang-ay, ket tengtenglenna itan ti sosiedad a kasmet ti panangtengngel ti sosiedad iti nangato a teknolohia.’
Ti kadi teknolohia pudno a maysa a kabbaro a rinang-ayan iti gundaway, ti pamay-an a panangrisot kadagiti parparikuttayo? Wenno ti teknolohia inapektaranna a naimbag ti kapanunotantayo ken ti pamay-an ti panagbiagtayo ta napartak nga agbalbalinen nga apotayo a saan nga adipentayo?